Αργολίδα: Ένα κλαζζικό παράδειγμα κακοδιατείριζης ηων πηγαίων σδαηικών πόρων Του Παναγιώτη Ντόντου, Γεωλόγου MSc μελετητή Ζ παξάιηα πεξηνρή ηεο Γπηηθήο Αξγνιίδαο απνηειεί κηα από ηηο πην πινύζηεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο ζε πνζόηεηεο λεξνύ πνπ εθθνξηίδνληαη από θαξζηηθά πδξνζπζηήκαηα. Οη πνζόηεηεο λεξνύ πνπ εθθνξηίδνληαη από πεγέο νη νπνίεο ππόθεηληαη ζε εθκεηάιιεπζε από ηνλ άλζξσπν ππνινγίδεηαη όηη μεπεξλνύλ ηα 450x106 m3 εηεζίσο ελώ νη πνζόηεηεο πνπ αμηνπνηνύληαη αλέξρνληαη ζε 28x106 m3. Παξά ηηο ηεξάζηηεο πνζόηεηεο πνπ εθθνξηίδνληαη από ηηο πεγέο θαη ηε ζρεηηθή εθκεηάιιεπζε πνπ ππόθεηληαη γηα αξδεπηηθνύο θαη πδξεπηηθνύο ζθνπνύο, ηελ ηειεπηαία ηξηεηία ζπδεηείηαη θαη ζρεδηάδεηαη, ιόγσ πξνβιεκάησλ πνζόηεηαο ζηηο πεγέο ύδξεπζεο, θαηαζθεπή κνλάδαο αθαιάησζεο γηα ηελ ύδξεπζε ησλ πόιεσλ Άξγνπο, Ναππιίνπ θαη γεληθόηεξα ησλ νηθηζκώλ ηνπ Αξγνιηθνύ Πεδίνπ, κηα ιύζε πνπ, ελώ έπξεπε λα εμεηαζηεί σο έζραηε, ππνθαζηζηά ηελ έιιεηςε ζρεδίνπ δηαρείξηζεο πδαηηθώλ πόξσλ. Ζ Αξγνιίδα είλαη ν κηθξόηεξνο ζε έθηαζε λνκόο ηεο Πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ (2.154.000 ζηξ) θαη ν ηξίηνο ζε πιεζπζκό (105.770 θάηνηθνη, απνγξαθή 2001). Ο ζεκαληηθόηεξνο ηνκέαο ζηελ νηθνλνκία ηεο Αξγνιίδαο είλαη ν ηξηηνγελήο κε 52,1% ηνπ ΑΔΠ ζην λνκό θαη θύξηα αηρκή ηνπ ηνλ ηνπξηζκό θαη αθνινπζεί ν πξσηνγελήο ηνκέαο κε 29,6% ηνπ ΑΔΠ (Αξακπαηδή-Καξξά θαη Σπλεξγάηεο, 1998). Από ηε ζπλνιηθή έθηαζε ηεο Αξγνιίδαο ηα 702.000 ζηξ. ζπληζηνύλ γεσξγηθέο εθκεηαιιεύζεηο, εθ ησλ νπνίσλ ηα 254.000 ζηξ. αξδεπόκελεο (ζηνηρεία ΔΣΥΔ, 1999-2000). Οη γεσξγηθέο εθκεηαιιεύζεηο ζηελ πεξηνρή ηνπ Αξγνιηθνύ Πεδίνπ-Αζίλεο-Ηξίσλ αλέξρνληαη ζε 257.000 ζηξ., ελώ νη αξδεπόκελεο ζε 153.000 ζηξ.. Τέινο, ζηελ πεξηνρή Αξγνιηθνύ Πεδίνπ Αζίλεο - Ηξίσλ θαηνηθνύλ 68.758 άηνκα, δει. ην 65% ηνπ πιεζπζκνύ, κε ην κεγαιύηεξν κέξνο λα ζπγθεληξώλεηαη ζηηο δύν πην ζεκαληηθέο πόιεηο ηνπ Ννκνύ, ηελ πξσηεύνπζα Ναύπιην (13.822) θαη ην Άξγνο (24.239). Οη ηξεηο παξαπάλσ ηνκείο (θάηνηθνη, ηνπξηζκόο, γεσξγία) απνηεινύλ επί πνιιά ρξόληα θαη ζα απνηεινύλ θαη ζην κέιινλ ηνπο βαζηθνύο θαηαλαισηέο ησλ πδαηηθώλ πόξσλ ηεο πεξηνρήο. Ζ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθώλ ηα παιαηόηεξα ρξόληα γηλόηαλ κε ηε βνήζεηα πδξνιεςηώλ (πεγαδηώλ θαη γεσηξήζεσλ) από ηα ππόγεηα λεξά. Γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ πθαικύξηλζεο, πνπ παξνπζηάζηεθαλ πξηλ από αξθεηέο δεθαεηίεο, πξνηάζεθε, πηνζεηήζεθε θαη πινπνηήζεθε ε ιύζε ηεο ζύιιεςεο θαη ρξεζηκνπνίεζεο γηα άξδεπζε ησλ πεγαίσλ λεξώλ ηνπ Κηβεξίνπ (Θάλνο Μ., 1996).
Γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ύδξεπζεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ, θπξίσο εμαηηίαο ηεο ππεξβνιηθήο αύμεζεο ησλ ληηξηθώλ αιάησλ ζηα ππόγεηα λεξά, ρξεζηκνπνηήζεθαλ αξρηθά (δεθαεηία 60) από ηελ πόιε ηνπ Ναππιίνπ θαη ηα ηειεπηαία ρξόληα (2005) θαη από ηελ πόιε ηνπ Άξγνπο, κε ζρεδηαζκό θαη γηα ην ππόινηπν Αξγνιηθό Πεδίν, νη πεγέο ηνπ νηθηζκνύ ησλ Μύισλ (Ακπκώλε, Λέξλε) νη νπνίεο παξείραλ αξθεηό ζε πνζόηεηα θαη θαιό ζε πνηόηεηα πόζηκν λεξό. Δμαηηίαο ελόο έληνλνπ θαηλνκέλνπ ιεηςπδξίαο ηελ ηειεπηαία ηξηεηία παξνπζηάζηεθαλ θαηλόκελα ζηείξεπζεο ησλ πεγώλ (κε εμαίξεζε ηηο πεγέο Κηβεξίνπ) κε απνηέιεζκα λα παξαηεξνύληαη δηαθνπέο ζηελ πδξνδόηεζε ησλ πόιεσλ, αθαηαιιειόηεηα ηνπ λεξνύ γηα αλζξώπηλε θαηαλάισζε θ.α.. Οη ελέξγεηεο ησλ ππεπζύλσλ πξνζαλαηνιίζηεθαλ ζηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ λεξνύ ηεο πεγήο Κηβεξίνπ, πνπ επαξθεί κελ λα θαιύςεη ηηο αλάγθεο, αιιά δελ είλαη πόζηκν. Ζ επεμεξγαζία ηνπ κε κνλάδα αθαιάησζεο κειεηάηαη γηα ηελ εμαζθάιηζε ζην κέιινλ επαξθώλ πνζνηήησλ λεξνύ γηα ύδξεπζε (Γηαλλνπιόπνπινο Π., Μαξαβέγηαο Γ., 2008). Πξνζεθηηθόηεξε αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ θαηαδεηθλύεη όηη ην πξόβιεκα δελ είλαη ε έιιεηςε επαξθώλ πνζνηήησλ λεξνύ αιιά ν ειιηπήο, απνζπαζκαηηθόο θαη θαθόο ζρεδηαζκόο ρξήζεο απηνύ. Ζ θαηάζηαζε, ιόγσ ηεο θαθήο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθώλ απνζεκάησλ ηνπ Ννκνύ, αλακέλεηαη ηα επόκελα ρξόληα λα επηδεηλσζεί, θαζώο ζρεδηάδεηαη λα επεθηαζεί ην πθηζηάκελν αξδεπηηθό δίθηπν ζηελ ππόινηπε Αξγνιίδα (Λπγνπξηό, Δπίδαπξνο, Δξκηνλίδα) ρσξίο εκπεξηζηαησκέλε θαη νιηθή πξνζέγγηζε ηνπ δεηήκαηνο θαη ρσξίο λα έρεη ηεζεί ζε ηζρύ ην ζρέδην δηαρείξηζεο πδαηηθώλ πόξσλ ηεο Πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ. Υδαηικά αποθέμαηα Υδρογεωλογία Σηελ Αξγνιίδα αλαπηύζζνληαη ηέζζεξηο θύξηεο πδξνγεσινγηθέο ελόηεηεο. Οη ελόηεηεο απηέο δηαρσξίδνληαη κε βάζε ηνλ θπξίσο ηύπν ηνπ πδξνθόξνπ ζπζηήκαηνο. Γηαθξίλνπκε: ην θαξζηηθό ζύζηεκα ηεο Γπηηθήο Αξγνιίδαο, ηνπο θνθθώδεηο πδξνθνξείο πνπ αλαπηύζζνληαη ζην βύζηζκα ηνπ Αξγνιηθνύ Πεδίνπ θαη ζηελ Αζίλε, ην θαξζηηθό ζύζηεκα ηνπ Αξαρλαίνπ Όξνπο θαη ην ξσγκώδεο θαξζηηθό ζύζηεκα ζηηο πεξηνρέο Τξαρεηά Δξκηνλίδα. Με εμαίξεζε ηελ πξώηε πδξνγεσινγηθή ελόηεηα, πνπ ζε γεληθέο γξακκέο παξνπζηάδεη κεγάια απνζέκαηα θαη θαιή πνηόηεηα λεξνύ, νη ππόινηπεο ηξεηο ελόηεηεο παξνπζηάδνπλ πξνβιήκαηα επάξθεηαο θαη πνηόηεηαο (θπξίσο κεγάιεο ζπγθεληξώζεηο ληηξηθώλ ή/θαη ρισξηόλησλ).
