ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ / Θεολόγος Καθηγητής DEA Εκκλησιαστικής Ιστορίας Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ / Δρ. Θεολογικής ΑΠΘ

Μ Ε Θ Ο Δ Ο Ι Ε Ρ Ε Υ Ν Α Σ Τ Η Σ Π Α Ι Δ Α Γ Ω Γ Ι Κ Η Σ Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η Σ [2] ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ Παρατήρηση / Πείραμα / Συνέντευξη Ερωτηματολόγιο / Τεστ Ο ρόλος της στατιστικής

ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ ΓΚΙΚΑΣ Λαϊκά παιχνίδια ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Αυτοπαρατήρηση / Ετεροπαρατήρηση Καταγραφή της παρατήρησης / Είδη παρατήρησης

ΚΑΘΕ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΑΠΑΝΤΑ ΣΕ ΔΥΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Ποιον τομέα και με ποιους τρόπους διερευνά το γνωστικό της αντικείμενο μέθοδοι έρευνας. Πόσο έγκυρη είναι η παραγόμενη γνώση εγκυρότητα.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Προέκταση της φαινομενολογικής μεθόδου. Αποτελεί τη βάση από την οποία διαμορφώθηκαν οι άλλες εμπειρικές μέθοδοι και κυρίως το πείραμα. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τη συστηματική παρατήρηση συνήθως εκφράζονται με αριθμούς στατιστική επεξεργασία.

ΟΙ ΔΥΟ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ Αυτοπαρατήρηση / Ετεροπαρατήρηση

ΑΥΤΟΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Η στροφή στον ίδιο τον εαυτό μας / ενδοσκόπηση / προσπέλαση του ψυχικού μας κόσμου. Συναισθηματική κατάσταση: χαρά, θλίψη, βιώματα / εσωτερική εμπειρία. Υποκειμενικότητα / αδυναμία να συλλάβουμε την προσωπικότητά μας στο σύνολό της. Ιδιαίτερα για ένα παιδί / μαθητή, υπάρχει η πρόσθετη δυσκολία ότι δεν μπορεί να κάμει διάκριση ανάμεσα στο φανταστικό και το πραγματικό, για να περιγράψει αυτό που παρατηρεί.

ΕΤΕΡΟΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Στροφή σε αντικείμενα και φαινόμενα που βρίσκονται εκτός του υποκειμένου που παρατηρούμε. ΒΑΣΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Το αντικείμενο μπορεί ταυτόχρονα να παρατηρηθεί από πολλούς παρατηρητές, με επανάληψη της παρατήρησης σε σημεία που δεν προσέχθηκαν κατά το αρχικό στάδιο. Στην καταγραφή βοηθούν τεχνικά μέσα, όπως φιλμ, βίντεο, φωτογραφίες κ.λπ. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑ Η παρουσία του παρατηρητή μπορεί να αλλοιώσει τη γνησιότητα του φαινομένου. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Φανταστείτε να μπαίνατε σε αίθουσα διδασκαλία εξοπλισμένοι με κάμερες. Τι θα γινόταν;

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ Σοβαρό και ευαίσθητο θέμα. Είναι δυνατόν να επηρεάσει τους παρατηρούμενους (π.χ., μαθητές) και να επιδράσει θετικά ή αρνητικά στη συμπεριφορά τους. Δύο είδη καταγραφής: Κωδικοποιημένη. Περιγραφική.

ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Προηγείται εξαντλητική μελέτη των μεταβλητών. Αντί της περιγραφής με κείμενο, καλύτερη η χρήση συμβόλων, ανάλογα με την περίπτωση και τις εκδοχές της.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ Σχέδιο και καταγραφή παρατηρήσεων. Σημείωση όλων των στοιχείων που κρίνονται απαραίτητα. Πιθανή αλλοίωση της συμπεριφοράς των παρατηρούμενων. Ωστόσο: σαφήνεια, ακρίβεια, πληρότητα.

ΕΙΔΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Ο παρατηρητής μέλος της ομάδας / συμμετέχει ενεργά στα δρώμενα. Στην Εθνογραφία και την Κοινωνική Ανθρωπολογία. ΑΜΕΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Στροφή στο υποκείμενο που μας ενδιαφέρει. ΕΜΕΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Χρησιμοποίηση έργων του υποκειμένου. o Ομαδική και ατομική παρατήρηση ανάλογα με τον αριθμό των υποκειμένων που μελετούμε.

Π Ε Ι Ρ Α Μ Α Ιστορία / Τρόπος διεξαγωγής

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ [1] Τέλος του 19 ου αιώνα το πρώτο εργαστήριο Πειραματικής Ψυχολογίας η σπουδαιότερη μέθοδος. Επιτρέπει τον καθορισμό της άμεσης σχέσης αιτίου και αποτελέσματος. Δίνει στον ερευνητή τη δυνατότητα να χειρίζεται όπως αυτός θέλει τον παράγοντα (μεταβλητή) που επιθυμεί να μελετήσει. Επιτρέπει τον έλεγχο των εξωτερικών μεταβλητών, οι οποίες είναι δυνατό να επηρεάσουν και να αλλοιώσουν τη σχέση που πιθανόν να υπάρχει μεταξύ της ανεξάρτητης και εξαρτημένης μεταβλητής. Το πείραμα είναι δυνατόν να επαναληφθεί από τον ίδιο ή άλλο ερευνητή συμβάλλει στην επιβεβαίωση ή απόρριψη των ευρημάτων.

