Κεραμική του Ρυθμού Φικελλούρων

Περίληψη : Τα κεραμικά του ρυθμού Φικελλούρων παράγονταν στη Μίλητο (560-494 π.χ.). Ο ρυθμός γνώρισε ευρεία διάδοση στη Ρόδο, στη Σάμο, στη Μαύρη θάλασσα και στην Αίγυπτο. Χαρακτηρίζεται από τον πλούσιο γεωμετρικό και φυτικό διάκοσμο και την ευρεία χρήση ζωικών θεμάτων. Νεωτερισμοί που αποδίδονται στο ρυθμό είναι η χρήση του μισοφέγγαρου και της έλικας στη διακόσμηση, καθώς και του ελεύθερου πεδίου. Κυριότερα σχήματα είναι ο αμφορέας, ο αμφορίσκος και η οινοχόη. Χρονολόγηση 560 494 π.χ. Γεωγραφικός εντοπισμός Μίλητος, Καρία 1. Γενική εισαγωγή Ο ρυθμός Φικελλούρων, ο τελευταίος πραγματικά ανατολικοελληνικός κεραμικός ρυθμός, εμφανίζεται γύρω στο 560 π.χ., ενώ το τέλος του δεν μπορεί να τοποθετηθεί πέρα από το 494 π.χ., χρονολογία της καταστροφής της Μιλήτου από τους Πέρσες. 1 Αποτελεί επίγονο του μέσου ρυθμού των αιγάγρων, με τον οποίο συνδέεται άμεσα στην τεχνοτροπία, αν και τους δύο ρυθμούς χωρίζει διάστημα περίπου 30 ετών. Οι αγγειογράφοι που εισάγουν το ρυθμό είναι νεωτεριστές, έχουν όμως και την τάση να απλοποιούν παλιότερες επινοήσεις. 2 Ο ρυθμός Φικελλούρων διαφοροποιείται από το ρυθμό των αιγάγρων ως προς την τεχνική της απόδοσης των μορφών: η σκιαγραφία χρησιμοποιείται όχι μόνο για τα σώματα, αλλά και για τα κεφάλια. Οι λεπτομέρειες αποδίδονται με λεπτές γραμμές στο χρώμα του πηλού. Αν και πρόκειται για απομίμηση του μελανόμορφου ρυθμού, η αποφυγή της εγχάραξης για τα περιγράμματα των μορφών εμπόδισε την εκτέλεση συνθέσεων με επικάλυψη μορφών, κάτι που προσδίδει στα έργα μια αίσθηση απλοϊκότητας και επαρχιωτισμού. Λεπτομέρειες σε ιώδες χρώμα απαντούν σπάνια, ενώ το λευκό χρησιμοποιείται μόνο στη διακόσμηση του χείλους των οινοχοών (στο εσωτερικό, στους οφθαλμούς και στους ρόδακες που κοσμούν το εξωτερικό) και με τη μορφή στιγμών στα ενδύματα και στα δέρματα των ζώων. Το γάνωμα ποικίλλει, από το κίτρινο υπόλευκο ως το λευκό. Η βαφή είναι σκούρα καστανή προς ερυθρωπή. Ο πηλός έχει ένα απαλό ερυθρό προς ροζ χρώμα με προσμείξεις από μίκα. Η εργασία του αγγειοπλάστη είναι συχνά βιαστική και απρόσεκτη, με αποτέλεσμα τα περισσότερα από τα μεγάλα αγγεία να μην έχουν συμμετρικό περίγραμμα. 2. Σχήματα Το σημαντικότερο και πιο συνηθισμένο σχήμα είναι ο αμφορέας, ύψους 25-35 εκ. συνήθως, κοντόχοντρος, με πεπλατυσμένο ώμο και επίπεδες λαβές με δύο αυλακώσεις. 3 Το σχήμα έλκει την καταγωγή του από το ρυθμό των αιγάγρων, αν και το πεπλατυσμένο σώμα θυμίζει αιολική κεραμική από την Πιτάνη και μιλησιακούς εμπορικούς αμφορείς των αρχών του 6ου αι. π.