5. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

5. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η βασική ιεραρχία διοίκησης ενός τυπικού συστήματος παραγωγής έχει ήδη περιγραφεί στο Κεφάλαιο 1 και συγκεκριμένα στο Σχήμα 1.2. Στα προηγούμενα Κεφάλαια (2 4) παρουσιάστηκαν βασικές μέθοδοι συγκεντρωτικού προγραμματισμού παραγωγής και διαχείρισης αποθεμάτων. Οι πρώτες, (βλ. Κεφάλαιο 2) είναι απαραίτητες για τον μετασχηματισμό της προβλεπόμενης μακροχρόνιας ζήτησης σε ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα παραγωγής ομάδων προϊόντων (ανά μονάδα), πόρων και αποθεμάτων. Οι δεύτερες μέθοδοι είναι απαραίτητες για την διαχείριση των αποθεμάτων. Παραδοσιακά οι μέθοδοι διαχείρισης αποθεμάτων υπήρξαν και η βάση του προγραμματισμού παραγωγής. Δηλαδή, η παραγωγή κάθε είδους (ετοίμου ή ημιετοίμου) προέρχετο από την ανάγκη αναπλήρωσης του αποθέματος του είδους αυτού, (δηλ. όταν η στάθμη του αποθέματος ήταν μικρότερη ή ίση με το σημείο αναπλήρωσης R). Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 60, και αργότερα του 70, αναγνωρίστηκε τόσο από ερευνητές όσο και από επαγγελματίες της παραγωγής, ότι η προσέγγιση αυτή είναι κατάλληλη περισσότερο για την περίπτωση των ετοίμων προϊόντων παρά για την διαχείριση ημιετοίμων ή εξαρτημάτων. Ο βασικός λόγος διαφοροποίησης προέρχεται από την κρίσιμη διαφορά της ανεξάρτητης από την εξαρτημένη ζήτηση: Η ζήτηση των ετοίμων είναι ανεξάρτητη καθότι προέρχεται από την ευρύτερη αγορά (δηλ. εκτός συστήματος). Φυσικά, η ζήτηση αυτή εμπεριέχει αβεβαιότητα, και, συνεπώς, η διαχείριση των απαιτήσεων για παραγωγή ετοίμων μπορεί να βασισθεί σε κλασικές τεχνικές διαχείρισης αποθεμάτων (Q, R) (βλ. Κεφάλαιο 4) Η ζήτηση, όμως, ημιετοίμων (υποσυναρμολογημάτων και εξαρτημάτων) εξαρτάται άμεσα από την ζήτηση ετοίμων. Συνεπώς, είναι εξαρτημένη (δηλ. εντός συστήματος) και γνωστή με βάση την ζήτηση ετοίμων. Η διαχείριση της ζήτησης αυτής με τρόπο όμοιο με την ανεξάρτητη ζήτηση δεν χρησιμοποιεί τις διαθέσιμες πληροφορίες (σχέσεις εξάρτησης) και καταλήγει σε μη ορθολογική διαχείριση (αυξάνοντας αποθέματα και σχετικά κόστη και οδηγώντας σε μη ορθή εκμετάλλευση των πόρων). Ο προγραμματισμός και έλεγχος παραγωγής μέσω συστήματος διαχείρισης παραγωγικών πόρων (Manufacturing Resource Planning System - MRP II) αναγνωρίζει τη διαφορά μεταξύ ανεξάρτητης και εξαρτημένης ζήτησης και βασίζεται στην πρώτη για να αναπτύξει το πρόγραμμα παραγωγής ετοίμων, ημιετοίμων, εξαρτημάτων, καθώς και το πρόγραμμα αγορών των προμηθευόμενων. Στις επόμενες ενότητες παρουσιάζονται οι βασικές αρχές προγραμματισμού και ελέγχου παραγωγής που συνθέτουν την μέθοδο του συστήματος MRP II. 5.1 Πλαίσιο του Συστήματος MRP II Το Σχήμα 5.1 παρουσιάζει τη βασική δομή της μεθοδολογίας του συστήματος MRP II. Όπως φαίνεται στο Σχήμα αυτό υπάρχουν δύο κατηγορίες στοιχείων που χρησιμοποιεί το σύστημα. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 49

ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ (ΕΤΗ) ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ (ΜΗΝΕΣ, ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ, ΗΜΕΡΕΣ) ΣΤΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΧΟΝΔΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΙΔΗ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔ/ΦΕΣ ΦΑΣΕΟ- ΛΟΓΙΑ ΚΕΝΤΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΑΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΟΡΩΝ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΤΟΛΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΤΟΛΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΑΠΟΘΕΜΑ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ (ΗΜΕΡΕΣ, ΩΡΕΣ) ΧΡΟΝΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ Σχήμα 5.1 Πλαίσιο του συστήματος MRP I Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 50

Στατικά δεδομένα: Είναι τα στοιχεία εκείνα που περιγράφουν βασικές συνιστώσες του συστήματος παραγωγής, ήτοι είδη, δομή ειδών, κέντρα εργασίας, τρόπους παραγωγής (φασεολόγια), κλπ. Τα στοιχεία αυτά δεν εξαρτώνται από τη δυναμική κατάσταση του συστήματος. Δυναμικά δεδομένα: Αφορούν τις παραγγελίες πελατών, τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προβλέψεις, το δυναμικό απόθεμα, τις παραγγελίες σε εξέλιξη, κλπ. Τα στοιχεία αυτά εξαρτώνται άμεσα από την (ή και συμμετέχουν στην) κατάσταση - state - του συστήματος. Μια βασική εισροή του συστήματος είναι το συγκεντρωτικό πρόγραμμα παραγωγής, δηλ. η επιθυμητή παραγωγή (σε μονάδες μέτρησης ανά χρονική περίοδο) ανά κατηγορία ετοίμων ειδών εντός ενός μακροπρόθεσμου ορίζοντα (π.χ. έτος). Οι μέθοδοι ανάπτυξης και η μορφή του συγκεντρωτικού προγράμματος παραγωγής έχουν ήδη συζητηθεί στο Κεφάλαιο 2. Επιπλέον του συγκεντρωτικού προγράμματος παραγωγής, στο στάδιο του μεσοπρόθεσμου προγραμματισμού (ο οποίος αποτελεί και τον κορμό του προγραμματισμού παραγωγής) χρησιμοποιούνται οι παραγγελίες πελατών και οι προβλέψεις επικείμενων παραγγελιών. Επισημαίνεται ότι με την πάροδο του χρόνου οι προβλέψεις πρέπει να αναλώνονται από τις παραγγελίες (βλ. Σχήμα 5.2) και, συνεπώς, να μειώνεται η ποσότητα των προς διάθεση προϊόντων (available to promise). Σχήμα 5.2 Ανάλωση προβλέψεων από παραγγελίες Ο Βασικός Προγραμματισμός Παραγωγής (Master Production Scheduling MPS) βασίζεται στις παραγγελίες πελατών και στις προβλέψεις παραγγελιών. Χρησιμοποιώντας τους διαθέσιμους πόρους (όπως αυτοί έχουν καθοριστεί από τον Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 52

συγκεντρωτικό προγραμματισμό παραγωγής) καταρτίζεται το βασικό πρόγραμμα παραγωγής το οποίο συνιστάται στα εξής: Για κάθε χρονική περίοδο (συνήθως εβδομάδα ή ημέρα) καθορίζεται η ποσότητα παραγωγής ανά κωδικό ετοίμου είδους. Η τυπική δομή του βασικού προγράμματος παραγωγής παρουσιάζεται στον Πίνακα 5.1. Επισημαίνεται ότι το βασικό πρόγραμμα παραγωγής καθορίζει τη ζήτηση, την οποία καλείται να ικανοποιήσει ο προγραμματισμός απαιτήσεων υλικών. Πίνακας 5.1 Τυπική δομή βασικού προγράμματος παραγωγής (χρονικός ορίζοντας: 2 μήνες) Εβδομάδα Έτοιμα / Είδη 1 2 3 4 5 6 7 8 623591 100 150 100 50 150 50 200 150 584212 10 30 60 30 20 40 20 20 637112 300 500 300 200 200 100 300 400 Στο Χονδρικό Έλεγχο Δυναμικότητας (Rough Cut Capacity Planning RCCP) ελέγχεται η εφικτότητα του βασικού προγράμματος παραγωγής σε σχέση με τη δυναμικότητα των κρίσιμων πόρων παραγωγής (π.χ. κέντρων εργασίας που συνήθως αποτελούν στενώματα παραγωγής -bottlenecks-). Ο έλεγχος βασίζεται στα στοιχεία του Πίνακα πόρων (bill of resources) κάθε έτοιμου είδους. Ο πίνακας αυτός αναφέρει το χρόνο που απαιτείται για την κατασκευή ενός συγκεκριμένου ετοίμου από κάθε κρίσιμο πόρο. Επισημαίνεται ότι οι αντίστοιχοι χρόνοι αφορούν την ολοκληρωτική παραγωγή του ετοίμου και όλων των παραγόμενων υποσυναρμολογημάτων και εξαρτημάτων που το απαρτίζουν. Γνωρίζοντας τις απαιτήσεις κάθε ετοίμου από το βασικό πρόγραμμα παραγωγής, υπολογίζεται ο συνολικός φόρτος κάθε κρίσιμου πόρου για κάθε χρονική περίοδο. Ο σωρευτικός αυτός φόρτος συγκρίνεται με την δυναμικότητα του κάθε κρίσιμου πόρου και εάν την υπερβαίνει, τότε θα πρέπει είτε να μεταβληθεί το βασικό πρόγραμμα παραγωγής είτε να αυξηθεί η δυναμικότητα του συγκεκριμένου πόρου (π.χ. μέσω υπερωριών). Το (ή ένα) εφικτό βασικό πρόγραμμα παραγωγής (MPS) χρησιμοποιείται στον Προγραμματισμό Απαιτήσεων Υλικών (Material Requirements Planning MRP) όπου υπολογίζονται και συντονίζονται οι εντολές προς τους προμηθευτές και προς το εργοστάσιο (εντολές προμήθειας και εντολές παραγωγής, αντίστοιχα) με στόχο την πλήρη ικανοποίηση των απαιτήσεων του MPS. Η μέθοδος MRP καθορίζει τις ποσότητες ανά κωδικό (ετοίμων, ημιετοίμων ή εξαρτήματος) που θα παραχθούν ή που θα αγορασθούν (για προμηθευόμενα ήδη), καθώς και τον χρόνο παραγωγής ή προμήθειας (δηλ. απαντά σε ερωτήσεις της μορφής: Τι; Πόσο; Πότε;) Τα βήματα της μεθόδου είναι απλά και περιλαμβάνουν για κάθε είδος τις εξής ενέργειες: 1. Υπολογισμός των καθαρών απαντήσεων του είδους, αφαιρώντας από την μεικτή ζήτηση το διαθέσιμο απόθεμα 2. Ομαδοποίηση των καθαρών απαιτήσεων σε παρτίδες Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 53