Αλλοσβιακοί σδροθόροι Οη πδξνθόξνη απηνί αλαπηύζζνληαη ζηηο Νενγελείο Τεηαξηνγελείο ιεθάλεο ηνπ λνκνύ θαη ζπλίζηαληαη από ιεπηνκεξή πιηθά, όπσο άκκνπο, αξγίινπο, ςεθίδεο θαη θξνθαινπαγή, πνπ ελαιιάζζνληαη ηόζν θαηά ηελ θαηαθόξπθε όζν θαη θαηά ηελ νξηδόληηα δηεύζπλζε. Σηηο πνηθίιεο κεηαβνιέο ηεο ζύζηαζεο (θνθθνκεηξίαο) ησλ ζρεκαηηζκώλ νθείιεηαη θαη ε πνιύ ζεκαληηθή δηαθύκαλζε ηεο πεξαηόηεηαο απηώλ, κε απνηέιεζκα λα παξαηεξνύληαη ηεξάζηηεο δηαθνξέο ζηηο παξνρέο ησλ γεσηξήζεσλ πνπ έρνπλ δηαλνηρζεί κέζα ζ απηνύο θαη θπκαίλνληαη από 2-3 m3/h έσο >150 m3/h. Σε γεληθέο γξακκέο απνηεινύλ ηνπο πεξηζζόηεξν εθκεηαιιεπόκελνπο πδξνθόξνπο νξίδνληεο, θαζώο επάλσ ζ απηνύο αλαπηύζζεηαη ην κεγαιύηεξν κέξνο ησλ θαιιηεξγεηώλ ηνπ λνκνύ θαη επνκέλσο θαη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ελεξγώλ πδξνιεςηώλ (γεσηξήζεηο θαη πεγάδηα). Δλδεηθηηθά, ην πδαηηθό ηζνδύγην ησλ αιινπβηαθώλ πδξνθόξσλ ηνπ Αξγνιηθνύ Πεδίνπ πεξηιακβάλεη κέζεο εηήζηεο εηζξνέο από δηάθνξεο πεγέο (βξνρόπησζε, δηήζεζε ρεηκάξξσλ, επηζηξεθόκελεο αξδεπηηθέο ξνέο, απώιεηεο δηθηύσλ άξδεπζεο, ηερλεηό εκπινπηηζκό, πιεπξηθέο ππόγεηεο εηζξνέο) ηεο ηάμεο ησλ 850x106 m3 (Γηαλλνπιόπνπινο Π., 2000). Πηγαία Ύδαηα Σηε δπηηθή Αξγνιίδα παξαηεξνύκε πιήζνο ζεκείσλ εθθόξηηζεο πνιύ κεγάισλ πνζνηήησλ λεξνύ είηε παξαζαιάζζηα (Κεθαιάξη, Λέξλε, Κξόε, Ακπκώλε), είηε ππνζαιάζζηα (Κηβέξη, Αλάβαινο) είηε θαη ζε νξεηλέο πεξηνρέο (Γνύθα Βξύζε, Κεθαιόβξπζν, Αριαδόθακπνο, Νενρώξη, Καπαξέιη). Με εμαίξεζε ηηο νξεηλέο πεγέο, πνπ είλαη ηνπηθήο ζεκαζίαο, νη ζεκαληηθόηεξεο πεγέο από πιεπξάο πνηόηεηαο, παξνρήο θαη ζέζεο είλαη νη πεγέο Κεθαιαξίνπ, Λέξλεο, Κξόεο θαη Κηβεξίνπ. Ζ πεγή ηνπ Κεθαιαξίνπ παξνπζηάδεη έληνλεο δηαθπκάλζεηο ζηελ παξνρή ηεο, ε νπνία θπκαίλεηαη κεηαμύ 25-140x106 m3 αλά έηνο (Πνπινβαζίιεο θ.α., 1996), ελώ ζην ηέινο ηεο μεξήο πεξηόδνπ ε παξνρή ζπλήζσο κεδελίδεηαη. Τελ ηξηεηία 2006-2008 ε πεγή δελ είρε θαζόινπ παξνρή θαζ όιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Ζ πεγή ηεο Λέξλεο έρεη ζπλερή ξνή θαη εηήζηεο παξνρέο αλάινγεο κε απηέο ηνπ Κεθαιαξίνπ αιιά κηθξόηεξεο δηαθπκάλζεηο, κε ηηκέο πνπ θπκαίλνληαη κεηαμύ 19-63,5x106 m3 (Πνπινβαζίιεο θ.α., 1996). Ζ πεγή ηεο Κξόεο (Ακπκώλεο) έρεη εηήζηεο παξνρέο πνπ θπκαίλνληαη κεηαμύ 3,8-11,3x106 m3 (Πνπινβαζίιεο θ.α., 1996). Οη πεγέο ηνπ Κηβεξίνπ είλαη κηα νκάδα παξάθηησλ ππνζαιάζζησλ θαξζηηθώλ πεγώλ. Μεηξήζεηο παξνρήο ησλ πεγώλ κπόξεζαλ λα πξαγκαηνπνηεζνύλ κεηά ηελ θαηαζθεπή ηνπ θξάγκαηνο, αιιά θξάηεζαλ κόλν γηα έλα πεξίπνπ ρξόλν (Ννέκβξηνο 71 Σεπηέκβξηνο 72) θαη έδεημαλ κηα εηήζηα παξνρή ηεο ηάμεο ησλ 409x106 m3. Ζ πνηόηεηα ηνπ λεξνύ πνπ εθθνξηίδεηαη από ηηο ελ ιόγσ πεγέο είλαη από ρεκηθήο απόςεσο εληόο ησλ
