ΔΙΑΚΟΠΗ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ Στέλιος Αθανασιάς φαρμακοποιός
ΔΙΑΚΟΠΗ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ Πολύ σύντομη συμβουλή Υπηρεσία διακοπής καπνίσματος Φαρμακευτική υποστήριξη Συμβουλευτική υποστήριξη Α Scottish Intercollegiate Guidelines Network (2010) SIGN 50: A guideline developer s handbook. SIGN
Πρόληψη : Κάθε υγειονομική ή άλλη παρέμβαση που αποσκοπεί στην αποτροπή συμβάντων που προκαλούν νόσο. Πρωτογενής πρόληψη: Αποσκοπεί στο να αποτρέψει τη νόσηση με την απομάκρυνση ή την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου. Ως λειτουργοί της υγείας, ο ρόλος μας είναι να πείσουμε ή να ενθαρρύνουμε τους συνανθρώπους μας να υιοθετήσουν έναν υγιέστερο τρόπο ζωής. Ένα από τα πιο σημαντικά βήματα για να βελτιώσουμε την υγεία μας, είναι η απόφαση για διακοπή του καπνίσματος.
Τρόποι διακοπής καπνίσματος: Χωρίς βοήθεια Χρησιμοποιώντας υποκατάστατα νικοτίνης ( OTC) Χρησιμοποιώντας φάρμακα διακοπής καπνίσματος με συνταγή ιατρού Συνδυάζοντας φαρμακευτική υποστήριξη με ψυχολογική υποστήριξη Μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι διακόπτουν το κάπνισμα με τη βοήθεια κάποιου ειδικού, καθώς και με φαρμακευτική υποστήριξη, έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να το επιτύχουν σε σχέση με όσους προσπαθούν από μόνοι τους, χωρίς βοήθεια Aveyard P. West R BMJ 2007;335-37
Εκτιμώμενα ποσοστά διακοπής καπνίσματος ΧΩΡΙΣ ΦΑΡΜΑΚΑ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΧΩΡΙΣ ΒΟΗΘΕΙΑ 3-4% 4-6% ΜΕ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ από εκπαιδευμένο σύμβουλο διακοπής καπνίσματος 10-15% 20-30% West R, Owen L (2012) Estimates of 52-week continuous abstinence rates following selected smoking cessation interventions in England. www.smokinginengland.info Version 2
Εκτιμώμενα ποσοστά διακοπής καπνίσματος ΧΩΡΙΣ ΦΑΡΜΑΚΑ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΧΩΡΙΣ ΒΟΗΘΕΙΑ 3-4% (46% των προσπαθειών) ΜΕ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ από εκπαιδευμένο σύμβουλο διακοπής καπνίσματος 4-6% (49% των προσπαθειών) 10-15% 20-30% (4% των προσπαθειών) West R, Owen L (2012) Estimates of 52-week continuous abstinence rates following selected smoking cessation interventions in England. www.smokinginengland.info Version 2
Πρέπει, ως φαρμακοποιός, να ρωτήσω για το κάπνισμα; Ο φαρμακοποιός έχει κάθε δικαίωμα να ρωτήσει τους ασθενείς/ πελάτες αν καπνίζουν: Δείχνει ότι ενδιαφερόμαστε για την υγεία τους Το κάπνισμα επηρεάζει/αλληλεπιδρά με αρκετά φάρμακα Έχουμε μια πολύ καλή ευκαιρία να βοηθήσουμε
Προβλήματα με τη συμβουλή για διακοπή καπνίσματος Αρνητικό μήνυμα Προκαλεί γκρίνια Τίποτα καινούριο Ενθαρρύνει τη διαμάχη και την άρνηση
Συμβουλεύουμε όχι ΝΑ διακόψουν το κάπνισμα, αλλά ΠΩΣ θα διακόψουν το κάπνισμα
ΠΟΛΥ ΣΥΝΤΟΜΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ Τι ΔΕΝ κάνει η πολύ σύντομη συμβουλή: ΔΕΝ συμβουλεύει τους καπνιστές να διακόψουν το κάπνισμα ΔΕΝ ρωτάει πόσο καπνίζουν ή τι καπνίζουν ΔΕΝ ρωτάει αν θέλουν να σταματήσουν Χαρακτηριστικά της πολύ σύντομης συμβουλής: Καταγραφή της κατάστασης καπνίσματος Συμβουλή πώς να διακόψει το κάπνισμα Προσφορά υποστήριξης και θεραπείας
Ρώτησε Ρώτησε και κατάγραψε την κατάσταση καπνίσματος Είναι καπνιστής, πρώην καπνιστής ή δεν καπνίζει καθόλου; Καπνίζετε; Συμβούλεψε Για τον καλύτερο τρόπο να διακόψει το κάπνισμα Ο καλύτερος τρόπος να διακόψετε το κάπνισμα είναι συνδυάζοντας την χρήση φαρμάκων και την συμβουλετική υποστήριξη. Ενέργησε Στην αντίδραση του πελάτη/ασθενή Ενημέρωσε- Παράπεμψε- Χορήγησε Έχετε 4 φορές περισσότερες πιθανότητες να διακόψετε το κάπνισμα με αυτόν τον τρόπο. Bobak A. Very brief advice on smoking. Presented at UK National Smoking Cessation Conference; June 18-19, 2012; Birmingham, UK.
