econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 1
econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΡΙΖΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος Θανόπουλος MSc Γεωπόνος Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 2
ΡΙΖΩΔΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ 1. ΚΑΡΟΤΟ 2. ΠΑΝΤΖΑΡΙ 3. ΡΑΠΑΝΙ ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 3
2. ΠΑΝΤΖΑΡΙ 2α. Εισαγωγή, βοτανικά χαρακτηριστικά, ποικιλίες και στοιχεία καλλιέργειας του παντζαριού 2β. Φυτοπροστασία του φυτού, συγκομιδή και συντήρηση του προϊόντος ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 4
2α. Εισαγωγή, βοτανικά χαρακτηριστικά, ποικιλίες και στοιχεία καλλιέργειας του παντζαριού ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 5
Δομή παρουσίασης Γενικά Καταγωγή - ιστορικό Χρήσεις Θρεπτική αξία Περιγραφή του φυτού Ποικιλίες Κλιματολογικές και εδαφολογικές απαιτήσεις Πολλαπλασιασμός Καλλιεργητικές φροντίδες Συγκαλλιέργεια ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 6
Γενικά Επιστημονικό όνομα: Beta vulgaris L. Οικογένεια: Chenopodiaceae (Χηνοποδιίδες) Κοινό όνομα: Κοκκινογούλι, Κηπευτικό τεύτλο Εικόνα 1: Συγκομισμένα παντζάρια ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 7
Καταγωγή - ιστορικό Είναι ευρωπαϊκό λαχανικό και γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Θεόφραστος το ονομάζει τεύτλον το μέλαν, από όπου πήρε το όνομα του το βιομηχανικό τεύτλο. Το λαχανικό ονομάστηκε παντζάρι από τη τούρκικη λέξη pancar. Η γογγυλόριζα μαζί με ένα μικρό μέρος του φυλλώματος αποτελεί το βρώσιμο μέρος. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 8
Χρήσεις Τις σαρκώδεις γογγυλόριζες του παντζαριού τις βράζουμε και στη συνέχεια τις τρώμε σαν σαλάτα Ακόμα καταναλώνονται τα φύλλα διατηρημένα σε ξύδι ή μαγειρεμένα. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 9
Θρεπτική αξία Η γογγυλόριζα είναι πλούσια σε βιταμίνη Α και σε άλατα Φωσφόρου, σιδήρου, χαλκού, ιωδίου, θείου και ασβεστίου. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 10
Ηθρεπτικήαξία100g φρέσκιας γογγυλόριζας παντζαριού Θρεπτική αξία Περιεκτικότητα Άλατα Περιεκτικότητα Νερό 87,6% Ασβέστιο (Ca) 16mg Υδατάνθρακες 9.6g (3%) Σίδηρος (Fe) 0.8mg Πρωτεΐνες 1.6g (3%) Μαγνήσιο (Mg) 23mg Φυτικά έλαια 0,2g Φώσφορος (Ρ) 40mg Βιταμίνες Περιεκτικότητα Κάλιο (Κ) 325mg Βιταμίνη Α 33 IU Νάτριο (Νa) 75mg Βιταμίνη C 4.9mg Ψευδάργυρος (Zn) 0.4mg Βιταμίνη Ε 0.7mg Χαλκός (Cu) 0,1mg Βιταμίνη Κ 0.2mg Μαγγάνιο (Mn) 0.3mg Βιταμίνη Β6 0.1mg ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 11
Περιγραφή του φυτού Το παντζάρι έχει πλούσιο φύλλωμα. Τα φύλλα είναι μεγάλα και έχουν χρώμα πράσινο ή με κοκκινωπή απόχρωση. Η ρίζα αναπτύσσεται κατακόρυφα και αρχικά είναι πασσαλώδης, ενώ στη συνέχεια γίνεται σφαιρική ή κωνική. Η γογγυλόριζα έχει βαθύ κόκκινο-ιώδες χρώμα και σχήμα που ποικίλει από σφαιρικό μέχρι κωνικό. Το φυτό ανθίζει το δεύτερο χρόνο (μετά τον χειμώνα ή την εαρινοποίηση σε χαμηλές θερμοκρασίες) και σχηματίζει ανθικό στέλεχος, ύψους περίπου 1,5 μ., από το κέντρο της κορυφής της γογγυλόριζας. Οι ταξιανθίες αποτελούνται από μικρά και ερμαφρόδιτα άνθη. Ο κάθε σπόρος του παντζαριού αποτελείται από 2-5 σπέρματα. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 12
Ποικιλίες Οι επιθυμητές ποικιλίες χαρακτηρίζονται από έντονο κόκκινο χρώμα της γογγυλόριζας. Οι διάφορες ποικιλίες, που χρησιμοποιούνται στο εμπόριο, μπορεί να διαφέρουν ως προς την ανθεκτικότητα στην πρώιμη άνθηση, τον αριθμό των σπόρων ανά καρπό, τα χαρακτηριστικά των φύλλων (σχήμα και μέγεθος) και τα χαρακτηριστικά της γογγυλόριζας (σχήμα, μέγεθος, χρώμα και εσωτερική ποιότητα), Οι σπόροι που χρησιμοποιούνται προέρχονται από ποικιλίες συμβατικής καλλιέργειας μετά από σχετική άδεια παρέκκλισης ή πρόκειται για εισαγόμενους βιολογικούς σπόρους. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 13
