Α.Τ.Ε.Ι ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε ΠΕΡΓΟΥΛΗ ΜΑΡΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΤΣΟΥΚΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Σέρρες Ιανουάριος 2013
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛΙΔΑ Ευχαριστίες 1 Εισαγωγή 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ- ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε 1. Ελληνικός Χρυσός α. ε 3 1.1 Προφίλ εταιρίας 3 1.2 Ιστορική αναδρομή 4 1.3 Κοιτάσματα παραγωγής ορυκτών 9 1.4 Εργοστάσιο εμπλουτισμού 15 1.5 Περιβαλλοντικά οφέλη 16 1.6 Πρόγραμμα παρακολούθησης περιβάλλοντος 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 2. Χρηματοοικονομική ανάλυση 18 2.1 Έννοια 18 2.3 Σκοπός 19 2.4 Η κοινωνική προσφορά και ανάγκη χρηματοοικονομικών καταστάσεων 21 2.5 Είδη ανάλυσης λογιστικών καταστάσεων 22 2.6 Πηγές χρηματοοικονομικών καταστάσεων 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 3. Ανάλυση χρηματοοικονομικών καταστάσεων 24 3.1 Εισαγωγή 24 3.1.1 Ανάλυση αριθμοδεικτών 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ 4. Αριθμοδείκτες ρευστότητας 27 4.1 Γενικά 27 4.2 Αριθμοδείκτες γενικής ρευστότητας ή κεφ. Κίνησης 28 4.3 Αριθμοδείκτης ειδικής ρευστότητας 30 4.4 Αριθμοδείκτης ταμειακής ρευστότητας 31 4.5 Αριθμοδείκτης κεφαλαιακής κίνησης προς πώληση 32
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛΙΔΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 5. Αριθμοδείκτης δραστηριότητας αποτελεσματικότητας 33 5.1 Γενικά 33 5.2 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορούν ενεργητικού 34 5.3 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορούν αποθεμάτων 35 5.4 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορούν παγίων 36 5.5 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορούν ιδίων κεφαλαίων 37 5.6 Αριθμοδείκτης μέσης περιόδου είσπραξης απαιτήσεων 38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 6 Αριθμοδείκτες αποδοτικότητας 39 6.1 Γενικά 39 6.2 Αριθμοδείκτης μικτού περιθωρίου ή μικτού κέρδους 40 6.3 Αριθμοδείκτης καθαρού περιθωρίου ή καθαρού κέρδους 42 6.4 Αριθμοδείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων 44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ Ή ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ 7. Αριθμοδείκτες κεφαλαιακής διάρθρωσης και βιωσιμότητας 45 7.1 Γενικά 45 7.2 Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς συνολικά κεφάλαια 49 7.3 Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς πάγια 50 7.4 Αριθμοδείκτης κυκλοφορούν ενεργητικού προς συνολικές υποχρεώσεις 52 7.5 Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς Ξένα 53 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ 8. Αριθμοδείκτες ρευστότητας 54 8.1 Αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας 54 8.2 Αριθμοδείκτης ειδικής ρευστότητας 56 8.3 Αριθμοδείκτης ταμειακής ρευστότητας 58 8.4 Αριθμοδείκτης κεφαλαίου κίνησης προς πωλήσεις 60 8.5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 9. Αριθμοδείκτες δραστηριότητας αποτελεσματικότητας 62 9.1 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορούν ενεργητικού 62 9.2 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορούν ιδίων κεφαλαίων 64 9.3 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορούν αποθεμάτων 66 9.4 Αριθμοδείκτης ταχύτητας είσπραξης απαιτήσεων 68
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛΙΔΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10- ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 10. Αριθμοδείκτες αποδοτικότητας 70 10.1 Αριθμοδείκτης μικτού περιθωρίου ή μικτού κέρδους 70 10.2 Αριθμοδείκτης καθαρού περιθωρίου ή καθαρού κέρδους 72 10.3 Αριθμοδείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων 74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ 11. Αριθμοδείκτες κεφαλαιακής διάρθρωσης και βιωσιμότητας 76 11.1 Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς πάγια 76 11.2 Αριθμοδείκτης κυκλοφορούντος ενεργητικού προς συνολικές υποχρεώσεις 78 11.3 Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς Ξένα 80 11.4 Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς συνολικές υποχρεώσεις 82 11.5 ΚΕΦΑΛΑΙΑΟ 12 ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ 12. Επενδυτικοί αριθμοδείκτες 84 12.1 Αριθμοδείκτης τιμή προς κέρδη ανά μετοχή 84 Επίλογος 86 Βιβλιογραφία 89 Παράρτημα 90
Ευχαριστίες Με την ολοκλήρωση της πτυχιακής μου εργασίας η οποία υλοποιήθηκε στο Τ.Ε.Ι Σερρών τμήμα Λογιστικής θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που συνέλαβαν σε αυτή. Πρώτα από όλα θέλω να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στον καθηγητή μου, κ. Τσούκα Βασίλειο για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε για την ανάθεση της παραπάνω πτυχιακής εργασίας, όπως επίσης και για την εποικοδομητική συνεργασία μας ιδιαίτερα το τελευταίο εξάμηνο. Θερμές ευχαριστίες απευθύνω σε όλους τους καθηγητές που είχα όλα τα χρόνια της μέχρι στιγμής ακαδημαϊκής μου ζωής για τις γνώσεις που μου μετέδωσαν. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω την εταιρεία Ελληνικός Χρυσός Α.Ε για τις πληροφορίες και τη διάθεσή τους να με βοηθήσουν όπως ιδιαίτερα τον κ. Γεωργαντζή διευθυντή δημοσίων σχέσεων και την κ. Παλασοπούλου Μηχανολόγο μηχανικό για την διάθεσή τους να μου λύσουν οποιαδήποτε απορία κάθε στιγμή που το χρειαζόμουν. Τέλος ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένεια μου που με στηρίζουν όλα αυτά τα χρόνια, δίνοντας μου κουράγιο και δύναμη για να φτάσω στο στόχο μου. 1
Εισαγωγή Κάθε επιχείρηση στα πλαίσια της οικονομικής της δραστηριότητας πραγματοποιεί πλείστες οικονομικές πράξεις οι οποίες καταγράφονται, ταξινομούνται και στη συνέχεια αποτυπώνονται σε οικονομικές καταστάσεις. Από το χρονικό σημείο της κατάρτισης των χρηματοοικονομικών ή λογιστικών καταστάσεων και στη συνέχεια, ακολουθεί η ανάλυση, εκτίμηση, ερμηνεία και αξιολόγηση των στοιχείων που περιλαμβάνονται σ αυτές. Αριθμοδείκτης είναι σχέσεις που είναι ήδη ή μπορούν να μετρηθούν και να απεικονισθούν αριθμητικά, αναφορικά με τα μεγέθη των λογιστικών καταστάσεων όχι αποκλειστικά αριθμητική απεικόνιση συγκριτικών μόνο σχέσεων, λόγων. Η ανάλυση των αριθμοδεικτών μας επιτρέπει αφενός μεν την αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης της οικονομικής μονάδας, αφετέρου δε να προχωρήσουμε σε πολύτιμες συγκρίσεις της επιχείρησης που αναλύουμε με την εν γένει οικονομία, τον κλάδο δραστηριότητας, τους κυριότερους ανταγωνιστές, τον προηγούμενο βαθμό αποτελεσματικότητας της ίδιας της επιχείρησης και τέλος την πρόβλεψη της πιθανής μελλοντικής έκβασης της οικονομικής της κατάστασης. Σκοπός της εργασίας μας είναι να περιγράψουμε κατ αρχάς τη θεωρία των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, μετά να διερευνήσουμε την ανάλυση των χρηματοοικονομικών δεικτών και για πρακτικό μέρος, έχοντας ως παράδειγμα τους ισολογισμούς της εταιρίας «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε.», να εφαρμόσουμε την θεωρία και να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα όσον αφορά την οικονομική πορεία της εταιρίας που εξετάζουμε. Η εργασία αυτή χωρίζεται σε δύο μέρη: αρχικά αναλύουμε θεωρητικά το θέμα με το οποίο ασχολείται η παρούσα εργασία, με απλές έννοιες και πίνακες για να είναι κατανοητά από τους αναγνώστες. Στην δεύτερη ενότητα γίνεται πρακτική αναφορά στους χρηματοοικονομικούς αριθμοδείκτες της εταιρίας«ελληνικοσ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε.», και επεξήγηση του καθένα μεμονωμένα, όπως επίσης αναλύονται και τα συμπεράσματα που προκύπτουν. Η εργασία αυτή εκπονήθηκε με βάση την βιβλιογραφική ανασκόπηση αλλά και με υλικό και πληροφορίες που δόθηκαν από την ίδια την εταιρία. 