3. Υπολογισμός του χρόνου έναρξης κάθε παρτίδας αφαιρώντας από την ημερομηνία παράδοσης τον χρόνο αναμονής (παραγωγής ή προμήθειας) 4. Με βάση τις τεχνικές προδιαγραφές, τις ποσότητες ανά παρτίδα και τον χρόνο έναρξης, υπολογισμός των συνολικών απαιτήσεων (ζήτησης) για το επόμενο επίπεδο της τεχνικής προδιαγραφής. 5. Επανάληψη των βημάτων 1 4 έως ότου να εξαντληθούν όλα τα επίπεδα του Πίνακα υλικών. Το αποτέλεσμα του προγραμματισμού απαιτήσεων υλικών είναι η έκδοση αιτήσεων προμήθειας και η έκδοση αιτήσεων παραγωγής. Η έκδοση των εντολών προμήθειας από τους υπεύθυνους προμηθειών ακολουθεί τις διαδικασίες και κανονισμούς προμηθειών της εταιρίας. Οι αιτήσεις παραγωγής χρησιμοποιούνται σε ένα δεύτερο (πιο λεπτομερή) έλεγχο εφικτότητας του προγράμματος παραγωγής πριν μετατραπούν σε εντολές παραγωγής. Ο δεύτερος αυτός έλεγχος εφικτότητας διενεργείται κατά την λειτουργία του Προγραμματισμού Απαιτήσεων Δυναμικότητας. Ο έλεγχος γίνεται ανά κέντρο εργασίας (work center) εξετάζοντας τον προβλεπόμενο φόρτο του κέντρου αυτού ο οποίος προέρχεται από εντολές εργασίας που έχουν ήδη εκδοθεί (προς εκτέλεση) αιτήσεις εντολών εργασίας Τα βασικά δεδομένα που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του φόρτου κάθε κέντρου εργασίας είναι φασεολόγια κάθε μίας από τις παραπάνω εντολές ή αιτήσεις. Με βάση τους απαιτούμενους χρόνους προετοιμασίας και λειτουργίας για κάθε εντολή στο συγκεκριμένο κέντρο εργασίας υπολογίζεται η χρονική εξέλιξη του φόρτου (βλ. για παράδειγμα Σχήμα 5.3). Φόρτος (h r) 8 Δυναμικότητα WC 12 0 1 2 3 4 5 t (ημέρες) Σχήμα 5.3 Ημερήσιος φόρτος κέντρου εργασίας (σε ώρες) vs. δυναμικότητα Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 54

Η ανάλυση αυτή είναι χρήσιμη για να εντοπισθούν τυχόν προβλήματα υπερφόρτωσης, τα οποία αντιμετωπίζονται είτε με αύξηση της δυναμικότητας κατά τις περιόδους υπερφόρτωσης (π.χ. υπερωρίες) είτε με χρονική μετατόπιση ορισμένων εντολών παραγωγής. Η αναγνώριση και τακτοποίηση των εντολών αυτών δεν γίνεται, συνήθως, αυτόματα και αποτελεί ιδιαίτερα πολύπλοκη δραστηριότητα. Μετά την διευθέτηση τυχόν προβλημάτων δυναμικότητας, οι εντολές παραγωγής απελευθερώνονται (job release) στην παραγωγή. Οι απελευθερωθείσες εντολές αποτελούν την εισροή (input) της δυναμικής του εργοστασίου. Ο έλεγχος και διοίκηση της δυναμικής αυτής γίνεται μέσω του χρονοπρογραμματισμού και του ελέγχου της παραγωγής. Ο χρονοπρογραμματισμός (job scheduling) καθορίζει τις προτεραιότητες επεξεργασίας των παρτίδων στην ουρά αναμονής κάθε κέντρου εργασίας. Συνήθως η διαχείριση της ουράς ενός κέντρου εργασίας γίνεται χρησιμοποιώντας απλούς κανόνες, όπως, για παράδειγμα προτεραιοποίηση κατά βραχύτερο χρόνο επεξεργασίας (shortest processing time) ή προτεραιοποίηση κατά εγγύτερο χρόνο παράδοσης (earliest due date) Ο έλεγχος παραγωγής (shop floor control SFC) παρακολουθεί την εξέλιξη της παραγωγής (π.χ. την κατάσταση κάθε εντολής εντός της παραγωής) και το επίπεδο των αποθεμάτων σε εξέλιξη (Work in Prosess WIP). Εάν το απόθεμα ( ή ουρά αναμονής) ενός κέντρου εργασίας είναι μεγαλύτερο από ένα επιτρεπτό άνω όριο, τότε ο ρυθμός απελευθέρωσης εντολών προς το κέντρο αυτό είναι μεγάλος και πρέπει να μειωθεί. Εάν, αντιθέτως, το απόθεμα σε εξέλιξη είναι μικρότερο ενός κάτω ορίου, τότε ο ρυθμός αυτός πρέπει να αυξηθεί. Το πλαίσιο που σκιαγραφήθηκε παραπάνω έχει πολλά ισχυρά σημεία που καθιστούν διαχειρίσιμη την τεράστια πολυπλοκότητα ενός τυπικού συστήματος παραγωγής. Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει, επίσης, σημαντικά ασθενή σημεία που περιορίζουν την απόδοση του συστήματος και απαιτούν βαθιά εμπειρία για να αντιμετωπισθούν επαρκώς. Λεπτομερέστερη κριτική του πλαισίου MRP II παρουσιάζεται στις Ενότητες που ακολουθούν. 5.3 Βασικά Δεδομένα Προγραμματισμού και Διοίκησης Παραγωγής Όπως ήδη αναφέρθηκε στην Ενότητα 5.2 τα βασικά δεδομένα παραγωγής μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε δύο ομάδες α) στατικά και β) δυναμικά. Τα στατικά δεδομένα αποτελούν ένα μοντέλο (data model) του συστήματος παραγωγής και δεν επηρεάζονται από την κατάσταση (state) του συστήματος, ενώ τα δυναμικά δεδομένα συμμετέχουν ή επηρεάζονται άμεσα από την κατάσταση του συστήματος. Το στατικό πληροφοριακό μοντέλο αποτυπώνει βασικά στοιχεία σχετικά με τα προμηθευόμενα και παραγόμενα είδη, τη δομή των παραγομένων ειδών, τη διαδικασία παραγωγής τους και τους πόρους (μέσα) παραγωγής. Οι αντίστοιχες οντότητες (entities) είναι: Είδη (Item Master) Τεχνικές Προδιαγραφές (Bills of Materials) Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 55

Φασεολόγια (Routings) Κέντρα Εργασίας (Work Centers) 5.3.1 Είδη Το Αρχείο Ειδών αποτυπώνει ίσως το βασικότερο σύνολο πληροφοριών του κυκλώματος ΠΕΠ. Η πληροφορίες αυτές ομαδοποιούνται σε κατηγορίες με στόχο την ευκολότερη και αποδοτικότερη διαχείριση τους. Τυπικές κατηγορίες περιλαμβάνουν δεδομένα: Αναγνώρισης Ομαδοποίησης Σχεδιασμού, Δομής και Εφοδιαστικής (Logistics) Κατάστασης Προμηθειών Προγραμματισμού Προμηθειών/Παραγωγής Οι κατηγορίες αυτές περιλαμβάνουν στοιχεία που υποστηρίζουν πολλαπλές λειτουργίες της παραγωγικής επιχείρησης. Στον Πίνακα 5.2 παρουσιάζονται βασικά δεδομένα αναγνώρισης και προγραμματισμού προμηθειών/ παραγωγής. Επισημαίνεται ότι τα πρώτα είναι απαραίτητα για όλες τις λειτουργίες της επιχείρησης. Πίνακας 5.2 Βασικά δεδομένα αναγνώρισης και προγραμματισμού είδους Δεδομένα Αναγνώρισης Κωδικός Είδους (κλειδί της οντότητας είδος) Περιγραφή Είδους Μονάδα Μέτρησης (Έκαστου, kg, m 3, lt, κλπ) Τύπος (Μ= κατασκευαζόμενος, P= προμηθευόμενο, Ph= Phantom) Δεδομένα Προγραμματισμού Μέγεθος Παρτίδας (σε μονάδες μέτρησης) Χρόνος Αναμονής (συνήθως σε ημέρες για μία παρτίδα) Απόθεμα Ασφαλείας Σημείο Αναπαραγγελίας Χρονικός Φράχτης (Time Fence) Το πλήθος πεδίων του αρχείου ειδών ενός τυπικού συστήματος MRP II ή ERP ξεπερνούν τα 100. Ένα παράδειγμα αρχείου ειδών συστήματος MRP II παρουσιάζεται στο Παράρτημα Β. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 56