νξίσλ πνζηκόηεηαο, κε εμαίξεζε ηελ πεγή Κηβεξίνπ ε νπνία, πέξαλ ησλ ρισξηόλησλ (ζπλήζσο >250 mg/lt), παξνπζηάδεη απμεκέλεο ζπγθεληξώζεηο ζηδήξνπ, καγγαλίνπ θαη νξηαθέο ζπγθεληξώζεηο κνιύβδνπ (Γηαλλνπιόπνπινο Π., Μαξαβέγηαο Γ., 2008). Τν λεξό ηνπ Κηβεξίνπ κπνξεί γεληθά λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα άξδεπζε ζε ελαιιαγή όκσο κε θαιύηεξν πνηνηηθά λεξό, θαζώο κε απνθιεηζηηθή ρξήζε ηνπ πξνβιέπεηαη ε απόζεζε κεγάισλ πνζνηήησλ αιάησλ ζην θαιιηεξγνύκελν έδαθνο. Υθιζηάμενες σποδομές Άρδεσζη Τα πξώηα ζπιινγηθά αξδεπηηθά δίθηπα θαηαζθεπάζηεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ 60 γηα ηελ θάιπςε ησλ αξδεπηηθώλ αλαγθώλ πέξημ ησλ πεγώλ Κεθαιαξίνπ Λέξλεο, απ όπνπ αληινύζαλ λεξό. Σηε ζπλέρεηα θαηαζθεπάζηεθαλ δίθηπα γηα ηελ πεξηνρή Αζίλεο Λεπθαθίσλ πνπ κεηέθεξαλ λεξό από ηελ πεγή Κηβεξίνπ, όπνπ θαη έγηλαλ ηα πξώηα έξγα ζύιιεςεο ηνπ λεξνύ (Επκήο, 1990). Τν 1970 ζηελ πεγή απηή θαηαζθεπάζηεθε έλα από ηα ειάρηζηα παγθνζκίσο έξγα ζύιιεςεο θαζαξνύ λεξνύ από ππνζαιάζζηεο θαξζηηθέο πεγέο κέζα ζηελ ίδηα ηε ζάιαζζα, έλα εκηθπθιηθό θξάγκα κε ζπξίδεο πνπ αλνηγνθιείλνπλ ώζηε λα δηαηεξνύλ ηε ζηάζκε ηνπ λεξνύ εληόο ηνπ θξάγκαηνο πςειόηεξα από ηε ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο. Γηα ηελ άληιεζε ηνπ λεξνύ έρνπλ εγθαηαζηαζεί 4 αληιίεο κε δπλαηόηεηα άληιεζεο 40.000 m3/h, ελώ ππάξρεη ρώξνο γηα ηνπνζέηεζε θαη 5εο αληιίαο κε 12.000 m3/h. Σήκεξα ην ζπιινγηθό αξδεπηηθό δίθηπν ηνπ Αλαβάινπ πεξηιακβάλεη αγσγνύο κεηαθνξάο λεξνύ ζπλνιηθνύ κήθνπο 80 km πεξίπνπ. Τα 35 km πεξίπνπ απνηεινύληαη από αλνηρηνύο ηζηκεληέληνπο αγσγνύο, ηξαπεδνεηδνύο δηαηνκήο, ελώ ηα ππόινηπα από θιεηζηνύο ππόγεηνπο αγσγνύο. Ζ θίλεζε ηνπ λεξνύ γίλεηαη κε ηε βνήζεηα 10 αληιηνζηαζίσλ θαη 4 ιηκλνδεμακελώλ, ζπλνιηθήο ρσξεηηθόηεηαο 76.000 m3. Πέξαλ ησλ αγσγώλ κεηαθνξάο έρνπλ θαηαζθεπαζηεί αξθεηά ρηιηόκεηξα δεπηεξεπόλησλ αγσγώλ θαη αξδεπηηθώλ δηθηύσλ, αιιά θαη 6 ιηκλνδεμακελέο ζπλνιηθήο ρσξεηηθόηεηαο 18.000 m3 γηα ηνπο ηειηθνύο ρξήζηεο. Όπνπ ν αγσγόο είλαη αλνηρηήο δηαηνκήο, ε άξδεπζε γίλεηαη θαηά θαλόλα κε ηελ απαξραησκέλε κέζνδν ηεο θαηάθιπζεο, θαηαλαιώλνληαο πνιύ κεγαιύηεξεο πνζόηεηεο λεξνύ απ όζεο ρξεηάδνληαη. Από ζηνηρεία ηνπ Γ.Ο.Δ.Β. Αξγνλαππιίαο πξνθύπηεη όηη νη εθηάζεηο πνπ εμππεξεηνύληαη από απηόλ αλέξρνληαη ζε 50.000 ζηξ., ζε ζύλνιν 153.000 ζηξ. ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ελώ ν ζρεδηαζκόο ηνπ έξγνπ κπνξεί ζεσξεηηθά λα θαιύςεη ζπλνιηθά 180.000 ζηξ.. Τα ηειεπηαία ηξία ρξόληα αληιήζεθαλ θαηά ηελ αξδεπηηθή πεξίνδν 13-15x106 m3 λεξνύ εηεζίσο, εμαηηίαο πξνβιεκάησλ ζπληήξεζεο ησλ θεληξηθώλ αληιηνζηαζίσλ. Οη απώιεηεο κέρξη ηνλ ηειηθό θαηαλαισηή, ιόγσ αλνηρηήο δηαηνκήο ηνπ αγσγνύ θαη δηαξξνώλ ηνπ αζπληήξεηνπ δηθηύνπ, εθηηκάηαη όηη θζάλνπλ ην 40% ηεο αξρηθά αληιεζείζαο πνζόηεηαο. Με βάζε ηα ζρέδηα ηεο Ν.Α. Αξγνιίδαο ηα δίθηπα ζα επεθηαζνύλ θαη ζηηο
