Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Έρευνα στη Γυναικεία Αναπαραγωγή
Η Επιδημιολογική Προσέγγιση της Υγείας των Γυναικών της Χώρας μας Δρ. Δέσποινα Ανδριώτη Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας dandrioti@gmail.com
Δομή του μαθήματος Αποτύπωση επιπέδου υγείας Ανάδειξη παραγόντων που επηρεάζουν τη νοσηρότητα και θνησιμότητα του γυναικείου πληθυσμού Ανάδειξη αναγκαίων παρεμβάσεων και υπηρεσιών
Αναγκαίες παράμετροι: συνυπολογισμός, ποσοτικοποίηση 1. Δημογραφικά χαρακτηριστικά 2. Επιδημιολογικά (νοσηρότητα, θνησιμότητα) 3. Παράγοντες που επιβαρύνουν την υγεία (περιβάλλον, τρόπος ζωής) 4. Υπηρεσίες υγείας (δείκτες επάρκειας) 5. Δαπάνες υγείας
Δίκαιο ξεκίνημα ζωής Αρχή στην παιδική ηλικία Αλλαγή συμπεριφοράς σήμερα, οφέλη υγείας αργότερα Αντιμετώπιση των αναγκών ηλικιωμένων γυναικών
Αδικίες που επιμένουν Διακρίσεις μεταξύ των φύλων Διαφορές πλούσιων-φτωχών χωρών Ανισότητες μέσα στις χώρες
Δημογραφικά Στοιχεία
Population pyramids, EU-27, 2011 and 2060 (% of the total population)
5.303.690 άρρενες (49,2%) και 5.484.000 θήλεις (50,8%). ΕΛΛΣΤΑΤ 2011
Επιδημιολογικοί Δείκτες
Βρεφική Θνησιμότητα Ελλάδα, ΕΕ (27) 1970-2010 50 Infant deaths per 1000 live births Greece EU 40 30 20 10 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020
Πηγή: Εφημερίδα τα ΝΕΑ 2005
Υγιή γήέτη Ζωής ής( (Healthy Life Years, HLYs) ή HALE Παρατηρήθηκαν στην Ευρώπη σημαντικές αυξήσεις στο προσδόκιμο επιβίωσης αλλά: Γιατί να αυξάνουμε τα χρόνια ζωής αν είναι να αυξάνονται ταυτόχρονα οι ψυχικές και σωματικές βλάβες;
HALE (Health Adjusted Life Expectancy), Υγιές Προσδόκιμο Επιβίωσης (HALE) Το προσδόκιμο επιβίωσης αποτελεί μια ένδειξη για την αναμενόμενη διάρκεια ζωής του ατόμου και υπολογίζεται με βάση τους πίνακες επιβίωσης. Σύμφωνα με αυτούς εκτιμούμε ότι μια γυναίκα που γεννήθηκε στην Ελλάδα το 2002 αναμένεται να ζήσει 81,25, αλλά δεν γνωρίζουμε αν η γυναίκα αυτή θα είναι υγιής σ όλη τη διάρκεια της ζωής της HALE=LE-DALY
DALY Μεθοδολογικό εργαλείο, για τη μέτρηση του χαμένου χρόνου υγιούς ζωής που οφείλεται σε κακή υγεία Αναπτύχθηκε από τον ΠΟΥ και τη Διεθνή Τράπεζα Μετρά τα πιθανά υγιή έτη ζωής που χάνονται λόγω ανικανότητας, ασθένειας ή αναπηρίας
DALY Στη Έκθεση του ΠΟΥ 1990 ταξινομήθηκαν 10 ομάδες νοσημάτων που επιβαρύνουν την υγεία ανά χώρα Φάνηκε ότι οι νευροψυχιατρικές ρ διαταραχές είναι η κυριότερη αιτία επιβάρυνσης
Οι 10 κυριότερες ομάδες δυσλειτουργίας ως ποσοστό των συνολικών DALYs, για γυναίκες στην Ελλάδα α/α Ομάδες δυσλειτουργίας Σύνολο % DALYs 1. Νευροψυχιατρικές διαταραχές 24,8 2. Καρδιαγγειακά 23,9 3. Κακοήθη νεοπλάσματα 14,1 4. Νοσήματα του αναπνευστικού 7,5 5. Νοσήματα του μυοσκελετικού 5,5 6. Νοσήματα των αισθητηρίων οργάνων 5,5 7. Ατυχήματα 4,1 8. Διαβήτης 3,4 9. Ενδοκρινικά και μεταβολικά νοσήματα 2,4 10. Αναπνευστικά νοσήματα 1,0
DALY Βασίζεται στους δείκτες νοσηρότητας και θνησιμότητας Η νοσηρότητα παίρνει ειδικό βάρος σταθμίσεως, ώστε να μπορεί να περιγράψει αυτή την αλλαγή στην ποιότητα ζωής του ατόμου, που είναι αναγκασμένο να ζει σε συνθήκες αδυναμίας, ανικανότητας και αναπηρίας