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ [2] ΠΡΟΒΛΗΜΑ προϋποθέτει ένα πρόβλημα που έχει νόημα και μπορεί να μελετηθεί. ΥΠΟΘΕΣΗ υποθετική απάντηση του πειράματος: επιβεβαίωση ή απόρριψή της. ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ κάθε χαρακτηριστικό των αντικειμένων. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: διδασκαλία των μαθημάτων Νέων Ελληνικών και Μαθηματικών για ένα μαθητή. ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Υποτιθέμενο αίτιο μέθοδος διδασκαλίας ανάγνωσης / δυσκολία αριθμητικών πράξεων από ένα μαθητή. ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Σφάλματα ανάγνωσης / χρόνος λύσης των πράξεων από ένα μαθητή.

ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ ΔΕΙΓΜΑ επιλέγεται από ένα σύνολο ατόμων ίδιου τύπου: μαθητές. ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: Τυχαία: όλα τα υποκείμενα του δείγματος θεωρητικά είναι «ίδια» / μεγαλύτερος αριθμός για πιθανότητα άμβλυνσης των ατομικών διαφορών. Μετά από εξίσωση των υποκειμένων χρησιμοποίηση του τεστ, σχετικού με τον παράγοντα που μας ενδιαφέρει (προσωπικότητα, ενδιαφέροντα μαθητών κ.λπ.). Πειραματική ομάδα / ομάδα ελέγχου.

ΣΥΝΕΝΕΤΥΞΗ / ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΟΡΙΣΜΟΣ Το ερωτηματολόγιο είναι ένα σύνολο γραπτών (ή σε ηλεκτρονική μορφή) ερωτήσεων σχετικών με ένα πρόβλημα, τις οποίες ο ερευνητής απευθύνει ομοιόμορφα στα υποκείμενα του δείγματος, με σκοπό να συγκεντρώσει τις αναγκαίες πληροφορίες. Οι ερωτήσεις μπορεί να αναφέρονται σε γνώμες, απόψεις, αντιλήψεις, στάσεις, αξίες, συμπεριφορές, γνώσεις, ενδιαφέροντα, προτιμήσεις, προσδοκίες, συναισθήματα, κ.λπ. Ο τρόπος σύνταξης και η εφαρμογής του δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, ενώ ασκεί τεράστια επίδραση στην ποιότητα των δεδομένων που θα συλλεχθούν (είδος ερωτήσεων, διατύπωση, σαφήνεια, σειρά, έκταση ερωτηματολογίου, κ.λπ.).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Ερωτήσεις γνώσεων / γεγονότων o ερωτώμενος καλείται να απαντήσει για συγκεκριμένα πράγματα Ερωτήσεις επεξηγηματικές / ερμηνευτικές αποσκοπούν στο να ωθήσουν τον ερωτώμενο να δώσει εξηγήσεις για τη γνώμη του και γενικά για τη συμπεριφορά του Ερωτήσεις διηθητικές φιλτραρίσματος αφορούν το ίδιο θέμα ή την ίδια όψη του προβλήματος που μελετάται με το ερωτηματολόγιο και παρουσιάζονται ομαδοποιημένες Ερωτήσεις «παγίδες» ή ακυρωτικές οι απαντήσεις σ αυτές φαίνεται να είναι χωρίς ενδιαφέρον ή να μην έχουν άμεση σχέση με το διερευνώμενο θέμα, στη πραγματικότητα όμως έχουν μεγάλη σημασία γιατί αποκαλύπτουν σημαντικά πληροφοριακά στοιχεία

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΝ ΤΥΠΟ

Ανοικτού τύπου Κλειστού τύπου Σύντομης απάντησης

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΝ ΤΥΠΟ

Με αλληλοαποκλειόμενες απαντήσεις Με αλληλοαποκλειόμενες απαντήσεις και ελεύθερη επιλογή αριθμού Με αλληλοαποκλειόμενες απαντήσεις και περιορισμό στην επιλογή αριθμού Με ιεραρχική κλίμακα και περιορισμό στην επιλογή αριθμού Με όλες τις απαντήσεις σε ιεραρχική κλίμακα Με απαντήσεις σε διαβαθμισμένη κλίμακα

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Ποια κριτήρια χρησιμοποιείτε για να αξιολογήσετε ένα μαθητή; Ποια είναι τα σημαντικότερα κριτήρια που χρησιμοποιείτε για να αξιολογήσετε ένα μαθητή;