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε. 1. Ελληνικός Χρυσός Α.Ε 1.1 Προφίλ εταιρίας Οι Μεταλλευτικές Εγκαταστάσεις Στρατωνίου (ΜΕΣ) βρίσκονται στη βορειοανατολική Χαλκιδική, περίπου 110km ανατολικά της Θεσσαλονίκης.Η δραστηριότητα που αναπτύσσεται είναι η εκμετάλλευση κοιτασμάτων μικτών θειούχων μεταλλευμάτων όπως :(θειούχου μολύβδου ή γαληνίτη, και θειούχου ψευδαργύρου ή σφαλερίτη,). Θειούχου μολύβδου Θειούχου γαλανίτη Θειούχου ψευδαργύρου Θειούχου σφαλερίτη Θειούχου σιδηροπυρίτη 3
Η δραστηριότητα που αναπτύσσεται στις μεταλλευτικές εγκαταστάσεις Στρατωνίου είναι: Τα Υπόγεια Μεταλλεία Μαύρων Πετρών και Μαδέμ Λάκκου που βρίσκονται 2.0 km ΝΑ από τα όρια του Δημοτικού Διαμερίσματος Στρατονίκης και 2.0 km Δ των ορίων του Δημοτικού Διαμερίσματος Στρατωνίου, αντίστοιχα. Στα μεταλλεία αυτά πραγματοποιείται η εξόρυξη μικτών θειούχων μεταλλευμάτων. Το Εργοστάσιο Στρατωνίου που βρίσκεται στα ΒΑ όρια του ομώνυμου Δημοτικού Διαμερίσματος περιλαμβάνει: μονάδες εμπλουτισμού μεταλλεύματος για την παραγωγή συμπυκνωμάτων θειούχου μολύβδου (γαληνίτη) και θειούχου ψευδαργύρου (σφαλερίτη) και μονάδα εξουδετέρωσης νερών μεταλλείου. Τους Χώρους Απόθεσης στερεών αποβλήτων στους οποίους συμπεριλαμβάνονται το φράγμα Καρακολίου (χώρος απόθεσης στερεών τελμάτων), ο σωρός απόθεσης στείρων Καρακολίου, και οι λίμνες Σεβαλί. (χώροι απόθεσης πολφού εξουδετέρωσης και λεπτομερών τελμάτων). Τις Βοηθητικές Εγκαταστάσεις στις οποίες συμπεριλαμβάνονται το Συγκρότημα Παραγωγής Πεπιεσμένου Αέρα, τα Ηλεκτροπαραγωγά Ζεύγη, τα Συνεργεία Συντήρησης, οι Αποθήκες, τα Γραφεία κλπ. 1.2 Ιστορική αναδρομή Τα μεταλλεία Κασσάνδρας βρίσκονται στην ΒΑ Χαλκιδική, σε μία ευρύτερη περιοχή συνολικής έκτασης 200 Km2 μεταξύ Ολυμπιάδας, Στανού, Μ. Παναγίας και Ιερισσού. Τα μεταλλεία Κασσάνδρας περιλαμβάνουν τα κοιτάσματα θειούχων βασικών και πολύτιμων μετάλλων Ολυμπιάδας, Μαντέμ Λάκκος, Μαύρες Πέτρες, τα κοιτάσματα μαγγανίου - χρυσού της Πιάβιτσας και Βαρβάρας και το κοίτασμα χαλκού - χρυσού των Σκουριών, Μ. Παναγίας. Τα μεταλλεία μεταβιβάστηκαν πολλές φορές από εταιρεία σε εταιρεία (Μεταλλεία Κασσάνδρας, ΑΕΕΧΠ & Λιπασμάτων, TVX Hellas Α.Ε., KINROSS Gold Corporation κτλ.). Τα μεταλλεία χρυσού, αργύρου, μολύβδου, ψευδαργύρου, χαλκού και μαγγανίου της βόρειας Χαλκιδικής (Στρατώνι και Ολυμπιάδα) αποτέλεσαν τον κυρίαρχο χρηματοδότη του μακεδονικού βασιλείου και των εκστρατειών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην περιοχή σώζονται 4
περισσότερα από 300 πηγάδια και περίπου 200.000 m3 αρχαίων μεταλλουργικών απορριμμάτων, των κοινών «σκουριών» από την καμίνευση των μεταλλευμάτων. Με βάση ιστορικές πηγές και τα αποτελέσματα άμεσων και έμμεσων αναλύσεων και προσδιορισμών που έχουν γίνει στις παραπάνω σκουριές η έναρξη της δραστηριότητας εντοπίζεται στις αρχές της κλασσικής αρχαιότητας. Από το 1705 μ.χ. με σουλτανικό φιρμάνι, παραχωρήθηκε στους κατοίκους της περιοχής, το δικαίωμα εκμετάλλευσης των μεταλλείων αργύρου. Παράλληλα στην περιοχή λειτουργούσε κρατικό νομισματοκοπείο. Με την εξόρυξη και την τήξη των θειούχων και των μαγγανιούχων μεταλλευμάτων, η περιοχή εξασφάλιζε χρυσό και ασήμι στην Μεγάλη Πύλη. Ο Belon μας μεταφέρει την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πληροφορία, της χρήσης στην περιοχή γερμανικής τεχνικής ορολογίας. Η επωνυμία Μεταλλεία Κασσάνδρας εμφανίζεται το 1893, χρονιά κατά την οποία η εκμετάλλευση της περιοχής παραχωρήθηκε σε Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία με έδρα το Παρίσι. Η επωνυμία προφανώς οφείλεται στην τότε ονομασία του σημερινού Νομού Χαλκιδικής, Κασσάνδρα. Στα 600 περίπου καμίνια της περιοχής δούλευε μια πολυεθνική κοινότητα 6.000 εργατών, σε μία πρώιμη εκδοχή πενθημέρου καθώς οι Εβραίοι εργάτες είχαν αργία το Σάββατο ενώ οι Χριστιανοί την Κυριακή. Ο 19ος αιώνας θα σημάνει για τα Μαδεμοχώρια, το πέρασμα από την αυτοδιοίκηση στην εξαρτημένη εργασία, κάτω από την εξουσία εταιρικής διοίκησης για την εκμετάλλευση των μεταλλείων. Στα καμίνια της εταιρείας είχαν επεξεργασθεί ως το 1900, 72.000 τόνοι μεταλλεύματος. Η επιχείρηση εκμεταλλευόταν τα δευτερογενή μεταλλεύματα μαγγανίου, των σιδηρούχων στρωμάτων των Μαύρων Πετρών, της Πιάβιτσας, του Μπασδεκίου και της Ολυμπιάδος. Στα 1901 άρχισε η επιφανειακή εκμετάλλευση του σιδηροπυρίτη στον Μαντέμ Λάκκο η οποία συνεχίστηκε ως το 1974, με υπόγεια κυρίως μέθοδο εκμετάλλευσης. Στο 1920 μ.χ. τα μεταλλεία του Στρατωνίου περνούν στην προτελευταία σύγχρονη περίοδο εκμετάλλευσης. Την Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία διαδέχεται η Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων & Λιπασμάτων. Η εταιρεία διέβλεψε εγκαίρως, την αναγκαιότητα ευρείας χρήσης λιπασμάτων για την ανάπτυξη της γεωργίας στην χώρα, και έτσι οδηγήθηκε στην αγορά μεταλλείων με στόχο την εξασφάλιση του θείου, της πρώτης ύλης για την παρασκευή τους. Αγοράζει τα μεταλλεία του Στρατωνίου, της Κύπρου, της Ερμιόνης, του Ωρωπού και της Κορώνης, και ιδρύει εργοστάσιο λιπασμάτων στην Δραπετσώνα 5
Την περίοδο αυτή, οι εγκαταστάσεις στέγασης των εργαζομένων και οι απαραίτητοι χώροι κοινής εξυπηρέτησης βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή του μεταλλείου, χωροθετημένοι στο υψηλότερο σημείο με θέα στον κόλπο της Ιερισσού και κληροδοτήθηκαν στην ΑΕΕΧΠ & Λιπασμάτων από την Γάλλο-Οθωμανική Εταιρεία. Η χωροθέτηση τους σχετίζεται άμεσα με το γεγονός ότι η μεταλλευτική δραστηριότητα εκείνη την εποχή περιοριζόταν στην παρακείμενη, κλειστή ωστόσο σήμερα στοά 323. Το σημερινό Στρατώνι αποτελούσε τότε ουσιαστικά την σκάλα φορτώσεως του μεταλλεύματος, το οποίο μεταφερότανε με ένα Decauville μήκους 6 χιλιομέτρων. Αυτό στο 1932 αντικαταστάθηκε από ένα σύστημα εναέριας μεταφοράς. Καθώς η μεταλλευτική δραστηριότητα αυξάνεται καινούργιες εγκαταστάσεις, αποκλειστικά λειτουργικού χαρακτήρα, δημιουργούνται στο επίπεδο της μέχρι σήμερα κύριας στοάς 262. Πρόκειται για την μονάδα διανομής ηλεκτρικού ρεύματος και παρασκευής πεπιεσμένου αέρα, το μηχανουργείο, τα γραφεία και τα φυλάκια. Η ατμοκίνητη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος βρισκόταν στην παραλία του Στρατωνίου. Η αρχή της εξέλιξης του Στρατωνίου σε οικισμό γίνεται με την Μικρασιατική καταστροφή, οπότε πρόσφυγες από το μεταλλευτικό χωριό