DALY 1 DALY= 1 χαμένος χρόνος ζωής Προσδόκιμο Επιβίωσης Ιαπωνίδων είναι το μέτρο για πρόωρο θάνατο (έχουν το υψηλότερο προσδόκιμο επιβίωσης: 86,39 έτη) Ο υπολογισμός του γίνεται με ειδικά στατιστικά προγράμματα και για όλες τις χώρες μέλη
Νευροψυχιατρικές διαταραχές Ευθύνονται για το 28% παγκοσμίως όλων χρόνων ζωής που ζούμε με «αναπηρία» (επισκέψεις σε γιατρούς, φάρμακα, μείωση ποιότητας ζωής), αλλά μόνο για το 1.4% των θανάτων και το 1.1% των χαμένων χρόνων ζωής Μεγάλη επίδραση στην υγεία των πληθυσμών
All Causes world map - DALY - WHO2004
Πηγή: Εργαστήριο Δημογραφίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2011
Οι αιτίες των χρόνιων νοσημάτων Υποκρυπτόμενοι κοινωνικοοικονομικοί, πολιτισμικοί, πολιτικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες Κοινοί παράγοντες κινδύνου που επιδέχονται τροποποίηση Ενδιάμεσο ι παράγοντε ς κινδύνου Παγκοσμιοποίηση Κακή διατροφή Αυξημένη Αστυφιλία Έλλειψη σωματικής άσκησης Γήρανση πληθυσμού Χρήση καπνού αρτηριακή πίεση Αυξημένο σάκχαρο αίματος Παθολογικέ ς τιμές λιπιδίων αίματος Σημαντικότερα χρόνια νοσήματα Καρδιακά νοσήματα Έμφραγμα Καρκίνος Παράγοντες κινδύνου που δεν επιδέχονται τροποποίηση Παχυσαρκί α/ Υψηλός δείκτης μάζας σώματος Χρόνια αναπνευστι κά νοσήματα Ηλικία ιαβήτης Κληρονομικότητα
400 SDR all causes, 0-64, per 100000, female Greece EU 300 200 100 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020
15000 SDR all causes, 65+, per 100000, female Greece EU 10000 5000 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020
Συνολική θνησιμότητα κατά φύλο και ομάδες ηλικιών στη χώρα μας και σύγκριση με τις χώρες Eur-A. (Eur-A =100) 2010 Πηγή: WHO, 2011
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2013
Αναλογική θνησιμότητα γυναικείου πληθυσμού μέχρι 15 ετών το 2010 ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕΧΡΙ 15 ΕΤΩΝ 22% 23% ΛΕΜΦΙΚΟΥ & ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ ΑΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑ ΤΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ ΑΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ 28% 27% Πηγή: ΕΣΥΕ, 2010 και ίδιοι υπολογισμοί
Αναλογική θνησιμότητα γυναικείου πληθυσμού ηλικίας 15-24 ετών το 2010 ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 15-24 28% 5% 8% ΟΣΤΩΝ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ & ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΙΣΧΑΙΜΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ 5% ΤΥΧΑΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ 9% 45% ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΠΤΩΣΗ ΑΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ Πηγή: ΕΣΥΕ, 2010 και ίδιοι υπολογισμοί
