Περιεχόµενα της διάλεξης. Η µέθοδος της συγκλίνουσας εφευρετικότητας. Συζήτηση. Ποιος παίρνει τις αποφάσεις; εφευρετικότητας

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Η µέθοδος της συγκλίνουσας εφευρετικότητας ιγγελίδης Νικόλαος Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Περιεχόµενα της διάλεξης Κύρια χαρακτηριστικά της µεθόδου της συγκλίνουσας εφευρετικότητας Προϋποθέσεις επιτυχίας, συνέπειες και βασικά συµπεράσµατα για τη µέθοδο Παραδείγµατα εφαρµογής στην πράξη και σχεδιασµός δραστηριοτήτων Συζήτηση Μπορεί ο µαθητής να φθάσει στην επίλυση ενός προβλήµατος µέσα από ερωτήσεις ή χρειάζεται οπωσδήποτε την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού; Συγκλίνουσα και αποκλίνουσα σκέψη Η συγκλίνουσα και η αποκλίνουσα σκέψη (convergent & divergent thought) είναι ένας ορισµός που δόθηκε αρχικά από τον Guilford (1950, 1967) και αφορά στους δύο τύπους απάντησης σε ένα τιθέµενο πρόβληµα. Αυτό που είχε παρατηρήσει ο Guilford ήταν ότι ορισµένοι άνθρωποι έχουν την τάση να προσπαθούν να βρουν την καλύτερη λύση ανάµεσα από πολλές πιθανές λύσεις (συγκλίνουσα σκέψη), ενώ άλλοι άνθρωποι έχουν την τάση να επινοούν όσο το δυνατόν περισσότερες λύσεις (αποκλίνουσα σκέψη). Ποιος παίρνει τις αποφάσεις; Μέθοδοι διδασκαλίας Η µέθοδος της συγκλίνουσας εφευρετικότητας άσκαλος Μαθητής

2 Συγκλίνουσα εφευρετικότητα Οσκοπός της µεθόδου είναι να ανακαλύψει ο µαθητής τη λύση σε ένα πρόβληµα και να καταλήξει σε ένα συµπέρασµα χρησιµοποιώντας τη λογική και την κρίση του. Ο δάσκαλος υποβάλλει την ερώτηση, η οποία έχει µόνο µια σωστή απάντηση. Οι µαθητές προσπαθούν να ανακαλύψουν την λύση. Ποια η διαφορά µε την καθοδηγούµενη ανακάλυψη; Η µέθοδος της συγκλίνουσας εφευρετικότητας βασίζεται στη χρήση ερωτήσεων από τη µεριά του εκπαιδευτικού, όπως και η µέθοδος της καθοδηγούµενης ανακάλυψης. Ωστόσο, εδώ υπάρχει µια σηµαντική διαφορά, καθώς ο εκπαιδευτικός δεν παρέχει καθοδήγηση, όπως στην καθοδηγούµενη ανακάλυψη, παρά µόνο αν ο µαθητής το ζητήσει. ΣΤΟΧΟΣ Να ανακαλύψει ο µαθητής τη λύση σε ένα πρόβληµα, να ξεκαθαρίσει ένα αµφιλεγόµενο ζήτηµα, να καταλήξει σε ένα συµπέρασµα µε την ενεργοποίηση της λογικής και της κριτικής σκέψης. Ο ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΣ Παρουσιάζει το πρόβληµα. Προσπαθεί να ακολουθεί την πορεία σκέψης του µαθητή. Παρέχει περιοδικά ανατροφοδότηση ή κάνει νύξεις στο µαθητή, αν το κρίνει αναγκαίο, χωρίς, όµως, να δίνει την απάντηση. Ο ΜΑΘΗΤΗΣ Προσπαθεί να εξετάσει το πρόβληµα ή το αµφιλεγόµενο ζήτηµα. Προσπαθεί να κατευθύνει τις δυνάµεις του προς µια συγκεκριµένη λύση ή συµπέρασµα. Χρησιµοποιεί τις αναγκαίες γνωστικές λειτουργίες οι οποίες θα οδηγήσουν στη λύση ή στο συµπέρασµα. Προσπαθεί να επιβεβαιώνει την πορεία που ακολούθησε και τη λύση που έδωσε, αντιπαραβάλλοντάς την µε κριτήρια. Πότε χρησιµοποιείται Όταν στόχος του µαθήµατος είναι η καλλιέργεια κριτικής σκέψης, ανάλυσης ή και σύνδεσης των ήδη κεκτηµένων γνώσεων. Όταν στόχος είναι η σύνδεση των ήδη κεκτηµένων γνώσεων. Όταν στόχος είναι η καλλιέργεια µιας πιο ενεργής συµµετοχής του µαθητή στη διδασκαλία

