ΚΟΥΚΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ Πάρης Πρόεδρος της Κεντρικής Ενωσης ήµων και Κοινοτήτων Ελλάδος (Κ.Ε..Κ.Ε.) ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ στο Σεµινάριο Ελλάδας - Τσεχίας Εµπειρία 20 ετών έχει πλέον η Ελλάδα στις προσπάθειες αξιοποίησης των πόρων των ιαρθρωτικών Ταµείων. Τα «Μεσογειακά Ολοκληρωµένα Προγράµµατα» (Μ.Ο.Π.) αρχικά, τα 3 Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης στη συνέχεια, είναι τα κοµβικά εργαλεία ώστε να προωθηθούν οι στόχοι της σύγκλισης και της συνοχής µε τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της εφαρµογής του αναπτυξιακού σχεδιασµού στην χώρα, της προώθησης της κοινωνικής ευηµερίας, της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της. Αυτή η πολύχρονη εµπειρία είναι πολύτιµη σήµερα, όπου η συγκυρία στην Ευρωπαϊκή Ενωση των 25 είναι χωρίς αµφιβολία σύνθετη, δύσκολη και απαιτητική. Η Ευρωπαϊκή Ενωση κάνει τα πρώτα της βήµατα διευρυµένη µε 10 νέους εταίρους, αποτιµά κριτικά την στρατηγική της Λισσαβώνας στα µισά της διαδροµής, σχεδιάζει την 4 η Προγραµµατική Περίοδο 2007-2013, δοκιµάζει ρόλους στο παγκοσµιοποιηµένο πεδίο. Εξ ίσου πολύχρονη και πολύτιµη είναι η συµβολή και της ελληνικής Αυτοδιοίκησης, η οποία ήταν και είναι από τις πιο δραστήριες συνιστώσες της υλοποίησης κοινοτικών πολιτικών µέσα από τα κοινοτικά προγράµµατα. Υπάρχει ένα κρίσιµο πεδίο, άρρηκτα συνδεµένο µε τις βασικές ευρωπαϊκές πολιτικές και συνεπώς τα διαρθρωτικά ταµεία, το πεδίο της περιφερειακής ανάπτυξης.
Θεωρητικά είναι το προνοµιακό, το προγραµµατικό πεδίο για την αυτοδιοίκηση. Θα αναδεικνύεται και πρακτικά ως τέτοιο, καθώς η Αυτοδιοίκηση της Ελλάδας θα επωµίζεται, όλο και περισσότερο, την περιφερειακή διάσταση στο γίγνεσθαι που στηρίζεται στους πόρους των διαρθρωτικών ταµείων. Πολύ περισσότερο που τα όρια του κρατικού σχεδιασµού για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης µε την αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων έχουν διαφανεί. Σε ποια βασικά σηµεία επικεντρώνεται η προσοχή µας, όταν σκεφτόµαστε τον ρόλο της Αυτοδιοίκησης σε σχέση µε τα ιαρθρωτικά Ταµεία, σε σχέση µε τις βασικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στην παρούσα φάση εξέλιξης της δραστηριότητας τους και της διαπραγµάτευσης για το µέλλον τους? 1. Η Αυτοδιοίκηση, και η ελληνική, έχει αυξανόµενης βαρύτητας ρόλο να διαδραµατίσει σε όποια κύρια κατεύθυνση - πολιτικής και αντίστοιχα γεωγραφική - κινηθούν οι βασικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και των ιαρθρωτικών Ταµείων, την επόµενη 10ετία. Αυτό αποτελεί πλεονέκτηµα της αυτοδιοίκησης που πρέπει να λαµβάνεται σοβαρά υπ όψιν στους σχεδιασµούς για τη νέα περίοδο. Είτε επιλεγεί ως βασική κατεύθυνση διαρθρωτικής πολιτικής η ενίσχυση κατά προτεραιότητα των χωρών της διεύρυνσης είτε η Ε.Ε. κινηθεί προς µια πλέον ισόρροπη κατανοµή των πόρων της 4 ης Προγραµµατικής Περιόδου, η Αυτοδιοίκηση αναδεικνύεται σε θεσµό πρώτης γραµµής για την αξιοποίηση των πόρων των συγχρηµατοδοτούµενων προγραµµάτων. Και από αυτή την άποψη η αυτοδιοίκηση έχει ουσιαστικά να συµβάλει στην αξιοποίηση της συνεργασίας Ελλάδας Τσεχίας, αλλά και στην ενδυνάµωση της.
2. Η ελληνική αυτοδιοίκηση καλείται ολοένα και συχνότερα να σχεδιάσει και να υλοποιήσει σε νέα πεδία, σε νέο έδαφος. Οι τεχνικές και κοινωνικές υποδοµές είχαν και έχουν ακόµα την µερίδα του λέοντος στις κατηγορίες των συγχρηµατοδοτούµενων έργων που διαχειρίζεται η αυτοδιοίκηση. Όµως πλέον το τοπίο αλλάζει. Ελληνικές Περιφέρειες, και άµεσα η Αυτοδιοίκηση στα όρια των εν λόγω Περιφερειών, αλλά και έξω από αυτά, καλούνται να κινηθούν πέραν από την προτεραιότητα της περιόδου 2007-2013 που χαρακτηρίζεται ως «Σύγκλιση». Καλούνται να κινηθούν στο πλαίσιο του Στόχου «Περιφερειακή Ανταγωνιστικότητα και Απασχόληση», όπου η καινοτοµία, η κοινωνία της πληροφορίας, η ανταγωνιστικότητα, η επένδυση στους ανθρώπινους πόρους, σφραγίζουν τον προγραµµατισµό και τις δράσεις. Στον ευρύτατο χώρο της ανταγωνιστικότητας - που περιλαµβάνει ανθρώπινους πόρους, επιχειρηµατικότητα, νέες τεχνολογίες, κοινωνία της γνώσης, χρηµατοδοτικά εργαλεία- η Ελλάδα και η Τσεχία έχουν να κερδίσουν από τη συνεργασία τους, στην οποία καταλύτη µπορεί να αποτελέσουν οι συνεργαζόµενοι φορείς της αυτοδιοίκησης. Συγχρόνως και στο πεδίο των υποδοµών η συνεργασία µε την Ελλάδα προσφέρει σηµαντικό πλεονέκτηµα σε χώρες, όπως η Τσεχία, όπου υπάρχουν σηµαντικά ανάλογα προβλήµατα και µπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσµατικά η ελληνική τεχνογνωσία. 3. Η αυτοδιοίκηση ως υποκείµενο σχεδιασµού και υλοποίησης προγραµµάτων και έργων µέσω των πόρων των διαρθρωτικών ταµείων, είναι αναγκαίο, αφ ενός να έχει ένα ικανό µέγεθος, αφ ετέρου να απευθύνεται σε ευρύτερη, χωρικά, πληθυσµιακά, οικονοµικά, κλίµακα από την συνήθη κλίµακα µεµονωµένων Ο.Τ.Α..
