Επάρκεια και ποιότητα των υπηρεσιών υγείας για εφήβους στο Κέντρο και την Περιφέρεια

Transcript

1 Επάρκεια και ποιότητα των υπηρεσιών υγείας για εφήβους στο Κέντρο και την Περιφέρεια Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Επιστημονική Υπεύθυνη Ειδικού Κέντρου Εφηβικής Ιατρικής Έδρα UNESCO Εφηβικής Ιατρικής Α' Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»

2 Εφηβική Ιατρική WHO: Νέοι (young people) ετών Έφηβοι και νέοι ετών ~ 30% παγκόσμιου πληθυσμού ~ 15% Ελληνικού πληθυσμού ( ) Εφηβική Ιατρική: ειδικότητα που αναδύθηκε στο 2 ο μισό του 20 ου αιώνα ως συνέπεια της αυξανόμενης αναγνώρισης των ιδιαίτερων υγειονομικών αναγκών των εφήβων WHO 1986; Goodburn, Health Policy Plan 2008, ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2010

3 Ενήβωση - Εφηβεία Puberty - Adolescence Ενήβωση ενεργοποίηση νευροενδοκρινικού ΥΥΓ άξονα GnRH FSH, LH ωρίμανση γονάδων στεροειδή φύλου δευτερογενή χαρακτηριστικά φύλου GH IGF-1 αυξητική έκρηξη, ωρίμανση οργάνων-ιστών Εφηβεία ωρίμανση από τη νεανική στην ενήλικη γνωστική και κοινωνική συμπεριφορά Βιολογική - συμπεριφορική ωρίμανση: ξεχωριστές εγκεφαλικές διεργασίες με πιθανώς ξεχωριστό χρονοδιάγραμμα και νευροβιολογικό μηχανισμό Hochberg, Evo-Devo of Child Growth 2012

4 Puberty - Adolescence Ενήβωση - Εφηβεία στη σύγχρονη εποχή 1 η φορά στην ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπου Βιολογική ενήβωση -νευροενδοκρινικό στοιχείο - προηγείται σημαντικά της ηλικίας επιτυχούς λειτουργικότητας ως ενηλίκου - ψυχικό & κοινωνικό στοιχείο εφηβείας Σύγχρονες συνθήκες υγιεινής, διατροφής, ιατρικής η βιολογική ενήβωση π.χ. ηλικία εμμηναρχής έχει πέσει στο εξελικτικά καθορισμένο όριο Πολυπλοκότητα σύγχρονης κοινωνίας προσδοκία παρατεταμένης μόρφωσης/εκπαίδευσης, καθυστερημένης αναπαραγωγικής διαδικασίας Καθυστέρηση ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης Καθυστέρηση πλήρους εγκεφαλικής ωρίμανσης έως 25 έτη Hochberg, Evo-Devo of Child Growth 2012; Lebel 2008

5 Αναντιστοιχία (mismatch) στην ηλικία βιολογικής & ψυχοκοινωνικής ωρίμανσης Ουσιαστική πίεση στους σύγχρονους έφηβους αυξημένο κίνδυνο για ψυχοκοινωνικές διαταραχές: κατάθλιψη, ψυχικές, ψυχοσωματικές διαταραχές, κατάχρηση ουσιών, αντικοινωνική συμπεριφορά

6 Περισσότερες ψυχικές διαταραχές ξεκινούν ετών Συμβάλλουν σημαντικά στη νοσηρότητα των νέων σε όλες τις κοινωνίες Κακή ψυχική υγεία σχετίζεται με μειωμένη εκπαιδευτική πρόοδο & συμπεριφορές υψηλού κινδύνου Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας στις ηλικίες αυτές ασθενέστερη (ανεπάρκεια επαγγελματιών ΨΥ, μειωμένη ικανότητα, απουσία κινήτρου μη ειδικών, κοινωνικό στίγμα)

7 Σημαντικό ποσοστό νοσηρότητας/θνητότητας νέων στις αναπτυγμένες χώρες αποδίδεται στην κατάχρηση αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών Πρότυπα χρήσης ουσιών που εγκαθίστανται στην εφηβεία είναι σχετικά σταθερά και χρόνια