3 Παραδείγµατα εφαρµογής Παράδειγµα Α: «Ρίξε το σακουλάκι προς τα πάνω και πιάσε το µε ένα χέρι. Ποιο είναι το µεγαλύτερο ύψος που µπορείς να το ρίξεις και να το πιάσεις µε ένα χέρι;» Παράδειγµα Β: «Ποια η σχέση µεταξύ του "πού θα κατευθυνθεί η µπάλα µετά τη µανσέτα στο βόλεϊ" και: α) του πόσο λυγισµένα έχω τα πόδια µου, β) του προς τα πού βλέπουν οι ώµοι µου, γ) της γωνίας των χεριών µου, δ) της σταθερότητας της λαβής των χεριών µου;» Παράδειγµα Γ: «Πώς θα πετάξεις το στεφάνι ώστε να κάνει έναν κύκλο στο έδαφος (όπως µια ρόδα) και να γυρίσει πίσω σε σένα;» Παράδειγµα : «Ποιο είναι το κατάλληλο σηµείο εκκίνησης για τη φόρα στο άλµα σε µήκος για σένα;» Υπόδειγµα κάρτας δραστηριοτήτων Ζ.1. Σκοπός: Να είναι ο µαθητής σε θέση να εκτιµά κάτω από ποιες περιστάσεις χρειάζεται να κάνει πάσα ή ντρίµπλα σ ένα παιχνίδι ποδοσφαίρου. Ερωτήσεις: Σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις θα έκανες ντρίµπλα ή πάσα: Όταν είσαι µόνος µε την µπάλα στο κέντρο του γηπέδου; Όταν έχεις κερδίσει την µπάλα στη δική σου περιοχή και έχεις µπροστά σου αντιπάλους; Όταν είσαι κοντά στη γωνία της περιοχής του αντίπαλου τέρµατος µε έναν αντίπαλο µπροστά σου; Μπορείς να δικαιολογήσεις την απάντησή σου για κάθε περίσταση; Υπόδειγµα κάρτας δραστηριοτήτων Ζ.2. Σκοπός: Να είναι σε θέση ο µαθητής να επιλέξει την καταλληλότερη τεχνική για το άλµα σε ύψος. Οδηγίες προς το µαθητή: οκίµασε τις παρακάτω δραστηριότητες. Καθόριζε µόνος σου το ύψος που βάζεις τον πήχη κάθε φορά. Κάθε φορά που κάνεις ένα πετυχηµένο άλµα µε µια τεχνική, ανέβαζε τον πήχη λίγο παραπάνω. οκίµασε 3 άλµατα µε «ψαλίδι». οκίµασε 3 άλµατα µε την τεχνική στραντλ. οκίµασε 3 άλµατα µε φλοπ. Ερωτήσεις: Τώρα προσπάθησε να απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήµατα: Με ποια από τις παραπάνω τεχνικές νοµίζεις ότι τα πας καλύτερα; Ποια είναι η καταλληλότερη µέθοδος, για σένα, για να περάσεις τον πήχη στο άλµα εις ύψος; Σε ποια από τις παραπάνω τεχνικές νοµίζεις ότι θα µπορούσες να βελτιωθείς περισσότερο στο µέλλον; Προϋποθέσεις επιτυχίας Για να πετύχει το µάθηµα µε αυτό τον τρόπο οργάνωσης πρέπει να εξασφαλισθεί ότι: Τα παιδιά έχουν κάποιο βασικό επίπεδο γνώσεων πάνω στο πρόβληµα που τους τίθεται. Ο τρόπος και η διατύπωση του προβλήµατος είναι ξεκάθαρη για τους µαθητές. Συνέπειες για την αξιολόγηση του µαθητή Ο εκπαιδευτικός µπορεί να αξιολογήσει το αν είναι σε θέση ο µαθητής να φθάσει στην επίλυση του προβλήµατος