Αναλογική θνησιμότητα γυναικείου πληθυσμού ηλικίας 25-64 ετών το 2010 ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 25-64 10% 12% ΟΡΓΑΝΩΝ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ & ΤΟΥ ΠΕΡΙΤΟΝΑΙΟ ΙΣΧΑ ΙΜΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΕΟΠΛ Α ΣΜΑ ΤΑ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΙΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 51% ΟΣΤΩΝ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΥ 13% ΙΣΤΟΥ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ & ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 14% ΆΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ Πηγή: ΕΣΥΕ, 2010 και ίδιοι υπολογισμοί
Αναλογική θνησιμότητα γυναικείου πληθυσμού ηλικίας 65+ το 2010 ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 65 ΚΑΙ ΑΝΩ ΑΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑ ΤΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ 23% 6% 7% 13% ΟΡΓΑΝΩΝ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ & ΤΟΥ ΠΕΡΙΤΟΝΑΙΟ ΙΣΧΑΙΜΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΝΟΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑ Λ ΙΚΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ 26% 25% ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗΣ ΚΥΚΛ ΟΦΟΡΙΑΣ Κ.Α. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑ ΡΔΙΟΠΑ ΘΕΙΑ Σ ΆΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ Πηγή: ΕΣΥΕ, 2010 και ίδιοι υπολογισμοί
Τα ποσοστά στους άνδρες είναι διπλάσια από ότι στις γυναίκες. Οι χώρες του Νότου έχουν χαμηλότερα ποσοστά. Εξαίρεση, Ολλανδία, Λουξεμβούργο
500 SDR, ischaemic heart disease, all ages per 100000, female Greece EU 400 300 200 100 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020 Πηγή: WHO, Health for all database, 2012
Η θνησιμότητα από Εγκεφαλικά είναι χαμηλότερη σο στο Νότο, εξαίρεση πάλι η Ολλανδία Έλεγχος βλαπτικών παραγόντων, (Μείωση του καπνίσματος, υπέρτασης) και βλί βελτίωση της περίθαλψης
300 SDR, cerebrovascular diseases, all ages per 100000, female 250 Greece EU 200 150 100 50 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020 Πηγή: WHO, Health for all database, 2012
20 SDR, motor vehicle traffic accidents, all ages per 100000, female Greece EU 15 10 5 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020 Πηγή: WHO, Health for all database, 2012
Κακοήθη νεοπλάσματα 2010 οι νέες περιπτώσεις καρκίνου ανήλθαν σε 2,3 εκατομμύρια, στα Κ-Μ της ΕΕ (53% άνδρες και 47% γυναίκες) Οι θάνατοι ανήλθαν σε περίπου ένα εκατομμύριο (56% άνδρες και 44% γυναίκες) Οι συχνότερες μορφές καρκίνου είναι κατά εντόπιση: μαστός, κόλον και ορθό και πνεύμονας Οι θάνατοι από κακοήθη νεοπλάσματα ανέρχονταν στη χώρα μας σε 25% του συνολικού αριθμού των θανάτων από όλες τις αιτίες μαζί
250 SDR, malignant neoplasms, all ages per 100000, female Greece EU 200 150 100 50 1970 1980 1990 2000 2010 2020
20 SDR, cancer of the cervix, all ages, per 100000 Greece EU 15 10 5 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020
60 SDR, malignant neoplasm female breast, all ages per 100000 Greece EU 50 40 30 20 10 1970 1980 1990 2000 2010 2020