Ιατρική συνταγή (Η χορήγηση πολλών κατηγοριών φαρμάκων μπορεί να συσχετιστεί με την συμβουλή για διακοπή του καπνίσματος π.χ. εισπνοές για ΧΑΠ, φάρμακα καρδιαγγειακών παθήσεων, αντισυλληπτικά από το στόμα) Περιπτώσεις που ο φαρμακοποιός μπορεί να προσφέρει την πολύ σύντομη συμβουλή: Χορήγηση OTC (Π.χ. αποχρεμπτικά, σιρόπια για βήχα) Χορήγηση NRT, όπου μπορούμε να ενημερώσουμε για επιπρόσθετες μεθόδους θεραπείας. Συμμετοχή σε εκστρατείες διακοπής καπνίσματος όπως η παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος ή άλλες τοπικές δράσεις.
Υπηρεσία διακοπής καπνίσματος Οι περισσότερες εξειδικευμένες υπηρεσίες διακοπής καπνίσματος χρησιμοποιούν θεραπείες που προσανατολίζονται στα συμπτώματα στέρησης. Σε αυτό το μοντέλο θεραπείας, η προσοχή δίνεται στην πρόληψη της υποτροπής. Στην αρχή της προσπάθειας διακοπής, τα συμπτώματα από τη στέρηση της νικοτίνης είναι στο μέγιστο της έντασής τους, άρα σε αυτό ακριβώς το σημείο παρέχεται η υποστήριξη. Αυτό κατορθώνεται με την παρακολούθηση της σωστής χρήσης των φαρμάκων και δίνοντας έμφαση στη σημασία της ολοκληρωτικής αποχής.
Η θεραπεία παρέχεται από εξειδικευμένους συμβούλους σε ένα διάστημα 6-7 εβδομάδων, με εβδομαδιαία ραντεβού, σε ομάδες ή ατομικά τα οποία πραγματοποιούνται σε ξεχωριστό χώρο του φαρμακείου, όπου η συνομιλία μπορεί να γίνεται εμπιστευτικά, χωρίς άλλες παρεμβάσεις.