χ. 4 Το δεύτερο δημοφιλέστερο σχήμα είναι ο αμφορίσκος, ύψους 25-30 εκ., με ψηλό κωνικό πόδι, λεπτό στόμιο, κοντές αυλακωτές λαβές και σώμα αρχικά ραδινό, που αργότερα γίνεται υπερβολικά λεπτό. 5 Κοινό σχήμα επίσης είναι η τριφυλλόσχημη οινοχόη, που απαντά σε δύο τύπους. Ο πρώτος κατάγεται από την οινοχόη του μέσου ρυθμού των αιγάγρων, αλλά έχει ισχυρότερο λαιμό, που ενώνεται σε σχεδόν κατακόρυφο άξονα με τον ώμο, και ύψος 25-30 εκ. Ο δεύτερος έχει πεπλατυσμένο ή σφαιρικό σώμα με χαμηλό κέντρο βάρους και ψηλή αναλογικά λαβή, με ύψος 13-14 εκ. 6 Λιγότερο συχνά απαντούν η κύλικα με δακτυλιόσχημο πόδι ή μικρογραφική, ο στάμνος, η υδρία, ο αμφορίσκος με μία λαβή, Δημιουργήθηκε στις 26/1/2017 Σελίδα 1/6

η όλπη, ο αρύβαλλος, το κύπελλο, το πινάκιο, ο δίνος, ο κρατήρας και το πώμα. 7 3. Διακόσμηση Η διακόσμηση των αμφορέων είναι στερεότυπη: αδρές πινελιές στα χείλη, στο λαιμό διπλός πλοχμός, μαίανδρος με τετράγωνα ή μαιανδρικός σταυρός. Τα ύστερα δείγματα παρουσιάζουν ένα απλούστερο κόσμημα που παραπέμπει στο μαίανδρο ή έναν πλοχμό. Οι τριπλές λαβές διακοσμούνται με αδρές κεραίες. Η διακόσμηση του σώματος παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ποικιλία: όταν επιλέγονται εικονιστικά θέματα, προτιμάται η παράταξη των μορφών σε ζώνες, με έμφαση αρχικά στη διακόσμηση του ώμου, ενώ σταδιακά η ανώτερη πλευρά της κοιλίας του αγγείου αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον υπό την επίδραση της αττικής κεραμικής. Χαρακτηριστικά δείγματα της τελευταίας τάσης παρουσιάζει το έργο του «ζωγράφου του Altenburg», όπου κυριαρχεί η ανθρώπινη μορφή, ενώ στο τελευταίο τρίτο του 6ου αι. π.χ. την εικονιστική ζώνη αντικαθιστούν οι συνεχείς έλικες που γεμίζονται με απρόσεκτα ανθέμια και με μπουμπούκια λωτού. 8 Στις περιπτώσεις που το αγγείο δεν έχει παραστάσεις, επάλληλες ζώνες από τον ώμο του ως το κατώτερο σημείο του σώματος γεμίζονται με μισοφέγγαρα, γλώσσες, διαγώνιες γραμμές ή σειρές στιγμών, φύλλα κισσού, μαιάνδρους, αλυσίδες λουλουδιών και μπουμπουκιών λωτού ή με στιλιζαρισμένες σειρές πτηνών. Σπανιότερα απαντούν τα διπλασιαζόμενα φύλλα μυρτιάς, σειρές από εγγεγραμμένα ανθέμια, καθώς και ένα σχέδιο από επικαλυπτόμενους ρόδακες, που το συναντάμε επίσης σε αρυβάλλους και κύλικες. Αυτή η τάση επικρατεί στα τελευταία στάδια του ρυθμού, που χαρακτηρίζονται από βιαστική εργασία και σύγχυση στην απόδοση των λεπτομερειών. Σε μια σημαντική κατηγορία ύστερων αμφορέων γίνεται επαναστατική