Μπάλια-Μαντέμ, κοντά στον Ελλήσποντο εγκαθίστανται σε πρόχειρα παραπήγματα στο Στρατώνι. Προφορικές μαρτυρίες μας βεβαιώνουν ότι οι κάτοικοι της Μπάλιας έρχονταν για δουλειά στα μεταλλεία του Στρατωνίου πολύ πριν την Μικρασιατική καταστροφή. Μετά τον ισχυρό σεισμό του 1932 που κατέστρεψε πολλούς οικισμούς της ευρύτερης περιοχής, ανοικοδομούνται και στο Στρατώνι οι γνωστής τυπολογίας κατοικίες - πυρήνες υπό την καθοδήγηση του Υπουργείου Ανοικοδομήσεως. Κάποια δείγματα σώζονται έως και σήμερα. Ήδη από το 1960 η εταιρεία είχε παραχωρήσει στον Άγγλο lουλιανό Χάντερ το δικαίωμα εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων μαγγανίου στην Πιάβιτσα. Η μεταλλευτική δραστηριότητα του μαγγανίου εκφυλίζεται σταδιακά και παύει οριστικά στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Απομεινάρια του μεταλλείου Πιάβιτσας του Χάντερ (το εργοστάσιο εμπλουτισμού και ο νεραύλακας), βρίσκονται στην διαδρομή μεταξύ Σταγείρων και Νεοχωρίου, καθώς και οι ανοιχτές εκσκαφές εξόρυξης των μαγγανιούχων μεταλλευμάτων, έχοντας ωστόσο αφήσει στους επερχόμενους το όνομα του ιδιοκτήτη ως τοπωνύμιο. Τον Φεβρουάριο του 1967 εγκαινιάστηκε η νέα σκάλα φορτώσεως η οποία κατασκευάστηκε σε χρονικό διάστημα μόλις 3 μηνών. Στα τέλη της δεκαετίας του 70 στην είσοδο του οικισμού, ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας κατασκεύασε τα γνωστά συμπλέγματα εργατικών κατοικιών της εποχής. 6
Μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο η πλειοψηφία των μετοχών της ΑΕΕΧΠ & Λιπασμάτων περιέρχεται στην ιδιοκτησία του Μποδοσάκη Αθανασιάδη, ο οποίος με την δραστηριότητα του τόνωσε ιδιαίτερα τον μεταλλευτικό κλάδο και ειδικότερα το Στρατώνι Στα 1970 η ΑΕΕΧΠ & Λιπασμάτων κατασκεύασε στην παραλία του Στρατωνίου εργοστάσιο εμπλουτισμού και ξεκίνησε η παραγωγή μικτών θειούχων μεταλλευμάτων. Παράλληλα κατασκεύασε στο Στρατώνι συγκροτήματα διώροφων σε σειρά κατοικιών (110 στον αριθμό) για τους εργάτες καθώς και ανεξάρτητες μονοκατοικίες, πανταχόθεν ελεύθερες για το επιστημονικό προσωπικό Το κοίτασμα μολύβδου, ψευδαργύρου και χρυσού - αργύρου της Ολυμπιάδας εντοπίσθηκε κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1960 από την ΑΕΕΧΠ & Λιπασμάτων, η παραγωγή στο μεταλλείο άρχισε το 1972 και συνεχίσθηκε μέχρι το 1995. Στα 1976 κατασκευάστηκε στην Ολυμπιάδα το νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού, οπότε τα προϊόντα της εκεί μεταλλευτικής δραστηριότητας έρχεται έτοιμο προς φόρτωση στην σκάλα του Στρατωνίου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 αποφασίζει το Ελληνικό κράτος τη δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού μέσω της κρατικής ΜΕΤΒΑ στην περιοχή της Ολυμπιάδας. Η απόφαση αυτή όμως, δεν θα υλοποιηθεί λόγω των αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας. Το 1992 η ΑΕΕΧΠ&Λ μπαίνει σε ειδική εκκαθάριση εν λειτουργία από την εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Το Δεκέμβριο του 1995, μετά από δύο άκαρπους διαγωνισμούς τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των μεταλλείων Κασσάνδρας και το σύνολο των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων περιέρχονται στην TVX Hellas, θυγατρική της καναδικής μεταλλευτικής εταιρείας TVX Gold. Πρωταρχικός σκοπός της εταιρείας είναι η δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού στην περιοχή της Ολυμπιάδας. Παράλληλα η TVX έχει άδεια εκμετάλλευσης του κοιτάσματος μεικτών θειούχων στις << Μαύρες πέτρες >> κάτω από τη Στρατονίκη. Η επένδυση στην Ολυμπιάδα δεν θα υλοποιηθεί ποτέ λόγω των αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας όπως προαναφερθήκαμε καθώς και μιας αρνητικής απόφασης του Συμβουλίου επικρατείας το 2002, σύμφωνα με την οποία οι πιθανοί κίνδυνοι της επένδυσης θα ήταν μεγαλύτεροι από οικονομικό και κοινωνικό όφελος που θα προέκυπτε για την τοπική κοινωνία. Άλλη μια αρνητική απόφαση του ΣτΕ, αυτή τη φορά για τυπικούς λόγους, οδηγεί την εταιρεία στις αρχές του 2003 στην διακοπή των εργασιών στο Μεταλλείο Μαύρες πέτρες. Οι εργαζόμενοι τίθενται σε διαθεσιμότητα. Η εταιρεία και ολόκληρη η περιοχή περιέχονται σε δυσχερή οικονομική κατάσταση ενώ 480 εργαζόμενοι χάνουν τη δουλειά τους. Τα χωριά της 7
περιοχής αρχίζουν να μαραζώνουν οικονομικά και πληθυσμιακά. Για την αποφυγή κοινωνικών εκρήξεων η τότε κυβέρνηση καταρτίζει ειδικό κοινωνικό πρόγραμμα το οποίο απορροφά όλους τους εργαζομένους των μεταλλείων. Τον Ιανουάριο του 2004 το Ελληνικό κράτος παραχωρεί τα μεταλλευτικά δικαιώματα στα Μεταλλεία της Κασσάνδρας στην εταιρεία ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε με ειδικό νόμο που επικυρώνεται από τη Βουλή. Το σύνολο των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων των μεταλλείων περιέχεται στην ιδιοκτησία της καινούργιας εταιρείας. Η Ελληνικός χρυσός Α.Ε προχωρά αμέσως στην σύνταξη Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την επαναλειτουργία του Μεταλλείου των Μαύρων πετρών. Το μεταλλείο ξεκινά και πάλι την λειτουργία του τον Οκτώβριο του 2005 με την παραγωγή συμπυκνωμάτων μολυβιού και ψευδαργύρου. Παράλληλα, η Ελληνικός χρυσός Α.Ε υποβάλλει τον Ιανουάριο του 2006, ενιαίο επιχειρηματικό σχέδιο για την παράλληλη ανάπτυξη και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της Ολυμπιάδας και των Σκουριών, το οποίο προβλέπει και τη δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού στην περιοχή του Μάντεμ Λάκκου. Μετά την κατ αρχήν αποδοχή του επιχειρηματικού σχεδίου από την κυβέρνηση, η Ελληνικός Χρυσός καταθέτει τον Μάιο του ίδιου χρόνου Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ). Μετά την θετική γνωμοδότηση του πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ και των υπολοίπων συναρμοδίων υπουργείων (Υπουργείο Γεωργικής Ανάπτυξης και Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας ) επί της ΠΠΕ τον Οκτώβριο του 2009, η εταιρεία ετοιμάζεται να καταθέσει την τελική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) μέχρι το τέλος του 2009, η έγκριση της οποίας θα αποτελεί την Περιβαλλοντική αδειοδότηση του επενδυτικού σχεδίου. 8