Το πρόγραμμα θεραπείας περιλαμβάνει μια αξιολόγηση πριν την ημέρα διακοπής και εβδομαδιαίες συνεδρίες έως τέσσερις εβδομάδες από την ημέρα διακοπής. Συνεδρία 1 η : Αξιολόγηση πριν την ημέρα διακοπής (1-2 εβδομάδες νωρίτερα) Συνεδρία 2 η : Ημέρα διακοπής Συνεδρία 3 η : 1 η εβδομάδα μετά τη διακοπή Συνεδρία 4 η : 2 η εβδομάδα μετά τη διακοπή Συνεδρία 5 η : 3 η εβδομάδα μετά τη διακοπή Συνεδρία 6 η : 4 η εβδομάδα μετά τη διακοπή http://www.ncsct.co.uk/usr/pub/standard_treatment_programme.pdf
Συνεδρία 1 η Αξιολόγηση πριν την ημέρα διακοπής (30 ) Ενημέρωση σχετικά με το πρόγραμμα θεραπείας Αξιολόγηση τρέχουσας συμπεριφοράς καπνίσματος και τις προηγούμενες προσπάθειες διακοπής Εξήγηση πώς αναπτύσσεται η εξάρτηση από το κάπνισμα, αξιολόγηση εξάρτησης στην νικοτίνη και ενημέρωση για τα συμπτώματα απεξάρτησης από τη νικοτίνη Εξήγηση και μέτρηση επιπέδων (CO) μονοξειδίου του άνθρακα Εξήγηση της σημασίας της απότομης διακοπής και του κανόνα " ούτε μία ρουφηξιά" Συζήτηση σχετικά με τα φάρμακα διακοπής καπνίσματος Ορισμός ημέρας διακοπής καπνίσματος και παρακίνηση για δέσμευση από τον πελάτη Συζήτηση προετοιμασίας και ανακεφαλαίωση
Συνεδρία 2 η Ημέρα διακοπής (20 ) Επιβεβαίωση ετοιμότητας και ικανότητας διακοπής προσπάθειάς του Επιβεβαίωση επάρκειας φαρμάκων και συζήτηση Περιπτώσεις υψηλού κινδύνου της επόμενης σχετικά με τη χρήση τους εβδομάδας Συζήτηση σχετικά με συμπτώματα απεξάρτησης και της επιθυμίας για κάπνισμα και τρόποι αντιμετώπισής τους Συμβουλές αλλαγής καθημερινών συνηθειών Συζήτηση σχετικά με τις κοινωνικές επαφές και το πού μπορεί να απευθυνθεί για βοήθεια κατά τη διάρκεια της Διεξαγωγή μέτρησης (CO) μονοξειδίου του άνθρακα Επιβεβαίωση της σημασίας της απότομης διακοπής και παρακίνηση για δέσμευση από τον πελάτη Συζήτηση σχεδίων και ανακεφαλαίωση
Συνεδρία 3 η -4 η -5 η -6 η 1 η -2 η 3 η -4 η Εβδομάδα μετά τη διακοπή (15 ) Έλεγχος προόδου του προγράμματος. Διεξαγωγή μέτρησης (CO) μονοξειδίου του άνθρακα Συζήτηση σχετικά με τη χρήση των φαρμάκων, έλεγχος επάρκειας Συζήτηση σχετικά με συμπτώματα απεξάρτησης και με δύσκολες καταστάσεις που προέκυψαν και πώς αντιμετωπίστηκαν Περιπτώσεις υψηλού κινδύνου για την επόμενη εβδομάδα Επιβεβαίωση της σημασίας της απότομης διακοπής καπνίσματος και παρακίνηση για δέσμευση από τον πελάτη Ανακεφαλαίωση
Γιατί είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσω φάρμακα; Θα διευκολύνουν την προσπάθεια διακοπής, ελέγχοντας τα συμπτώματα στέρησης απο τη νικοτίνη. Πώς θα με βοηθήσουν τα φάρμακα διακοπής του καπνίσματος; Ο εγκέφαλος των καπνιστών είναι συνηθισμένος να δέχεται μεγάλη ποσότητα νικοτίνης. Όταν, όμως, διακόπτουν το κάπνισμα εμφανίζονται διάφορα συμπτώματα στέρησης όπως επιθυμία για τσιγάρο, νευρικότητα τα οποία τους οδηγούν να ξανακαπνίσουν. Τα φάρμακα διακοπής του καπνίσματος βοηθούν να ελέγξουμε την ένταση των συμπτωμάτων αυτών.
Φάρμακα διακοπής καπνίσματος 1. Ελαττώνει τα συμπτώματα απεξάρτησης από τη νικοτίνη 2. Εμποδίζει ορισμένες από τις επιβραβευτικές επιδράσεις του καπνίσματος Eλαττώνουν την ένταση των συμπτωμάτων στέρησης και βοηθάνε στην αντιμετώπιση της επιθυμίας για κάπνισμα Ελαττώνει την ένταση των συμπτωμάτων στέρησης καθώς και την επιθυμία για κάπνισμα
Φάρμακα διακοπής καπνίσματος VARENICLINE (CHAMPIX) Χορηγείται για 12 εβδομάδες Η θεραπεία αρχίζει 1-2 εβδομάδες πριν την ημέρα διακοπής: Ημέρα 1 η -3 η : 0,5 mg μια φορά την ημέρα. Ημέρα 4 η -7 η : 0,5 mg δύο φορές την ημέρα. Ημέρα 8 η (ημέρα διακοπής) έως το τέλος της θεραπείας: 1 mg δύο φορές την ημέρα.