χρήση του διακοσμητικού χώρου, με τις μορφές να παρατίθενται σε ζωηρή κίνηση στο κέντρο των εικονιστικών μετοπών, σε ελεύθερο πεδίο. Ο αμφορίσκος παρουσιάζει μικρότερη ποικιλία: με εξαίρεση τις σπάνιες περιπτώσεις όπου συναντά κανείς μεμονωμένες μορφές, διακοσμείται συνήθως με δικτυωτό κόσμημα στην κοιλία, πολλές φορές αποτελούμενο από σειρές στιγμών. Μία άλλη νεωτεριστική μορφή διακόσμησης που επινόησαν οι αγγειογράφοι του ρυθμού συναντά κανείς στις οινοχόες της ομάδας S: το εμπρόσθιο μέρος του σώματος του αγγείου αντιμετωπίζεται ως μετόπη που γεμίζεται με φολίδες, από την οποία απλώνονται προς τα πίσω και επάνω, ως τη ζώνη των λαβών, φαρδιές διάγραμμες ζώνες. 9 Πρωτοπόρος του ρυθμού Φικελλούρων είναι ο «ζωγράφος του Altenburg», ο οποίος εισάγει τις ζωντανές, αν και κάπως απρόσεκτες παραστάσεις, όπου κυριαρχεί η ανθρώπινη μορφή. Σημαντικότερος εκπρόσωπος της δεύτερης γενιάς είναι ο «ζωγράφος του άνδρα που τρέχει», ο οποίος μαζί με το σύγχρονό του «ζωγράφο της ομάδας Μ» καθιέρωσε την τεχνική του ελεύθερου πεδίου. Άλλος αξιόλογος ζωγράφος της ίδιας περιόδου είναι ο «ζωγράφος των Σατύρων που τρέχουν», ο οποίος διακρίνεται για την ακρίβεια του σχεδίου, που μαρτυρεί αττική επίδραση, αλλά και για την ευφάνταστη εικονογραφία. 10 4. Εικονογραφία Τα μυθολογικά θέματα είναι ελάχιστα: Περσέας, Ηρακλής και Κένταυροι, Βούσιρις, καταδίωξη του Τρωίλου από τον Αχιλλέα και γερανομαχία. Συνηθέστερες είναι οι απεικονίσεις Σατύρων και Κενταύρων, ενώ ο Διόνυσος στο συμπόσιο και ο Άρης ως οπλίτης είναι οι μόνοι θεοί που παρουσιάζονται. 11 Αξιοπρόσεκτες είναι οι μοναδικές μορφές κυνοκέφαλου φτερωτού άνδρα και λαγοκέφαλου δαίμονα. 12 Σκηνές κωμαστών είναι συνηθισμένες στο έργο του «ζωγράφου του Altenburg», ενώ ο «ζωγράφος των Σατύρων που τρέχουν» προτιμά τις θεωρίες γυναικείων μορφών και τους λατρευτές. 13 Τέλος, ο «ζωγράφος του άνδρα που τρέχει» αγαπά τα θέματα εφήβων που κυνηγούν λαγούς. 14 Παραστάσεις ζώων και τεράτων, των οποίων η καταγωγή ανάγεται στο μέσο ρυθμό των αιγάγρων, είναι πολύ συχνότερες: στην πρωιμότερη φάση του ρυθμού συναντάται μεγαλύτερη ποικιλία ζώων (λιοντάρια, πάνθηρες, ταύροι, αγριόχοιροι, σκύλοι με ορθά τεντωμένα αυτιά). Τα περισσότερα από αυτά δεν επιβιώνουν στην ώριμη φάση όπου σταθερά εμφανίζονται σε σκηνές κυνηγιού ή μεμονωμένα λαγοί, κυνηγόσκυλα, αίγαγροι, ελάφια, σφίγγες, γρύπες, αλλά και σειρές πτηνών (κυρίως πέρδικες, αλλά και Δημιουργήθηκε στις 26/1/2017 Σελίδα 2/6