1.3 Κοιτάσματα παραγωγής ορυκτών (μικτών θειούχων) Η περιοχή της βορειοανατολικής Χαλκιδικής αποτελείται κυρίως από μεταμορφωμένα πετρώματα, όπως γνεύσιους, αμφιβολίτες και μάρμαρα. Στην περιοχή αυτήν υπάρχουν τρία σημαντικά κοιτάσματα: Ολυμπιάδα, Στρατώνι και Σκουριές. Τα δύο πρώτα (Ολυμπιάδα και Στρατώνι) είναι κοιτάσματα μεικτών θειούχων (P.B.G.), δηλαδή τα βασικά ορυκτά είναι τα σουλφίδια σιδηροπυρίτης, σφαλερίτης και γαληνίτης. Οι Σκουριές είναι κοίτασμα πορφυριτικού χαλκού, όπου τα βασικά ορυκτά είναι σουλφίδια του χαλκού, όπως χαλκοπυρίτης, βορνίτης, χαλκοσίνης κ.ά. Αναφορικά με το κοίτασμα του Στρατωνίου, αυτό οφείλει τη δημιουργία του στο γρανοδιορίτη του Στρατωνίου. Συγκεκριμένα, κατά το Ολιγόκαινο (πριν από περίπου 30 εκατομμύρια έτη) διείσδυσε μέσα στο κρυσταλλοσχιστώδες υπόβαθρο ένα όξινο μάγμα, το οποίο κρυσταλλώθηκε και σχημάτισε το γρανοδιορίτη του Στρατωνίου και τους γύρω από αυτόν πηγματίτες και απλίτες. Τα υδροθερμικά διαλύματα, που απέμειναν μετά την κρυστάλλωση του πλουτωνίτη ήταν πλούσια σε μεταλλικά συστατικά, και απέθεσαν το μεταλλικό τους περιεχόμενο ανάμεσα στα μάρμαρα και τους γνευσίους, σχηματίζοντας ένα κοίτασμα μεικτών θειούχων ορυκτών. Γενετικά το κοίτασμα χαρακτηρίζεται ως υδροθερμικό-μετασωματικό μέσης θερμοκρασίας. Τα κύρια ορυκτά του κοιτάσματος είναι γαληνίτης (PbS), σφαλερίτης (ZnS) και σιδηροπυρίτης (FeS2).Επιπλέον υπάρχουν αρσενοπυρίτης, τετραεδρίτης, βουλανζερίτης, χαλκοπυρίτης και άλλα σε μικρές αναλογίες. Τα σπουδαιότερα σύνδρομα ορυκτά είναι ο χαλαζίας, ο ασβεστίτης, ο ροδοχρωσίτης κ.ά. Οι βασικές θέσεις εξόρυξης του κοιτάσματος, η οποία γίνεται με τη βοήθεια υπόγειων στοών, είναι τα μεταλλεία Μαντέμ Λάκκος και Μαύρες Πέτρες. Το κοίτασμα είναι εκμεταλλεύσιμο για το σφαλερίτη, απ όπου εξάγεται ο ψευδάργυρος (Zn) και το γαληνίτη, απ όπου εξάγεται ο μόλυβδος (Pb). Επιπρόσθετα υπάρχουν σημαντικές περιεκτικότητες χρυσού (Au) μέσα στο σιδηροπυρίτη και αρσενοπυρίτη και αργύρου (Ag) μέσα στο γαληνίτη. 9
ΓΑΛΗΝΙΤΗΣ (PbS) Φυσικές ιδιότητες Λάμψη: Μεταλλική Χρώμα: Μολυβδότεφρο Γραμμή σκόνης: Μολυβδότεφρη Σκληρότητα: 2½ Συνήθως σε κυβικούς και οκταεδρικούς κρυστάλλους. Μεγάλο ειδικό βάρος. Τέλειος κυβικός σχισμός. Εμφάνιση-Γένεση Βρίσκεται σε υδροθερμικές φλέβες μαζί με σφαλερίτη, σιδηροπυρίτη, χαλκοπυρίτη, χαλαζία, ασβεστίτη, φθορίτη, ροδοχρωσίτη κ.ά. Στην Ελλάδα υπάρχει στο Λαύριο, Χαλκιδική, Θάσο, Αλεξανδρούπολη κλπ. Χρήση Είναι το κύριο μετάλλευμα μολύβδου και σημαντικό μετάλλευμα αργύρου. 10
ΣΦΑΛΕΡΙΤΗΣ (ZnS) Φυσικές ιδιότητες Λάμψη: Ημι μεταλλική Χρώμα: Μαύρο, καστανό Γραμμή σκόνης: Καστανή Σκληρότητα: 3½-4 Συνήθως σε σχισμογενείς μάζες και κοκκώδη συσσωματώματα. Εμφάνιση-Γένεση Βρίσκεται σε υδροθερμικές φλέβες με γαληνίτη, σιδηροπυρίτη, χαλκοπυρίτη, σιδηρίτη, σμιθσωνίτη, χαλαζία, ασβεστίτη, ροδοχρωσίτη κ.ά. Στην Ελλάδα υπάρχει στο Λαύριο, Χαλκιδική, Θάσο, Αλεξανδρούπολη κλπ. Χρήση Είναι το κύριο μετάλλευμα ψευδαργύρου. 11
ΣΙΔΗΡΟΠΥΡΙΤΗΣ (FeS2) Φυσικές ιδιότητες Λάμψη: Μεταλλική Χρώμα: Χρυσοκίτρινο Γραμμή σκόνης: Μαύρη Σκληρότητα: 6-6½ Κρύσταλλοι συχνοί κυβικοί. Συχνά φέρουν γραμμώσεις (ποικίλσεις). Εμφάνιση-Γένεση Αποτελεί το πιο διαδεδομένο σουλφίδιο. Βρίσκεται σε όλους τους τύπους γεωλογικού περιβάλλοντος. Συνδέεται κυρίως με γαληνίτη, σφαλερίτη, χαλκοπυρίτη, ασβεστίτη, χαλαζία, σιδηρίτη, ροδοχρωσίτη κ.ά. Στην Ελλάδα υπάρχει στο Λαύριο, Χαλκιδική, Κιλκίς κλπ. Χρήση Για την παρασκευή διοξειδίου του θείου και θειικού οξέο 12
Εικόνες ορυκτών κοιτασμάτων πριν την επεξεργασία 13
14
1.4 Εργοστάσιο εμπλουτισμού Η υφιστάμενη μονάδα εμπλουτισμού στο Στρατώνι μπορεί να επεξεργάζεται 1.000 τόνους ημερησίως. Τα προϊόντα που παράγονται στο εργοστάσιο εμπλουτισμού είναι συμπύκνωμα μολύβδου και ψευδαργύρου Η μονάδα διαθέτει επίσης ένα εξαιρετικό εργαστήριο ποιοτικού ελέγχου, υπηρεσίες ανάλυσης και εξειδικευμένο προσωπικό 15
1.5 Περιβαλλοντικά οφέλη Η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός Α.Ε δαπανά κάθε χρόνο 1 έως 2 εκ ευρώ για τον καθορισμό των όξινων υδάτων στην περιοχή Στρατωνίου. Αν δεν υπήρχε η εταιρεία αυτό θα έπρεπε να το αναλάβει άλλος φορέας. Οφέλη λιθογόμωσης παλιών και νέων στοών: 1. Μείωση της ποσότητας των αντλούμενων νερών 2. Πρόληψη του φαινομένου δημιουργίας όξινων νερών 3. Βελτίωση της ποιότητας των υφιστάμενων νερών 4. Εξισορρόπιση του υδροφόρου ορίζοντα στην πρότερή του κατάσταση 5. Εξοικονόμηση ενέργειας (μείωση αντλούμενων νερών & νερών προς κατεργασία) 16
1.6 Πρόγραμμα παρακολούθησης περιβάλλοντος Μετεωρολογικές παράμετροι (4 αυτόματοι σταθμοί) Υδάτινοι πόροι (επιφανειακά, υπόγεια, πόσιμα, θάλασσα) Ατμοσφαιρικό περιβάλλον Εδάφη & ιζήματα ρεμάτων Υγρά απόβλητα Επιφανειακές απορροές Αέριες εκπομπές Περιβαλλοντικός χαρακτηρισμός στερεών καταλοίπων (σε συνεργασία με ΕΜΠ & ΑΠΘ) Θόρυβος Δονήσεις - Σεισμικότητα 17
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 2. Χρηματοοικονομική ανάλυση 2.1 Έννοια Με τον όρο χρηματοοικονομική ανάλυση εννοούμε τη μελέτη των σχέσεων και των τάσεων προκειμένου να καθορισθεί εάν η χρηματοοικονομική κατάσταση, τα αποτελέσματα των εργασιών και η χρηματοοικονομική εξέλιξη της επιχείρησης είναι ικανοποιητικές ή όχι. Η χρηματοοικονομική ανάλυση είναι μία διαδικασία επιλογής, συσχέτισης και αξιολόγησης. Το πρώτο βήμα στη διαδικασία αυτή είναι να επιλέξουμε από την συνολική πληροφόρηση που αναφέρεται στις δραστηριότητες μιας επιχείρησης, την πληροφόρηση που είναι σχετική με την υπό θεώρηση απόφαση. Το δεύτερο στάδιο αναφέρεται στην μελέτη αυτών των συσχετίσεων και στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι χρηματοοικονομικές καταστάσεις αποτελούν οργανωμένες περιλήψεις λεπτομερούς πληροφόρησης και συνεπώς αποτελούν μια μορφή ανάλυσης. Κατά τον Leopold A. Bernstein η χρηματοοικονομική ανάλυση είναι μια διαδικασία ευθυκρισίας που αποβλέπει να αξιολογήσει την παρούσα και προηγούμενη χρηματοοικονομική κατάσταση και τα αποτελέσματα των εργασιών μιας επιχείρησης, με πρωταρχικό αντικειμενικό στόχο τον καθορισμό των καλύτερων δυνατών εκτιμήσεων και προβλέψεων για τη μελλοντική κατάσταση και απόδοσή της επιχείρησης. Συνεπώς, η χρηματοοικονομική ανάλυση είναι ένα σύστημα πληροφόρησης που αντλεί τα δεδομένα του από δημοσιευμένες χρηματοοικονομικές καταστάσεις και άλλες πηγές. Το αποτέλεσμα της ανάλυσης είναι η πληροφόρηση, η μελέτη, η αξιολόγηση και η ερμηνεία των σχέσεων μεταξύ των διάφορων δεδομένων να παρέχεται η πληροφόρηση που αναφέρεται σε προβλέψεις σχετικά με τη μελλοντική κατάσταση και επίδοσης της επιχείρησης. 18
2.2 Σκοπός Ο αντικειμενικός σκοπός της ανάλυσης των λογιστικών καταστάσεων είναι ο καθορισμός της χρηματοοικονομικής κατάστασης μιας επιχείρησης στην παρούσα φάση. Η ανάλυση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων έχει ως στόχο την αξιολόγηση της αποδοτικότητας, του μάνατζμεντ σε θέματα που αφορούν την αποδοτικότητα, αποτελεσματικότητα και στον κίνδυνο. Οι βασικοί σκοποί της ανάλυσης χρηματοοικονομικών καταστάσεων είναι οι παρακάτω: Μέτρηση της προηγούμενης επίδοσης της επιχείρησης. Αυτός που είναι υπεύθυνος για την λήψη αποφάσεων πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει ποια ήταν η επίδοση της επιχείρησης στο παρελθόν. Η πληροφόρηση αυτή δίνει την δίνει την δυνατότητα στον υπεύθυνο λήψης αποφάσεων να προχωρήσει σε συγκριτική ανάλυση τη μιας επιχείρησης με τις άλλες. Μέτρηση της παρούσας κατάστασης της επιχείρησης. Ο υπεύθυνος λήψης αποφάσεων θα πρέπει να έχει δεδομένα για την σημερινή κατάσταση της επιχείρησης. Το πιο σημαντικό βέβαια είναι ότι η πληροφόρηση αυτή βοηθάει στην εκτίμηση των μελλοντικών δυνατοτήτων της επιχείρησης. Πρόβλεψη των μελλοντικών δυνατοτήτων της επιχείρησης. Τα άτομα χρησιμοποιούν τις χρηματοοικονομικών καταστάσεις πραγματοποιούν αποφάσεις έχουν μελλοντικό προσανατολισμό. Παρόλα αυτά κατά την πρόβλεψη της πιθανής μελλοντικής επίδρασης μιας απόφασης θα πρέπει να τονισθεί ότι αξιόπιστες μετρήσεις του τι συνέβη στο πρόσφατο παρελθόν είναι πολύτιμες. Επίσης, μπορεί να τηρούνται διάφοροι μέθοδοι αναλύσεως δίνοντας κάθε φορά έμφαση σε εκείνα τα στοιχεία που εξυπηρετούν τον επιδιωκόμενο σκοπό. Ειδικότερα οι επενδυτές που είναι και μέτοχοι μιας επιχείρησης είναι εκείνοι που δίνουν τα επιχειρηματικά κεφάλαια, τα οποία εκτίθενται σε πολλούς κινδύνους. Έχοντας επενδύσει κεφάλαια στην επιχείρηση οι επενδυτές μέτοχοι ενδιαφέρονται για όλη την δραστηριότητα της επιχείρησης, την κερδοφόρα δυναμικότητα της, την οικονομική της κατάσταση και την διάρθρωση των κεφαλαίων της. Επιπλέον ενδιαφέρονται για την θέση της επιχείρησης μέσα στον κλάδο, για τα μελλοντικά της κέρδη αλλά και για την εξέλιξη της διαχρονικά. 19