5.3.2 Τεχνικές Προδιαγραφές (Bill of Materials) Κάθε κατασκευαζόμενο είδος συσχετίζεται με μία τεχνική προδιαγραφή, η οποία καθορίζει τα συστατικά του. Η τεχνική προδιαγραφή ενός είδους περιγράφει τη δομή του (δένδρο κατασκευής) υπό τη μορφή σχέσεων Γονέας Τέκνο, καθορίζοντας ταυτόχρονα και τις απαιτούμενες ποσότητες ανά συστατικό για τη σύνθεσή του. Στο Σχήμα 5.3 παρουσιάζεται (σε μορφή γραφήματος) η τεχνική προδιαγραφή του κωδικού Α325762, ο οποίος κατασκευάζεται από 2 μονάδες μέτρησης (ΜΜ) του κωδικού Β121101, 1 ΜΜ του κωδικού Β191232 και 3 ΜΜ του κωδικού Β316177. Εάν στο παράδειγμα αυτό οι κωδικοί Β121101 και Β191232 είναι κατασκευαζόμενα είδη με τεχνικές προδιαγραφές που παρουσιάζονται στο Σχήμα 5.4, η προδιαγραφή βάθους δύο επιπέδων του κωδικού Α325762 μπορεί να αναπτυχθεί πολύ εύκολα, όπως φαίνεται στο Σχήμα 5.5 Σχήμα 5.3 Τεχνική περιγραφή του κωδικού Α325762 Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 57

Σχήμα 5.4 Τεχνικές προδιαγραφές παραγόμενων Σχήμα 5.5 Τεχνική προδιαγραφή 3 επιπέδων του κωδικού Α 325762 Επομένως, στο πληροφοριακό σύστημα μόνο οι τεχνικές προδιαγραφές ενός επιπέδου (σχέση γονέα τέκνων) είναι απαραίτητο να αποθηκευθούν, καθότι η συνολική δενδρική μορφή ενός είδους μπορεί να αναπτυχθεί απευθείας από τις σχέσεις αυτές. Στο Σχήμα 5.6 παρουσιάζεται η συνολική τεχνική προδιαγραφή του ετοίμου Α 10. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 58

Σχήμα 5.6 Συνολική τεχνική προδιαγραφή ετοίμου Στο Σχήμα αυτό τα είδη με κωδικούς Α10, Β22, C03 έχουν τέκνα και συνεπώς είναι παραγόμενα (Make), ενώ τα είδη Β04, C71, D31 και D25 δεν έχουν τέκνα και, συνεπώς, είναι προμηθευόμενα (Purchased). Επομένως, η ρίζα της συνολικής δενδρικής μορφής είναι το έτοιμο είδος, ενώ τα φύλλα της δενδρικής μορφής είναι τα προμηθευόμενα είδη. Παρατηρούνται επίσης και τα εξής: Η ποσότητα ενός τέκνου σε οιουδήποτε επίπεδο της δενδρικής μορφής καταδεικνύει το πλήθος (σε μονάδες μέτρησης) του αντίστοιχου είδους που απαιτούνται για την παραγωγή μίας μονάδας μέτρησης του γονέα (βλ. επίσης και Σχήμα 5.5) Η δενδρική μορφή ενός ετοίμου μπορεί ισοδύναμα να περιγραφεί σε μορφή κειμένου όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 5.6 Η περιγραφή της τεχνικής προδιαγραφής (βάθους 1 επιπέδου) κάθε κατασκευαζόμενου είδους σε πληροφοριακό σύστημα έχει τη μορφή αρχείου, όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα 5. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 59

Πίνακας 5.5 Τυπικό Αρχείο Πεδίο Περιγραφή. Επίπεδο Το επίπεδο του είδους στη δομή του δένδρου κατασκευής του γονέα. Κωδικός Ο κωδικός του συστατικού (τέκνου) του είδους. Ποσότητα Η απαιτούμενη ποσότητα (σε μονάδες μέτρησης) του συστατικού για την κατασκευή του είδους. Περιγραφή Είδους Η περιγραφή του συστατικού του είδους, όπως είναι καταχωρημένη στο αρχείο ειδών Μέθοδοι Αποτύπωσης Τεχνικών Προδιαγραφών σε Περιπτώσεις Μεγάλου Αριθμού Παραλλαγών Σε περιπτώσεις στις οποίες παρόμοια είδη αντιμετωπίζονται ως διαφορετικές τεχνικές προδιαγραφές, η διαχείριση των δεδομένων επιβαρύνεται σημαντικά. Αυτό συναντάται συνήθως σε περιπτώσεις που υφίσταται μεγάλος αριθμός παραλλαγών του ίδιου είδους, ή σε περιπτώσεις όπου κάθε παραγγελία πελάτη δημιουργεί τη δική της τεχνική προδιαγραφή, παρόλο που μπορεί να διαφέρει ελάχιστα από μία άλλη παραγγελία πελάτη. Υφίστανται οι ακόλουθες βασικές τεχνικές για την αποτύπωση της τεχνικής προδιαγραφής των παραλλαγών ενός είδους: 1. Κάθε παραλλαγή αντιμετωπίζεται ως διαφορετική οντότητα είδους σε ξεχωριστή τεχνική προδιαγραφή. 2. Οι τεχνικές προδιαγραφές ορίζονται μόνο για οικογένειες παραλλαγών. Η τεχνική προδιαγραφή κάθε παραλλαγής ορίζεται έμμεσα από την τεχνική προδιαγραφή της ομάδας χρησιμοποιώντας έναν επιπρόσθετο δείκτη δίπλα στον κωδικό είδους. 3. Οι παραλλαγές του είδους δεν ορίζονται πλέον ως οντότητες. Ως οντότητες ορίζονται μόνο τα βασικά υποσυναρμολογήματα κάτω από τις παραλλαγές στο δέντρο της δομής του είδους. Μία συγκεκριμένη παραλλαγή σχηματίζεται από από αυτά τα συστατικά μόνο όταν απαιτείται, και δεν παραμένει ως ενεργό είδος στο σύστημα, αλλά αρχειοθετείται για ιστορικούς λόγους. Στην περίπτωση 1 παραπάνω, κάθε παραλλαγή αντιμετωπίζεται ως είδος με ξεχωριστή τεχνική προδιαγραφή. Στο Σχήμα 5.7 διακρίνουμε 3 παραλλαγές, 8 είδη και 13 δομικές σχέσεις. Εφόσον τα συναρμολογήματα Σ1, Σ2 και Σ3 χρησιμοποιούνται και στις τρεις παραλλαγές, οι δομικές σχέσεις μεταξύ αυτών και των παραλλαγών είναι κατά βάση ταυτόσημες. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 60

Π1 Π2 Π3 Σ1 Σ2 Σ3 Σ4 Σ5 Σχήμα 5.7 Περίσσεια αποθηκευόμενων πληροφοριών στις τεχνικές προδιαγραφές παραλλαγών είδους Για μείωση των πληροφοριών που φαίνονται στο Σχήμα 5.7, χρησιμοποιούνται τα οιονεί είδη (phantom items). Το υποσύνολο των υποσυναρμολογημάτων που περιλαμβάνονται σε όλες τις παραλλαγές συνθέτουν ένα νέο, οιονεί, συναρμολόγημα το phantom item ΡΙ (Σχήμα 5.8). Ορίζεται, λοιπόν, ένα νέο είδος και τρεις νέες δομικές σχέσεις. Κατ αυτόν τον τρόπο, εκλείπουν δύο δομικές σχέσεις για κάθε παραλλαγή. Οπότε συνολικά έχουμε 9 είδη και 10 δομικές σχέσεις. Η συγκεκριμένη οργάνωση δεδομένων έχει έννοια μόνον αν το phantom item παραμένει διαχρονικά σταθερό, εφόσον όλες οι τεχνικές προδιαγραφές των παραλλαγών επηρεάζονται από αυτό. Π1 Π2 Π3 PI Σ4 Σ1 Σ2 Σ3 Σ5 Σχήμα 5.8 Τεχνικές προδιαγραφές με phantom items Από την άλλη μεριά οι τεχνικές προδιαγραφές +/- (Plus Minus Bills of Materials) είναι περισσότερο ευέλικτες (Σχήμα 5.9). Μία από τις παραλλαγές ορίζεται ως το βασικό είδος (στο Σχήμα 5.9 το Π2) και οι υπόλοιπες παραλλαγές εκφράζονται από συστατικά + και συστατικά -. Στο αρχείο των τεχνικών προδιαγραφών τα αλγεβρικά σύμβολα + και - υποδεικνύουν είτε ότι το συγκεκριμένο συστατικό προστίθεται στο βασικό είδος Π2, είτε ότι αφαιρείται αντίστοιχα. Η οικονομία που επιτυγχάνεται στο συγκεκριμένο παράδειγμα είναι η μείωση των δομικών σχέσεων σε 9. Η μέθοδος αυτή δεν ενδείκνυται σε περιπτώσεις μεγάλου πλήθους παραλλαγών. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 61