Χρήση συμβατικών ποικιλιών παντζαριού μετά από τη χορήγηση άδειας παρέκκλισης. Στην πρώτη στήλη φαίνεται η ποικιλία, στη δεύτερη η ποσότητα του χρησιμοποιούμενου σπόρου και στη τρίτη ο αριθμός των αιτήσεων Variety Quantity (g) No of authorizations Aplastada de Egipto 2000 1 Crosbys Egyptian 5 1 Detroit 2 43230 30 Dragon 1000 1 Faro 0,1 1 Larka 6000 4 Libero 1200 2 Loma 1000 1 Red Cloud 2000 3 Thermi 0,3 1 On-farm production 4700 12 Total 61135,4 57 Πηγή Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 14
Κλιματολογικές και εδαφολογικές απαιτήσεις Το παντζάρι μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλες τις κλιματολογικές συνθήκες και είναι αρκετά ανθεκτικό στο ψύχος, τόσο το υπέργειο τμήμα του φυτού όσο και η γόγγυλόριζα. Το χρώμα της γογγυλόριζας είναι πιο έντονο κόκκινο σε περιοχές με χαμηλή θερμοκρασία σε σύγκριση με περιοχές με υψηλότερη θερμοκρασία. Το έδαφος πρέπει να είναι βαθύ, μέσης σύστασης και καλά αποστραγγιζόμενο. Το ph του εδάφους πρέπει να έχει τιμές 6-6.8. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 15
Πολλαπλασιασμός Οι σπόροι τοποθετούνται απευθείας στο έδαφος σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 30-50 εκ. και σε βάθος περίπου 0.5 εκ. Η βλάστηση του σπόρου πραγματοποιείται σε εύρος θερμοκρασίας 8-30 ο C και τα νεαρά φυτάρια εμφανίζονται μέσα σε 1-2 εβδομάδες. Ιδανικές θερμοκρασίες για τη βλάστηση των σπόρων είναι μεταξύ 25-30 ο C. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 16
Εποχή σποράς Ησπορά μπορεί να γίνει τους μήνες Ιούλιο-Αύγουστο για παραγωγή το φθινόπωρο και το χειμώνα. Ακόμα μπορεί να γίνει το τρίμηνο Φεβρουάριο - Απρίλιο για παραγωγή την άνοιξη και το καλοκαίρι. Διάρκεια της καλλιέργειας Η διάρκεια της καλλιέργειας, από τη σπορά έως τη συγκομιδή, κυμαίνεται από 2.5 με 5 μήνες, ανάλογα με την εποχή καλλιέργειας. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 17
Καλλιεργητικές φροντίδες Άρδευση Το παντζάρι έχει ανάγκη από ικανοποιητική υγρασία σε όλη την διάρκεια της καλλιέργειας. Η υπερβολική υγρασία του εδάφους δημιουργεί προβλήματα στην ανάπτυξη της γογγυλόριζας, ενώ η έλλειψη του νερού κάνει τις γογγυλόριζες ινώδεις. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 18
Καλλιεργητικές φροντίδες Λίπανση Μία καλλιέργεια παντζαριού με μέση παραγωγή 3 τον/στρεμ. αφαιρεί από το έδαφος: 7.5 κιλά αζώτου (N) 3 κιλά P 2 O 5 (1.3 κιλά φωσφόρου P) 13 κιλά K 2 O (10.8 κιλά καλίου - Κ) Πριν από την εγκατάσταση της καλλιέργειας προσθέτουμε ολόκληρη την ποσότητα καλίου και φωσφόρου και μέρος του αζώτου. Η υπόλοιπη ποσότητα αζώτου (1/3 της συνολικής ποσότητας) προστίθεται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των φυτών. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 19
Καλλιεργητικές φροντίδες Καταπολέμηση ζιζανίων: Γίνονται για την καταστροφή των ζιζανίων, την ενσωμάτωση της υπόλοιπης ποσότητας του αζώτου και τη βελτίωση του αερισμού και της υφής του εδάφους (καλύτερη ανάπτυξη της γογγυλόριζας). Αραίωμα φυτών: Το αραίωμα πραγματοποιείται στα πρώτα στάδια ανάπτυξης των φυτών, μόλις σχηματίσουν τα πρώτα 3-4 πραγματικά φύλλα, έτσι ώστε οι αποστάσεις μεταξύ των φυτών να είναι 5 εκ. Η εφαρμογή του είναι απαραίτητη καθώς κάθε σπόρος είναι μία συγκαρπία (περισσότερα από ένα σπέρματα) και τελικά δίνει περισσότερα από ένα φυτό. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 20
Καλλιεργητικές φροντίδες Άλλες καλλιεργητικές φροντίδες: Πριν από τη συγκομιδή καλό είναι να αποφεύγεται το πότισμα για την αποφυγή σχισίματος των γογγυλόριζων και μείωσης της αποθηκευτική τους ικανότητας. ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 21
Συγκαλλιέργεια Η καλλιέργεια του παντζαριού μπορεί να συνδυαστεί με: Φασόλι Αγγούρι Σκόρδο Μαρούλι Κρεμμύδι Τομάτα σχεδόν όλα τα σταυρανθή λαχανικά ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 22