Οι δανειστές μιας επιχείρησης είναι όλοι εκείνοι που με τη μια η με την άλλη μορφή δανείζουν στην επιχείρηση. Μια μορφή δανεισμού μπορεί να αποτελεί ή πίστωση που δίδεται από τους προμηθευτές πρώτων υλών και εμπορευμάτων ή από πρόσωπα που παρέχουν υπηρεσίες στην επιχείρηση. Άλλες μορφές δανεισμού αποτελούν τα τραπεζικά δάνεια, τα δάνεια από διάφορα πιστωτικά ιδρύματα. Η επιχείρηση έχει συγκεκριμένη υποχρέωση να εξυπηρετήσει τα δανειακά της κεφάλαια, τόσο με την καταβολή των τόκων, όσο και την επιστροφή των ονομαστικών κεφαλαίων. Έτσι, παρατηρούμε ότι οι δανειστές δίνουν μεγάλη έμφαση στην πραγματική αξία των επί μέρους περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης με βάση τη δυνατότητα ρευστοποιήσεως τους. Οι διοικούντες μια επιχείρηση που ενδιαφέρονται για τον προσδιορισμό της οικονομικής της κατάστασης, την κερδοφόρο δυναμικότητα της και την μελλοντική της εξέλιξη στοχεύουν μέσω της χρηματοοικονομικής ανάλυσης στο να ασκούν τον έλεγχό της επιχείρησης. Οι αναλυτές που επεξεργάζονται τα στοιχεία μιας επιχείρησης όταν πρόκειται για την εξαγορά της έχουν παρόμοιους σκοπούς με εκείνους των επενδυτών μετόχων. Στις περιπτώσεις αυτές όμως η ανάλυση θα πρέπει να προχωρήσει και στην εκτίμηση των άυλων περιουσιακών στοιχείων όπως είναι η φήμη και πελατεία. Οι ελεγκτές λογιστικών καταστάσεων έχουν ως βασικό σκοπό τον εντοπισμό εσκεμμένων ή μη σφαλμάτων και ατασθαλιών, τα οποία αλλοιώνουν την πραγματικότητα και χειραγωγούς τις λογιστικές καταστάσεις. 2.3 Η κοινωνική προσφορά και ανάγκη χρηματοοικονομικών καταστάσεων Ο ρόλος της χρηματοοικονομικής ανάλυσης στην ευρύτερη κοινωνία συνδέεται με αυτόν της κυκλοφορίας των οικονομικών πληροφοριών και έρχεται να κάνει αφενός αποτελεσματικότερη τη χρήση τους στη λήψη οικονομικών αποφάσεων και αφετέρου οικονομικότερη την παραγωγή και την κυκλοφορία τους. Τα παραπάνω οφέλη γίνονται εμφανέστερα αν λάβει κανείς υπόψη του ότι, στη πρώτη περίπτωση η πληροφοριακή εκμετάλλευση μπορεί να αποδώσει περισσότερα με την εντατικότερη και πιο εξειδικευμένη επεξεργασία και μελέτη των τυποποιημένων, κωδικοποιημένων και περιληπτικών λογιστικών καταστάσεων. Ενώ παράλληλα στη δεύτερη είναι γνωστό πόσο δαπανηρή είναι η δημοσίευση από τους υπό εξέταση οργανισμούς όλων των στοιχείων σε τέτοια 20
μορφή που αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν απευθείας χωρίς άλλη επεξεργασία στα κατά περίπτωση μοντέλα πρόβλεψης και απόφασης. Εννοείται ότι τα αναφερθέντα οφέλη της χρηματοοικονομικής ανάλυσης προκύπτουν σε όσους δεν έχουν πρόσβαση στα εσωτερικά πληροφοριακά συστήματα των οικονομικών οργανισμών. Όμως οφέλη μπορούν να προκύψουν και στους εντός μιας μονάδας σε περίπτωση συγκριτικής χρηματοοικονομικής ανάλυσης της μονάδας τους με άλλες παρόμοιες στην αντικειμενική μορφή που η ανάλυση αυτή εφαρμόζεται από τους εκτός των μονάδων. Ενώ η ικανότητα της χρηματοοικονομικής ανάλυσης είναι θέμα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης, η ανάγκη για αυτή υπάρχει διάχυτη στη σημερινή οργανωμένη οικονομικά κοινωνία και συνδέεται με την ανάγκη για χρηματοοικονομικά γενικά πληροφόρηση. 2.4 Είδη ανάλυσης λογιστικών καταστάσεων Η ανάλυση των λογιστικών καταστάσεων διακρίνεται σε διάφορα είδη ανάλογα με τη θέση του αναλυτή και ανάλογα με τα στάδια διενέργειας. Α. ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Σε αυτήν την περίπτωση η ανάλυση διακρίνεται σε τυπική και ουσιαστική. Λέγοντας τυπική ανάλυση, εννοούμε τον έλεγχο της εξωτερικής διάρθρωσης του ισολογισμού και του λογαριασμού των αποτελεσμάτων χρήσης. Προηγείται της ουσιαστικής και προβαίνει σε τυχόν διορθώσεις, ομαδοποιήσεις, στρογγυλοποιήσεις, ανακατατάξεις, καθώς επίσης κα σε ανασχηματισμούς συμπληρώνοντας σε απόλυτους αριθμούς κονδύλια με σχετικούς αριθμούς. Η ουσιαστική ανάλυση αν και στηρίζεται στα δεδομένα της τυπικής ανάλυσης, ωστόσο επεκτείνεται και στην δημιουργία και επεξεργασία κάποιων αριθμοδεικτών, οι οποίοι δείχνουν την πραγματική εικόνα της οικονομικής μονάδας. 21
Β. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΛΥΤΗ Σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν δύο είδη ανάλυσης, η εσωτερική και η εξωτερική. Εσωτερική είναι η ανάλυση που γίνεται από πρόσωπα τα οποία έχουν άμεση σχέση με την οικονομική μονάδα και μπορούν ανά πάσα στιγμή να έχουν πρόσβαση στα λογιστικά της βιβλία και να ελέγχουν τους επιμέρους λογαριασμούς και τα διάφορα λογιστικά έγγραφα. Το βασικότερο πλεονέκτημα όσον αφορά το συγκεκριμένο είδος ανάλυσης είναι ότι δίνει τη δυνατότητα σε εκείνον που τη διενεργεί να ελέγξει τις διάφορες μεθόδους που εφαρμόστηκαν και συνεπώς η ανάλυση αποκτά περισσότερη διαύγεια και επιτρέπει στον αναλυτή να εμβαθύνει σε αυτήν. Η συγκεκριμένη ανάλυση γίνεται από πρόσωπα της οικονομικής μονάδας, τα οποία κυρίως ενδιαφέρονται για τον προσδιορισμό της αποδοτικότητας της οικονομική μονάδας και την ερμηνεία των μεταβολών της οικονομικής της κατάστασης. Συγχρόνως, η εσωτερική ανάλυση προσπαθεί να ερμηνεύσει κάποια οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης τα οποία είναι απαραίτητα στην διοίκηση της προκειμένου να μπορέσει να υπολογίσει την πρόοδο που επιτελέστηκε σε σχέση με τα υπάρχοντα προγράμματα. Εξωτερική είναι η ανάλυση η οποία πραγματοποιείται από πρόσωπα τρίτα, που βρίσκονται δηλαδή έξω από την οικονομική μονάδα και βασίζονται σε εκείνα μόνο τα στοιχεία που δημοσιεύονται από τις λογιστικές καταστάσεις και τις εκθέσεις του διοικητικού συμβουλίου και των ελεγκτών. Αυτό συνεπάγεται ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση ο αναλυτής δεν μπορεί να προχωρήσει την άναλυσή του σε βάθος ενώ συγχρόνως τα στοιχεία που διαθέτει είναι κατά γενικό κανόνα συνοπτικά. Η εξωτερική ανάλυση γίνεται κυρίως από πρόσωπα που έχουν σαν σκοπό τους τον προσδιορισμό της οικονομικής θέσης της οικονομικής μονάδας. 2.5 Πηγές χρηματοοικονομικών καταστάσεων Η ανάλυση των πληροφοριών οι οποίες θα αποτελέσουν το «input» στη φάση της πρόβλεψης μπορεί να επεκταθεί σε μια μεγάλη «γκάμα» πληροφοριών, στοιχείων και μηνυμάτων τα οποία μπορούν επίσης να προέρχεται από μια μεγάλη ποικιλία πηγών. Χρηματοοικονομικές πληροφορίες από: Ετήσιες λογιστικές καταστάσεις Ενδιάμεσες λογιστικές καταστάσεις 22