ΚΡΙΤΗΡΙΑ Ενδιαφέρον για το μάθημα; Συμμετοχή στο μάθημα; Μεθοδικότητα; Επίδοση στα προφορικά; Κατανόηση του μαθήματος; Επίδοση στα γραπτά; Κριτική σκέψη; Συνέπεια στις υποχρεώσεις; Τρόπο έκφρασης; Δημιουργικότητα; Επιχειρήματα που χρησιμοποιεί; Προσπάθεια που καταβάλλει; Συνολική δραστηριότητα στο σχολείο; Πρωτοβουλίες που αναπτύσσει; Συνεργασία με το διδάσκοντα; Εργασίες που πραγματοποιεί στο σχολείο; Εργασίες που πραγματοποιεί στο σπίτι; Συνεργασία με τους συμμαθητές; Κάτι άλλο. Τί;

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ [1] Θα πρέπει να αποφεύγονται οι διπλές ερωτήσεις δεν θα πρέπει να ζητούνται πολλές πληροφορίες μαζί. Πιστεύετε ότι η τηλεόραση είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος ψυχαγωγίας και μόρφωσης; Ο εκπαιδευτικός πρέπει να θέτει στόχους στη διδασκαλία και να τους κοινοποιεί στους μαθητές; Οι ερωτήσεις δεν πρέπει να περιέχουν διπλή άρνηση. Δεν πηγαίνω να κοιμηθώ αν δεν έχω διαβάσει τα μαθήματά μου. Δε θέλω να πηγαίνω στο σχολείο τις μέρες που δεν έχω διαβάσει τα μαθήματά μου.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ [2] Να αποφεύγονται ερωτήσεις που οδηγούν σε κοινωνικοποιημένες απαντήσεις. Πόσο συχνά χρησιμοποιείτε προσβολές για να συμμορφώσετε τους μαθητές σας; Αντιγράφετε στις εξετάσεις; Με κάθε ευκαιρία χρησιμοποιώ ποινές. Η απάντηση που ζητείται στις ερωτήσεις ανοικτού τύπου πρέπει να είναι σχετικά σύντομη. Τι γνώμη έχετε για τους σημερινούς νέους; Πώς θα ήθελες να είναι οι γονείς σου; Τι γνώμη έχετε για τον τρόπο που διαβάζουν σήμερα οι μαθητές;

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Το ερωτηματολόγιο θα πρέπει να είναι σύντομο και ευπαρουσίαστο. Ένα πολυσέλιδο ερωτηματολόγιο αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στη συμπλήρωσή του. Ανασταλτικός παράγοντας είναι και η κακή αισθητική του. Για τον αριθμό των ερωτήσεων ενός ερωτηματολογίου δεν υπάρχει σταθερό κριτήριο. Είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων (το ενδιαφέρον του θέματος, οι τύποι ερωτήσεων, ο τρόπος χορήγησης, ο διαθέσιμος χρόνος των εξεταζόμενων, κ.λπ.). Καλό είναι να περιέχεται στην αρχή του ερωτηματολογίου μια συνοδευτική επιστολή.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Πρόκειται για τη συνομιλία δυο ή περισσοτέρων προσώπων με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών σχετικών με ένα ορισμένο θέμα. Η συνέντευξη χρησιμοποιεί τη λεκτική κυρίως επικοινωνία για την αναζήτηση των πληροφοριών. Κατά την επικοινωνία αναπτύσσεται μια στενή και λεπτή σχέση ανάμεσα στον ερευνητή και τον ερωτώμενο. Η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από: την ικανότητα του ερευνητή να επικοινωνεί, τη γνώση των αρχών και προϋποθέσεων που διέπουν τη διεξαγωγή της, και την εμπειρία και συνεχή εξάσκηση του ερευνητή.

ΕΙΔΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ Είναι ανοικτή και παίρνει τη μορφή ελεύθερης συζήτησης. Συνήθως, διατυπώνεται το πρώτο μόνο ερώτημα. Η σειρά και η διατύπωση των ερωτήσεων δεν είναι προκαθορισμένες. Ε Ι Δ Η Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Σ ΔΟΜΗΜΕΝΗ Είναι κλειστή. Ο αριθμός των ερωτημάτων, η σειρά τους και ο τρόπος διατύπωσης είναι κοινά για όλους τους ερωτώμενους. Όλες ανεξαιρέτως οι ερωτήσεις απομνημονεύονται ή διαβάζονται. ΗΜΙΔΟΜΗΜΕΝΗ Πρόκειται για ενδιάμεσο τύπο. Ο ερευνητής έχει αποφασίσει για ορισμένα μόνο ερωτήματα, τα οποία απευθύνει σε όλους τους ερωτώμενους. Δίνεται, όμως, η δυνατότητα για διατύπωση συμπληρωματικών ερωτημάτων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ, (2011), Εισαγωγική στην Παιδαγωγική Επιστήμη, Αθήνα: Πεδίο, σσ. 146-167.

Σ Α Σ Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ω Γ Ι Α Τ Η Ν Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η Σ Α Σ