πεξηνρέο Δπηδαπξίαο θαη Δξκηνλίδαο, όπνπ ππάξρνπλ πεξίπνπ 50.000 ζηξ. θαιιηεξγνύκελσλ εθηάζεσλ. Πέξα από ηηο εθηάζεηο πνπ εμππεξεηνύληαη από ηα ζπιινγηθά αξδεπηηθά δίθηπα (νη νπνίεο ζηελ πιεηνςεθία ηνπο εμππεξεηνύληαη θαη από ππόγεηα ύδαηα ζαλ ελαιιαθηηθή ιύζε ή γηα παγνπξνζηαζία), νη ππόινηπεο εθηάζεηο εμππεξεηνύληαη απνθιεηζηηθά από γεσηξήζεηο ή πεγάδηα. Παξόηη δελ ππάξρνπλ έγθπξα ζηνηρεία γηα ηνλ αξηζκό ησλ ηδησηηθώλ πδξνιεςηώλ, εθηηκάηαη όηη ζηελ πεξηνρή κειέηεο είλαη ειεθηξνδνηεκέλεο θαη ελ δπλάκεη ελεξγέο πεξί ηηο 7.000 πδξνιεςίεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη κεηαμύ ησλ πεγώλ Λέξλεο, Κξόεο θαη Κεθαιαξίνπ ππνινγίδεηαη όηη ππάξρνπλ 17.500 ζηξ. κε εζπεξηδνεηδή θαη νπνξσθόξα, ηα νπνία αξδεύνληαη απνθιεηζηηθά από πεξίπνπ 570 γεσηξήζεηο πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί ζηελ πεξηνρή, παξόηη από εθεί πεξλά ην αξδεπηηθό δίθηπν. Ύδρεσζη Από ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60 ε πόιε ηνπ Ναππιίνπ έρεη εμαζθαιίζεη ηελ ύδξεπζή ηεο από ηελ πεγή Ακπκώλεο, ζηελ πεξηνρή ηνπ νηθηζκνύ ησλ Μύισλ. Από ην 1988 ρξεζηκνπνηείηαη θαη ε πεγή ηεο Λέξλεο. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο άληιεζεο θαη κεηαθνξάο έρνπλ θαηαζθεπαζηεί δύν αληιηνζηάζηα κε δπλαηόηεηα ζπλνιηθήο άληιεζεο 600 m3/h θαη κεηαιιηθόο ππόγεηνο αγσγόο κήθνπο 13 km. Τν όιν ζύζηεκα δηαρεηξίδεηαη ε ΓΔΥΑ Ναππιίνπ. Από ην 2003 θαη ε πόιε ηνπ Άξγνπο πνπ κέρξη ηόηε ρξεζηκνπνηνύζε γεσηξήζεηο κε λεξό αθαηάιιειν ιόγσ πςειώλ ζπγθεληξώζεσλ ληηξηθώλ άξρηζε λα ρξεζηκνπνηεί ηελ πεγή ηεο Λέξλεο γηα ηελ πδξνδόηεζή ηεο. Γηα ην ζθνπό απηό θαηαζθεπάζηεθε αληιηνζηάζην κε δπλαηόηεηα άληιεζεο 500 m3/h θαη αγσγόο D.I. κήθνπο 10 Km. Τν όιν ζύζηεκα δηαρεηξίδεηαη ε ΓΔΥΑ Άξγνπο. Από ηηο δύν ΓΔΥΑ εμππεξεηνύληαη ζήκεξα πεξίπνπ 52.000 άηνκα, ελώ πξνγξακκαηίδεηαη λα επεθηαζεί ε πδξνδόηεζε ζε όιε ηελ έθηαζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο, δει. ζε ζπλνιηθό πιεζπζκό 69.000 αηόκσλ πεξίπνπ. Τέινο, ε ΓΔΥΑ Ναππιίνπ εμππεξεηεί θαη ην κεγαιύηεξν κέξνο ηεο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο ηεο Αξγνιίδαο (Ναύπιην, Τνιό), δει. ηνπξηζηηθέο εγθαηαζηάζεηο θαη επηρεηξήζεηο εζηίαζεο θαη δηαζθέδαζεο. Χρήζεις νερού εκηίμηζη αναγκαίων ποζοηήηων Σηελ Αξγνιίδα εθηηκάηαη όηη ε θαηαλάισζε λεξνύ ζηε γεσξγία θζάλεη ην 92% ησλ ρξεζηκνπνηνύκελσλ πδαηηθώλ πόξσλ (πνζνζηό πνιύ κεγαιύηεξν ηνπ εζληθνύ κέζνπ όξνπ) θαη
πηζαλόλ ζ απηό δε ζπλππνινγίδνληαη νη ηεξάζηηεο πνζόηεηεο λεξνύ πνπ αληινύληαη ην ρεηκώλα γηα παγνπξνζηαζία, απνθιεηζηηθά από ππόγεηα ύδαηα. Φξεζηκνπνηώληαο ηνπο ζπληειεζηέο ηεο ΚΥΑ Φ16/6631/1989 (ΦΔΚ 428/Β /2-6-89) εθηηκάηαη όηη γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αξδεπηηθώλ αλαγθώλ ησλ 153.000 ζηξ. ηεο πεξηνρήο κειέηεο απαηηνύληαη 92-110x106 m3 λεξνύ εηεζίσο. Αθνύ κόλν ην 15% πεξίπνπ θαιύπηεηαη από ηα ζπιινγηθά αξδεπηηθά δίθηπα, ην ππόινηπν 85% (πεξίπνπ 78-93x106 m3) πξνέξρεηαη από ηηο γεσηξήζεηο θαη ηα πεγάδηα. Παξά ην γεγνλόο όηη δε κπνξνύλ λα ππάξμνπλ αμηόπηζηνη ππνινγηζκνί ησλ πνζνηήησλ ηνπ λεξνύ πνπ αληιείηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκώλα γηα παγνπξνζηαζία, εθηηκάηαη όηη θζάλνπλ ην 35% ησλ αλαγθαίσλ πνζνηήησλ γηα άξδεπζε. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη όηη ηελ άλνημε ηνπ 2008 ζε ζπλζήθεο νιηθνύ παγεηνύ ζηελ πεξηνρή κεηαμύ ησλ πεγώλ Λέξλεο, Κξόεο θαη Κεθαιαξίνπ νη γεσηξήζεηο πνπ πξναλαθέξζεθαλ (κε κέζε παξνρή 50 m3/h έθαζηε) ιεηηνύξγεζαλ ηαπηόρξνλα γηα ρξνληθό δηάζηεκα ηνπιάρηζηνλ 60 σξώλ, κε ζθνπό ηελ παγνπξνζηαζία. Υπνινγίδεηαη όηη ζ απηό ην δηάζηεκα αληιήζεθαλ ηνπιάρηζηνλ 1,71x106 m3 λεξνύ, όηαλ γηα άξδεπζε απαηηνύληαη 10,56-12,66x106 m3. Πέξαλ ησλ κόληκσλ θάηνηθσλ, ζηελ πεξηνρή κειέηεο ππάξρνπλ ζηξαηώλεο, θπιαθέο, λνζνθνκεία, ηνπξηζηηθέο εγθαηαζηάζεηο θαζώο θαη θνηλόρξεζηεο εθηάζεηο πξαζίλνπ. Με βάζε ηελ ΚΥΑ Γ11/Φ16/8500/22-03-1991 (ΦΔΚ 174/Β /26-03-1991) θαη ην Π.Γ. 53/2002 (ΦΔΚ 43/Α /7-3-2002) νη πδξεπηηθέο αλάγθεο ππνινγίδνληαη ζε 812,85 m3/h ή 6,75x106 m3 εηεζίσο. Τέινο, κηα ζεκαληηθή ρξήζε πνπ γίλεηαη ζηα πεγαία λεξά ηεο Αξγνιίδαο αθνξά ζηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο πεγήο Κεθαιαξίνπ γηα εκπινπηηζκό ησλ ππόγεησλ πδξνθόξσλ (Πνπινβαζίιεο θ.α., 2002). Ξεθίλεζε εξεπλεηηθά από ηε δεθαεηία ηνπ 60 θαη από ην 1990 κέρξη ην 2004 δηνρεηεύνληαλ ζηνπο ππόγεηνπο πδξνθνξείο θαηά κέζν όξν πεξί ηα 5,8x106 m3 λεξνύ εηεζίσο, κε εμαίξεζε ηε δηεηία 1999-2000 πνπ ιόγσ αλαθαηαζθεπήο ηκεκάησλ ηεο δηώξπγαο θαη δηαθόξσλ δηνηθεηηθήο θύζεο ειιείςεσλ δελ πξαγκαηνπνηήζεθε εκπινπηηζκόο. Δπίζεο θαη από ην 2005 έσο ην 2008 δελ πξαγκαηνπνηήζεθε εκπινπηηζκόο γηα δηάθνξνπο ιόγνπο (έιιεηςε πεξηβαιινληηθώλ όξσλ, ζηείξεπζε πεγώλ). Οη δαπάλεο ηνπ όινπ εγρεηξήκαηνο από ην 1990 κέρξη ην 2004 αλήιζαλ ζε 693.878,31 (ζηνηρεία ηεο Υ.Δ.Β. Αξγνιίδαο). Προβλήμαηα από ηην σθιζηάμενη διατείριζη ηοσ νερού Τα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζήκεξα ζηα πδαηηθά απνζέκαηα ηεο Αξγνιίδαο ρσξίδνληαη ζε πνηόηεηαο θαη πνζόηεηαο. Οθείινληαη δε είηε ζε θπζηθά αίηηα είηε ζε αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο. Δπίζεο παξαηεξείηαη αδπλακία ρξήζεο ησλ αξδεπηηθώλ δηθηύσλ ιόγσ πξνβιεκαηηθνύ ζρεδηαζκνύ θαη ειιηπνύο ζπληήξεζεο. Αλαιπηηθόηεξα, ηα πξνβιήκαηα πνηόηεηαο πνπ νθείινληαη ζε αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο αθνξνύλ ζηελ απμεκέλε ζπγθέληξσζε, ζηα ππόγεηα λεξά ησλ αιινπβηαθώλ πδξνθόξσλ, ληηξηθώλ ηόλησλ (εμαηηίαο ηεο ππεξβνιηθήο ρξήζεο ιηπαζκάησλ από ηνπο θαιιηεξγεηέο ηεο πεξηνρήο) θαη ρισξηόλησλ
(εμαηηίαο ηεο δηείζδπζεο ηνπ ζαιαζζηλνύ λεξνύ ιόγσ ππεξαληιήζεσλ). Σην κεγαιύηεξν κέξνο ηνπ ππόγεηνπ πδξνθόξνπ νξίδνληα παξνπζηάδνληαη πεξηεθηηθόηεηεο ζε ρισξηόληα κεγαιύηεξεο ησλ 250 mg/lt (κέρξη 1000 mg/lt) θαη κόλν θνληά ζηηο δπηηθέο παξπθέο ηνπ Αξγνιηθνύ Πεδίνπ, όπνπ έρνπκε κεγάιε πιεπξηθή ηξνθνδνζία, νη ηηκέο απηέο ήηαλ κηθξόηεξεο (ζηνηρεία Μαΐνπ 2008 ηεο Υ.Δ.Β. Αξγνιίδαο). Τα πξνβιήκαηα πνζόηεηαο πνπ νθείινληαη ζε αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο αθνξνύλ ζηε δξακαηηθή ηαπείλσζε ηεο ζηάζκεο ηνπ ππόγεηνπ πδξνθόξνπ νξίδνληα, πνπ θαηά πεξηόδνπο θζάλεη θαη ζε απόιπηα πςόκεηξα -30 m. Σην κεγαιύηεξν κέξνο ηνπ ππόγεηνπ πδξνθόξνπ νξίδνληα ππήξραλ ην Μάην ηνπ 2008 αξλεηηθέο πηεδνκεηξηθέο ζηάζκεο, πνπ θζάλνπλ κέρξη θαη -20 m (ζηνηρεία Υ.Δ.Β. Αξγνιίδαο). Δπίζεο, ε ιεηηνπξγία εμαηξεηηθά κεγάινπ αξηζκνύ πδξνιεςηώλ, πνιιέο εθ ησλ νπνίσλ εθκεηαιιεύνληαη απ επζείαο ηνλ θαξζηηθό πδξνθόξν πνπ εθθνξηίδνπλ νη πεγέο Κεθαιαξίνπ, Λέξλεο θαη Κξόεο, νδεγεί ζηελ πηώζε ηεο απόδνζεο ή ζηε ζηείξεπζε απηώλ. Ζ πεγή ηεο Λέξλεο ην θαινθαίξη ηνπ 2008 είρε παξνρή ιηγόηεξν από 400 m3/h (ζηνηρεία ΥΔΒ Αξγνιίδαο) κε ζπλέπεηα λα εληζρπζεί ην δίθηπν ύδξεπζεο κε αθαηάιιειν λεξό από ηηο πεγέο Κηβεξίνπ. Τα πξνβιήκαηα πνηόηεηαο πνπ νθείινληαη ζε θπζηθά αίηηα αθνξνύλ ζηελ απμεκέλε ζπγθέληξσζε ρισξηόλησλ ζηα λεξά ηεο πεγήο Κηβεξίνπ, θάηη πνπ, θαηά ηελ θξαηνύζα επηζηεκνληθή αληίιεςε, νθείιεηαη ζε αλάκημε ηνπ γιπθνύ κε ην αικπξό λεξό ζην εζσηεξηθό ηνπ θαξζηηθνύ ζπζηήκαηνο θαη όρη ζηηο εθβνιέο ησλ πεγώλ (Zojer Ζ., 2008). Υπάξρεη όκσο θαη κηα άιιε επηζηεκνληθή άπνςε πνπ ζεσξεί όηη ε αλάκημε ηνπ αικπξνύ κε ην γιπθό λεξό γίλεηαη ζηηο εθβνιέο ή πνιύ θνληά ζ απηέο, κε θπξηόηεξε αηηία ηνλ αλύπαξθην θαζαξηζκό ηεο ιεθάλεο ηνπ θξάγκαηνο ζε ηαθηηθή βάζε. Τα πξνβιήκαηα πνζόηεηαο πνπ νθείινληαη ζε θπζηθά αίηηα αθνξνύλ ζηηο κεησκέλεο παξνρέο ησλ πεγώλ θαη ζηελ αλεπαξθή αλαπιήξσζε ησλ ππόγεησλ απνζεκάησλ, εμαηηίαο ηεο θαζνδηθήο ηάζεο ησλ βξνρνπηώζεσλ θαη θπξίσο ησλ ρηνλνπηώζεσλ πνπ παξαηεξείηαη ζε ππεξεηήζηα βάζε. Τν ζεκεξηλό θαζεζηώο δηαρείξηζεο ησλ πδάηηλσλ πόξσλ ηεο Αξγνιίδαο (επηθαλεηαθώλ θαη ππόγεησλ) έρεη πξνθαιέζεη κηα εληειώο αλνξζνινγηθή ρξήζε, κε απνηέιεζκα όρη κόλν λα ππάξρνπλ πξνβιήκαηα πνηόηεηαο ζην λεξό πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, αιιά θαη λα εκθαλίδνληαη πξνβιήκαηα αλεπάξθεηαο ησλ αλαγθαίσλ πνζνηήησλ γηα ύδξεπζε (αλάγθε απόιπηεο πξνηεξαηόηεηαο). Τα πξνβιήκαηα ύδξεπζεο θαηά ηελ πεξίνδν Ηνπιίνπ-Σεπηεκβξίνπ ησλ εηώλ 2007 θαη 2008 πήξαλ εθξεθηηθέο δηαζηάζεηο. Σην Ναύπιην πξαγκαηνπνηήζεθαλ ην 2007 θαζεκεξηλέο πνιύσξεο δηαθνπέο ζηελ πδξνδόηεζε, ελώ ην 2008 δηνρεηεύηεθαλ ζην δίθηπν πνζόηεηεο κε πόζηκνπ λεξνύ από ηελ πεγή Κηβεξίνπ. Σην Άξγνο, θαη ηα δύν ρξόληα, δηνρεηεπόηαλ κε πόζηκν λεξό είηε από ηηο ππάξρνπζεο γεσηξήζεηο (2007) είηε από ηελ πεγή ηνπ Αλαβάινπ (2008). Γηα ηελ νξηζηηθή επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο πξνηάζεθε ε ρξήζε κεηά από επεμεξγαζία (αθαιάησζε)
ηνπ επηβαξπκέλνπ ζε ρισξηόληα λεξνύ ηεο κνλαδηθήο πεγήο πνπ δηαρξνληθά παξέρεη αλειιηπώο πνιύ κεγάιεο πνζόηεηεο, απηήο ηνπ Κηβεξίνπ (Γηαλλνπιόπνπινο & Μαξαβέγηαο, 2008). Ζ ελέξγεηα απηή, παξόηη θαηλνκεληθά ζα ιύζεη ηα πξνβιήκαηα επάξθεηαο λεξνύ ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο ζα ζεκάλεη είηε ηελ ππέξκεηξε επηβάξπλζε ησλ θαηαλαισηώλ (εμαηηίαο απμεκέλνπ θόζηνπο επεμεξγαζίαο) είηε ηελ θαηαζπαηάιεζε ρξεκάησλ ζε έλα έξγν πνπ ζα έρεη εληειώο επθαηξηαθή ιεηηνπξγία (όηαλ θαη όπνηε παξαηεξείηαη ιεηςπδξία). Όια απηά όρη κόλν δε ζπκβάιινπλ ζηελ νξζνινγηθή δηαρείξηζε, αιιά νδεγνύλ κε καζεκαηηθή αθξίβεηα ζε αθόκε κεγαιύηεξε όμπλζε ησλ πξνβιεκάησλ. Παξ όηη ζήκεξα ζρεδηάδεηαη επέθηαζε ηνπ αξδεπηηθνύ δηθηύνπ θαη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Αξγνιίδαο, νη θαιιηεξγεηέο πέξημ ησλ πεγώλ Κηβεξίνπ, Λέξλεο θαη Κεθαιαξίνπ εμαθνινπζνύλ λα ρξεζηκνπνηνύλ γεσηξήζεηο θαη