Καταστάσεις που υποβάλλονται στο χρηματιστήριο Ανακοινώσεις Προϋπολογισμούς Χρηματιστηριακά στοιχεία Εκθέσεις αναλυτών Φορολογικούς καταλόγους Οικονομικά στατιστικά στοιχεία από: Επίσημα στατιστικά στοιχεία διαφόρων κρατικών και διεθνών οργανισμών Στατιστικές ιδιωτικά φορέων Μη αριθμητικά, χρηματοοικονομικά στοιχεία από: Εφημερίδες Επαγγελματικά περιοδικά Διαφημιστικές καμπάνιες Δικαστικές αποφάσεις Αιτήματα και διαμαρτυρίες προσωπικού Νομοσχέδια και νόμους Εκθέσεις προϊόντων Τράπεζες 23
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 3. Ανάλυση χρηματοοικονομικών καταστάσεων 3.1 Εισαγωγή Η ανάλυση, ερμηνεία και εκτίμηση των οικονομικών καταστάσεων αποτελεί στις μέρες μας η βασική προτεραιότητα κάθε επιχειρήσεως και κυρίως εκείνων που είναι επιφορτισμένοι με την ευθύνη της λήψης των διαφόρων επιχειρηματικών αποφάσεων. Πέρα όμως από τους ανθρώπους μέσα στην επιχείρηση υπάρχουν και πολλές ομάδες ανθρώπων εκτός της επιχειρήσεως που δείχνουν ενδιαφέρον για τα οικονομικά ζητήματα της επιχειρήσεως. Τέτοιοι είναι οι διάφοροι επενδυτές, οι ομολογιούχοι και οι μέτοχοι της εταιρίας, οι πιστωτές, οι Τράπεζες, οι δημόσιες υπηρεσίες ( κυβερνητικές υπηρεσίες ) κλπ. Καθένας ενδιαφέρεται από την δική του σκοπιά για την πρόοδο και την αποδοτικότητα της επιχειρήσεως. Οι πιστωτές π.χ. και οι Τράπεζες ενδιαφέρονται για την ικανότητα της επιχειρήσεως να πληρώσει τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις της και τις δόσεις των δανείων της. Το ενδιαφέρον τους περιορίζεται στη βραχυχρόνια σύνθεση των κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων και την σχέση τους με τα ληξιπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία του παθητικού. Οι ομολογιούχοι ενδιαφέρονται κυρίως για τη μακροχρόνια σύνθεση του κεφαλαίου της επιχειρήσεως, για τα κέρδη του παρελθόντος και για τις προβλέψεις τους στο μέλλον καθώς επίσης και για τις μεταβολές στην περιουσιακή κατάσταση της επιχειρήσεως. Οι μέτοχοι επίσης στη μεγάλη τους πλειοψηφία ενδιαφέρονται για την αποδοτικότητα της επιχειρήσεως μακροχρονίως και για την σύνθεση και την μεταβολή της περιουσιακής της καταστάσεως εφ όσον αυτοί αποτελούν βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν την τιμή των μετοχών της. Περισσότερο όμως από όλους η διοίκηση είναι εκείνη που ενδιαφέρεται για την σύνθεση των κεφαλαίων και των περιουσιακών στοιχείων και για τις μεταβολές και για τις μελλοντικές τάσεις 24
της αποδοτικότητας και των κερδών της επιχειρήσεως. Οι πληροφορίες αυτές έχουν άμεση επίδραση στην μορφή, στο ύψος ( ποσόν ) και στο κόστος της εξωτερικής χρηματοδοτήσεως της επιχειρήσεως. Οι πληροφορίες αυτές είναι επίσης χρήσιμες στις καθημερινές αποφάσεις, όσον αφορά τον προγραμματισμό, τον έλεγχο δραστηριοτήτων, τον προϋπολογισμό δαπανών και των κεφαλαίων, στην ανάλυση του νεκρού σημείου, στην ανάλυση του κόστους, στην ανάλυση των αποκλίσεων, στην ανάλυση μικτού κέρδους κλπ. Γι αυτό στις μέρες μας αποτελεί βασική ανάγκη αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση η γνώση των διαφόρων μεθόδων και διαφόρων «εργαλείων» που χρησιμοποιούνται στην ανάλυση της οικονομικής καταστάσεως των επιχειρήσεων. Έπειτα τα αποτελέσματα της αναλύσεως ανακοινώνονται στους ενδιαφερόμενους για να ληφθούν υπόψη στη λήψη των διαφόρων επιχειρηματικών αποφάσεων. Κάποιες από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην ανάλυση των οικονομικών καταστάσεων είναι: Η ανάλυση αριθμοδεικτών Η συγκριτική ανάλυση Η ποσοστιαία ανάλυση 3.1.1 Ανάλυση αριθμοδεικτών Αριθμοδείκτες είναι σχέσεις ή λόγοι μεταξύ διαφόρων ποσοτήτων ή οικονομικών μεγεθών της επιχειρήσεως και αποσκοπούν να προσδιορίσουν τη θέση της επιχειρήσεως ή των διάφορων τομέων και κλάδων αυτής και να παρουσιάσουν έτσι την πραγματική κατάσταση της επιχειρήσεως. Οι αριθμοδείκτες βασίζονται σε στοιχεία λογιστικά ή στατιστικά και αναφέρονται επομένως στο παρελθόν. Η ανάλυση της καταστάσεως μιας επιχειρήσεως με τους αριθμοδείκτες είναι ανάλυση του παρελθόντος. Πολλές φορές όμως, όταν έχουμε στοιχεία για το μέλλον, όπως από τις προβλέψεις των πωλήσεων, τον προγραμματισμό της παραγωγής, τους προβλεπόμενους Ισολογισμούς και Λογαριασμούς Αποτελεσμάτων Χρήσεως (Proforma Balance Sheet and Proforma Income Statement), καταρτίζουμε αριθμοδείκτες και για το μέλλον. 25
Πολλές φορές προσπαθούμε να προβλέψουμε το μέλλον μέσο των αριθμοδεικτών, όπως έχουν γίνει τελευταία μελέτες για την πρόβλεψη πτωχεύσεων που χρησιμοποιούν σαν βάση την εξέλιξη και τάση των διάφορων αριθμοδεικτών. Οι αριθμοδείκτες συνεπώς είναι χρήσιμο «εργαλείο» και υπολογιστικό μέσο, που υποβοηθά στην ανάλυση και εκτίμηση των διαφόρων προτάσεων και εναλλακτικών λύσεων και στη λήψη των ορθών επιχειρηματικών αποφάσεων. Με τη χρησιμοποίηση των αριθμοδεικτών μπορούμε να προσδιορίσουμε τον βαθμό της παραγωγικότητας και αποδοτικότητας των διάφορων τομέων και κλάδων της επιχειρήσεως, με απώτερο σκοπό την ορθολογικότερη χρησιμοποίηση των διαφόρων μέσων, πόρων και συντελεστών της παραγωγής της επιχειρήσεως. Η ορθολογική όμως χρησιμοποίηση των συντελεστών της παραγωγής προϋποθέτει ορθολογική διοίκηση των επιχειρήσεων, χρησιμοποίηση μοντέρνων μεθόδων και τεχνικού εξοπλισμού στη διοίκηση, υψηλά μορφωμένο, εκπαιδευμένο και ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και κυρίως διευθυντές στην επιχείρηση. Η χρήση των αριθμοδεικτών θα δώσει τη δυνατότητα για την αξιοποίηση του κατάλληλου λογιστικού και στατιστικού υλικού των επιχειρήσεων από ανθρώπους μέσα στην επιχείρηση αλλά και από ανθρώπους εκτός της επιχειρήσεως, όπως από οικονομικούς αναλυτές, χρηματιστές, επενδυτές ή ακόμα και απλώς ερευνητές επιχειρηματικών προβλημάτων. Τα περισσότερα όμως στοιχεία για την κατάρτιση των αριθμοδεικτών προέρχονται από τους δημοσιευμένους Ισολογισμούς των επιχειρήσεων και των Λογαριασμών Αποτελεσμάτων Χρήσεως. Σε άλλες χώρες, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να δημοσιεύσουν και την κατάσταση Πηγών και διαθέσεως Κεφαλαίων (ή κατάσταση μεταβολών της περιουσιακής καταστάσεως) της επιχειρήσεως, με αποτέλεσμα περισσότερα στοιχεία να είναι διαθέσιμα στους ενδιαφερόμενους. 26
