ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Οργανωτικά κέντρα και διάρθρωση αναλυτικών προγραµµάτων Ι ιγγελίδης Νικόλαος Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Θέµατα της παρουσίασης Τρόπους διάρθρωσης των αναλυτικών προγραµµάτων. ιαφορές και συνέπειες κάθε µορφής διάρθρωσης, όσον αφορά το σχεδιασµό. Παραδοσιακές και σύγχρονες µορφές διάρθρωσης αναλυτικών προγραµµάτων. Οργανωτικά κέντρα στο σχεδιασµό αναλυτικών προγραµµάτων. Πηγές οργανωτικών κέντρων. ιάρθρωση των αναλυτικών προγραµµάτων Οτρόπος που είναι διατεταγµένα τα µέρη ενός αναλυτικού Είδη διάταξης στόχων, περιεχοµένων, µεθοδικών υποδείξεων, τρόπων αξιολόγησης Οριζόντια και κάθετη διάρθρωση ιάρθρωση κατά οµόκεντρους κύκλους ιάρθρωση µε βάση το περιεχόµενο ιάρθρωση µε βάση τις αξίες Κάθετη και οριζόντια διάρθρωση Οριζόντια διάρθρωση: Τι µπορούν να κάνουν οι µαθητές σ αυτή την τάξη ή σ αυτό το επίπεδο; Κάθετη διάρθρωση: Μέχρι πού µπορούν να φθάσουν οι µαθητές από την αρχή µέχρι το τέλος της εκπαίδευσης; Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά της κάθε διάρθρωσης; Είναι δύσκολο να πει κανείς ποια µορφή διάρθρωσης είναι καλύτερη ή χρησιµότερη Είδη οριζόντιας διάρθρωσης Ενιαία συγκεντρωτική διδασκαλία ιάταξη κατά οµοειδείς οµάδες µαθηµάτων (ένα αντικείµενο διδασκαλίας εξετάζεται από διάφορες σκοπιές) ιάταξη µε βάση «συγγενή» αντικείµενα διδασκαλίας (αναζητούνται κοινά σηµεία ή σύνδεσµοι µεταξύ των µαθηµάτων) 1
Στόχος Οριζόντια διάρθρωση Περιεχόµενα µαθηµάτων Μεθοδικές υποδείξεις Αξιολόγηση Παράδειγµα οριζόντιας διάρθρωσης για την Α ηµοτικού Στόχος: Τα παιδιά θα αναπτύξουν τη δηµιουργικότητά τους Στόχος Περιεχόµενα µαθηµάτων Μεθοδικές υποδείξεις Αξιολόγηση Μαθηµατικά Γλώσσα Φυσική αγωγή Στόχος Περιεχόµενα µαθηµάτων Μεθοδικές υποδείξεις Αξιολόγηση Προπαίδεια Ζωγραφική Εκφραστικές δραστηριότητες Αναζητούνται συγγενή στοιχεία µεταξύ των µαθηµάτων Παράδειγµα οριζόντιας διάρθρωσης στην Α Γυµνασίου Στόχος: Η ανάπτυξη του ολυµπιακού πνεύµατος Ιστορία Ιστορικά παραδείγµατα του «ευ αγωνίζεσθαι» Έκθεση Θα αναπτύξουν εκθέσεις µε σχετικά θέµατα Φυσική αγωγή Γνώση των κανονισµών των αθληµάτων Ένα αντικείµενο εξετάζεται από διαφορετικές σκοπιές Κάθετη διάρθρωση ( ιάταξη κατά µάθηµα) Γ Στόχος, περιεχόµενα, Τάξη αξιολόγηση της φυσικής αγωγής Β Στόχος, περιεχόµενα, Τάξη αξιολόγηση της φυσικής αγωγής Α Στόχος, περιεχόµενα, Τάξη αξιολόγηση της ΦΑ Νεοελληνικών Νεοελληνικών Νεοελληνικών Μαθηµατικών Μαθηµατικών Μαθηµατικών Παράδειγµα κάθετης διάρθρωσης