Κέρδη από... σίδηρο υπόσχεται η ξεχασμένη στη χώρα μας καλλιέργεια των οσπρίων. Τα καθαρά έσοδα στον παραγωγό κυμαίνονται ανάλογα με το προϊόν από 150 έως 350 ευρώ το στρέμμα. Τα φασόλια, η φακή και το ρεβίθι ανοίγουν σημαντικές ευκαιρίες για εκείνους που θέλουν να ασχοληθούν με την καλλιέργειά τους, καθώς η Ελλάδα είναι ελλειμματική σε παραγωγή και πλεονασματική σε εισαγωγές. Αν και τα εδάφη της χώρας είναι τα πλέον κατάλληλα για να ευδοκιμήσουν τα όσπρια, εντούτοις πάνω από το 60% των οσπρίων είναι ξένης προέλευσης. Σύμφωνα και με τον γεωπόνο Κάσσανδρο Γάτσιο, υπάρχει μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης της καλλιέργειας, όπως και για τις εξαγωγές τους. Οι «Επαγγελματικές Ευκαιρίες» με τη συνδρομή του κ. Γάτσιου παρουσιάζουν τα μυστικά της καλλιέργειας, τις αποδόσεις και τις ποικιλίες. Τα όσπρια, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς τους σε πρωτεΐνες, για πολλά χρόνια θεωρούνταν στην Ελλάδα σαν το «κρέας των φτωχών». Με την άνοδο όμως του βιοτικού επιπέδου στη χώρα μας, τα όσπρια, αν και αποτελούν το συνώνυμο της υγιεινής διατροφής, άρχισαν να εγκαταλείπονται από τις ελληνικές οικογένειες και να αντικαθίστανται από την κατανάλωση κρέατος, το οποίο πέραν των προβλημάτων που προκαλεί στον ανθρώπινο οργανισμό η υπερβολική κατανάλωσή του, είναι ένα προϊόν ακριβό και ελλειμματικό στη χώρα μας, με αποτέλεσμα να απαιτούνται τεράστιοι πόροι για την εισαγωγή του. Τα όσπρια σε παγκόσμιο επίπεδο καταλαμβάνουν μικρές σχετικά εκτάσεις και οι κύριες χώρες παραγωγής τους είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Τουρκία κ.ά. 1 / 7
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα όσπρια καλλιεργούνται σε ασήμαντες, για τη σπουδαιότητά τους και τα πλεονεκτήματά τους εκτάσεις, οι οποίες χρόνο με τον χρόνο μειώνονται. Η καλλιέργεια οσπρίων στη χώρα μας ακολούθησε φθίνουσα πορεία τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα η παραγωγή στην Ελλάδα να είναι ελλειμματική. Έτσι, η χώρα μας αναγκάζεται να καλύπτει πάνω από το 50% των εγχώριων ετήσιων αναγκών της με εισαγόμενα προϊόντα, κυρίως από την Τουρκία, αλλά και χώρες όπως είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα, το Μεξικό, η Αίγυπτος, η Μαδαγασκάρη και η Ινδία. Το σύνολο της καλλιεργούμενης με όσπρια έκτασης στην Ελλάδα ανέρχεται περίπου σε 160.00-180.000 στρέμματα. Με στοιχεία του 2009 η μέση ετήσια παραγωγή είναι 33.000 τόνοι, ενώ η κατανάλωση είναι περίπου 90.000-100.000 τόνοι. Από τα στοιχεία αυτά είναι φανερό ότι η χώρα μας είναι πολύ ελλειμματική όσον αφορά την παραγωγή των οσπρίων. Η καλλιέργεια των φασολιών απαντάται κυρίως στους Νομούς Φλώρινας, Καστοριάς και Καβάλας. Τα ρεβίθια στους Νομούς Ευβοίας, Βοιωτίας, Φθιώτιδας και Κυκλάδων. Τα κουκιά στους Νομούς Ηρακλείου και Αρκαδίας, το λαθούρι στον Νομό Κορινθίας και η φακή στον Νομό Λάρισας, Λευκάδας. Τα φασόλια είναι τα όσπρια που αποτελούν το είδος που καλλιεργείται περισσότερο στη χώρα μας και από τα οποία παράγεται το 73% της συνολικής ελληνικής παραγωγής οσπρίων και καταλαμβάνουν το 64% των εκτάσεων που καλλιεργούνται