Π1 Π3 Π2 - + + Σ1 Σ2 Σ3 Σ4 Σ5 Σχήμα 5.9 +/- τεχνικές προδιαγραφές Στην περίπτωση 2 παραπάνω, σχηματίζεται μία οντότητα για κάθε οικογένεια παραλλαγών και συνδέεται με όλα τα συναρμολογήματα που περιλαμβάνει η οικογένεια αυτή (Σχήμα 5.10). Επιπλέον, ορίζεται ένας πίνακας, του οποίου η μορφή δίνεται στον Πίνακα 5.4. Ο πίνακας αυτός έχει τόσες γραμμές, όσες τα εναλλακτικά υποσυναρμολογήματα όλων των παραλλαγών του είδους, και τόσες στήλες όσες παραλλαγές έχει το είδος. Στα πεδία (κελιά) του πίνακα καταχωρούνται οι ποσότητες των εναλλακτικών υποσυναρμολογημάτων για την κάθε παραλλαγή του είδους. Πίνακας 5.4 Απεικόνιση πολλαπλών τεχνικών προδιαγραφών Δομική σχέση Π1 Π2 Π3 Σ1 - ΟΠ 1 1 1 Σ2 - ΟΠ 1 1 1 Σ3 - ΟΠ 1 1 1 Σ4 - ΟΠ 1 1 Σ5 - ΟΠ 1 1 Η τεχνική αυτή οδηγεί σε 6 οντότητες είδους και 5 δομικές σχέσεις. Το πλεονέκτημα αυτής της δόμησης, η οποία αρχικά δείχνει αρκετά πολύπλοκη, είναι ότι τα είδη και οι δομικές σχέσεις μεταξύ τους αναπαριστώνται μόνο μία φορά. Οι τεχνικές προδιαγραφές αυτού του είδους ονομάζονται Πολλαπλές Τεχνικές Προδιαγραφές (Multiple bills of materials). Π1 ΟΠ Π2 Π3 Σ1 Σ2 Σ3 Σ4 Σ5 Σχήμα 5.10 πολλαπλές τεχνικές προδιαγραφές Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 62

Η περίπτωση 3 παραπάνω, χρησιμοποιείται όταν για κάθε προϊόν υπάρχει τεράστιο πλήθος παραλλαγών. Με τη μέθοδο αυτή κάθε παραλλαγή καθορίζεται με την τοποθέτηση παραγγελίας από τον πελάτη. Η παραλλαγή αυτή σχηματίζει μία προσωρινή οντότητα με μία προσωρινή τεχνική προδιαγραφή ενός επιπέδου. Οι τεχνικές αυτές προδιαγραφές διαγράφονται από το Αρχείο Τεχνικών Προδιαγραφών μετά την εξυπηρέτηση της παραγγελίας και αρχειοθετούνται για μελλοντική χρήση του είδους από τον ίδιον πελάτη. Στο μηχανογραφικό σύστημα συντηρούνται μόνο τα βασικά συναρμολογήματα και οι αντίστοιχες τεχνικές προδιαγραφές τους. Επομένως, η παραγγελία πελάτη καθορίζει το είδος και την ποσότητα των συναρμολογημάτων που θα ενσωματωθούν στην παραλλαγή. Η μέθοδος αυτή ονομάζεται Προσωρινές Τεχνικές Προδιαγραφές (Temporary Bills of Materials). Στο Σχήμα 5.11 που ακολουθεί απεικονίζεται η προσωρινή τεχνική προδιαγραφή παραγγελίας πελάτη που περιλαμβάνει τα Σ2 και Σ3 Σ1 Σ2 Σ3 Σ4 Σ5 5 είδη, 0 δομικές σχέσεις ΠΧ Σ1 Σ2 Σ3 Σ4 Σ5 Σχήμα 5.11 προσωρινές τεχνικές προδιαγραφές 5.3.3 Φασεολόγιο Στο Φασεολόγιο περιγράφονται όλες οι κατεργασίες (φάσεις) που πρέπει να ακολουθηθούν για την παραγωγή ενός είδους, οι απαραίτητοι πόροι, οι αντίστοιχοι χρόνοι προετοιμασίας, κύριας λειτουργίας, αναμονής και μεταφοράς, καθώς και βασικές παρατηρήσεις και λοιπά στοιχεία για κάθε κατεργασία. Σε κάθε κατασκευαζόμενο είδος (κωδικό) αντιστοιχεί ένα φασεολόγιο. (Σε ορισμένες περιπτώσεις για ένα είδος μπορεί να υφίστανται περισσότερα του ενός φασεολόγια, ένα κύριο και πολλαπλά εναλλακτικά). Τυπικό φασεολόγιο του είδους Α325762 παρουσιάζεται στον Πίνακα 5.5 Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 63

Πίνακας 5.5 Φασεολόγιο του είδους Α 325762 Κωδικός Είδους: Α325763 Περιγραφή Είδους: Κάθισμα Γραφείου Μέγεθος Παρτίδας: 1000 Φάση Κέντρο Χρόνος Χρόνος Χρόνος Χρόνος Σχόλια- Οδηγίες Εργασίας Προετοιμασίας (hr/παρτίδα) Κύριας Λειτουργίας (hr/τεμάχιο) Αναμονής Μεταφοράς (hr/παρτίδα) (hr/παρτίδα) Χρησιμοποιείστε το 10 Μ 372 0,5 0,1 10 0,1 εργαλείο Τα 34 Προσοχή στην καθαρότητας 20 Μ 006 0,7 0,05 2 0,1 της επιφάνειας 30 Μ 701 1,2 0,3 0 0,1 40 Μ 006 0,4 0,07 0 0,1 50 Μ 093 0,1 0,01 0 0,1 Στο παράδειγμα αυτό περιλαμβάνονται οι σημαντικότερες πληροφορίες που απαρτίζουν κάθε φασεολόγιο, δηλαδή Αύξων αριθμός κατεργασίας: Οι κατεργασίες που είναι απαραίτητες για την παραγωγή του είδους αριθμούνται με βάση την σειρά τους στην παραγωγική διαδικασία Κέντρο εργασίας (Work Center): Ο κωδικός του κέντρου εργασίας μέσω του οποίου υλοποιείται η κατεργασία Χρόνος προετοιμασίας (Setup Time): Ο χρόνος (σε ώρες) που απαιτείται για την προετοιμασία του κέντρου εργασίας. Ο χρόνος αυτός είναι σταθερός και δεν εξαρτάται από το μέγεθος της παρτίδας που παράγεται. Χρόνος κύριας λειτουργίας (Run Time): Ο χρόνος λειτουργίας του κέντρου εργασίας (σε ώρες) που απαιτείται για την παραγωγή μίας μονάδας μέτρησης του είδους. Ο συνολικός χρόνος κύριας λειτουργίας είναι μεταβλητός και εξαρτάται από το μέγεθος της παρτίδας. Χρόνος αναμονής (Queue Time): Ο μέσος χρόνος αναμονής που μεσολαβεί από την άφιξη της παρτίδας στο κέντρο εργασίας έως την έναρξη της κατεργασίας στο κέντρο αυτό Χρόνος μεταφοράς (Move Time): Ο μέσος χρόνος μεταφοράς προς το επόμενο κέντρο εργασίας ή την αποθήκη. Σημειώνεται ότι οι δύο τελευταίοι χρόνοι είναι σταθεροί (ανεξάρτητοι του μεγέθους παρτίδας) και προαιρετικοί για τη λειτουργία του συστήματος. Εάν, όμως, οι τιμές των χρόνων αυτών υφίστανται στο φασεολόγιο για κάθε κατεργασία, τότε ο αναμενόμενος χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ της απελευθέρωσης της εντολής στην παραγωγή και της ολοκλήρωσης της (με την παραλαβή της από την αποθήκη) μπορεί να εκτιμηθεί ως το άθροισμα των χρόνων για όλες τις κατεργασίες του φασεολογίου (λαμβάνοντας, φυσικά, υπόψη το μέγεθος παρτίδας για τον υπολογισμό του χρόνου κύριας λειτουργίας). Ο συνολικός χρόνος μεταξύ απελευθέρωσης και ολοκλήρωσης Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 64