πεγάδηα, επηδεηλώλνληαο ηελ πηώζε ηεο παξνρήο ησλ πεγώλ. Να ζεκεησζεί όηη ην δίθηπν ηνπ Αλαβάινπ δηέξρεηαη ζηελ θπξηνιεμία κέζα από ηηο θαιιηέξγεηέο ηνπο, αιιά δελ ην ρξεζηκνπνηνύλ είηε γηαηί δελ είρε πξνβιεθζεί ζηνλ αξρηθό ζρεδηαζκό είηε γηαηί αξδεύνπλ πιένλ κε ζύγρξνλα ζπζηήκαηα (ζηάγδελ άξδεπζε) θαη όρη κε θαηάθιπζε. Σσμπεράζμαηα Από ηα αλσηέξσ πξνθύπηνπλ ηα θάησζη ζπκπεξάζκαηα: Σηελ πεξηνρή ηεο Γπηηθήο Αξγνιίδαο ππάξρεη έλα πεγαίν πδαηηθό δπλακηθό πνπ κπνξεί λα θαιύςεη ζε ζεκαληηθό βαζκό ηηο αλάγθεο ύδξεπζεο θαη άξδεπζεο ηνπιάρηζηνλ ηεο πεξηνρήο ηνπ Αξγνιηθνύ Πεδίνπ αλ όρη όινπ ηνπ λνκνύ. Πξνο ηελ θαηεύζπλζε ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ πεγώλ γηα ύδξεπζε θαη άξδεπζε έρνπλ γίλεη αλ θαη ηκεκαηηθά ζεκαληηθά έξγα ηα νπνία όκσο ζηνλ ηνκέα ηεο άξδεπζεο έρνπλ ζε ζεκαληηθό βαζκό απαμησζεί, ιόγσ απαξραησκέλνπ ζρεδηαζκνύ θαη ειιηπέζηαηεο ζπληήξεζεο. Ζ άξδεπζε κέζσ ησλ ζπιινγηθώλ δηθηύσλ γίλεηαη ζε ζεκαληηθό πνζνζηό κε ηελ απαξραησκέλε κέζνδν ηεο θαηάθιπζεο, δει. κε κε απνδνηηθό ηξόπν. Σ απηή ηελ θαηαζπαηάιεζε ηνπ λεξνύ ζα πξέπεη λα πξνζηεζνύλ θαη νη κεγάιεο απώιεηεο θαηά ηε κεηαθνξά απηνύ κε ηα πθηζηάκελα δίθηπα. Παξά ηε δπλαηόηεηα ρξήζεο ησλ πεγαίσλ λεξώλ γηα θάιπςε ησλ αξδεπηηθώλ αλαγθώλ (εηδηθά πέξημ ησλ πεγώλ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ύδξεπζε), ε άξδεπζε γίλεηαη θαηά θύξην ιόγν από ππόγεηα λεξά, κέζσ γεσηξήζεσλ θαη πεγαδηώλ, ιόγσ ησλ πξνβιεκάησλ ησλ πθηζηάκελσλ ζπιινγηθώλ δηθηύσλ. Ζ πξνζπάζεηα εκπινπηηζκνύ κε ρξήζε ησλ πεγαίσλ λεξώλ (ε νπνία αξρηθά έγηλε ζε εξεπλεηηθό
ζηάδην) δελ έρεη κέρξη ζήκεξα ηεζεί ζε πιήξε επηρεηξεζηαθή εθαξκνγή. Γηαρξνληθά ε ρξεκαηνδόηεζε ηνπ έξγνπ απηνύ θξίλεηαη κάιινλ αλεπαξθήο. Απηνλόεηεο ελέξγεηεο, όπσο ζπληήξεζε θξαγκάησλ θαη ειεθηξνκεραλνινγηθνύ εμνπιηζκνύ, ζπληήξεζε, αλαβάζκηζε θαη εθζπγρξνληζκόο ησλ δηθηύσλ, θαηάξγεζε ηεο άξδεπζεο κε θαηάθιπζε, άξδεπζε πεξηνρώλ πέξημ ησλ πεγώλ κε ηα λεξά απηώλ θαη όρη από ππόγεηεο πδξνιεςίεο θ.α., δε γίλνληαη από θαλέλαλ εμαηηίαο θαη ηεο έιιεηςεο ζρεδίνπ δηαρείξηζεο πδαηηθώλ πόξσλ. Ζ (θαηα)ρξήζε ησλ ππόγεησλ λεξώλ γηα ηε γεσξγηθή παξαγσγή νδεγεί ζε πξνβιήκαηα, όπσο ππεξβνιηθή πηώζε ηεο ζηάζκεο ηνπο, δηείζδπζε ηνπ ζαιαζζηλνύ λεξνύ θαη πηώζε ηεο παξνρήο ησλ πεγώλ, ην λεξό ησλ νπνίσλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ύδξεπζε. Ζ έιιεηςε δηαρεηξηζηηθώλ ζρεδίσλ, ζε ζπλδπαζκό κε ηηο ππεξεηήζηεο κεηαβνιέο ηνπ θαηξνύ θαη ηνπο θύθινπο μεξαζίαο, δεκηνπξγεί εθξεθηηθά πξνβιήκαηα ζε δεηήκαηα πξώηεο πξνηεξαηόηεηαο, όπσο απηό ηεο ύδξεπζεο ησλ πόιεσλ. Ζ πξνζπάζεηα άκεζεο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ νδεγεί ζε θαθνζρεδηαζκέλεο ιύζεηο αληηκεηώπηζεο ησλ ζπκπησκάησλ θαη όρη ζε νξζνινγηθέο ελέξγεηεο άξζεο ησλ αηηίσλ. Ζ ρξήζε επεμεξγαζκέλνπ λεξνύ (αθαιάησζε) γηα ύδξεπζε ησλ πόιεσλ ζε κηα πεξηνρή όπνπ ηα πεγαία λεξά ππεξεπαξθνύλ εάλ γίλεη ζε απηά κηα ζσζηή δηαρείξηζε ζα νδεγήζεη ζε αύμεζε ηεο νηθνλνκηθήο επηβάξπλζεο ησλ πνιηηώλ ή θαηαζπαηάιεζε ηνπ δεκόζηνπ ρξήκαηνο.