Χρόνια Νοσήματα Σύνθετη και σφαιρική αντιμετώπιση τόσο στον πυλώνα της διάγνωσης και θεραπείας, όσο και πολύ περισσότερο στην πρόληψη και αγωγή υγείας και στην υποστήριξη τους με συνοδές πολιτικές και από τους άλλους τομείς της οικονομίας (γεωργία, ί βιομηχανία, μεταφορές κ.λ.π) Αναδιοργάνωση και ανάπτυξη του συστήματος πρόληψης και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Ερώτηση: Πολιτικές και μέτρα πρόληψης των χρόνιων νοσημάτων
Αντίρροποι παράγοντες διαθεσιμότητα καινοτόμου φαρμακευτικής αντιμετώπισης διαθεσιμότητα υπηρεσιών διάγνωσης και θεραπείας υστέρηση σε κρεβάτια ΜΕΘ, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο ανάγκη για ορθολογική οργάνωση της επείγουσας νοσοκομειακής φροντίδας έλλειψη πολιτικών πρόληψης και αγωγής υγείας υιοθέτηση υγιεινών προτύπων συμπεριφοράς
Μείζονες παράγοντες κινδύνου
Μείζονες παράγοντες κινδύνου για τον ελληνικό πληθυσμό, εκφρασμένοι σε DALYs, 2002 α/α Παράγοντες κινδύνου % 1. Καπνός 12,9 2. Υπέρταση 11,8 3. Υψηλός δείκτης μάζας σώματος 8,5 4. Υψηλή χοληστερόλη 76 7,6 5. Οινόπνευμα 4,3 6. Έλλειψη σωματικής άσκησης 35 3,5 7. Χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών 2,6 8. Ναρκωτικά 17 1,7 9. Μη ασφαλής σεξουαλική δραστηριότητα 0,8 10. Σιδηροπενία 05 0,5
Κάπνισμα Συσχετίζεται με μια σειρά από ασθένειες: ισχαιμική νόσο του μυοκαρδίου, έμφραγμα, κλπ αλλά και τη γέννηση ελλειποβαρών νεογνών Περίπου το 90% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα, το 80%, της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας και το 25% των καρδιοπαθειών, σχετίζονται με το κάπνισμα Αποτελεί έναν από τους τρεις σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου που οδηγεί σε θνησιμότητα, η οποία θα μπορούσε να αποτραπεί, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι το κάπνισμα στο γυναικείο πληθυσμό εξακολουθεί να αυξάνεται
Επιπολασμός του καπνίσματος στους ενήλικες στην Ελλάδα, 1994-19981998 και 1999-2001 και για τα δύο φύλα Πηγή: WHO, 2006
Αναλογία πληθυσμού 15 ετών οι οποίοι καπνίζουν κάθε μέρα στη χώρα μας σε σχέση με το μέσο όρο των χωρών Εur-A, A έτη 1997-1998 και 2001-2002
Εξέλιξη της κατανάλωσης Οινοπνεύματος για τις ηλικίες 15+ 25 Pure alcohol consumption, litres per capita, age 15+ Greece EU 20 15 10 5 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020
90 SDR, chronic liver disease and cirrhosis, all ages per 100000 Greece 80 EU 70 60 50 40 30 20 10 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020
Αναλογία παχύσαρκων ενηλίκων στην Ελλάδα και στις χώρες Εur-A, A το 2010
Νοσηρότητα από επιλεγμένα λοιμώδη νοσήματα Σεξουαλικά Μεταδιδόμενα Νοσήματα HIV Ηπατίτιδες Φυματίωση
Σεξουαλική και αναπαραγωγική γ υγεία Επίδραση στην επόμενη γενιά Επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, τοκετό και λοχεία κύρια αιτία θανάτου ομάδα 15-1919 ετών αναπτυσσόμενες α ες χώρες HIV/AIDS, πρώτη αιτία θανάτου για γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, παγκόσμια
HIV Η ετήσια επίπτωση σχετικά χαμηλή Οι γυναίκες-κίνδυνος κίνδυνος μόλυνσης- μέσω της ετεροσεξουαλικής επαφής- αμφιφιλόφιλος φφλόφλος σύντροφος Μολύνσεις ετερόφιλων από άτομα, τα οποία προέρχονταν από χώρες με γενικευμένη επιδημία HIV