ερωδιοί). 15 5. Προέλευση διάδοση απομιμήσεις επιρροές Η κεραμική του ρυθμού Φικελλούρων για μεγάλο χρονικό διάστημα αποδιδόταν σε ροδιακά εργαστήρια, λόγω των εντυπωσιακών ευρημάτων από το ομώνυμο νεκροταφείο της Καμείρου και άλλων θέσεων στο νησί της Ρόδου. 16 Σε ανάλογα κριτήρια βασίστηκε η απόδοση ενός μέρους της παραγωγής στη Σάμο. 17 Αξιοσημείωτη είναι η άποψη που θεωρεί το ρυθμό ένα είδος «κοινής» της ανατολικής Ελλάδας με κέντρα παραγωγής τη Μίλητο, τη Ρόδο, τη Σάμο και την Έφεσο, κάτι όμως που δε συμβαδίζει με την εσωτερική συνοχή που παρουσιάζει ο ρυθμός. 18 Άλλοι μελετητές υπέδειξαν ως πηγή παραγωγής τη Μίλητο, λόγω της ευρείας διάδοσης του ρυθμού στις αποικίες της Μαύρης θάλασσας. 19 Εργαστηριακές έρευνες απέδειξαν ότι η κεραμική του ρυθμού Φικελλούρων κατασκευαζόταν στη Μίλητο, κάτι που επιβεβαιώθηκε από τα πολυάριθμα πρόσφατα ευρήματα από την πόλη. 20 Κύρια κέντρα διάδοσης του ρυθμού είναι η Μίλητος, η Καρία, η Ρόδος, η Σάμος και η Ναύκρατις. Σε μικρότερους αριθμούς απαντά στα παράλια της νότιας και κεντρικής Μικράς Ασίας, στις Σάρδεις, στην Προποντίδα, στη Μαύρη θάλασσα (κυρίως στην Ίστρια, στην Ολβία-Βορυσθενίδα και στο Berezan), στην Κύπρο και στα νησιά του Αιγαίου. Είναι σπάνιος στα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας, στην Αιολίδα, στη Μυτιλήνηκαι στις αποικίες της Λιβύης και της Μέσης Ανατολής, ενώ λιγοστά ευρήματα συναντά κανείς και σε θέσεις της ηπειρωτικής Ελλάδας, της Ιταλίας και της Σικελίας. 21 Ελάχιστα είναι τα αγγεία, τέλος, που φέρουν χαράγματα με εμπορικά ή κτητορικά σημάδια, δείγμα της χαμηλής εμπορευματοποίησης. 22 Αναμφισβήτητη είναι και η επίδραση του ρυθμού στο έργο Αθηναίων, Βοιωτών και Κύπριων κεραμέων. 23 Επίσης, αν και η σχέση του ρυθμού Φικελλούρων με τις μικρογραφικές κύλικες της Σάμου είναι δύσκολο να καθοριστεί με ακρίβεια, πρόσφατα υποστηρίχθηκε ότι η δεύτερη κατηγορία δανείζεται στοιχεία από την πρώτη, αντίθετα με ό,τι πιστευόταν ως τώρα. 24 Σημαντικό εργαστήριο απομιμήσεων του ρυθμού υπήρχε στα Μύλασα της Καρίας, δείγματα του οποίου προέρχονται από νεκροταφείο του Damlıbogăz και από τα ιερά στο Σίνυρι και στα Λάβρανδα. Ελάχιστα είναι τα αντίγραφα του ρυθμού από εργαστήρια μιλησιακών αποικιών, κυρίως από την Ίστρια, την Ολβία και κάποιες αιγυπτιακές και λιβυκές θέσεις, που έχουν διασωθεί. 25 1. Cook, R.M. - Dupont, P., East Greek Pottery (London 1998), σελ. 89. Χαμηλότερη χρονολόγηση για την αρχή του ρυθμού, γύρω στο 550 π.χ., προτείνει ο Schauss, G.P., Two Fikellura Vase Painters, BSA 81 (1986), σελ. 284-288. 