4 Ανάπτυξη της συγκλίνουσας σκέψης Τόσο η καθοδηγούµενη ανακάλυψη, όσο και η συγκλίνουσα εφευρετικότητα προωθούν τη συγκλίνουσα σκέψη. Αυτό σηµαίνει ότι τόσο στην προηγούµενη µέθοδο, όσο και σ αυτή ο στόχος είναι η εξεύρεση της καλύτερης, της ιδανικότερης, της µιας και µοναδικής λύσης ενός προβλήµατος. Συµπεράσµατα Η εφαρµογή αυτής της µεθόδου µπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών. Η επικοινωνία µεταξύ των παιδιών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, είναι µάλλον περιορισµένη. Ένας απλός τρόπος για να αντιµετωπιστεί αυτή η συνέπεια, είναι η ανάπτυξη προβληµάτων όπου θα µπορούν να εφαρµόσουν τα παιδιά χωρίς την άµεση παρέµβαση του δασκάλου (π.χ. το παιχνίδι ΤΑΒΟΟ) Σχεδιασµός δραστηριοτήτων Από τη θεωρία στην πράξη Η µέθοδος της συγκλίνουσας εφευρετικότητας βασίζεται στη χρήση ερωτήσεων από τη µεριά του εκπαιδευτικού, όπως και η µέθοδος της καθοδηγούµενης ανακάλυψης. Ωστόσο, εδώ υπάρχει µια σηµαντική διαφορά, καθώς ο εκπαιδευτικός δεν παρέχει καθοδήγηση, όπως στην καθοδηγούµενη ανακάλυψη, παρά µόνο αν ο µαθητής το ζητήσει. Έτσι, ο σχεδιασµός δραστηριοτήτων σ αυτήν τη µέθοδο είναι παρόµοιος µε τους τρόπους που αναπτύχθηκαν στην καθοδηγούµενη ανακάλυψη, µε τη διαφορά ότι εδώ έχει σηµασία να δώσουµε στο µαθητή να καταλάβει οπωσδήποτε το πρόβληµα απ την αρχή. Ποιες οι εναλλακτικές λύσεις στο σχεδιασµό; Τα προηγούµενα συνεπάγονται ότι το αρχικό ερέθισµα µπορεί να είναι είτε: α) µια οµάδα από ερωτήσεις πάνω σ ένα συγκεκριµένο θέµα ή πρόβληµα (Ζ.1) ή β) µερικές δραστηριότητες που θα δοκιµάσουν οι µαθητές, προκειµένου να βιώσουν το πρόβληµα, ώστε στη συνέχεια, να τεθεί το ερώτηµα (Ζ.2). Είναι σηµαντικό, επίσης, να τονιστεί ότι τα προβλήµατα ή τα ερωτήµατα που τίθενται µε αυτήν τη µέθοδο µπορεί να αποτελέσουν θέµατα για: α) εργασία στο σπίτι, β) την ανάπτυξη σχεδίων εργασίας (πρότζεκτ) σε ατοµικό ή οµαδικό επίπεδο. Συνδυασµοί µεθόδων και στρατηγικών Με ποιες µεθόδους µπορεί να συνδυαστεί αυτή η µέθοδος; Μπορείτε να δώσετε κάποιο παράδειγµα;

5 Ποιες µέθοδοι βλέπετε να συνδυάζονται στο παράδειγµα; Υπόδειγµα κάρτας δραστηριοτήτων Ζ.4. ΚΑΜΨΕΙΣ οκίµασε να αλλάξεις τον τρόπο τοποθέτησης των χεριών, το πόσο ανοιχτά θα είναι τα πόδια, το ύψος της λεκάνης από το έδαφος, τον τρόπο στήριξης των ποδιών, τη γωνία των γονάτων. Σχόλια Το πρόβληµα: Αλλάζοντας τις παραπάνω παραµέτρους της άσκησης, ποια είναι η δυσκολότερη θέση απ την οποία µπορείς να εκτελέσεις κάµψεις; Βιβλιογραφία ιγγελίδης Ν. (2006). Το φάσµα των µεθόδων διδασκαλίας στη φυσική αγωγή: από τη θεωρία στην πράξη. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη (Κεφάλαιο 7). Mosston M. & Ashworth S. (2002). Teaching physical education (5th edition). San Fransisco, CA: Benjamin Cummings (Κεφάλαιο 13).