Σταµέλος Γιώργος Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Πολιτική Η φράση Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Πολιτική (ΕΕΠ) εµπεριέχει ένα διφορούµενο και ένα παράδοξο. Το διφορούµενο έγκειται στο γεγονός ότι το «ευρωπαϊκή» παραπέµπει τόσο στην εκπαιδευτική πολιτική που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) όσο και σε εκείνη που αφορά την ευρωπαϊκή ήπειρο. Παράδειγµα της πρώτης θα µπορούσε να είναι η εκπαιδευτική πολιτική που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της διακήρυξης της Λισσαβώνας που στοχεύει στη µετατροπή της «ευρωπαϊκής» οικονοµίας στην πλέον ανταγωνιστική και δυναµική του κόσµου ή η εκπαιδευτική πολιτική που αφορά την επαγγελµατική εκπαίδευση, γνωστότερη ως διαδικασία της Κοπεγχάγης. Παράδειγµα της δεύτερης είναι η γνωστή Διαδικασία της Μπολώνιας, στην οποία συµµετέχουν 45 ευρωπαϊκά κράτη (κρατίδια και οντότητες) και στόχο έχει τη δηµιουργία του ευρωπαϊκού χώρου ανώτατης εκπαίδευσης. Βέβαια, σε µια θεώρηση είτε οµόκεντρων κύκλων είτε αµαξοστοιχίας µε µηχανή και πολλά βαγόνια, οι επιµέρους πολιτικές µπορούν να θεωρηθούν ως συγκοινωνούντα δοχεία ή ως έχουσες κοινούς στόχους και ενιαία δυναµική ή κατεύθυνση. Εν πάση όµως περιπτώσει το σωστότερο θα ήταν η φράση
Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Πολιτική να έµπαινε κατ αρχήν στον πληθυντικό (Ευρωπαϊκές Εκπαιδευτικές Πολιτικές). Το παράδοξο αφορά το γεγονός ότι η έκφραση Εκπαιδευτική Πολιτική σηµατοδοτούσε την επίσηµη εκπαιδευτική πολιτικού ενός Κράτους-έθνους, στο πλαίσιο του οποίου το (εθνικό) εκπαιδευτικό σύστηµα εθεωρείτο ένας από τους πυλώνες συγκρότησής του. Συνεπώς δεν θα µπορούσε, αφενός µεν, να υπάρξει µια υπερ-εθνική εκπαιδευτική πολιτική, αφετέρου δε, η εκπαιδευτική πολιτική ήταν κάτι το ιερό και ως τέτοιο αντιµετωπιζόταν ως ταµπού. Η Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Πολιτική, υπό την έννοια των εκπαιδευτικών πολιτικών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης µπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους ανάπτυξης. Στην πρώτη, από την ίδρυση της τότε Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας (ΕΟΚ) έως το 1976, όπου δηµιουργείται η ανάγκη συγκρότησής της µέσα από πρακτικά προβλήµατα που αντιµετώπισε η διαµόρφωση του κοινού «ευρωπαϊκού» οικονοµικού χώρου (των συµµετεχόντων Κρατών-µελών). Η δεύτερη, από το 1976 έως το 1992, είναι η περίοδος όπου οι αποφάσεις που αφορούν θέµατα εκπαίδευσης στην ΕΟΚ λαµβάνονται κατόπιν πολιτικής συναίνεσης µεταξύ των Κρατών-µελών. Τέλος, η τρίτη, ξεκινά από το 1992 και φτάνει ως τις µέρες µας, και χαρακτηρίζεται από τη θεσµοθέτηση της
Ευρωπαϊκής Εκπαιδευτικής Πολιτικής, αρχής γενοµένης από τα δύο άρθρα της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Σήµερα, η ΕΕΠ έχει λάβει πολλαπλές και πολύ-επίπεδες διαστάσεις αν και παραµένει ένα ευαίσθητο θέµα στις σχέσεις µεταξύ Ενωσιακών θεσµών και εθνικών κυβερνήσεων. Για την ειρηνική διευθέτηση αυτού του θέµατος προτάσσεται τα τελευταία χρόνια η ανοικτή µέθοδος συντονισµού, ως µέθοδος εργασίας. Η ΕΕΠ εκτείνεται σε όλο το φάσµα της διαβίου εκπαίδευσης αλλά και στο χώρο της έρευνας. Η διαβίου εκπαίδευση διακρίνεται σε τυπική, µη τυπική και άτυπη. Σε αυτό το πλαίσιο, το παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστηµα δεν αποτελεί παρά ένα τµήµα του όλου οικοδοµήµατος: την τυπική εκπαίδευση. Το συγκεκριµένο τµήµα θεωρείται ότι αποτελείται από δύο διακριτά κοµµάτια: την υποχρεωτική και τη µετα-υποχρεωτική εκπαίδευση. Η πρώτη αντιµετωπίζεται, κατά κανόνα, ως τοµέας ευθύνης των κρατών-µελών, ενώ η δεύτερη της ΕΕ. Όµως, αυτό δεν είναι απόλυτο. Για παράδειγµα, στην πρώτη αναπτύσσεται από την ΕΕ µια σειρά από πολιτικές που αποβλέπουν σε αυτό που ονοµάζεται ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση. Παράδειγµα, στη δεύτερη, αποτελούν τα πανεπιστήµια, τα οποία θεωρούνται επαγγελµατικά ιδρύµατα ειδικού τύπου σύµφωνα και µε σχετική νοµολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ). Παράδειγµα, και για την