2. Cook, R.M., Antecedents of Fikellura, Anatolia 21 (1978-1980), σελ. 71-74, πίν. 1-4 Cook, R.M., The Wild Goat and Fikellura Styles: some speculations, OJA 11 (1992), σελ. 262-263. Ο λεγόμενος πρώιμος ρυθμός Φικελλούρων αποτελεί στην πραγματικότητα κατηγορία λυδικής κεραμικής, βλ. Greenwalt, C.H., Fikellura and Early Fikellura Pottery from Sardis, CSCA 4 (1971), σελ. 43-56. 3. Harvard 1959.126: http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/image?lookup=1990.01.1269. 4. Cook, R.M. - Dupont, P., East Greek Pottery (London 1998), σελ. 77, 201, σημ. 3. 5. Oxford 1939.3: http://www.beazley.ox.ac.uk/test/vases/viewbook.asp. 6. CVA Louvre 1, πίν. 21.12, και Cook, R.M., Fikellura Pottery, BSA 34 (1933-1934), σελ. 37, αρ. R1, πίν. 16α αντίστοιχα. 7. Σχήματα: Cook, R.M., Fikellura Pottery, BSA 34 (1933-1934), σελ. 45 κ.ε. Cook, R.M. - Dupont, P., East Greek Pottery (London 1998), σελ. 77-78. 8. Cook, R.M. - Dupont, P., East Greek Pottery (London 1998), σελ. 79 κ.ε., εικ. 10.1, 3 και 8. 9. S: Walter-Karydi, E., Samos VI.1. Samische Gefässe des 6. Jahrhunderts v.chr. (Bonn 1973), αρ. 47-58. Δημιουργήθηκε στις 26/1/2017 Σελίδα 3/6

10. Cook, R.M., Fikellura Pottery, BSA 34 (1933-1934), σελ. 46-51 του ιδίου, CVA British Museum 8 (London 1954), σελ. 1-5 Cook, R.M. - Dupont, E., East Greek Pottery (London 1998), σελ. 78-86 Schauss, G.P., Two Fikellura Vase Painters, BSA 81 (1986), σελ. 251-296. 11. Tempesta, A., Le Raffigurazzioni mitologiche sulla ceramica greco-orientale arcaica, RdA Supplemento 19 (Roma 1998), σελ. 170-171, πίν. 33-35. 12. Walter-Karydi, E., Samos VI.1. Samische Gefässe des 6. Jahrhunderts v.chr. (Bonn 1973), πίν. 87, αρ. 639 Pottier, E., CVA Louvre 1 (Paris 1919), πίν. 18.11. 13. Schauss, G.P., Two Fikellura Vase Painters, BSA 81 (1986), σελ. 253-256, αρ. 11-17, 19-31, 37-45, 51-52, και σελ. 271 κ.ε., αρ. 55-56, 58-59, 62, 65, 68-71 αντίστοιχα. 14. Cook, R.M. - Dupont, P., East Greek Pottery (London 1998), σελ. 84, εικ. 10.6. 15. Cook, R.M., Fikellura Pottery, BSA 34 (1933-1934). 16. Ροδιακή καταγωγή: Cook, R.M., Fikellura Pottery, BSA 34 (1933-1934), σελ. 90-93. Ευρήματα: Gates, C., From Cremation to Inhumation: Burial Practices at Ialysos and Kameiros during the Middle Archaic Period, ca. 626-525 B.C. (Los Angeles 1983), σελ. 9. 17. Bohlau, J., Aus jonischen und italischen Nekropolen. Ausgrabungen und Untersuchungen zur nachmykenischen Kunst (Leipzig 1898), σελ. 34-35, 43 Walter-Karydi, E., Samos VI.1. Samische Gefässe des 6. Jahrhunderts v.chr. (Bonn 1973), σελ. 34, 118, πίν. 14, αρ. 122. 