της εντολής είναι ο χρόνος αναμονής ( lead time ή cycle time) ο οποίος προσεγγίζεται στο αντίστοιχο πεδίο του αρχείου ειδών του κωδικού. Στο παράρτημα Β παρουσιάζεται η δομή του φασεολογίου ενός τυπικού συστήματος MRP II. 5.3.4 Κέντρα Εργασίας Το αρχείο Κέντρων Εργασίας περιέχει βασικές πληροφορίες για κάθε κέντρο εργασίας που χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία. Βασικό χαρακτηριστικό ενός κέντρου εργασίας είναι ότι όλοι οι πόροι (π.χ. μηχανές) που περιλαμβάνονται στο κέντρο εργασίας είναι εναλλάξιμοι μεταξύ τους, δηλαδή μία κατεργασία μπορεί να γίνει σε οποιονδήποτε από αυτούς τους πόρους. Οι πληροφορίες της οντότητας αυτής στοχεύουν στον καθορισμό των εξής: Δυναμικότητα (capacity) του κέντρου εργασίας, δηλαδή πόσο χρόνο εντός συγκεκριμένης περιόδου (συνήθως ημέρα, εβδομάδα ή / και έτος) το κέντρο εργασίας είναι διαθέσιμο για παραγωγή Μοναδιαίο κόστος χρήσης του κέντρου (π.χ. ανά ώρα) Οι τυπικές πληροφορίες στο αρχείο κέντρων εργασίας Πίνακα 5.6 παρουσιάζονται στον Πίνακας 5.6 Τυπική δομή οντότητας Κέντρου Εργασίας ΠΕΔΙΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Κωδικός Κέντρου Εργασίας Περιγραφή Κέντρου Εργασίας Κλειδί για την οντότητα ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Περιγραφή (κείμενο) Τμήμα Παραγωγής Το τμήμα παραγωγής στο οποίο ανήκει το Κέντρο Εργασίας Τυπικός Χρόνος Αναμονής Ο τυπικός χρόνος αναμονής για το συγκεκριμένο Κέντρο Εργασίας Αριθμός Μηχανών Ο αριθμός των μηχανών που υπάγονται στο συγκεκριμένο Κέντρο Εργασίας Ώρες ανά Βάρδια Οι μηχανοώρες ανά βάρδια του Κέντρου Εργασίας, στις οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται οι ώρες συντήρησης Βάρδιες ανά Ημέρα Ημέρες ανά Έτος Οι ημέρες ανά έτος που λειτουργεί το Κέντρο Εργασίας Εναλλακτικό Κέντρο Εργασίας Ποσοστό Έμμεσου Κόστους Το Κέντρο Εργασίας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις υπερφόρτωσης Το ποσοστό επιμερισμού των γενικών βιομηχανικών εξόδων, που αντιστοιχεί στο Κέντρο Εργασίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 65

Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας Μοναδιαίο Κόστος Προετοιμασίας Το κόστος εργασίας ανά ώρα απασχόλησης Το κόστος προετοιμασίες ανά ώρα 5.4 Βασικός Προγραμματισμός Παραγωγής Όπως ήδη αναφέρθηκε στην Ενότητα 5.2 το Βασικό Πρόγραμμα Παραγωγής (Master Production Schedule MPS) είναι συνήθως το πρόγραμμα παραγωγής ετοίμων ειδών (προϊόντων) ανά χρονική περίοδο εντός συγκεκριμένου χρονικού ορίζοντα. Αυτό ισχύει στα εξής επιχειρηματικά περιβάλλοντα: Παραγωγή για απόθεμα (make to stock). Στο περιβάλλον αυτό τα έτοιμα προϊόντα παράγονται σε παρτίδες. Όλα ή σχεδόν όλα τα έτοιμα είδη αποθηκεύονται. Οι πωλήσεις εκτελούνται από το υφιστάμενο απόθεμα. Τυπικά είδη που παράγονται σε περιβάλλον make to stock είναι τα καταναλωτικά προϊόντα Παραγωγή κατά παραγγελία (make to order). Στο περιβάλλον αυτό δεν υφίσταται ουσιαστικό απόθεμα ετοίμων, αλλά κάθε παραγγελία παράγεται κατ εντολή του πελάτη. Στο περιβάλλον συναρμολόγησης κατά παραγγελία (assemble-to-order) δεν αποθηκεύονται έτοιμα προϊόντα αλλά βασικά συναρμολογήματα που αποτελούν έτοιμα προϊόντα. Η τακτική αυτή ακολουθείται εκεί όπου η ποικιλία ετοίμων είναι τεράστια και, συνεπώς, οι προβλέψεις πωλήσεων σε έτοιμα προϊόντα είναι αδύνατες. Στο περιβάλλον Assemble to order, το Βασικό Πρόγραμμα Παραγωγής περιγράφεται σε τυπικά έτοιμα προϊόντα. Ένα τέτοιο προϊόν αποτελεί τον μέσο όρο μίας κατηγορίας ετοίμων, το οποίο αποτελείται από κοινά συναρμολογήματα και από κάποιο εκτιμώμενο ποσοστό εξαρτημάτων παραλλαγών. Για την εκτίμηση της ποσότητας των παραλλαγών αυτών χρησιμοποιούνται ποσοστά που εξάγονται από την ιστορική ζήτηση (για παράδειγμα, στεγνωτήρας μαλλιών με 20% κίτρινο κάλυμμα, 50% κόκκινο κάλυμμα και 30% λευκό κάλυμμα). Το Βασικό Πρόγραμμα Παραγωγής (MPS) εκπονείται χρησιμοποιώντας μεθόδους παρόμοιες με εκείνες που χρησιμοποιούνται στον συγκεντρωτικό προγραμματισμό παραγωγής (βλ. Κεφάλαιο 2). Ο Πίνακας 5.7 παρουσιάζει ένα τυπικό πρόβλημα MPS, στο οποίο ζητείται το πρόγραμμα παραγωγής του ετοίμου Α325762 στο οποίο ζητείται το πρόγραμμα παραγωγής ενός ετοίμου προϊόντος ανά εβδομάδα για τις επόμενες 12 εβδομάδες έτσι ώστε να ικανοποιηθεί η προβλεπόμενη ζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη το απόθεμα ανά χείρας. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 66

Πίνακας 5.7 Τυπικό πρόβλημα MPS κωδικού Α325762 Εβδομάδα 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Προβλέψεις 10 10 10 10 20 20 20 20 30 30 30 30 MPS Διαθέσιμα Ανά Χείρας 20 Το τελευταίο είναι διαθέσιμο κατά των έναρξη της εβδομάδας 1. Γίνεται η παραδοχή ότι τόσο η ζήτηση όσο και η παραγωγή του MPS αφορούν το τέλος της εβδομάδας στην οποία αντιστοιχούν (δηλαδή η ζήτηση του τέλους της εβδομάδας 1 είναι 10 μονάδες του έτοιμου είδους (προϊόντος)). Ως διαθέσιμη ορίζεται η ποσότητα που παραμένει στο απόθεμα αφότου ικανοποιηθεί η ζήτηση της αντίστοιχης εβδομάδας. Στους Πίνακες 5.8 5.10 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα τριών εναλλακτικών τακτικών εκπόνησης του MPS. Στον Πίνακα 5.8 χρησιμοποιείται η τακτική της σταθερής ποσότητας παραγωγής (20 μονάδες ανά εβδομάδα). Το διαθέσιμο απόθεμα ανά εβδομάδα υπολογίζεται προσθέτοντας στο διαθέσιμο απόθεμα της προηγούμενης εβδομάδας την παραγωγή της τρέχουσας εβδομάδας και αφαιρώντας τη ζήτηση της εβδομάδας αυτής. (Το διαθέσιμο απόθεμα της εβδομάδας 0 ισούται με το απόθεμα ανά χείρας). Πίνακας 5.8 MPS σταθερής ποσότητας παραγωγής για τον κωδικό Α325762 Εβδομάδα 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Προβλέψεις 10 10 10 10 20 20 20 20 30 30 30 30 MPS 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 Διαθέσιμα 30 40 50 60 60 60 60 60 50 40 30 20 Ανά Χείρας 20 Στον Πίνακα 5.9 παρουσιάζεται το MPS με βάση την πλήρη ταύτιση με τις προβλέψεις. Στην περίπτωση αυτή το διαθέσιμο απόθεμα παραμένει, φυσικά, σταθερό και ισούται με το απόθεμα ανά χείρας. Πίνακας 5.9 MPS παραγωγής που ταυτίζεται με τη ζήτηση για τον κωδικό Α325762 Εβδομάδα 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Προβλέψεις 10 10 10 10 20 20 20 20 30 30 30 30 MPS 10 10 10 10 20 20 20 20 30 30 30 30 Διαθέσιμα 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 Ανά Χείρας 20 Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 67