με όσπρια. Οι ποσότητες της φακής που παράγεται στην Ελλάδα είναι ελάχιστες σε σχέση με το ύψος της κατανάλωσής της, με αποτέλεσμα ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 95% των αναγκών μας να καλύπτεται με εισαγωγές από άλλες χώρες, όπως είναι η Τουρκία, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς. Στη χώρα μας παράγονται ετησίως 20.000-22.000 τόνοι φασόλια, 2.700-2.900 τόνοι ρεβίθια, 1.200-1.300 τόνοι φακές, 3.200-3.400 τόνοι κουκιά, 250-320 τόνοι λαθούρια, 600-650 τόνοι μπιζέλια και 300-400 τόνοι λοιπά όσπρια (μαυρομάτικα φασόλια, πράσινα κ.λπ.). Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο ετήσιος τζίρος της αγοράς οσπρίων εκτιμάται σε μόλις 200 εκατ. ευρώ, βάσει των στοιχείων της εγχώριας κατανάλωσης, υπάρχουν προοπτικές για ανάπτυξη του κλάδου, ο οποίος πέραν της κάλυψης της εσωτερικής κατανάλωσης, μπορεί να γίνει εξαγωγικός. 2 / 7
Τα κυριότερα προβλήματα που εμποδίζουν την ανάπτυξη της καλλιέργειας των οσπρίων στη χώρα μας είναι: οι χαμηλές τιμές που απολαμβάνουν οι παραγωγοί, λόγω των μεγάλων εισαγωγών οσπρίων από χώρες χαμηλού κόστους, το φαινόμενο «ελληνοποίησης» των εισαγόμενων οσπρίων. Επίσης η έλλειψη τυποποίησης των ελληνικών οσπρίων αποτελεί όπως και στα περισσότερα ελληνικά γεωργικά προϊόντα τον μεγαλύτερο ανασταλτικό παράγοντα. Οι τιμές πώλησης Τα μυστικά για αποδοτική σοδειά Τα όσπρια μπορούν να καλλιεργηθούν ως ξερικές αλλά και ως ποτιστικές καλλιέργειες. Τα όσπρια που μπορούν να καλλιεργηθούν ως ξερικές είναι η φακή, τα ρεβίθια, τα λαθούρια και τα κουκιά. Σαν ποτιστικά καλλιεργούνται τα φασόλια, οι γίγαντες και τα μαυρομάτικα. Το κοινό φασόλι: Ο βλαστικός κύκλος της φασολιάς ποικίλλει ανάλογα με την ποικιλία από 70-140 μέρες. Γι' αυτό η σπορά του φασολιού γίνεται μετά την πάροδο των όψιμων παγετών. Καλλιεργείται σε εδάφη γόνιμα, με καλή στράγγιση, ελαφρά. Είναι φυτό υγρόφιλο, ηλιόφιλο και θερμόφιλο. Προσαρμόζεται σε μεγάλη ποικιλία εδαφών. H μέση απόδοση των ξηρών φασολιών είναι 200-250 κιλά το στρέμμα, με μία μέση τιμή τα 2,5-3 ευρώ το κιλό. Η ακαθάριστη πρόσοδος είναι 500-750 ευρώ το στρέμμα και το καθαρό εισόδημα 250-350 ευρώ το στρέμμα. Φασόλια γίγαντες: Τα μεγαλόσπερμα φασόλια γίγαντες καλλιεργούνται σαν ξερά φασόλια σε διάφορες περιοχές αλλά κυρίως στη Δυτική Μακεδονία. Οι γίγαντες διαφέρουν από το κοινό φασόλι μορφολογικά, αλλά απαιτούν και διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες. Είναι φυτά αναρριχώμενα που φθάνουν σε ύψος 3 μέτρων. Χρησιμοποιείται κατά τη σπορά 3 / 7
8-10 κιλά σπόρου ανά στρέμμα. Θέλουν γόνιμα και αρδευόμενα εδάφη. Η συγκομιδή γίνεται το φθινόπωρο, Σεπτέμβριο - Νοέμβριο. Οι αποδόσεις είναι 250-500 κιλά το στρέμμα. Οι τιμές κυμαίνονται μεταξύ 3-3,5 το κιλό. Η φακή: Η φακή αναπτύσσεται καλά σε ψυχρά περιβάλλοντα και τα νεαρά φυτά είναι ανθεκτικά στους, μη παρατεταμένους, ανοιξιάτικους παγετούς.. Είναι ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες, αλλά θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 30οC κατά την περίοδο της άνθισης και του γεμίσματος του λοβού ξηραίνουν τα