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ 4. Αριθμοδείκτες ρευστότητας 4.1 Γενικά Ο αριθμοδείκτης ρευστότητας χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί αν μια εμπορική ή βιομηχανική επιχείρηση έχει την ικανότητα να ανταποκρίνεται στις βραχυχρόνιες υποχρεώσεις της. Οι αριθμοδείκτες ρευστότητας αναφέρονται στο μέγεθος και στις σχέσεις των βραχυχρόνιων υποχρεώσεων και των κυκλοφοριακών στοιχείων μιας επιχείρησης, τα οποία αποτελούν τις πηγές καλύψεως αυτών των υποχρεώσεων. Η οικονομική κατάσταση μιας επιχείρησης μπορεί να θεωρηθεί καλή μόνον αν αυτή έχει επαρκή ρευστότητα. Η ρευστότητα ενδιαφέρει κυρίως τους πιστωτές βραχυπρόθεσμων πιστώσεων, τους προμηθευτές, τις τράπεζες στις περιπτώσεις κατά τις οποίες έχουν χορηγήσει βραχυπρόθεσμα δάνεια για κεφάλαια κίνησης ή και επενδυτές προκειμένου να διερευνήσουν την δυνατότητα διανομής μερισμάτων ιδιαίτερα σε περιόδους που βρίσκονται σε εξέλιξη επενδυτικά προγράμματα. Ο αριθμοδείκτης ρευστότητας συγκρίνει τα άμεσα ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας με τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της εταιρείας. Η παρακολούθηση των αριθμοδεικτών ρευστότητας, διαχρονικά, παρέχει τη δυνατότητα να διαπιστωθεί αν υπάρχει βελτίωση ή όχι της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης. Σε γενικές γραμμές, για να θεωρηθεί ότι μια επιχείρηση βρίσκεται σε καλή οικονομική κατάσταση, από απόψεως κεφαλαίων κίνησης, θα πρέπει να πληρεί τις παρακάτω προυποθέσεις: 1) Να μπορεί να ανταποκριθεί στις καθημερινές απαιτήσεις των βραχυπρόθεσμων δανειστών της και να είναι σε θέση να εξοφλεί τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις της. 2) Να μπορεί να εκτελεί απρόσκοπτα τις εργασίες της και να μπορεί να εκμεταλλεύεται τυχόν παρουσιαζόμενες ευκαιρίες. 3) Να μπορεί να ανταποκρίνεται στην εξόφληση των απαιτητών τόκων και μερισμάτων των μετοχών της. 27
4.2 Αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας Ο αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας δείχνει το μέτρο ρευστότητας μίας οικονομικής μονάδας καθώς επίσης και το περιθώριο ασφάλειας που διατηρεί η διοίκησή της, προκειμένου να μπορεί να αντιμετωπίσει μία τυχόν ανεπιθύμητη εξέλιξη στη ροή κεφαλαίων κίνησης. Ο αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας προκύπτει αν διαιρέσουμε το σύνολο των κυκλοφοριακών στοιχείων δηλαδή το σύνολο των διαθέσιμων(μετρητά, χρεόγραφα), των απαιτήσεων και των αποθεμάτων μιας οικονομικής μονάδας με το σύνολο των βραχυχρόνιων υποχρεώσεων της δηλαδή πιστώσεις προμηθευτών, φόροι πληρωτέοι, βραχυπρόθεσμα δάνεια, μερίσματα πληρωτέα, προκαταβολές πελατών. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΗΣ = ------------------------------------------------------ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧ/ΣΜΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ Κατά την μελέτη του συγκεκριμένου αριθμοδείκτη θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη και κάποιες άλλες κατηγορίες οι οποίες αποτελούν το κυκλοφορούν ενεργητικό και το ποσοστό συμμετοχής κάθε μίας στο σύνολο αυτού. Συγκεκριμένα μια επιχείρηση που διαθέτει μεγαλύτερο ποσοστό σε μετρητά είναι σε ευνοϊκότεροι θέση από άποψη ρευστότητας από μία άλλη που διαθέτει μεγαλύτερο ποσοστό σε αποθέματα, ακόμη και αν έχουν τον ίδιο αριθμοδείκτη γενικής ρευστότητας. Για να είναι όσο τον δυνατόν πληρέστερες και πιο ακριβείς οι πληροφορίες που μας δίνει ο αριθμοδείκτης αυτό, πρέπει να συνδυάζεται και με άλλους αριθμοδείκτες όπως: 1) Τον αριθμοδείκτη ταχύτητας χορήγησης πιστώσεων ή είσπραξης απαιτήσεων. 2) Τον αριθμοδείκτη καθαρών πωλήσεων προς καθαρά κεφάλαια κίνησης 3) Τον αριθμοδείκτη ταχύτητας κυκλοφορίας αποθεμάτων. 28
Ειδικότερα αν ο αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας είναι αρκετά υψηλός τότε δεν κρίνεται απαραίτητος ο προσδιορισμός των παραπάνω αριθμοδεικτών. Όμως θα πρέπει να τονισθεί ότι επειδή το ύψος του συγκεκριμένου αριθμοδείκτη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι το είδος της οικονομικής μονάδας, η ποιότητα των κυκλοφοριακών στοιχείων, η ευκαμψία των αναγκών της σε κεφάλαια κίνησης κ.α. θα πρέπει να εξετάζεται σε συνδυασμό με τους παραπάνω παράγοντες. Ο αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας δείχνει και το περιθώριο ασφαλείας, με το οποίο βραχυχρόνιες πιστώσεις μπορούν να χορηγηθούν στην οικονομική μονάδα από τους πιστωτές της. Συγκεκριμένα δείχνει την τρέχουσα ικανότητα τη επιχείρησης να ανταποκρίνεται στην πληρωμή των καθημερινών υποχρεώσεών της. Επειδή το κεφάλαιο κίνησης δείχνει το όριο ασφαλείας των βραχυπρόθεσμων πιστωτών, όσο μεγαλύτερο είναι το κεφάλαιο κίνησης σε σχέση με τις τρέχουσες υποχρεώσεις της οικονομικής μονάδας τόσο πιο ευνοϊκή είναι η θέση της οικονομικής μονάδας αφού έχει την δυνατότητα να ανταποκρίνεται: 1) Στην πληρωμή των τρεχουσών υποχρεώσεών της, των σταθερών δαπανών της, των απαιτητών τόκων και μερισμάτων της και 2) Στην απορρόφηση τυχόν τρεχουσών ζημιών. Μία διαχρονική μείωση του αριθμοδείκτη γενικής ρευστότητας αποτελεί ένδειξη ότι αρχίζει να αναπτύσσεται μια δυσμενής κατάσταση για αυτήν, όσον αφορά την ικανότητά της να ανταποκρίνεται στις τρέχουσες υποχρεώσεις της. Βέβαια αν μελετήσουμε την ρευστότητα μιας επιχείρησης από την πλευρά των μετοχών της, τότε μπορεί να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ένας υψηλός αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας ενδέχεται να μην αποτελεί και την καλύτερη κατάσταση, αν η επιχείρηση έχει πολλά ρευστά διαθέσιμα ή έχει χορηγήσει μεγάλες πιστώσεις στους πελάτες της. 29
4.3 Αριθμοδείκτη ειδικής ρευστότητας Ο αριθμοδείκτης ειδικής ρευστότητας είναι το πηλίκο της διαίρεσης του συνόλου των ταχέως ρευστοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης με το σύνολο των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων της. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦ. ΕΝΕΡΓ. ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΕΙΔΙΚΗΣ = ---------------------------------------------------------- ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧ/ΣΜΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ Ο αριθμοδείκτης ειδικής ρευστότητας μας δείχνει πόσες φορές τα ταχέως ρευστοποιήσιμα στοιχεία της οικονομικής μονάδας (μετρητά, καταθέσεις, απαιτήσεις) καλύπτουν τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της. Ωστόσο αυτό που τον διαφοροποιεί από τον αριθμοδείκτη γενικής ρευστότητας είναι ότι ο συγκεκριμένος δεν περιλαμβάνει όσα στοιχεία δεν είναι άμεσα ρευστοποιήσιμα. Στον υπολογισμό του αριθμοδείκτη ειδικής ρευστότητας δεν περιλαμβάνονται: 1) Τα αποθέματα των πρώτων υλών και βοηθητικών υλών, ημικατεργασμένων και έτοιμων προϊόντων, γιατί δεν θεωρούνται ταχέως ρευστοποιήσιμα. 2) Οι προκαταβεβλημένες δαπάνες, οι οποίες απαιτείται κάποιο χρονικό διάστημα για να μετατραπούν σε χρήμα. Ένας αριθμοδείκτης ειδικής ρευστότητας κοντά στην μονάδα θεωρείται ικανοποιητικός, εφόσον στις απαιτήσεις της οικονομικής μονάδας δεν συμπεριλαμβάνονται επισφαλείς ή ανεπίδεκτες απαιτήσεις. Αντιθέτως ένας αριθμοδείκτης ειδικής ρευστότητας μικρότερος της μονάδας δείχνει ότι τα αμέσως ρευστοποιήσιμα στοιχεία της επιχείρησης είναι ανεπαρκή για να καλύψουν τις τρέχουσες υποχρεώσεις της, με αποτέλεσμα να εξαρτάται από τις μελλοντικές της πωλήσεις. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι μια μεγάλη διαφορά μεταξύ των αριθμοδεικτών γενικής και ειδικής ρευστότητας αποτελεί ένδειξη ότι υπάρχουν αυξημένα αποθέματα στην οικονομική μονάδα. 30