Τέλος, στον Πίνακα 5.10 ακολουθείται τακτική ανάλογη με την μέθοδο (Q, R) του Κεφαλαίου 4. Δηλαδή ορίζεται σταθερή ποσότητα παραγωγής Q= 40 μονάδων, η οποία παράγεται όταν προβλέπεται ότι η ποσότητα διαθέσιμου αποθέματος θα είναι μικρότερη των R= 10 μονάδων. Για παράδειγμα στην εβδομάδα 5 θα παραχθεί ποσότητα Q καθότι εάν δεν προγραμματισθεί η παραγωγή της, το διαθέσιμο απόθεμα θα ήταν R= 0< 10. Πίνακας 5.10 MPS με τακτική (Q, R) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Προβλέψεις 10 10 10 10 20 20 20 20 30 30 30 30 MPS 40 40 40 40 40 40 Διαθέσιμα 10 40 30 20 40 20 40 20 30 40 10 20 Ανά Χείρας 20 5.5 Προγραμματισμός Απαιτήσεων Υλικών Ο Προγραμματισμός Απαιτήσεων Υλικών (Material Requirements Planning MRP) είναι το βασικότερο, ίσως, εργαλείο προγραμματισμού παραγωγής παρτίδων προϊόντων που συναρμολογούνται από παραγόμενα και προμηθευόμενα εξαρτήματα. Ο πρωταρχικός σκοπός του MRP είναι να προγραμματίσει των ποσότητα και τον χρόνο παραγγελίας ή παραγωγής κάθε είδους ώστε να παραχθεί το σωστό προϊόν, στη σωστή ποσότητα και στον σωστό χρόνο. Χωρίς να χρησιμοποιηθούν υπερωρίες, πλεονάζουσα εργασία ή να δημιουργηθούν υψηλά αποθέματα. Οι εισροές του MRP είναι (βλ. και Σχήμα 5.1). Το Βασικό Πρόγραμμα Παραγωγής (MRP) Οι τεχνικές προδιαγραφές Η κατάσταση του αποθέματος (inventory status) Οι χρόνοι αναμονής κάθε είδους που περιλαμβάνεται στις τεχνικές προδιαγραφές Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα αυτά, το MRP μετατρέπει το MPS λεπτομερές πρόγραμμα για κάθε προμηθευόμενο και παραγόμενο είδος που απαιτείται για την παραγωγή των παραπάνω ετοίμων. 5.5.1 Βασικές Αρχές του MRP Η μέθοδος του MRP είναι απλή και βασίζεται σε δύο βασικές αρχές Την ανάπτυξη (ή έκρηξη explosion) των τεχνικών προδιαγραφών Τον καθορισμό της αλληλουχίας των χρόνων αναμονής Οι δύο αυτές αρχές επεξήγονται μέσω του παραδείγματος των Σχημάτων 5.12 και 5.13. Στο Σχήμα 5.12 παρουσιάζεται η τεχνική προδιαγραφή του ετοίμου Α. Μέσω Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 68

του MPS έχει καθορισθεί να παραδοθεί παρτίδα μεγέθους Q= 100 την 30 η ημέρα του μηνός. Οι δύο αριθμοί στα δεξιά του κωδικού κάθε είδους καθορίζουν το διαθέσιμο απόθεμα και τις προγραμματισμένες (αναμενόμενες) παραλαβές του αντίστοιχου κωδικού. Για παράδειγμα, το διαθέσιμο απόθεμα του κωδικού Α είναι 10 μονάδες μέτρησης και οι ήδη προγραμματισμένες παραλαβές (μέσω πρότερων εντολών παραγωγής) είναι 40 μονάδες μέτρησης. Ο αριθμός εντός του κύκλου στο κάτω μέρος του κωδικού αντιστοιχεί στην καθαρή απαίτηση παραγωγής (ή προμήθειας) για τον αντίστοιχο κωδικό. Για τον κωδικό Α, η καθαρή απαίτηση είναι Q 10 40= 50 μονάδες μέτρησης. Σχήμα 5.12 Ανάπτυξη (explosion) της τεχνικής προδιαγραφής του ετοίμου Α Με βάση την καθαρή απαίτηση των 50 μονάδων υπολογίζεται η εξαρτημένη ζήτηση του κατώτερου επιπέδου της τεχνικής προδιαγραφής. Δηλαδή η εξαρτημένη ζήτηση κωδικών Β και Γ είναι 50 μονάδες μέτρησης για κάθε κωδικό (καθότι μία μονάδα μέτρησης Α απαιτεί μία μονάδα μέτρησης Β και μία μονάδα μέτρησης Γ). Η καθαρή απαίτηση του Β υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη το διαθέσιμο απόθεμα και τις προγραμματισμένες παραλαβές του κωδικού αυτού, ήτοι: 50 30 0=20. Για τον Γ, η καθαρή απαίτηση είναι 0, καθότι το διαθέσιμο απόθεμα είναι μεγαλύτερο της εξαρτημένης ζήτησης. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται ανά επίπεδο έως ότου εξαντληθούν όλα τα επίπεδα της τεχνικής προδιαγραφής. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στο Σχήμα 5.12 και στον Πίνακα 5.11. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 69

Πίνακας 5.11 Αποτελέσματα της ανάπτυξης (explosion) της τεχνικής προδιαγραφής του ετοίμου Α Η ανάπτυξη των τεχνικών προδιαγραφών υπολογίζει τις καθαρές απαιτήσεις κάθε κωδικού της τεχνικής προδιαγραφής του ετοίμου ώστε να ικανοποιηθεί η ανεξάρτητη ζήτηση του MPS. Επισημαίνεται ότι η διαδικασία αυτή για να καλύψει την ζήτηση κάθε κωδικού χρησιμοποιεί ολόκληρο το απόθεμα (το διαθέσιμο και το προς παραλαβή) του κωδικού αυτού. Η διαφορά της ζήτησης από το απόθεμα αυτό είναι η καθαρή απαίτηση για τον συγκεκριμένο κωδικό. Έχοντας υπολογίσει τις ποσότητες για κάθε κωδικό της τεχνικής προδιαγραφής, απαιτείται ο καθορισμός των χρόνων έναρξης και περάτωσης των αντίστοιχων εντολών παραγωγής και προμήθειας. Η μέθοδος υπολογισμού των χρόνων αυτών παρουσιάζεται στο Σχήμα 5.13 για το παράδειγμα του ετοίμου Α. Το Σχήμα παρουσιάζει ένα δίκτυο, οι κόμβοι του οποίου αντιπροσωπεύουν τους χρόνους έναρξης και περάτωσης των σχετικών δραστηριοτήτων. Οι ακμές του δικτύου αντιπροσωπεύουν τις δραστηριότητες και η τιμή κάθε ακμής είναι ο απαιτούμενος χρόνος ολοκλήρωσης της αντίστοιχης δραστηριότητας. Για παράδειγμα, η ημερομηνία παράδοσης του ετοίμου Α έχει καθορισθεί στο MPS ως 30 του μηνός και αποτελεί το χρονικό όριο περάτωσης της εντολής παραγωγής για το Α. Ο χρόνος έναρξης της εντολής αυτής καθορίζεται με βάση τον χρόνο αναμονής του αρχείου ειδών του Α. Συνεπώς Ε Α = Π Α - L A = 30 2= 28. Η ημερομηνία αυτή παρουσιάζεται στα αριστερά του αντίστοιχου κόμβου και αποτελεί το χρονικό όριο περάτωσης των εντολών παραγωγής του κωδικού Β και προμήθειας του κωδικού C. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 70

30 Ημερομηνία Παράδοσης Ετοίμου (MPS) ΠΑ 30 Χρόνος Περάτωσης Α Ημερομηνία 28 ΕΑ Χρόνος 2 Χρόνος Αναμονής Α (L Α ) Έναρξης Α 0 0 0 19 Π F 19 Π G 10 15 9 E F 4 EG 28 Π Β 28 Π C 23 E B 13 E C 0 23 ΠD 23 Π E 4 5 19 E D 18 E E 0 0 5 15 Σχήμα 5.13 Χρονικός προγραμματισμός εντολών παραγωγής και προμήθειας του ετοίμου Α και των συστατικών του. Οι αντίστοιχοι χρόνοι έναρξης των εντολών αυτών είναι Α Β = Π Β L Β = 28 5= 23 και E C = Π C L C = 28 15= 13. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται ανά επίπεδο της τεχνικής προδιαγραφής έως όταν εξαντληθούν όλα τα επίπεδα. Έχοντας ολοκληρώσει την διαδικασία, καθορίζονται οι χρόνοι έναρξης και περάτωσης κάθε εντολής παραγωγής και προμήθειας που απαιτούνται για την παραγωγή του ετοίμου Α. Από το παραπάνω δίκτυο μπορούν να εξαχθούν χρήσιμές πληροφορίες, όπως ο μέγιστος χρόνος προμήθειας και παραγωγής (Π Α Ε G = 30 4= 26), ο κρίσιμος δρόμος κλπ. Τα αποτελέσματα του MRP για τον προγραμματισμό της παραγωγής του ετοίμου Α συνοψίζονται στον Πίνακα 5.12 Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 71