Hπατίτιδα C Μακροχρόνια δυσμενή αποτελέσματα, για το άτομο και το σύστημα υγείας, ευθύνεται για το 30% των μεταμοσχεύσεων ήπατος Στη χώρα μας εκτιμάται ότι προσβάλει κυρίως τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών
Διάγραμμα 1: Διαχρονική εξέλιξη του συνολικού αριθμού δηλωθέντων κρουσμάτων φυματίωσης και των δηλωθέντων κρουσμάτων ανά εθνικότητα, Ελλάδα, 2004-2010 Πηγή: ΚΕΕΛΠΝΟ 2011
Φυματίωση Η θνησιμότητα μειώθηκε διαχρονικά στη χώρα μας Εκφράζονται ανησυχίες από τους επαγγελματίες υγείας, λόγω της παρατηρούμενης αύξησης της επίπτωσης της Οι επαγγελματίες υγείας προτείνουν την ενδυνάμωση των μέτρων επαγρύπνησης και παρέμβασης ιδιαίτερα σε ότι αφορά ευπαθείς και μετακινούμενους πληθυσμούς
Δείκτες Επάρκειας Υγειονομικού Τομέα
Δαπάνες Υγείας
Τι πρέπει να θυμόμαστε;;; Η υγεία των γυναικών χειροτερεύει Λόγω υιοθέτησης ανθυγιεινών προτύπων συμπεριφοράς και οικονομικής ο ο κρίσης Η αλλαγή χρειάζεται παρεμβάσεις:
Πηγή: εφημερίδα τα Νέα, 21/3/2009
ΕΛΛΣΤΑΤ. Έρευνα Υγείας (EU_SILC) 2007-20092009 Kentikelenis A et al. Health effects of financial crisis: omens of a Greek tragedy. Lancet 2011
The public health effect of economic crises and alternatively policy responses in Europe Stuckler et al. Lancet 2009
Άσκηση Τα τελευταία χρόνια, εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης, έχει παρατηρηθεί, χειροτέρευση του επιπέδου υγείας των γυναικών στη χώρα μας Το ΥΥ σκοπεύει να σχεδιάσει στοχευμένες (evidence based) παρεμβάσεις για τη βελτίωση της υγείας των γυναικών (σε ποιους τομείς); Κάλεσε τους επιστήμονες να υποβάλλουν τις προτάσεις τους: Εσείς τι προτείνετε;
Α ΟΜΑΔΑ - Πρόληψη - Εκπαίδευση από παιδική-εφηβική ηλικία - Αντικαπνιστικές καμπάνιες - Εκπαίδευση σε τρόπο ζωής - άσκηση - Δωρεάν εμβολιασμός - αυτοεξέταση μαστού - Ημερίδες ενημέρωσης-εκπαίδευσης - Εύκολη πρόσβαση σε πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας - Μείωση χρόνου αναμονής στα νοσοκομεία Β ΟΜΑΔΑ - Προληπτικός έλεγχος ουροδόχου κύστης - Ενίσχυση παροχής υπηρεσιών - Κινητές μονάδες υπηρεσίες σε απομακρυσμένες περιοχές - Πρόσληψη νοσηλευτών Γ ΟΜΑΔΑ - Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας - κέντρα υγείας - Εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας - Ενίσχυση ρόλου μαιών-μαιευτών (εκπαίδευση) - Ενημέρωση κοινού - εκπαίδευση - Αγωγή υγείας - αντισύλληψη - ενημέρωση εφήβων - Εισαγωγή νέων μεθόδων αντισύλληψης - Evidence based protocols
Πηγή: εφημερίδα τα Νέα 28/2/2010
Βιβλιογραφία Ανδριώτη Δ. Η Επιδημιολογική Προσέγγιση της Υγείας των Γυναικών στη Χώρα μας. Στο: Ρουμελιώτη Α., Κυριόπουλος Γ.(επιμ) Υγεία και Υπηρεσίες Υγείας στο Γυναικείο Πληθυσμό. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2008 World Health Organization (2006b). Highlights on health in Greece 2004 http://www.euro.who.int/highlights p// / g Kerstin Thümmler Κ, Britton Α, Kirch W (2009) Data and Information on Women s Health in the European Union. EU Directorate General for Health & Consumers
Σας Ευχαριστώ πολύ!!!!!