πρώτη και για τη δεύτερη, θεωρούνται οι δράσεις για τη διασφάλιση της ποιότητας. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην ΕΕΠ, όπως και σε κάθε µορφή πολιτικής της ΕΕ, αποκαλείται κοινοτική µέθοδος και υποδηλώνει τους συσχετισµούς δυνάµεων σε τέσσερα επίπεδα: α. µεγάλες µικρές χώρες, β. χώρες του βορρά χώρες του νότου, γ. υπάρχουσες πολιτικές οµάδες, δ. επίτευξη συµβιβασµών µεταξύ στρατηγικών και τακτικών κινήσεων της ενωσιακής γραφειοκρατίας, εξωτερικών οµάδων συµφερόντων (lobbies) και της πολιτικής θεσµοθετηµένων οργάνων. Η ΕΕΠ προωθείται µέσω τόσο των ευρωπαϊκών προγραµµάτων και ενεργειών, όσο και των κοινοτικών πρωτοβουλιών. Σήµερα υπάρχουν δύο µεγάλα προγράµµατα στο χώρο της εκπαίδευσης και κατάρτισης: το Σωκράτης και το Leonardo. Το Σωκράτης υποδιαιρείται στα: Comenius, για τα σχολεία πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, Erasmus, για τα ιδρύµατα ανώτατης εκπαίδευσης, Grundving, για την εκπαίδευση ενηλίκων, Lingua, για την εκµάθηση ξένων γλωσσών, κτλ. Η ΕΕΠ στο χώρο της έρευνας προωθείται µέσα από τα πενταετή Ερευνητικά Προγράµµατα-Πλαίσιο. Τα προγράµµατα µπορεί να εκπορεύονται από τη Γενική Διεύθυνση (ΓΔ) Εκπαίδευσης και Πολιτισµού, άλλες ΓΔ που έχουν άµεση ή έµµεση σχέση µε την εκπαίδευση, τα
διαρθρωτικά ταµεία, όπως το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείου, κτλ. Η Ελλάδα βιώνει την πραγµατικότητα των ευρωπαϊκών προγραµµάτων κατά τρόπο ιδιαιτέρως έντονο στο βαθµό που είναι µια από τις χώρες συνοχής συνεπώς λαµβάνει πρόσθετη κοινοτική βοήθεια µέσω των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης (ΚΠΣ). Στο χώρο της εκπαίδευσης γνωστό είναι το µεγάλο επιχειρησιακό πρόγραµµα δράσης ΕΠΕΑΕΚ του ΥΠΕΠΘ. Πρέπει να σηµειωθεί όµως ότι δεν είναι το µόνο που έχει ενέργειες που αφορούν την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Βιβλιογραφία: K. Coate G. Kontogiannopoulou-Polydorides A. Luijten-Lub Y. Papadiamantaki G. Stamelos M. Van Der Wende, et al (2005) International comparative analysis, in J. Huisman M. van der Werde (eds), On cooperation and Competition II: Institutional responses to Europeanisation, internationalization and globalisation, Bonn: Lemmens Verlags, KEKMOKOP (1999), Non-official higher education in the European Union, Athens: Gutenberg, G. Kontogiannopoulou-Polydorides G. Stamelos G. Papadiamantaki G., 2004, Greece in J. Huisman M. van der Werde (eds), 2004, «On cooperation and Competition: National and European Policies for the Internationalisation of Higher Education, Bonn: Die Deutsche Bibliothek, pp.193-222, Ε. Μουαµελετζή (1996), Η επίδραση του κοινοτικού δικαίου στη δηµόσια και ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας, Y. Papadiamantaki G. Stamelos M. Bartzakli (2006), Quality assurance : changing policy agendas, power relations and the implementation of european policies at national level : the case of Greece, in Actes du colloque «Éducation/formation la recherche de qualité», Hô Chi Minh Ville, Viêt-nam, 18-20 Avril
2006, Γ. Σταµέλος Α. Βασιλόπουλος (2005), Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Πολιτική, Αθήνα: Μεταίχµιο, Υ. Stamelos (2001), «La Déclaration de Bologne et ses conséquences sur le système de l Éducation Tertiaire: l exemple grec», in Actes du Colloque international organisé par AFEC à Bruxelles du 9 au 12 Mai 2001, pp.45-55., Υ. Stamelos Y. (2003), «La construction d un espace européen d enseignement supérieur : rétrospective, situation actuelle et perspectives», in Revue des Sciences de l éducation, vol. XXIX, n. 2, pp. 277-296.