4.4 Αριθμοδείκτη ταμειακής ρευστότητας( cash ratio) Ο αριθμοδείκτης ταμειακής ρευστότητας δείχνει πόσες φορές τα διαθέσιμα περιουσιακά στοιχεία μιας οικονομικής μονάδας καλύπτουν τις βραχυχρόνιες υποχρεώσεις της. Συγκεκριμένα μας δίνει την εικόνα της επάρκειας ή όχι των μετρητών στην επιχείρηση σε σχέση με τις τρέχουσες λειτουργικές της ανάγκες. Η ταμειακή ρευστότητα εκφράζει την ικανότητα μιας επιχείρησης για την εξόφληση των τρεχουσών και ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων της με τα μετρητά που διαθέτει. Η ταμειακή ρευστότητα προκύπτει διαιρώντας το σύνολο του διαθέσιμου ενεργητικού μιας οικονομικής μονάδας με το σύνολο των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεών της. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ = ------------------------------------------------ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ Ο αριθμοδείκτης αυτός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο πιο συντηρητικός δείκτης υπολογισμού τη ρευστότητας μιας επιχείρησης, ο οποίος συσχετίζει τα διαθέσιμα με τις βραχυχρόνιες επενδύσεις. 31
4.5 Αριθμοδείκτης κεφαλαίου κίνησης προς πωλήσεις Ο αριθμοδείκτης αυτός συνδέει το καθαρό κεφάλαιο κίνησης, (το οποίο υπολογίζεται από το κυκλοφορούν ενεργητικό μείον τις βραχυχρόνιες υποχρεώσεις), με τις πωλήσεις της επιχείρησης. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛ. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΒΡΑΧ. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝ. = ------------------------------------------------------------------ ΠΡΟΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ Όπως και στους περισσότερους δείκτες, δεν υπάρχει κάποια ενδεικτική τιμή σύγκρισης. Επομένως πρέπει να υπολογίσουμε το ποσοστό κατά τη διάρκεια του χρόνου για να καθορίσουμε μια συγκεκριμένη τάση και να τη συγκρίνουμε με την αντίστοιχη του κλάδου. Γενικά όσο υψηλότερος είναι ο αριθμοδείκτης τόσο το καλύτερο για την επιχείρηση, διότι υποδηλώνει μεγάλο βαθμό ρευστότητας. Βέβαια για να συμπεράνουμε σωστά, θα πρέπει να συγκρίνουμε τα αποτελέσματα μα με τον αντίστοιχο κλάδο της οικονομίας. 32
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 5. Αριθμοδείκτες Δραστηριότητας 5.1 Γενικά Μέσα από την χρησιμοποίηση των αριθμοδεικτών δραστηριότητας δίνεται η δυνατότητα οι οικονομικοί αναλυτές να προσδιορίσουν σε ποιο βαθμό τα περιουσιακά στοιχεία μιας επιχείρησης μετατρέπονται σε ρευστά. Τόσο η διοίκηση μιας οικονομικής μονάδας όσο και άλλα πρόσωπα τα οποία ενδιαφέρονται για την λειτουργία και αποτελεσματικότητα της οικονομικής μονάδας επιθυμούν στην όσο τον δυνατόν αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση των περιουσιακών της στοιχείων. Υπάρχουν διάφοροι μέθοδοι που μπορούν να μετρήσουν την παραγωγικότητα και το βαθμό χρησιμοποίησης των περιουσιακών στοιχείων μιας επιχείρησης. Αυτό που ισχύει κατά κανόνα για όλες τις επιχειρήσεις είναι ότι είναι προς όφελος της οικονομικής μονάδας να χρησιμοποιεί σε εντατικό βαθμό τα περιουσιακά στοιχεία. Παρατηρώντας τα οικονομικά δεδομένα μιας επιχείρησης ο αναλυτής μπορεί να προχωρήσει σε κάποιες διαπιστώσεις. Για παράδειγμα να υπάρχει μεγάλο ποσοστό στα κυκλοφοριακά στοιχεία της επιχείρησης το οποίο δείχνει ότι η διοίκηση της επιχείρησης επιλέγει μια μέτρια πολιτική αποθεμάτων. Στην αντίθετη περίπτωση που η επιχείρηση διατηρεί ένα υψηλό ποσοστό ρευστών ή κρατικών χρεογράφων μας δείχνει ότι η οικονομική μονάδα ακολουθεί μια καλή πολιτικά. Η κατάσταση αυτή μπορεί να την ευνοεί και να αυξάνει την πιστοληπτική της ικανότητα. Επιπλέον θα πρέπει το ποσοστό των απαιτήσεων που παρουσιάζει μια οικονομική μονάδα να εξετάζεται σε συνδυασμό με τις πιστωτικές της πωλήσεις. 33
5.2 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας ενεργητικού Ο αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας ενεργητικού μα δείχνει το βαθμό που χρησιμοποιούνται τα στοιχεία του ενεργητικού σε σχέση με τις πωλήσεις. Προκύπτει διαιρώντας το σύνολο των καθαρών πωλήσεων με το σύνολο των περιουσιακών της στοιχείων, τα οποία χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης χρήσης για την πραγματοποίηση των πωλήσεων της. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΑΘΑΡΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ = ----------------------------------------- ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ Ο αριθμοδείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας του ενεργητικού συνήθως κυμαίνεται από 1, για τις μεγάλες επιχειρήσεις εντάσεως κεφαλαίου μέχρι 10, για κάποιες επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου. Για να δώσει βέβαια ο αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας ενεργητικού περισσότερες πληροφορίες θα πρέπει να συγκρίνεται με τον αντίστοιχο μέσο όρο του κλάδου που ανήκει η οικονομική μονάδα. Συγκεκριμένα, παρατηρώντας ένα υψηλό αριθμοδείκτη ταχύτητας κυκλοφορίας ενεργητικού καταλαβαίνουμε ότι η επιχείρηση χρησιμοποιεί εντατικά τα περιουσιακά της στοιχεία προκειμένου να πραγματοποιήσει τις πωλήσεις της. Στην αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή βλέπουμε έναν χαμηλό αριθμοδείκτη συμπεραίνουμε ότι η οικονομική μονάδα δεν χρησιμοποιεί εντατικά τα περιουσιακά της στοιχεία ώστε να πραγματοποιήσει τις πωλήσεις της. 34
5.3 Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας αποθεμάτων Ο αριθμοδείκτης κυκλοφορίας ταχύτητας αποθεμάτων μας δείχνει πόσες φορές μέσα στην λογιστική χρήση ανανεώθηκαν τα αποθέματα της οικονομικής μονάδας σε σχέση με τις πωλήσεις της. Ο αριθμοδείκτης κυκλοφορίας ταχύτητας αποθεμάτων προκύπτει διαιρώντας το κόστος πωληθέντων της επιχείρησης με το μέσο όρο των αποθεμάτων. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΟΣΤΟΣ ΠΩΛΗΘΕΝΤΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ = ---------------------------------------------- ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμοδείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας αποθεμάτων τόσο αποτελεσματικότερα λειτουργεί η οικονομική μονάδα. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι οι καλά οργανωμένες επιχειρήσεις επιδιώκουν να διατηρούν όσο το δυνατό χαμηλότερο ποσό αποθεμάτων. Το συμπέρασμα αυτό δεν μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ως απαράκλητο κανόνα για τον εξής λόγο: ένας χαμηλός δείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας αποθεμάτων, σε σχέση πάντα με τους αντίστοιχους δείκτες των ανταγωνιστών, πιθανώς να σημαίνει εξάντληση των κεφαλαίων σε αποθέματα με αποτέλεσμα ένα ποσοστό αυτών να απαξιωθεί. Αν ο δείκτης είναι σημαντικά υψηλός, σε σχέση με τους αντίστοιχους δείκτες των ανταγωνιστών, σαφώς και υποδηλώνει. Από τη μία πλευρά, το βαθμό αποτελεσματικότητας, από την άλλη όμως μπορεί το ύψος των αποθεμάτων να μην είναι ικανοποιητικό σε σχέση με τον προσδοκώμενο όγκο των πωλήσεων, γεγονός το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε έλλειμμα, σε επαναλαμβανόμενες παραγγελίες και συνεπώς σε χαμένες πωλήσεις, λόγω καθυστερήσεων. Με τον υπολογισμό του συγκεκριμένου αριθμοδείκτη οι ενδιαφερόμενοι για την επιχείρηση μπορούν να γνωρίζουν την ταχύτητα με την οποία διατέθηκαν και αντικαταστάθηκαν μέσα στην λογιστική χρήση τα αποθέματα. Έτσι ελέγχεται τυχόν υπέρ αποθεματοποίηση η οποία ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα στην οικονομική εξέλιξη της οικονομικής μονάδας. 35