18. Walter-Karydi, E., Samos VI.1. Samische Gefässe des 6. Jahrhunderts v.chr. (Bonn 1973). 19. Lambrino, M., Les vases archaiques d Histria (Bucarest 1938), σελ. 311, 314-317. 20. Εργαστηριακές έρευνες: Dupont, P., Classification et détermination de provenance de céramiques grecques orientales archaïques d Istros. Rapport préliminaire, Dacia 27 (1983), σελ. 27-28, 34. Ευρήματα Μιλήτου: Schauss, G.P., The Distribution of Chian and Fikellura Pottery in the East, MBAH 15 (1996), σελ. 32, σημ. 11 Ketteter, K., Ein Fikellurakassel aus dem Aphroditeheiligtum, AA (1999), σελ. 213-221 Schotzhauer, U., Funde aus Milet. IV. Beobachtungen zu Trinksgefässen des Fikellurastils, AA (1999), σελ. 232-239. 21. Διάδοση του ρυθμού Φικελλούρων: Cook, R.M., Fikellura Pottery, BSA 34 (1933-1934), σελ. 96-98 CVA British Museum 8, σελ. 5 Les céramiques de la Grèce de l est et leur diffusion en occident. Colloque. international, centre Jean Bérard, Institut français de Naples, 6-9 juillet 1976 (Paris - Naples 1978) Bouzek, J., Studies of Greek Pottery in the Black Sea Area (Prague 1990), σελ. 22-31, 34 Schauss, G.P., The Distribution of Chian and Fikellura Pottery in the East, MBAH 15 (1996), σελ. 30-37. 22. Johnston, A., Rhodian readings, BSA 70 (1975), σελ. 145 κ.ε. 23. Jackson, D.A., East Greek Influences on Attic Vases (London 1976), κεφ. 2 Shefton, B.B., East Greek Influences in Sixth Century Attic Vase- Painting and Some Laconian Trails, Greek Vases in the Getty Museum 4 (Malibu 1989), σελ. 41-72 Wolters, P., Das Kabirionheiligtum bei Theben 1 (Berlin 1940), πίν. 35.1-3 Karageorghis, V., Two Pictorially Decorated Vases from Amathus, RDAC (1998), σελ. 107-109, πίν. 8.1-3. 24. Cook, R.M., The Wild Goat and Fikellura Styles: some speculations, OJA 11 (1992), σελ. 263. 25. Μύλασα: Hemelrijk, E.A., A Group of Provincial East-Greek Vases from South-Western Asia Minor, BABesch 57 (1982), σελ. 33-55 Gercke, P., Funde aus der Antike (Kassel 1981) Devambez, P., Le sanctuaire de Sinouri 2 (Paris 1959), πίν. 23, 24.1-9 Jully, J.-J., Labraunda. Swedish Excavations and Researches, vol. II, part III. Archaic Pottery (Stockholm 1981), σελ. 12, αρ. 40. Ίστρια: Dupont, P., Classification et détermination de provenance de céramiques grecques orientales archaïques d Istros. Rapport préliminaire, Dacia 27 (1983), σελ. 27-28, 34. Αίγυπτος και Λιβύη: Cook, R.M. - Dupont, P., East Greek Pottery (London 1998), σελ. 90-91, 202, σημ. 38, 39. Δημιουργήθηκε στις 26/1/2017 Σελίδα 4/6