για το ηµοτικό Σχολείο Τάξη Γ Τάξη Β Τάξη Α Τάξη Προπαρασκευαστικά παιχνίδια αθλοπαιδιών Παιχνίδια χαµηλής οργάνωσης Παιχνίδια µε ρυθµό/ τραγούδι Εκφραστικές και δηµιουργικές δραστηριότητες Μέσα σε ένα αναπτυξιακό µοντέλο ΦΑ Παράδειγµα κάθετης διάρθρωσης στο Λύκειο Γ Λυκείου Β Λυκείου Α Λυκείου Εξωσχολικές δραστηριότητες µε µέτριο βαθµό κινδύνου (κωπηλασία κλπ) Εξωσχολικές δραστηριότητες µε µικρό βαθµό κινδύνου (κάµπινγκ κλπ) Προετοιµασία για εξωσχολικές δραστηριότητες (κανόνες ασφάλειας κλπ) Μέσα σε ένα µοντέλο ανάπτυξης περιπετειωδών σπορ 2
ιάταξη κατά οµόκεντρους κύκλους Η παραδοσιακή άποψη: Σχεδιάζεται το αναλυτικό πρόγραµµα, συνήθως µε βάση την ανάπτυξη περιεχοµένου, και οι στάσεις, αξίες ή αρχές υπονοείται ότι θα διδαχθούν στο µαθητή µέσα από τις δραστηριότητες Η σύγχρονη άποψη: Οι αξίες γίνονται το οργανωτικό κέντρο του Και στις δυο περιπτώσεις προβλέπεται η εµβάθυνση στα αντικείµενα διδασκαλίας Παράδειγµα διάρθρωσης παραδοσιακών αναλυτικών προγραµµάτων Σεβασµός στους άλλους εξιοτεχνία Πετοσφαίριση Συναισθηµατική σταθερότητα Υπευθυνότητα Παράδειγµα διάρθρωσης µε βάση τα προσδοκώµενα αποτελέσµατα ιάρθρωση µε βάση το περιεχόµενο Ορειβασία Πετοσφαίριση Αθλοπαιδιές Κινητικά πρότυπα Αθλητικό πνεύµα Ενόργανη γυµναστική Παιχνίδια συνεργασίας Καλαθοσφαίριση Χορός Στίβος ιάρθρωση µε βάση τις αρχές και τις αξίες Αθλοπαιδιές Χορός Στίβος Κινητικά πρότυπα Αθλητικό πνεύµα Πού εστιάζουν την προσοχή τους οι µαθητές όταν συµµετέχουν στο µάθηµα; Στις αξίες που διέπουν ένα παιχνίδι ή στο πώς παίζεται το παιχνίδι; 3
Τι θα συµβεί αν θέλουµε να αναπτύξουµε τη «συνεργασία» και τους βάλουµε µια σκυταλοδροµία; Πού εστιάζουν οι µαθητές την προσοχή τους; Οι µαθητές εστιάζουν την προσοχή τους στις ασκήσεις, τα παιχνίδια και τους κανόνες που τα διέπουν κι όχι στις ψυχοκοινωνικές αξίες που εµπεριέχονται στις δραστηριότητες Οι δραστηριότητες θα πρέπει να έχουν σχεδιασθεί ώστε να προσβλέπουν στην ανάδειξη µιας συγκεκριµένης ψυχοκοινωνικής αξίας Οργανωτικά κέντρα στο σχεδιασµό αναλυτικών προγραµµάτων Τι ακριβώς είναι τα οργανωτικά κέντρα; Οργανωτικά κέντρα είναι οι ευρύτερες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις γύρω από τις οποίες σχεδιάζεται ένα αναλυτικό πρόγραµµα Μια κεντρική ιδέα ή ένα σύνολο ιδεών Τα οργανωτικά κέντρα µπορεί να πηγάζουν από την κοινωνία (π.χ. ενδιαφέρον για την υγεία), τις ανάγκες των µαθητών (π.χ. ανάγκη για αυτό-καθορισµό) κλπ Σε τι βοηθάει να ορίσουµε οργανωτικά κέντρα; Τα οργανωτικά κέντρα βοηθούν στο σχεδιασµό σαφώς διατυπωµένων περιεχοµένων που δίνουν έµφαση σε συγκεκριµένους στόχους. Είναι ουσιαστικά το δεύτερο βήµα για την υλοποίηση του σχεδιασµού του 4
