Απεικονιστικά Καθοδηγούμενη Ακτινοθεραπεία IGRT Αναστασία Σαρχόσογλου Τεχνολόγος-Ακτινοθεραπείας, MSc ΓΟΝΚ «Οι Άγιοι Ανάργυροι» 1
Ακτινοθεραπεία (ΑΚΘ): Απεικονιστικά καθοδηγούμενη ειδικότητα Εξομοίωση Σχεδιασμός Επιβεβαίωση & χορήγηση θεραπείας Βασίζονται σε απεικονιστικές μεθόδους 2
Απεικονιστικά Kαθοδηγούμενη Ακτινοθεραπεία Image Guided Radiation Therapy IGRT χρησιμοποιεί τεχνολογία απεικόνισης πριν και κατά τη διάρκεια μιας θεραπείας στη θέση θεραπείας στο μηχάνημα θεραπείας προκειμένου να διασφαλιστεί η ακριβής στόχευση του όγκου-στόχου 3
Λήψη Σύγκριση & Αξιολόγηση Αποκατάσταση 4
Σκοπός παρουσίασης: Ρόλος της IGRT Προϋποθέσεις αποτελεσματικής IGRT κατά τη χορήγηση της εξωτερικής ακτινοβόλησης Θέματα: Αναγκαιότητα Στόχοι της IGRT Παράγοντες & ενέργειες Ρόλος του τεχνολόγου ακτινοθεραπείας 5
Σκοπός της ΑΚΘ: -υψηλές δόσεις ακτινοβολίας στον όγκο-στόχο προστατεύοντας όσο το δυνατό περισσότερο τους γύρω υγιείς ιστούς Αποτελεσματικότητα ΑΚΘ: Θεραπευτικός δείκτης: Πιθανότητα τοπικού ελέγχου της νόσου Πιθανότητα εμφάνισης τοξικότητας φυσιολογικών ιστών 6
Αύξηση θεραπευτικού δείκτη Bελτίωση στην ακρίβεια εντοπισμού του όγκου Bελτίωση στην κατανομή της δόσης ακτινοβολίας στον όγκο-στόχο Aξιοπιστία στον τρόπο εφαρμογής της θεραπείας Eκμετάλλευση των ραδιοβιολογικών διαφορών μεταξύ φυσιολογικών και νεοπλασματικών κυττάρων και ιστών (Αρχές ΑΚΘ Ογκολογίας-Πλατανιώτης) 7
Βελτίωση στην κατανομή της δόσης Πρωτοποριακών ΑΚΘ τεχνικών (3DCRT-IMRT-SRT..) ομοιογενή κατανομή δόσης στον όγκο-στόχο απότομη μείωση δόσης εκτός πεδίου θεραπείας Prostate IMRT 8
Μη ακριβής εφαρμογή ΑΚΘ τεχνικών Υποδοσιασμός όγκου-στόχου Υπερδοσιασμός υγιών ιστών διακινδυνεύοντας το θεραπευτικό αποτέλεσμα 9
Αξιοπιστία στον τρόπο εφαρμογής της θεραπείας Τεχνολόγος εφαρμόζει IGRT ελέγχει-αποκαθιστά 10
Στόχοι IGRT Απεικόνιση πεδίων ακτινοβόλησης Ανίχνευση - εκτίμηση γεωμετρικών σφαλμάτων Αποκατάσταση - Ακρίβεια Δυνατότητα μείωσης περιθωρίων ασφαλείας 11
Σφάλματα κατά τη χορήγηση ΑΚΘ ΑΚΘ σχεδιάζεται σε εικόνες που λαμβάνονται σε δεδομένη χρονική στιγμή ημερήσια θεραπεία έχει διάρκεια ολοκληρώνεται σε πολλές συνεδρίες Σχεδιασμός ΑΚΘ στατική διαδικασία Χορήγηση ΑΚΘ δυναμική διαδικασία 12
Η συνιστώσα του χρόνου καθιστά την ΑΚΘ εγγενώς επιρρεπή σε σφάλματα και αποκλίσεις κατά την διάρκεια μιας συνεδρίας ή/και ανάμεσα στις συνεδρίες τυχαία ή συστηματικά 13