Βιβλιογραφία : Boardman J., Early Greek Vase Painting, London 1998 Cook R.M., Dupont P., East Greek Pottery, London 1998 Tempesta A., Le Raffigurazzioni mitologiche sulla ceramica greco-orientale arcaica, Roma 1998, RdA Supplemento 19 Walter-Karydi Ε., Samische Gefässe des 6. Jahrhunderts v. Chr., Bonn 1973, Samos VI.1. Cook R.M., Ελληνική Αγγειογραφία, 3, Αθήνα 1994, Τσουκλίδου, Δ. (μτφρ.) Cook R.M., "Fikellura Pottery", BSA, 34, 1933-1934, 1-98 Dupont P., "Classification et détermination de provenance de céramiques grecques orientales archaïques d Istros. Rapport préliminaire", Dacia, 27, 1983, 19-43 Schauss G.P., "Fikellura Vases and Painters", Echos du Monde Classique / Classical Views 27, 27, 1983, 226-230 Schauss G.P., "Two Fikellura Vase Painters", BSA, 81, 1986, 251-295 Δικτυογραφία : Fikellura Pottery http://www2.ocn.ne.jp/~greekart/vase/h_fikell_e.html Fikellura style amphora http://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/gr/f/fikellura_style_amphora_with_a.aspx Γλωσσάριo : αμφορέας, ο Aπό τις λέξεις «αμφί» και «φέρω». Αγγείο με μακρόστενο ωοειδές σώμα και λαιμό στενότερο αυτού, που φέρει εκατέρωθεν δύο όμοιες κάθετες λαβές και στηρίζεται σε μικρό πόδι. Παραγόταν σε διάφορα μεγέθη, από τα μικρά δοχεία αρωματικών ελαίων έως τα μεγάλα αποθηκευτικά αγγεία για τη μεταφορά ή την αποθήκευση κυρίως υγρών αλλά και στερεών. Υπάρχουν πολλοί τύποι αμφορέων, όπως οι οξυπύθμενοι, οι παναθηναϊκοί, οι αμφορείς με λαιμό, οι νικοσθενικοί, οι αμφορείς SOS, οι τυρρηνικοί, οι τύπου Nola. αμφορίσκος, ο Αρωματοδόχο αγγείο με ανεστραμμένο κωνικό σώμα και δύο λαβές στον ώμο. ανθέμιο, το Διακοσμητικό στοιχείο με τη μορφή άνθους ή μπουμπουκιού (λατ. palmetta). αρύβαλλος, ο Αρωματοδόχο αγγείο σφαιρικού σχήματος. δίνος, ο (λέβης, ο) Μεγάλο, ανοιχτό ημισφαιρικό αγγείο χωρίς λαβές και πόδι και με πολύ χαμηλό λαιμό. Χρησιμοποιούνταν ως αγγείο ανάμειξης κρασιού με νερό, ενώ δινόταν και ως έπαθλο. επίχρισμα, το (ή γάνωμα) Πηλός σε υγρή μορφή που καλύπτει την επιφάνεια ενός κεραμικού αντικειμένου προκειμένου αυτό να αποκτήσει απαλή επιφάνεια μετά την όπτηση. κρατήρας, ο Από το ρήμα «κεράννυμι» (αναμειγνύω). Μεγάλο ανοιχτό αγγείο για τη μείξη του οίνου με το νερό. Το κρασί αυτό εκχυόταν σε οινοχόες. Υπάρχουν πολλοί τύποι κρατήρων: οι κιονωτοί, οι ελικωτοί, οι καλυκωτοί και οι κωδωνόσχημοι. Τοποθετούνταν συνήθως στο κέντρο του δωματίου όπου γίνονταν τα συμπόσια. Δημιουργήθηκε στις 26/1/2017 Σελίδα 5/6