φυτά. Η απόδοση είναι καλή όταν καλλιεργείται σε ελαφριά και καλά στραγγιζόμενα εδάφη, πλούσια σε φωσφόρο και κάλιο. Η σπορά στη φθινοπωρινή καλλιέργεια γίνεται μέσα στον Νοέμβριο, ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες και την ποικιλία. Το φυτό ωριμάζει περίπου σε 120 μέρες. Η φακή αναπτύσσεται ως βιολογική καλλιέργεια σχεδόν σε όλα τα είδη των εδαφών, αρκεί να έχουν καλή στράγγιση. Η μέση παραγωγή είναι 120 κιλά το στρέμμα, ενώ η τιμή κυμαίνεται γύρω στα 3 ευρώ το κιλό. Αν θεωρήσουμε ότι το κόστος καλλιέργειας είναι περίπου 110 ευρώ το στρέμμα, τότε το καθαρό κέρδος είναι περίπου 250 ευρώ το στρέμμα. Το ρεβίθι: Είναι ετήσιο ξερικό ψυχανθές, που καλλιεργείται από την αρχαιότητα. Το ρεβίθι είναι το πιο ανθεκτικό στις ξηροθερμικές συνθήκες από όλα τα άλλα όσπρια που καλλιεργούνται στη χώρα μας. Καλλιεργείται σε ποικιλία εδαφών ακόμη και σε πετρώδη, αλλά δεν αναπτύσσεται σε εδάφη που δεν έχουν καλή στράγγιση. Το ρεβίθι αναπτύσσεται ως βιολογική καλλιέργεια σχεδόν σε όλα τα είδη των εδαφών. Η μέση απόδοση του ρεβιθιού είναι 140-220 κιλά το στρέμμα, ενώ η τιμή πώλησης είναι 0,8-2,0 το κιλό. Η ακαθάριστη πρόσοδος είναι 150-250 ευρώ το στρέμμα. Τα μαυρομάτικα φασόλια: Τα μαυρομάτικα φασόλια είναι φυτά ποώδη με πυκνό φύλλωμα και άνθιση κλιμακωτή, η οποία συνεχίζεται μέχρις ότου οι συνθήκες του φθινοπώρου δεν είναι ευνοϊκές. Είναι ευπαθή στους παγετούς της άνοιξης και του φθινοπώρου. Οι λοβοί της δεν ωριμάζουν ταυτόχρονα. Ευνοϊκό το κλίμα καθώς και οι... προοπτικές Η Ελλάδα, λόγω του κλίματός της, έχει τη δυνατότητα να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή των οσπρίων και να καλύψει την εσωτερική κατανάλωση, αλλά να γίνει και εξαγωγική χώρα. Σημαντικός ευνοϊκός παράγοντας για την ανάπτυξη της καλλιέργειας των οσπρίων στην Ελλάδα είναι ότι οι αγρότες εγκαταλείπουν ορισμένες καλλιέργειες που πλέον δεν αποδίδουν όσο παλαιότερα και στρέφονται σε νέες, πιο ανταγωνιστικές και 4 / 7
προσοδοφόρες, μεταξύ αυτών, δε, είναι τα όσπρια. Η στροφή πολλών νέων ανθρώπων στη γεωργία, δημιουργεί μία νέα κατάσταση στην ελληνική γεωργία, επειδή οι νέοι δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για νέες καλλιέργειες με δυνατότητες, ενσωματώνοντας και εξελιγμένες πρακτικές και τεχνικές. Σε ό,τι αφορά τα προβλήματα της αγοράς οσπρίων στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν επαρκείς ελληνικοί σπόροι, κυρίως φακής και ρεβιθιού, αλλά επίσης λείπει το πλαίσιο υποστήριξης, κυρίως του χρηματοπιστωτικού τομέα. Τα όσπρια έχουν μεγάλες δυνατότητες να αναπτυχθούν στη χώρα μας, αν οι αγρότες εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχουν αυτές οι καλλιέργειες. Τα πλεονεκτήματα της χώρας μας για την καλλιέργεια των οσπρίων είναι: Υπάρχουν πολύ καλές ελληνικές ποικιλίες οσπρίων που δίνουν εκλεκτής ποιότητας όσπρια, που έχουν και μεγάλη προσαρμοστικότητα στις ελληνικές εδαφοκλιματικές συνθήκες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ελλειμματική στην παραγωγή οσπρίων, με αποτέλεσμα τα όσπρια να αποτελούν ένα προϊόν που μπορεί να εξαχθεί. Η καλλιέργεια των βιολογικών οσπρίων είναι μία δυνατότητα που μπορεί να δώσει αυξημένο εισόδημα στους παραγωγούς, επειδή τα όσπρια αυτά δεν θα δέχονται την πίεση από τις εισαγωγές οσπρίων από γειτονικές χώρες και οι τιμές πωλήσεως είναι αυξημένες σε σχέση με τα παραγόμενα με συμβατικό τρόπο. Επίσης επιδοτείται η βιολογική καλλιέργεια των οσπρίων με 160 /στρεμμ. για τους νέους βιοκαλλιεργητές και 123 /στρεμμ. για τους παλιούς. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει προγράμματα για την ανάπτυξη της καλλιέργειας των οσπρίων. Η καλλιέργεια των οσπρίων μπορεί να αναπτυχθεί και σαν «συμβολαιακή» με την υπογραφή συμβολαίων μεταξύ των παραγωγών και των τυποποιητών. Η συμβολαιακή γεωργία έχει τα εξής πλεονεκτήματα: 5 / 7
Μπορεί να εξασφαλίζει στον παραγωγό τη διάθεση του προϊόντος του διασφαλίζει μία ικανοποιητική τιμή ο καταναλωτής αγοράζει επώνυμα ποιοτικά, ελληνικά προϊόντα ενώ ο τυποποιητής έχει εξασφαλισμένη ποσότητα, ενώ ταυτόχρονα βγάζει στην αγορά προϊόντα ελεγμένης ποιότητας. Μεγάλη η θρεπτική αξία Τα όσπρια χαρακτηρίζονται από μεγάλη θρεπτική αξία, επειδή έχουν περίπου 360 θερμίδες ανά 100 γρ. σπόρων. Επίσης έχουν μεγάλες ποσότητες πρωτεϊνών, οι οποίες περιέχουν τα απαραίτητα για τον ανθρώπινο οργανισμό αμινοξέα, σύνθετους υδατάνθρακες βραδείας απορρόφησης, φυτικές ίνες, βιταμίνες (της ομάδας Β, C και E) και ιχνοστοιχεία. Τα όσπρια έχουν μηδενική περιεκτικότητα σε λιπαρά και σάκχαρα και είναι βασικός συντελεστής της ελληνικής παραδοσιακής κουζίνας. Τα όσπρια περιέχουν μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών που είναι οι περισσότερες διαλυτές αλλά και άπεπτες, σε ποσοστό πολύ μεγαλύτερο ακόμα και από τα δημητριακά. Οι άπεπτες φυτικές ίνες βοηθούν στην αποβολή του λίπους από τα έντερα παρέχοντας προστασία από τη δημιουργία καρκίνου του εντέρου, ενώ μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες και μάλιστα διαλυτές, συνδέεται άμεσα με τον μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιοπαθειών καθώς βοηθούν στη μείωση της χοληστερόλης. Οι βιταμίνες Β και κυρίως το φολλικό οξύ, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, είναι σημαντικές για την πρόληψη των καρδιοπαθειών και ορισμένων μορφών καρκίνου. Τα ρεβίθια, οι φακές και τα φασόλια είναι μια πολύτιμη πηγή ασβεστίου, απαραίτητη για έγκυες, γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση και τα παιδιά. Οι φακές και τα μαυρομάτικα φασόλια περιέχουν μεγάλες ποσότητες σιδήρου. Τα όσπρια περιέχουν πολλούς σύνθετους υδατάνθρακες και έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη. Με τον όρο γλυκαιμικό δείκτη εννοούμε πόσο γρήγορα απορροφώνται από τον οργανισμό οι υδατάνθρακες που περιέχονται σε μια συγκεκριμένη τροφή. Οι τροφές που περιέχουν σύνθετους υδατάνθρακες αυξάνουν σταδιακά στο αίμα τα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης. Έρευνες αναφέρουν ότι ακολουθώντας μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε σύνθετους υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, μειώνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου Β. 6 / 7
Εφημ. ΕΘΝΟΣ 7 / 7