Πίνακας 5.12 Αποτελέσματα MRP για την παραγωγή 100 MM ετοίμου Α με ημερομηνία παράδοσης 30 του μηνός 5.5.2 Υλοποίηση Μεθόδου από το Σύστημα MRP Οι παραπάνω βασικές αρχές χρησιμοποιούνται από το σύστημα MRP για τον προγραμματισμό των απαιτήσεων υλικών (ποσότητα και χρονισμός) έτσι ώστε να ικανοποιηθεί το Βασικό Πρόγραμμα Παραγωγής (MPS) ετοίμων προϊόντων. Καθότι το MPS περιλαμβάνει τις απαιτήσεις ανά χρονική περίοδο, η διαδικασία του MRP πρέπει να επαναληφθεί για κάθε περίοδο εντός του χρονικού ορίζοντα του MPS. Στο σύστημα MRP οι αρχές της Ενότητας 5.5.1 υλοποιούνται με βάση τις εξής πρακτικές παραμέτρους Οι περίοδοι που αποτελούν τον χρονικό ορίζοντα του MPS μπορεί να έχουν διάρκεια διαφορετική από την μονάδα μέτρησης του χρόνου αναμονής του αρχείου ειδών. Εάν για παράδειγμα ο χρόνος αναμονής μετρείται σε ημέρες, ενδέχεται η διάρκεια κάθε περιόδου του MPS να ισούται με μία εβδομάδα (ή 5 εργάσιμές ημέρες). Στην περίπτωση αυτή το πρόγραμμα απαιτήσεων του MRP θα εκφρασθεί σε ημέρες και απαιτείται κατάλληλη στρογγυλοποίηση (προς τα άνω) των ημερομηνιών έναρξης σε εβδομάδες έναρξης. Για την αναπλήρωση του κάθε είδους ενδέχεται να χρησιμοποιούνται σταθερή ποσότητα αναπαραγγελίας (Q) και απόθεμα ασφαλείας (S). Δηλαδή η έκδοση της εντολής παραγωγής ενδέχεται να προκαλείται όταν το απόθεμα φθάσει στο επίπεδο S (και όχι στο μηδέν) και η ποσότητα της εντολής μπορεί να ισούται με Q (και όχι με την ποσότητα της καθαρής απαίτησης). Στην υλοποίηση χρησιμοποιείται μία συγκεκριμένη δομή δεδομένων (data record) που απεικονίζει την κατάσταση κάθε παραγόμενου κωδικού (ετοίμου ή ημιετοίμου), Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 72

καθώς και κάθε προμηθευόμενου κωδικού. Η δομή αυτή για τον κωδικό Α του παραδείγματος της Ενότητας 5.5.1 παρουσιάζεται στον Πίνακα 5.13. Η συνολική απαίτηση των 100 μονάδων του Α είναι σε αυτή την περίπτωση κατανεμημένη από το MPS σε 10 χρονικές περιόδους (ορίζοντα προγραμματισμού). Η κάθε περίοδος στην περίπτωση αυτή έχει διάρκεια 1 εβδομάδα Πίνακας 5.13 Βασική δομή δεδομένων του MRP Περίοδος Κωδικός Α 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Συνολικές απαιτήσεις 40 20 40 Προγραμματισμένες παραλαβές 40 Προβλεπόμενο απόθεμα 10 10 10 10 20 20 20 20 10 10 Προτεινόμενες εντολές 30 30 ΜΕΓΕΘΟΣ ΠΑΡΤΙΔΑΣ = 30 Οι υπόλοιπες τρεις σειρές της δομής αυτής είναι: Προγραμματισμένες Παραλαβές: Αποτελούν τις αναμενόμενες παραλαβές στο απόθεμα από εντολές παραγωγής ή προμήθειας που έχουν ήδη προγραμματισθεί ( απελευθερωθεί ή είναι σε κατάσταση Released- R) Προβλεπόμενο (διαθέσιμο) απόθεμα: Είναι το απόθεμα που διαμορφώνεται συνεκτιμώντας το υφιστάμενο απόθεμα τις συνολικές απαιτήσεις και τις προγραμματισμένες παραλαβές Προτεινόμενες (προς προγραμματισμό) εντολές: Αποτελούν τις προτεινόμενες προς προγραμματισμό εντολές (Planned Orders P) για να καλυφθούν οι συνολικές απαιτήσεις λαμβάνοντας υπόψη το απόθεμα. Ο υπολογισμός του προβλεπόμενου αποθέματος και των προγραμματισμένων εντολών βασίζεται σε συγκεκριμένες παραδοχές σχετικά με τον χρονισμό των παραπάνω μεταβλητών. Συγκεκριμένα: Οι προγραμματισμένες παραλαβές αναμένονται στην αρχή της κάθε περιόδου Το προβλεπόμενο απόθεμα είναι εκείνο που παραμένει στο τέλος της περιόδου Οι προτεινόμενες (προς προγραμματισμό) εντολές προβλέπεται να παραληφθούν στην αρχή της περιόδου. Συνεπώς: Προβλεπόμενο Απόθεμα (i) = Προβλεπόμενο Απόθεμα (i 1) + Πρόγραμμα Παραλαβής (i) +Προτεινόμενες Εντολές (i - l) Συνολικές Απαιτήσεις (i) όπου i είναι μία χρονική περίοδος και l είναι το πλήθος των περιόδων που αντιστοιχεί στον χρόνο αναμονής. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 73

Οι προτεινόμενες εντολές έχουν μέγεθος το οποίο είναι ακέραιο πολλαπλάσιο του μεγέθους παρτίδας (Q =30 στο παράδειγμα μας) και προτείνονται όταν το προβλεπόμενο απόθεμα είναι μικρότερο του επιπέδου αναπαραγγελίας (R= 0 στο παράδειγμα ). Η περίοδος στην οποία προτείνονται οι εντολές αυτές ισούται με i - l όπου i είναι η τρέχουσα περίοδος και l το πλήθος των περιόδων που αντιστοιχεί στον χρόνο αναμονής L του είδους (l= 1 στο παράδειγμα μας). Για την πέμπτη περίοδο του Πίνακα 5.13 το προβλεπόμενο απόθεμα την χωρίς προτεινόμενη εντολή θα ήταν ίσο με 10 20= -10<0. Συνεπώς προτείνεται εντολή παραγωγής μεγέθους Q= 30 στην περίοδο 5 1= 4. Λαμβάνοντας υπόψη την εντολή αυτή το προβλεπόμενο απόθεμα της περιόδου ισούται με 10 + 0+30-20= 20. Η τελευταία σειρά του Πίνακα 5.13 αποτελεί τις συνολικές απαιτήσεις για τους κωδικούς Β και C της τεχνικής προδιαγραφής Σχήματος 5.12. Οι δομές δεδομένων MRP για τους κωδικούς αυτούς παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.14. Επισημαίνεται ότι για κωδικό C έχει ορισθεί σημείο αναπαραγγελίας R= 20. Πίνακας 5.14 Βασικές δομές δεδομένων MRP για τους κωδικούς Β και C Περίοδος Κωδικός Β 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Συνολικές απαιτήσεις 30 30 Προγραμματισμένες παραλαβές Προβλεπόμενο απόθεμα 30 30 30 30 Προτεινόμενες εντολές 30 Κωδικός C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Συνολικές απαιτήσεις 30 30 Προγραμματισμένες παραλαβές Προβλεπόμενο απόθεμα 60 60 60 60 30 30 30 30 20 20 20 Προτεινόμενες εντολές 20 Σημείο Αναπαραγγελίας = 20 Μέγεθος Παρτίδας = 20 Για το λόγο αυτό προτείνεται εντολή προμήθειας μεγέθους Q= 20 την περίοδο 8 3= 5. Καθότι L= 15 ημέρες και, συνεπώς, l=3 (βλ. Σχήμα 5.13). Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 74

Οι δομές δεδομένων για τους κωδικούς D, E, F και G της τεχνικής προδιαγραφής του Σχήματος 5.12 παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.15. Για τον υπολογισμό του χρονισμού των εντολών παραγωγής ή προμήθειας χρησιμοποιούνται οι χρόνοι αναμονής του Σχήματος 5.13 κατάλληλα μετασχηματισμένοι σε εβδομάδες. Τονίζεται ότι οι προτεινόμενες εντολές του κωδικού Β αποτελούν τις συνολικές απαιτήσεις των κωδικών D και E. Επίσης, οι προτεινόμενες εντολές του κωδικού D αποτελούν, με τη σειρά τους, τις προτεινόμενες εντολές των κωδικών F και G. Πίνακας 5.15 Βασικές δομές δεδομένων MRP για τους κωδικούς D, E, F και G Περίοδος Κωδικός D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Συνολικές απαιτήσεις 60 Προγραμματισμένες παραλαβές Προβλεπόμενο απόθεμα 0 Προτεινόμενες εντολές 60 Κωδικός E 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Συνολικές απαιτήσεις 30 Προγραμματισμένες παραλαβές Προβλεπόμενο απόθεμα 10 10 10 10 10 10 10 Προτεινόμενες εντολές 20 Κωδικός F 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Συνολικές απαιτήσεις 60 Προγραμματισμένες παραλαβές 10 Προβλεπόμενο απόθεμα 10 1020 20 20 20 Προτεινόμενες εντολές 40 Κωδικός G 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Συνολικές απαιτήσεις 60 Προγραμματισμένες παραλαβές 15 Προβλεπόμενο απόθεμα 0 15 15 Προτεινόμενες εντολές 45 Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 75