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Ναυτία (16-40%) (μειώνεται με τη χρήση του φαρμάκου μετά το φαγητό και με ένα γεμάτο ποτήρι νερό) Δυσκολία ύπνου (10-19%) Παράξενα όνειρα (9-13%) Αυτοκτονικός ιδεασμός (11%) Νευροψυχιατρικές δράσεις: Καλό είναι να αποφεύγεται σε όσους έχουν ασταθή ψυχιατρική κατάσταση ή τάσεις αυτοκτονίας Μετά-ανάλυση του 2015 σε 39 μελέτες με συμμετοχή 10.000 ατόμων, έδειξε ότι οι υπόνοιες για σχέση των φαρμάκων με τάσεις αυτοκτονίας, δεν είναι βάσιμες http://www.uptodate.com/contents/varenicline-drug-information?source=search_result&search=varenicline&selectedtitle=1~27 Risk of neuropsychiatric adverse events associated with varenicline: systematic review and meta-analysis. Thomas KH, Martin RM, Knipe DW, Higgins JP, Gunnell D BMJ. 2015;350:h1109.
ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ ΝΙΚΟΤΙΝΗΣ Η νικοτίνη απορροφάται απο τον βλεννογόνο του στόματος Ορθή χρήση των διαφορετικών μορφών, για αποφυγή ανεπιθύμητων ενεργειών Ρύθμιση της δοσολογίας ανάλογα με τις ανάγκες του καπνιστή Η χρήση τους είναι πιο ασφαλής από το κάπνισμα Δεν προκαλούν εξάρτηση Απαραίτητη διάρκεια θεραπείας τουλάχιστον 8 εβδομάδες http://www.uptodate.com/contents/pharmacotherapy-for-smoking-cessation-inadults?source=search_result&search=nrt&selectedtitle=1~25
Συνδυασμός μορφών υποκατάστατων νικοτίνης Η λογική στην οποία στηρίζεται ο συνδυασμός των διαφόρων φαρμακοτεχνικών μορφών των υποκαταστάτων νικοτίνης, είναι οι διαφορές που παρουσιάζουν στη βιοδιαθεσιμότητα. Τα μακράς διαρκείας, αλλά αργής εκκίνησης αυτοκόλλητα είναι η θεραπεία πρώτης επιλογής για να ρυθμίσουμε τα βασικά συμπτώματα στέρησης της νικοτίνης. Προσθέτοντας ένα μικρής διάρκειας υποκατάστατο, με ταχύτερη εκκίνηση όπως π.χ. οι τσίχλες βοηθάμε στη ρύθμιση τις επιθυμίας για κάπνισμα και των συμπτωμάτων στέρησης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η επιλογή εξαρτάται από τις προτιμήσεις του ασθενή και από τα όποια συνοδά νοσήματα http://www.uptodate.com/contents/pharmacotherapy-for-smoking-cessation-inadults?source=search_result&search=nrt&selectedtitle=1~25
Συμπεράσματα-Προτάσεις Ο συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχολογικής υποστήριξης είναι η καλύτερη δυνατή λύση για όσους επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα. Φάρμακα πρώτης επιλογής είναι: H βαρενικλίνη και ο συνδυασμός υποκατάστατων νικοτίνης. H αποτελεσματικότητα και των δύο είναι ίδια. Καλό θα είναι να συμβουλέψουμε όσους δεν επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα αυτή τη χρονική στιγμή, για τους κινδύνους του παθητικού καπνίσματος που απειλούν τα μέλη της οικογένειάς τους. Ακόμη να προσπαθήσουν να μην καπνίζουν μέσα στο σπίτι τους και στο αυτοκίνητο.
ΔΙΑΚΟΠΗ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας