Δίκαιο Πληροφοριακών Συστημάτων

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Δίκαιο Πληροφοριακών Συστημάτων Ενότητα: Διαδίκτυο και Πνευματική Ιδιοκτησία Γεώργιος Πρεζεράκος Τμήμα ΗΥΣ

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

Σκοποί ενότητας Κατανόηση της έννοιας της πνευματικής ιδιοκτησίας (ΠΙ). Τι προστετεύεται και τι όχι Ανάλυση διαφόρων εμβληματικών υποθέσεων ΠΙ στον τεχνολογικό τομέα στις ΗΠΑ Συζήτηση για τις δυνατότητες που παρέχουν οι άδειες Creative Commons αναφορικά με την προστασία περιεχομένου στο Διαδίκτυο 4

Περιεχόμενα ενότητας 1. Πνευματική ιδιοκτησία 2. Sony Safe Harbour rule 3. MGM vs Grokster 4. Digital Millenium Copyright Act 5. Άδειες Creative Commons 5

Πνευματική ιδιοκτησία

Ορισμός Όταν κάποιος δημιουργεί λογοτεχνικά έργα ή έργα τέχνης αποκτά και κάποια δικαιώματα εκμετάλλευσής τους Έκδοση Αναπαραγωγή Για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα Με κάποιες εξαιρέσεις 7

Πνευματική ιδιοκτησία & Διαδίκτυο (1/2) Το Διαδίκτυο έχει αναδειχθεί στο κατεξοχήν μέσο παραβίασης των νόμων περί πνευματικής ιδιοκτησίας (Π.Ι.) Μουσική Φωτογραφίες Video (ταινίες, εκπομπές κλπ) Βιβλία Παιχνίδια κ.α. 8

Πνευματική ιδιοκτησία & Διαδίκτυο (2/2) Παράλληλα έχει βοηθήσει στο να αναζωπυρωθεί εκ νέου η συζήτηση για την πνευματική ιδιοκτησία Τι πρέπει να προστατεύεται; Πόσο πρέπει να χρεώνεται; 9

Τι προστατεύεται; (1/3) Λογοτεχνία ή έργα τέχνης Προστατεύεται η έκφραση των ιδεών Όχι οι καθαυτό ιδέες Βιβλία, πίνακες, φωτογραφίες, μουσικά έργα κ.α. Αλλά και αγάλματα ή και κτήρια (1 η Δεκ. 1990) Η καλλιτεχνική αξία του έργου δεν παίζει ρόλο Όμως το έργο πρέπει να είναι πρωτότυπο απαιτεί κάποιου είδους δημιουργική εργασία 10

Τι προστατεύεται; (2/3) Προγράμματα υπολογιστών Απαιτούν δημιουργική εργασία Και κόπο για την συγγραφή τους Οι περισσότερες χώρες προστατεύουν τα προγράμματα υπολογιστών Παρόλα αυτά η εφαρμογή δικαιωμάτων ΠΙ σε προγράμματα έχει δημιουργήσει μια σειρά από άλυτα θέματα 11

Τι προστατεύεται; (3/3) Προστατεύεται η γραφική διεπαφή με το χρήστη; Μπορεί ο δημιουργός μιας τέτοιας διεπαφής να στραφεί εναντίον τρίτου ο οποίος δημιούργησε μια άλλη διεπαφή παρόμοια με την πρώτη Υπόθεση Apple εναντίον Microsoft Αν ένα πρόγραμμα είναι μια βιβλιοθήκη από υπορουτίνες και ένα άλλο πρόγραμμα την χρησιμοποιεί αυτούσια τότε αυτό το πρόγραμμα θεωρείται παράγωγο του πρώτου ή όχι; 12

Ιδέες και έκφραση ιδεών (1/2) Προστατεύεται η καλλιτεχνική έκφραση των ιδεών και όχι αυτούσιες οι ιδέες Πχ σε ένα μυθιστόρημα προστατεύεται το κείμενο αλλά όχι απαραίτητα και η πλοκή Θεωρητικά μπορείτε να «δανειστείτε» την πλοκή και να γράψετε ένα δικό σας μυθιστόρημα Που βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή; Η έκφραση των ιδεών πρέπει να είναι σε απτή μορφή Ακόμα κι αν οι ιδέες δεν έχουν δημοσιευτεί 13

Ιδέες και έκφραση ιδεών (2/2) Δεν προστατεύεται η απλή συλλογή δεδομένων πχ Κατάλογος με όλες τις πόλεις της Ελλάδας Ο τηλεφωνικός κατάλογος Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να τον αντιγράψουμε χωρίς άδεια Εκτός αν έχει καταβληθεί δημιουργική προσπάθεια πχ: Λεξικό με τις πιο κοινά χρησιμοποιούμενες Ελληνικές λέξεις 14

Πότε θεμελιώνονται δικαιώματα Π.Ι.; Το έργο πρέπει να είναι πρωτότυπο Παράγωγο έργο; Όμοια έργα; Καταγραφή σε απτό μέσο Δήλωση σε αρμόδιο κρατικό οργανισμό (προαιρετικά) Χρήση του (προαιρετικά) 15

Ποιος έχει τα δικαιώματα; Δικαιώματα Δημιουργού Εργοδότη Ελεύθερου επαγγελματία Τα δικαιώματα μπορούν να μεταβιβαστούν Ο έχων τα δικαιώματα μπορεί να χορηγεί άδειες Χρήσης Αναπαραγωγής κλπ 16

Διάρκεια δικαιωμάτων Συνθήκη της Βέρνης (1886, 1896, 1908, 1914 (Berne), 1928, 1948, 1967, 1971 και 1979) Ε.Ε. ΗΠΑ Όσο ζει ο δημιουργός + 50 χρόνια τουλάχιστον Εφαρμοσμένη τέχνη -> 25 χρόνια Ταινίες -> 50 χρόνια Όσο ζει ο δημιουργός + 70 χρόνια τουλάχιστον Όσο ζει ο δημιουργός + 70 χρόνια τουλάχιστον Πρόβλημα συνταγματικότητας 17

Εξαιρέσεις (1/2) Αναφορά σε προστατευμένο έργο Ερευνητική εργασία Κριτική Περιλαμβάνει και αυτούσια τμήματα του έργου Πάντοτε πρέπει να αναφέρεται η πηγή Εύλογη χρήση (fair use) πχ Αντίγραφο CD ή προγράμματος Καταγραφή σε DVD τηλεοπτικού προγράμματος Δωρεάν διανομή αντιγράφου από πρωτότυπο το οποίο επίσης διενεμήθη δωρεάν 18

Εξαιρέσεις (2/2) Τα δικαιώματα εξαντλούνται Στα αντίγραφα που διέθεσε ο δημιουργός Ανεξαρτήτως γεωγραφικής περιοχής Εφόσον η διανομή έγινε σε απτό μέσο 19

Sony Safe Harbour Rule

Sony Safe Harbour Rule (1/3) To 1978 η Universal μήνυσε την Sony για το ζήτημα των συσκευών video τεχνολογίας Betamax Η Universal ισχυρίστηκε ότι προκύπτει παραβίαση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας από το γεγονός ότι ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα μπορεί να αντιγραφεί και να διανεμηθεί σε εκατοντάδες αντίτυπα 21

Sony Safe Harbour Rule (2/3) Το δικαστήριο αποδέχθηκε ότι μια κύρια χρήση των συσκευών ήταν η μαγνητοσκόπηση εκπομπών προκειμένου οι θεατές να μπορέσουν να τις παρακολουθήσουν την ώρα και μέρα που τους βόλευε. Το Ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ εξεδωσε το 1984 μια ιστορική απόφαση (Sony Corp. of America v. Universal City Studios, Inc., 464 U.S. 417 (1984)) με την οποία αθώωνε την Sony 22

Sony Safe Harbour Rule (3/3) Η απόφαση αυτή είναι γνωστή σαν Sony Safe Harbour Rule και έκτοτε έχει χρησιμοποιηθεί σαν βάση για την έκδοση πολλών δικαστικών αποφάσεων σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας Η φιλοσοφία της απόφασης είναι ότι οι περιορισμοί που θα επιβάλλοντο αν η απόφαση ήταν διαφορετική, θα δρούσαν καταστρεπτικά για Το εμπόριο Τον ανταγωνισμό Την έρευνα σε σχετικά προϊόντα και τεχνολογίες 23

Γιατί το Sony Rule είναι σημαντικό; Το δικαστήριο έκρινε ότι δεν τίθεται θέμα παραβίασης της πνευματικής ιδιοκτησίας όταν ένα προϊόν έχει τουλάχιστον μία σημαντική χρήση η οποία δεν παραβιάζει την πνευματική ιδιοκτησία Η απόφαση χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη σαφήνεια και απλότητα Δεν χρειάζεται να εξεταστεί η τεχνολογία του προϊόντος Δεν χρειάζεται καν να εξεταστούν ΟΛΕΣ οι (πιθανές) χρήσεις του Αρκεί να βρεθεί μία που να πληρεί το παραπάνω κριτήριο 24

MGM vs Grokster

MGM vs Grokster Η MGM μήνυσε τα p2p δίκτυα Grokster, Streamcast, και Sharman Networks με το αιτιολογικό ότι Εν γνώσει τους ωθούσαν τους χρήστες σε παραβιάσεις δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας Τον Απρίλιο του 2003, η Grokster και η Streamcast πέτυχαν δικαστική απόφαση που τους εντάσσει στο Sony Safe Harbour Rule 26

MGM vs Grokster The sequel H MGM άσκησε έφεση κατά της απόφασης που ενέτασσε το Grokster στο Sony Rule Η προσπάθεια αυτή εντάσσεται στην όλο και πιο έντονη μάχη που διεξάγεται για το copyright λόγω Της σύγκλισης των μέσων Της σύγκλισης των τεχνολογιών πληροφ. & επικοινωνιών Της διάδοσης των p2p δικτύων και των portals τύπου MySpace & YouTube 27

Τα επιχειρήματα της MGM (1/2) H Grokster ήξερε ότι το λογισμικό της θα χρησιμοποιείτο για παραβίαση, αργότερα δε ήξερε ότι οι χρήστες όντως το χρησιμοποίησαν γι αυτόν το σκοπό Ο κύριος σκοπός του λογισμικού Grokster είναι η παραβίαση των δικαιωμάτων Π.Ι. Η Grokster σχεδίασε επίτηδες το λογισμικό με τρόπο τέτοιο ώστε να παραβιάζει τα δικαιώματα Π.Ι. Το λογισμικό μπορούσε να σχεδιαστεί με διαφορετικό τρόπο 28

Τα επιχειρήματα της MGM (2/2) Όλα τα επιχειρήματα της MGM είναι ασύμβατα με το Sony Rule Απαιτούν κάτι από τα ακόλουθα Έγκριση ή απόρριψη προϊόντων με βάση τα ποσοστά των διαφόρων χρήσεων που κάνουν οι καταναλωτές Υποθέσεις σχετικά με το πώς ένα προϊόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον Γνώση τεχνολογικών παραμέτρων (από τα δικαστήρια) αναφορικά με το αν ήταν δυνατή κάποια εναλλακτική σχεδίαση Στην ουσία η MGM απαίτησε την κατάργηση του Sony Safe Harbour Rule 29

MGM vs Grokster Αποτέλεσμα (1/2) 27 Ιουνίου 2005 Το Ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ ξαναέστειλε την υπόθεση για εκδίκαση στα κατώτερα δικαστήρια Με ψήφους 9-0 Με το σκεπτικό ότι το αρχικό δικαστήριο ερμήνευσε το Sony Rule με πολύ ευρύ σκεπτικό Οι κατηγορούμενοι (Grokster κλπ.) με ενεργό τρόπο ωθούσαν τους χρήστες στο να κατεβάζουν μουσικά κομμάτια, ταινίες κλπ. 30

MGM vs Grokster Αποτέλεσμα (2/2) Συνεπώς εφόσον υπάρχει ενεργητική συμμετοχή από πλευράς κατηγορουμένων Ίσως (γι αυτόν και μόνο το λόγο) δεν πρέπει να ισχύσει το Sony Rule για την περίπτωση αυτή Κατά τα λοιπά, το Sony Rule έμεινε ανέπαφο (προς το παρόν) αν και βαριά τραυματισμένο Το Grokster σταμάτησε την λειτουργία του Η Streamcast έχασε άλλη μια δίκη και έχει κάνει έφεση Limewire? 31

DCMA Το Digital Millennium Copyright Act (DMCA) είναι νόμος των ΗΠΑ σχετικά με την πνευματική ιδιοκτησία Ποινικοποιεί τεχνολογίες, προϊόντα και υπηρεσίες που μπορούν να παρακάμψουν συστήματα ελέγχου της Πνευματικής ιδιοκτησίας Ποινικοποιεί την πράξη παράκαμψης ενός συστήματος ελέγχου της πρόσβασης ακόμα και αν δε λάβει χώρα παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας Αυξάνει τις ποινές για παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας στο Internet Ψηφίστηκε από το Κογκρέσο στις 8 Οκτωβρίου 1998 Στις 22 Μαΐου 2001, η ΕΕ πέρασε την οδηγία 2001/29/EC με παρόμοιο περιεχόμενο 33

Διατάξεις Απαγορεύεται στον οποιονδήποτε να κατασκευάσει, εισάγει, διαθέσει στο κοινό κλπ. Που Προϊόντα Τεχνολογίες Υπηρεσίες Συσκευές κλπ Στοχεύουν πρωτίστως στην παραβίαση της πνευματικής ιδιοκτησίας Χωρίς κανέναν άλλο εμπορικό σκοπό Εν γνώση του κατασκευαστή 34

DMCA & Λογισμικό (1/2) To DMCA δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην έρευνα και ανάπτυξη του λογισμικού Θεωρεί ότι το λογισμικό είναι κάτι σαν hardware Στην πραγματικότητα το λογισμικό είναι πολύ παραπάνω Το DMCA περιορίζει πλήρως την επικοινωνία αναφορικά με συστήματα λογισμικού που σχετίζονται με την πνευματική ιδιοκτησία π.χ. αλγόριθμους απoκρυπτογράφησης 35

DMCA & Λογισμικό (2/2) Συνεπώς περιορίζει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και ανάπτυξη της καινοτομίας Στις ΗΠΑ θεωρείται ότι ίσως παραβιάζει την 1 η τροπολογία του Συντάγματος Congress shall make no law. abridging the freedom of speech Στην Σύνταγμα μας π.χ. το ίδιο πράγμα περιγράφεται με επτακόσιες δεκαεννέα λέξεις (άθροισμα των λέξεων του άρθρου 14 και του άρθρου 15 του Συντάγματος) 36

To DMCA στα δικαστήρια (1/4) Edward Felten (Απρίλιος 2001) Με την ερευνητική του ομάδα ηθελαν να δημοσιεύσουν μια εργασία σχετικά με τους αλγόρθμους κρυπτογράφησης ηχογραφημένης μουσικής Οι δισκογραφικές τον απείλησαν με αγωγή εφόσον την δημοσίευε Βασίστηκαν στο DMCA O Felten αποφάσισε να πάει στα δικαστήρια σε μια προσπάθεια να υπερβεί τον DMCA Οι δισκογραφικές τελικά είπαν ότι δεν θα τον μηνύσουν Παρόλα αυτά ο Felten πήγε στα δικαστήρια βασιζόμενος στο λεγόμενο "Overbreadth Doctrine" 37

To DMCA στα δικαστήρια (2/4) Τελικά ο δικαστής ΔΕΝ υποστήριξε τον Felten Αποφάσισε ότι δεν έπρεπε να προχωρήσει η ουσιαστική εξέταση της υπόθεσης Το Υπ. Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατέθεσε έγγραφο στο δικαστήριο ότι δεν τίθεται θέμα παραβίασης του DMCA και πως η ομάδα Felten μπορεί να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα της έρευνας της Παρόμοιο έγγραφο κατατέθηκε και από την Ένωση των δισκογραφικών (RIAA) 38

To DMCA στα δικαστήρια (3/4) Ο ρώσος προγραμματιστής Dimitri Sklyarov συνελήφθη στις 16 Ιουλίου του 2001 για Παραβίαση του DMCA Έδινε μια ομιλία αναφορικά με τα κενά ασφαλείας στον Adobe Reader Advanced ebook Processor Έμεινε προφυλακισμένος μέχρι τις 6 Αυγούστου 2001 Αποφυλακίστηκε με εγγύηση 50.000$ και αναγκαστική παραμονή στην Β. Καλιφόρνια 39

To DMCA στα δικαστήρια (4/4) Αποφασίστηκε η προσαγωγή του σε δίκη (μαζί με τον εργοδότη του, ElcomSoft) αναφορικά με πέντε (5) παραβιάσεις του DMCA Τελικά δεν δικάστηκε γιατί έκανε συμφωνία με την εισαγγελία και στις 13 Δεκ. 2001 επέστρεψε στην Ρωσία Η δίκη έγινε και έληξε με αθώωση της Elcomsoft στις 17 Δεκ. 2002 40

DMCA Οι διαφωνίες συνεχίζονται O Tim Berners Lee (πατέρας του WWW) πιστεύει Το DMCA είναι κατά του ανταγωνισμού Δίνει στους ιδιοκτήτες πν. δικαιωμάτων το δικαίωμα να κατασκευάζουν κλειστές πλατφόρμες και να αποκλείουν τους ανταγωνιστές Είναι αναποτελεσματικό κατά της πειρατείας Ενώ δυσκολεύει τη ζωή των νομοταγών χρηστών 41

Άδειες Creative Commons

Creative Commons (1/8) 43

Creative Commons (8/8) 50

Στοιχεία αδειών Attribution No Commercial use No Derivative work Share alike 51

Three Expressions Human-Readable: Commons Deed Lawyer-Readable: Legal Code Machine-Readable: Digital Code, Metadata 52

Σχήμα αδειών 53

Παράδειγμα κειμένου άδειας 54

Άδειες 55

Αναζήτηση περιεχομένου με CC (1/2) 56

Αναζήτηση περιεχομένου με CC (2/2) 57

To μέλλον της Π.Ι. Ποιο είναι το μέλλον της πνευματικής ιδιοκτησίας; Θα καταργηθεί εντελώς; Θα μεταλλαχθεί σε κάτι διαφορετικό; Δείτε ένα σχετικό video http://www.youtube.com/watch?v=xj8zadkgdc0 58

Τέλος Ενότητας