Πηγές οργανωτικών κέντρων Η κοινωνία σαν πηγή οργανωτικών κέντρων Οι τάσεις της κοινωνίας αναδεικνύουν µελλοντικές ανάγκες Κοινωνιολόγοι, ανθρωπολόγοι, ιστορικοί, δηµοσιογράφοι, πολιτικοί επιστήµονες προδιαγράφουν το µέλλον της παιδείας Ο σχεδιαστής αναλυτικών προγραµµάτων θα πρέπει να λάβει υπόψη του τις ισχυρές τάσεις της κοινωνίας; Πρέπει η εκπαίδευση να συµµορφώνεται στην κοινωνία ή θα πρέπει να αναζητά τρόπους να βελτιώσει την κοινωνία; «Παιδεύεσθαι προς τας πολιτείας» Αριστοτέλης Παραδείγµατα οργανωτικών κέντρων που ξεπηδούν από την κοινωνία Ενδιαφέρον για την υγεία Ενδιαφέρον για το περιβάλλον Ενδιαφέρον για κοινωνική και προσωπική πρόοδο Ενδιαφέρον για διατήρηση των ηθών, εθίµων και παραδόσεων της χώρας 5
Ποια είναι τα όρια της κοινωνίας; Ποια απ αυτές τις πηγές σας φαίνεται σαν πιο σηµαντική; Παγκοσµιοποίηση Παγκόσµια κοινωνία Αγωγή για την ειρήνη Ο µαθητής σαν πηγή οργανωτικών κέντρων Τι µπορεί να συµβεί αν ένας µαθητής απέχει πάρα πολύ από αυτό που το σχολείο περιµένει από τον ίδιο; Τι µπορεί να συµβεί αν οι επιλεγέντες δραστηριότητες σε ένα αναλυτικό πρόγραµµα δεν είναι κατάλληλες για την ηλικία του µαθητή; Οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του µαθητή θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη; Παραδείγµατα οργανωτικών κέντρων που ξεπηδούν από το άτοµο «Να κάνω αυτό που θέλω» (ανάγκη για αυτοκαθορισµό) «Στάσου να σου δείξω τι µπορώ να κάνω» (ανάγκη για επίδειξη ικανότητας) «Θέλω να περνάω ωραία» (ανάγκη για διασκέδαση) «Μ αρέσει η παρέα σας» (ανάγκη για καλές κοινωνικές σχέσεις) Τα υπόλοιπα µαθήµατα του αναλυτικού σαν πηγή οργανωτικών κέντρων Αθλητικές ή φυσικές δραστηριότητες µπορούν να χρησιµεύσουν στην ενίσχυση της µάθησης σε άλλες γνωστικές περιοχές (π.χ. ανάγνωση, γραφή, µαθηµατικά κλπ) και το αντίστροφο. Παραδείγµατα οργανωτικών κέντρων που ξεπηδούν από τις αθλητικές επιστήµες Αρχές της φυσιολογίας Καρδιοαγγειακή λειτουργία Νευροµυικός συντονισµός Αρχές της µηχανικής Ισορροπία ύναµη Βαρύτητα Αρχές της ψυχολογίας Στάσεις ηµιουργικότητα 6
Βιβλιογραφία ιγγελίδης Ν. (2003). Σχεδιασµός, εφαρµογή κι αξιολόγηση αναλυτικών προγραµµάτων φυσικής αγωγής. Εκδόσεις Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας: Υπηρεσία ηµοσιευµάτων (σελ. 68-78). Melograno (1996). Designing PE curriculum, pp35-54 7