Αυτό οδηγεί σε µονάδες αυτοδιοίκησης µεγέθους περιφέρειας, µέσα από συνεργασίες ή και µε άλλες µορφές, οδηγεί σε διαπεριφερειακές συνεργασίες, σε διακρατικές συνεργασίες. Ταυτόχρονα δηµιουργεί σηµαντικές απαιτήσεις και για φορείς, όπως η ΚΕ ΚΕ, οι οποίοι πλέον επωµίζονται κρίσιµους ρόλους. Ό,τι το µέγεθος, η δυνατότητα του «τελικού δικαιούχου», του Ο.Τ.Α. εν προκειµένω, είναι καθοριστική παράµετρος για την αξιοποίηση των πόρων των διαρθρωτικών ταµείων δεν χωράει αµφιβολία. Εκτιµώ ότι µε συστηµατική ανάλυση θα ήταν δυνατό να προσεγγισθεί και το «βέλτιστο µέγεθος τελικού δικαιούχου Ο.Τ.Α.» εν είναι τυχαίο ότι στο υπό εξέλιξη 3 ο Κ.Π.Σ. της Ελλάδας 66 Ο.Τ.Α., το 6,5% του συνόλου των Ο.Τ.Α. της χώρας, δεσµεύουν µε τα ενταγµένα έργα τους το 40% του συνολικού προϋπολογισµού των ενταγµένων της πρωτοβάθµιας αυτοδιοίκησης. εν είναι τυχαίο ότι, µέχρι τώρα, τα Επιχειρησιακά Προγράµµατα 2000-2006 εξελίσσονται για την ελληνική Αυτοδιοίκηση ως υπόθεση 250 Ο.Τ.Α., οι οποίοι δεσµεύουν το 65% του συνολικού προϋπολογισµού των ενταγµένων της πρωτοβάθµιας αυτοδιοίκησης, ότι υπάρχουν ελάχιστες διαδηµοτικές συνεργασίες. 4. Ειδικά για την Κ.Ε..Κ.Ε. πρέπει να τονίσουµε τις νέες ανάγκες που καλείται να καλύψει ώστε να ενισχύσει την αυτοδιοίκηση στην αξιοποίηση των πόρων των διαρθρωτικών ταµείων. Κατ αρχήν φαίνεται να υπάρχει µία αντίφαση : σε περίοδο ενίσχυσης του ρόλου των περιφερειών στην Ευρωπαϊκή Ενωση, είναι λογικό να ενισχύεται ο ρόλος των περιφερειακών οργάνων της αυτοδιοίκησης και να υποχωρεί των κεντρικών, κλίµακας κράτους, όπως η Κ.Ε..Κ.Ε..
Η πραγµατικότητα δεν αναδεικνύει την αντίφαση. Μάλλον αναδεικνύει την ανάγκη η ΚΕ ΚΕ να προχωρήσει γρήγορα στην έµπρακτη ανάληψη ευθυνών, για λογαριασµό της αυτοδιοίκησης, που αφορούν : ολοκληρωµένη παρακολούθηση των εξελίξεων και των προγραµµάτων, διαπραγµάτευση διαβούλευση σε κλίµακα κεντρική, πληροφόρηση, υποστήριξη των Ο.Τ.Α. µε εξειδικευµένο τρόπο, οριζόντια και καθ οµάδες, κατάρτιση προσωπικού, δράσεις καινοτοµικές, αξιοποίηση πόρων σε έρευνα και ανάπτυξη, πόρων που δεν µπορεί να διαθέσουν οι Ο.Τ.Α. µεµονωµένα, διαβούλευση και συνεργασία µε επιχειρηµατικούς και άλλους κοινωνικούς φορείς. 5. Η Αυτοδιοίκηση είναι κατ εξοχήν ο φορέας ο οποίος µπορεί να ανταποκριθεί σε προτεραιότητες ενίσχυσης της διαπεριφερειακής, διακρατικής, διασυνοριακής συνεργασίας και υιοθέτησης της bottom up προσέγγισης που θέτει η Ευρωπαϊκή Ενωση της διεύρυνσης. Η διακρατική συνεννόηση που ανοίγει το δρόµο σε συνεννόηση και συνεργασία των δοµών της αυτοδιοίκησης σε οικονοµικά και ευρύτερα αναπτυξιακά θέµατα, όπως η σηµερινή πρωτοβουλία Ελλάδας Τσεχίας, είναι ένα σχήµα που δηµιουργεί ευνοϊκούς όρους για την πιο αποτελεσµατική αξιοποίηση των πόρων των διαρθρωτικών ταµείων. Το Interreg III-C, east και north zone, είναι χαρακτηριστικό πρόγραµµα σηµαντικής κλίµακας, όπου η συνεργασία δυνάµεων της αυτοδιοίκησης Ελλάδας Τσεχίας δηµιουργεί τους όρους περιφερειακής συνεργασίας µε ευρύτερο οικονοµικό περιεχόµενο.