κύλικα, η Βασικό αγγείο πόσεως των αρχαίων. Αποτελείται από ευρύ και ρηχό σώμα, το οποίο στηρίζεται σε λεπτό στέλεχος που απολήγει σε πόδι. Έχει πάντα οριζόντιες λαβές διαταγμένες συμμετρικά, συχνά αναδιπλωμένες. Ο εσωτερικός επίπεδος κυκλικός πάτος του αγγείου χρησιμοποιούνταν ως επιφάνεια ζωγραφικής διακόσμησης. Υπάρχουν πολλοί τύποι κυλίκων: τύπου κωμαστών, τύπου Σιάννων, τύπου Α (οφθαλμωτές), τύπου Β, τύπου Γ, τύπου Kassel, τύπου Droop. κωμαστής, ο Ο συμμετέχων στον κώμο, δηλαδή τον οργιαστικό χορό προς τιμήν του Διονύσου. Στην τεχνική ορολογία των αρχαιολόγων, κωμαστής είναι ο χορευτής που συνδέεται με το συμπόσιο και την οινοποσία. μελανόμορφος ρυθμός, ο Διακοσμητική τεχνική της αγγειογραφίας κατά την οποία οι μορφές αποδίδονται με μαύρο χρώμα πάνω στο ανοιχτόχρωμο φόντο του αγγείου, ενώ οι ενδυματολογικές και ανατομικές λεπτομέρειες δηλώνονται με εγχάρακτες γραμμές. μίκα, η Προσμείξεις του πηλού που προέρχονται από διαβρωμένα ορυκτά και πετρώματα (συνήθως μάρμαρο ή σχιστόλιθο). οινοχόη, η Από τις λέξεις «οίνος» και «χέω». Ωοειδής κανάτα κρασιού με μία λαβή, συνήθως ψηλότερη του πλάτους της. Έχουν διακριθεί 10 τύποι βάσει διαφοροποιήσεων στο προφίλ, το στόμιο και τη μορφή της λαβής του αγγείου. όλπη, η Παλαιότερα εθεωρείτο τύπος οινοχόης. Αγγείο ωοειδές και ψηλό συγκριτικά με το εύρος του. Φέρει ψηλή κάθετη λαβή που υψώνεται πάνω από το στόμιο του και χρησιμοποιείται για την έκχυση υγρών. πινάκιο, το Επιζωγραφισμένο πιάτο. πλοχμός, ο Φυτικό κόσμημα από περιπλεγμένους βλαστούς. ρόδακας, ο Διακοσμητικό στοιχείο κυκλικού σχήματος με μορφή τυποποιημένου άνθους τριαντάφυλλου, με έναν ή δύο ομόκεντρους κύκλους πετάλων. σκιαγραφία, η Τεχνική της αγγειογραφίας, κατά την οποία οι μορφές αποδίδονται με τη χρήση μελανού κυρίως χρώματος, χωρίς εγχάρακτες λεπτομέρειες. στάμνος, ο αγγείο για σερβίρισμα και αποθήκευση υγρών. Είναι αρκετά πιο κοντόχοντρο από τον αμφορέα και έχει δύο λαβές τοποθετημένες στο ύψος του ευρύ ώμου του. Έχει επίσης χαμηλό λαιμό και πόδι. Πολλά παραδείγματα έχουν βρεθεί στην Ετρουρία. υδρία, η Από τη λέξη «ύδωρ». Αγγείο με τρεις λαβές, δύο οριζόντιες στο επάνω μέρος του σώματος για τη μεταφορά του και μία κάθετη στο ύψος του ευρέος ώμου για έκχυση. Συνήθως μετέφεραν σε αυτό νερό, αλλά συχνά το χρησιμοποιούσαν και ως τεφροδόχο αγγείο και κάλπη. Ο τύπος της υδρίας που ο λαιμός της δεν ξεχωρίζει με σαφήνεια από το σώμα ονομάζεται κάλπις. Δημιουργήθηκε στις 26/1/2017 Σελίδα 6/6