Σφάλματα κατά τη χορήγηση ΑΚΘ Σφάλματα τοποθέτησης Αλλαγές στη διαμόρφωση μαλακών ιστών (συρρίκνωση, οίδημα) Κίνηση οργάνου Κίνηση ασθενούς Αποκλίσεις συστημάτων 14
Περιθώρια ασφαλείας Σφάλματα-αβεβαιότητες: Η έννοια των περιθωρίων ασφαλείας (GTV, CTV, ITV, PTV) εισήχθηκε στη διαδικασία του σχεδιασμού θεραπείας (ICRU) Τα περιθώρια ασφάλειας είναι ογκομετρικές προεκτάσεις σχεδιασμένες γύρω από τον όγκο και εμπεριέχουν υγιείς ιστούς 15
IGRT Ανίχνευση & απαλοιφή σφαλμάτων/αστοχιών Εργαλείο για τη μείωση των περιθωρίων (PTV) Μείωση περιθωρίων ασφαλείας Ελαχιστοποίηση δόσης στους γύρω υγιείς ιστούς Χαμηλή τοξικότητα Χορήγηση μεγαλύτερης δόσης στον όγκο-στόχο (υποκλασματοποίηση-hypo-fractionated RT) Αύξηση τοπικού ελέγχου Αύξηση θεραπευτικού δείκτη 16
intensifier 17
KV Cone-beam CT linac KV tube 18
Παράγοντες & ενέργειες Καθοριστικοί: ασφαλή και αποτελεσματική χρήση της IGRT Δόση απεικόνισης Διασφάλιση ποιότητας Εκπαίδευση Επικοινωνία 19
Δόση απεικόνισης Η IGRT προσθέτει δόσεις μικρές όχι όμως αμελητέες Η επαναλαμβανόμενη απεικόνιση θα μπορούσε να οδηγήσει στην εναπόθεση ουσιαστικής δόσης στους υγιείς ιστούς αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης ακτινικών βλαβών MIND THE DOSE 20
Βιολογικά αποτελέσματα καθημερινός έλεγχος με υπολογιστική τομογραφία θα μπορούσε να προσθέσει 1000 mgy μη στοχαστικά επίπεδα κίνδυνος στοχαστικού αποτελέσματος, πιθανότητα ανάπτυξης δευτεροπαθών νεοπλασμάτων ακτινοευαισθησία AAPM report Task Group 75 21
ALARA-IGRT: η δόση απεικόνισης να είναι όσο το δυνατό χαμηλότερη έτσι ώστε τα οφέλη να υπερτερούν των κινδύνων εφαρμογή μεθόδων όπου μειώνεται κάθε δόση η οποία δεν συνεισφέρει σε χρήσιμες για τη θεραπεία πληροφορίες 22
Μέθοδοι μείωσης της απεικονιστικής δόσης τροποποίηση στοιχείων λήψης περιορισμός του πεδίου απεικόνισης μείωση του αριθμού των προβολών περιορισμός της γωνίωσης της κεφαλής (ψηφιακή τομοσύνθεση) AAPM reports TASK GROUP 75,104 23
IMRT without IGRT Γενικά, η προστιθέμενη δόση είναι χαμηλή then IGWT Η δόση απεικόνισης μπορεί να προστατεύσει In God We Trust τους φυσιολογικούς ιστούς από τη RJ Schulz, AR Kagan. Med Phys 30:276, θεραπευτική δόση 2003 Η εφαρμογή πρωτοποριακών ΑΚΘ τεχνικών χωρίς την απεικονιστική καθοδήγηση θα μπορούσε να αποβεί επιβλαβής παρά επωφελής 24
Διασφάλιση Ποιότητας Προγράμματα απαραίτητα για τη βελτιστοποίηση των θεραπειών και αποφυγή ανεπιθύμητων συμβάντων Ποιοτικοί έλεγχοι, βαθμονόμηση απεικονιστικών μηχανημάτων Πολιτικές, πρωτόκολλα και τεκμηρίωση απεικονιστικών διαδικασιών Συστηματική αποτίμηση (audits) καθοδηγητικής πρακτικής και επανεξέταση (feedback) της μεθόδου 25
Εκπαίδευση νέες τεχνολογίες - προσωπικό απροετοίμαστο πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος να διασφαλιστεί η ασφαλής & αποτελεσματική χρήση της νέας τεχνολογίας και των νέων τεχνικών Συνεχιζόμενη εκπαίδευση εργαζόμενοι εφοδιάζονται με νέες γνώσεις & δεξιότητες, βελτιώνοντας τις μεθόδους προσφέροντας τελικά τη καλύτερη δυνατή φροντίδα στον ασθενή 26
Επικοινωνία Η ακτινοθεραπευτική ομάδα: ακτινοθεραπευτές ογκολόγοι, ακτινοφυσικοί & τεχν. ακτινοθεραπείας συνεργάζονται στενά για ένα κοινό σκοπό την παροχή βέλτιστης θεραπείας RT R MP Patient DOS RO 27
Σύγχρονες τεχνολογίες / τεχνικές (IGRT) πλήθος πληροφοριών και δεδομένων που πρέπει να διανεμηθούν, μεταδοθούν με ακρίβεια και αξιοπιστία ώστε να αποφευχθούν ενδεχόμενα σφάλματα RT R M P Patient DOS R O 28
Radiation Offers New Cures, and Ways to Do Harm the NY Times JAN. 23, 2010 Αναλύσεις Συμβάντων 1. SAFETY REPORTS SERIES No. 17 Lessons Learned From Accidental Exposures in Radiotherapy IAEA, VIENNA, 2000 2. RT Accident: ICRP P86 3. Radiotherapy Risk Profile - WHO 4. Towards Safer Radiotherapy BIR- IPEM-NHS-College of radiographers- Royal Collage of radiologist 5. A report of preventing accidental exposures from new external beam radiation therapy technologies ICRP publication 112 6. Application of the Risk Matrix Method to Radiotherapy, IAEA- TECDOC-1685, 2016 29
Ο ρόλος του τεχνολόγου ΑΚΘ Τεχνολογική ανάπτυξη στους τομείς απεικόνισης και ΑΚΘ ογκολογίας έχει διευρύνει το ρόλο και τη συμβολή του τεχνολόγου στο πλαίσιο των πρακτικών που πλέον εφαρμόζονται σήμερα Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Συλλόγων των Τεχνολόγων-EFRS Οδηγός προσόντων 30
ακριβής χορήγηση θεραπείας άριστη εκτέλεση απ/σης προετοιμασία Αντιμετώπιση σφαλμάτων Αξιολόγηση συμβάντων ασφαλής λειτουργία 31
Σύγχρονη ΑΚΘ: τεχνολόγο άριστα εκπαιδευμένο και καταρτισμένο στις πλέον σύγχρονες μεθόδους που συνεχώς ενημερώνεται και εξελίσσεται Patient in radiographer s hands 32
Συμπεράσματα Η απεικονιστική καθοδήγηση κατέχει ζωτικό ρολό στην ΑΚΘ ογκολογία Εξασφαλίζει την ακριβή στόχευση του όγκου παρέχοντας βελτιωμένο θεραπευτικό αποτέλεσμα Απαραίτητες προϋποθέσεις για την ασφαλή και αποτελεσματική εφαρμογή της είναι: η τεχνογνωσία, η διασφάλιση ποιότητας και η διαμόρφωση μιας κουλτούρας επαγγελματικής ανάπτυξης και συνεργασίας! 33
34