5.5.3 Πρακτικά Θέματα Εφαρμογής Η εφαρμογή της μεθόδου MRP συμπληρώνεται από σημαντικότατες πρακτικές παραμέτρους, η ρύθμιση των οποίων προϋποθέτουν βαθιά κατανόηση του εκάστοτε παραγωγικού περιβάλλοντος, καθώς και εμπειρία στην χρήση της μεθόδου αυτής. Ορισμένες από τις σπουδαιότερες παραμέτρους αναφέρονται παρακάτω. Κατάσταση εντολής (παραγωγής ή προμήθειας) Μία εντολή ενδέχεται να ευρίσκεται σε διάφορα στάδια ωριμότητας. Τα πλέον συνήθη στάδια που υποστηρίζονται από τα περισσότερα συστήματα είναι: Προτεινόμενη εντολή ή εντολή προς προγραμματισμό (planned order). Αποτελεί την πρόταση του συστήματος για τον αντίστοιχο κωδικό, η οποία προκύπτει από την εφαρμογή της μεθόδου MRP. Σταθερή προτεινόμενη εντολή (firm planned order). Αποτελεί εντολή που από προτεινόμενη έχει μετατραπεί από τον προγραμματισμό σε σταθερή προτεινόμενη. Συνεπώς, εάν ξαναγίνουν οι υπολογισμού του MRP η εντολή αυτή θα παραμείνει, σε αντίθεση με μία απλή προτεινόμενη εντολή που θα επαναϋπολογισθεί με βάση τα νέα δεδομένα (όπως έχουν διαμορφωθεί έως εκείνα τη στιγμή). Προς εκτέλεση ή απελευθερωμένη εντολή (released order). Οι εντολές προς εκτέλεση μετατρέπονται από σταθερές σε προτεινόμενες ή απλές προτεινόμενες released. Η ποσότητα μίας εντολής προς εκτέλεση (released) παρουσιάζεται ως προγραμματισμένη παραλαβή στην βασική δομή του MRP, σε αντίθεση με τις παραγγελίες planned και firm planned. Συχνότητα Επεξεργασίας Με την αύξηση της υπολογιστικής δύναμης των Η/Υ ο απαιτούμενος χρόνος επεξεργασίας του συστήματος MRP έχει μειωθεί σε σημείο που δεν αποτελεί πλέον παράγοντα που επηρεάζει την συχνότητα εκτέλεσης της μεθόδου. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την συχνότητα αυτή είναι ο ρυθμός αλλαγής που επιβάλλεται από το εξωτερικό περιβάλλον (π.χ. ρυθμός παραγγελιών πελατών) και η αναστάτωση ή νευρικότητα (nervousness) που ενδεχομένως επιφέρουν οι συχνές αλλαγές προγράμματος στο παραγωγικό σύστημα. Η βέλτιστη ισορροπία μεταξύ των δύο αυτών παραγόντων εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του παραγωγικού περιβάλλοντος. Τυπικές συχνότητες επανυπολογισμού είναι άπαξ της εβδομάδας, δις της εβδομάδας, κλπ. Χρονικός Ορίζοντας και Χρονικοί Περίοδοι Το μήκος του ορίζοντα του MRP δεν αποτελεί κρίσιμη παράμετρο, καθότι η περίοδος επανυπολογισμού είναι πολύ μικρότερη του ορίζοντα αυτού. Φυσικά ο χρονικός ορίζοντας πρέπει να είναι πολλαπλάσιος του σωρευτικού χρόνου παραγωγής και προμήθειας ενός τυπικού προϊόντος. Τυπικές τιμές του χρονικού ορίζοντα είναι οι 3, 6 ή 12 μήνες. Τυπική διάρκεια της χρονικής περιόδου είναι 1 εβδομάδα ή 1 ημέρα ανάλογα με τη δυναμική του συστήματος παραγωγής. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 76

Χρονικός Φράκτης (Time Fence) Είναι μία παράμετρος που ορίζεται για κάθε είδος για το οποίο επιδιώκεται η αποφυγή των συχνών παραγγελιών (που συνεπάγεται, με τη σειρά του, υψηλά σταθερά κόστη προετοιμασίας). Έστω σειρά εντολών για το είδος Α με χρόνους έναρξης t 1, t 2,,t n. Οι εντολές με χρόνους έναρξης t i που ικανοποιούν την ισότητα t 1 ti t1 t A f A όπου t f είναι ο Χρονικός Φράκτης του είδους Α, ενοποιούνται σε μία εντολή με χρόνο έναρξης t 1. Φυσικά ο Χρονικός Φράκτης είναι μεγαλύτερος μίας χρονικής περιόδου (γιατί;) Μέγεθος Παρτίδας (Q) Χρησιμοποιείται για την μείωση του κόστους προετοιμασίας, όπως συζητήθηκε και παραπάνω. Επισημαίνεται, όμως, ότι η τακτική παραγωγής (ή προμήθειας) παρτίδα προς παρτίδα (lot for lot), στην οποία η ποσότητα παραγωγής ή προμήθειας ισούται ακριβώς με τις απαιτήσεις, δεν είναι τόσο απλοϊκή όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Το γεγονός αυτό είναι άμεσο αποτέλεσμα της ανάπτυξης (explosion) της τεχνικής προδιαγραφής. Χρησιμοποιώντας σταθερά μεγέθη παρτίδας (ή πολλαπλάσια τους) παράγονται ή παραγγέλνονται μεγαλύτερες ποσότητες από όσο απαιτείται, αυξάνοντας τις συνολικές απαιτήσεις των κατωτέρων επιπέδων της τεχνικής προδιαγραφής κ.ο.κ. και ενδεχόμενα δημιουργώντας κατ αυτών τον τρόπο, υπερβολικά αποθέματα. Σταθερό μέγεθος παρτίδας Q μπορεί να χρησιμοποιηθεί ασφαλώς σε είδη τα οποία χρησιμοποιούνται σε πολλαπλά προϊόντα ή / και σε είδη στα κατώτερα επίπεδα της τεχνικής προδιαγραφής (προς τα φύλλα του δένδρου). Η διαδικασία εντοπισμού (pegging) Η διαδικασία αυτή συσχετίζει τις συνολικές απαιτήσεις ενός είδους (εκτός μίας χρονικής περιόδου ή εντός του χρονικού φράκτη) με τις εντολές που προκάλεσαν τις απαιτήσεις αυτές. Κατ αυτόν τον τρόπο (και με επαναλαμβανόμενη χρήση της διαδικασίας εντοπισμού) μπορεί να συνδεθεί μία εντολή παραγωγής (ή προμήθειας) με την παραγγελία πελάτη (ή παραγγελίες πελατών) που την προκάλεσαν. Η διαδικασία εντοπισμού είναι, ουσιαστικά, η αντίστροφη διαδικασία της ανάπτυξης (explosion) της τεχνικής προδιαγραφής. 5.6 Προγραμματισμός Απαιτήσεων Δυναμικότητας Με βάση τις προτεινόμενες (planned), τις σταθερές (firm) και τις προς εκτέλεση (released) εντολές του συστήματος MRP μπορεί να υπολογισθεί δυναμικότητα που απαιτείται (capacity required) από κάθε πόρο για την ολοκλήρωση του προγράμματος παραγωγής. Οι απαιτήσεις αυτές συγκρίνονται με την διαθέσιμη δυναμικότητα (capacity available) των αντίστοιχων πόρων και τυχόν ελλείψεις δυναμικότητας διευθετούνται είτε αυξάνοντας την διαθέσιμη δυναμικότητα είτε μεταβάλλοντας το πρόγραμμα παραγωγής (δηλαδή μεταθέτοντας χρονικά ορισμένες εντολές). Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 77

Η βασική μέθοδος του προγραμματισμού απαιτήσεων δυναμικότητας (Capacity Requirements Planning CRP) είναι σχετικά απλή και χρησιμοποιεί τα εξής: Το πρόγραμμα του MRP που περιλαμβάνει όλες τις εντολές προτεινόμενες, σταθερές και προς εκτέλεση Την κατάσταση των προς εκτέλεση εντολών (δηλαδή ποιο μέρος τους έχει ήδη εκτελεσθεί) από το σύστημα παρακολούθησης της παραγωγής (Shop Floor Control SFC) Τα φασεολόγια όλων των ειδών που αντιστοιχούν στις παραπάνω εντολές. Επισημαίνεται ότι το βήμα του CRP είναι εκείνο που για πρώτη φορά χρησιμοποιούνται τα φασεολόγια στην αλληλουχία των βημάτων του MRP II όπως παρουσιάζεται εδώ Η δυναμικότητα των κέντρων εργασίας, όπως ορίζεται από τα αντίστοιχα αρχεία. Η μέθοδος CRP συσσωρεύει φόρτο εργασίας στα κέντρα εργασίας χρησιμοποιώντας τις απαιτήσεις του MRP και τις προδιαγραφές φόρτου των φασεολογίων. Τα βήματα της μεθόδου παρουσιάζονται μέσω ενός απλού παραδείγματος: Θεωρείστε τρία κέντρα εργασίας, καθένα από τα οποία έχει δυναμικότητα 40 ωρών εβδομαδιαίως ( 5 εργάσιμες ημέρες/ εβδομάδα x 1 βάρδια/ ημέρα x 8 ώρες/ βάρδια). Έστω ότι ο φόρτος που αντιστοιχεί στις προς εκτέλεση εντολές (σε σχέση πάντα με την εξέλιξη τους όπως αναφέρεται στο SFC) δίδεται στον Πίνακα 5.15 για τις τέσσερις επόμενες εβδομάδες (χρονική περίοδος= 1 εβδομάδα). Πίνακας 5.15 Φόρτος εργασίας προερχόμενος από προς εκτέλεση εντολές Κέντρο Εργασίας 1 2 3 4 Μ05 12 Μ10 12 23 17 7 Μ37 23 17 Μέσω του συστήματος MRP έχει ήδη προγραμματισθεί η παραγωγή των προϊόντων A και F για την κατασκευή των οποίων χρησιμοποιούνται τα παραπάνω κέντρα εργασίας. Οι τεχνικές προδιαγραφές των προϊόντων αυτών παρουσιάζονται στο Σχήμα 5.14 Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 78