8 Αίτια Θνησιμότητας Εφήβων και Νέων ετών: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Τροχαία ατυχήματα ~ 66% (17,9/ /έτος) Ναρκωτικά ~ 15% (4/ /έτος) Αυτοκτονίες ~ 5% (1,3/100,000 /έτος) Μείωση 39% κατά τη δεκαετία (από 33.6 σε 20.4/ ; p=0.0002) TOTAL EXTERNAL CAUSES ROAD TRAFFIC ACCIDENTS DRUGS SUICIDES Τα 3 βασικά εξωτερικά αίτια θανάτου: κυρίως ψυχοκοινωνικά-συμπεριφορικά & σε μεγάλο βαθμό προλήψιμα

9 Αρνητικές επιπτώσεις της πρώιμης εγκυμοσύνης, ΣΜΛ aπειλούν την υγεία κυρίως των νέων στη 2 η δεκαετία της ζωής Παγκοσμίως στις ηλικίες Μητρική θνησιμότητα 15% θανάτων γυναικών 7% όλων θανάτων HIV/AIDS, TB 11% όλων θανάτων

10 Τουλάχιστον 12% των εφήβων Συμπεριφορές υψηλού κινδύνου Μεγαλύτερες επιπτώσεις στην υγεία Αναντίστοιχη προληπτική φροντίδα

11 Σημερινή γενιά νέων: σύνθετες προκλήσεις σε θέματα υγείας, σε μεγάλο βαθμό προλήψιμα Χάσμα μεταξύ υπηρεσιών υγείας που επιζητούν - επιβάρυνσης από σοβαρά προβλήματα Στις περισσότερες χώρες δεν έχει δοθεί επαρκής έμφαση στις ιδιαίτερες ιατρικές & ψυχοκοινωνικές ανάγκες των εφήβων που αντιμετωπίζονται στα πλαίσια παροχής υπηρεσιών είτε για παιδιά ή για μεγαλύτερους ενήλικες, σε παιδιατρικά ή παθολογικά εξωτερικά ιατρεία κυρίως για χρόνια ή οξέα νοσήματα, ενώ σε θέματα προληπτικής αγωγής, αναπαραγωγικής & ψυχικής υγείας είναι παραμελημένοι

12 Υπηρεσίες Υγείας Φιλικές προς τους Εφήβους, ΠΟΥ Adolescent Friendly Health Services, WHO 1. Δωρεάν ή προσιτή σε όλους τους νέους 2. Βολικές ώρες λειτουργίας και τοποθεσία 3. Ενημέρωση των νέων για όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας 4. Επαγγελματίες υγείας παρέχουν επαρκή ενημέρωση και υποστήριξη ώστε να βοηθήσουν το νέο άτομο να κάνει ελεύθερες και συνειδητές επιλογές ανάλογα με τις ανάγκες του κίνητρο να δουλεύουν με νέους μη-επικριτικοί, διακριτικοί, προσιτοί αφιερώνουν επαρκή χρόνο στους νέους δρουν με γνώμονα το συμφέρον των νέων αντιμετωπίζουν επαρκώς το πρόβλημα και πέρα από αυτό προσπαθούν να διερευνήσουν άλλα θέματα που επηρεάζουν την υγεία και την ανάπτυξη των εφήβων

13 Υπηρεσίες Υγείας Φιλικές προς τους Εφήβους, ΠΟΥ Adolescent Friendly Health Services, WHO 5. Υπηρεσία Διασφαλίζει ιδιωτικότητα (διακριτική είσοδο) Διασφαλίζει μικρό χρόνο αναμονής επισκέψεων με ή χωρίς ραντεβού, και όπου είναι απαραίτητο γρήγορες παραπομπές Στερείται κοινωνικού στίγματος Ελκυστικό, καθαρό, ασφαλές περιβάλλον Παρέχει ενημέρωση με ποικιλία μεθόδων 6. Παρέχονται υπηρεσίες υγείας που απαιτούνται για να εκπληρώσουν τις ανάγκες όλων των νέων στην ίδια δομή ή μέσω παραπομπών 7. Παρέχονται υπηρεσίες υγείας βασισμένες σε πρωτόκολλα και κατευθυντήριες οδηγίες

14 Υπηρεσίες Υγείας Φιλικές προς τους Εφήβους Oλιστική & διεπιστημονική προσέγγιση για πρόληψη και προαγωγή υγείας των εφήβων: περιορισμένες στην Αθήνα Ειδικό Κέντρο Εφηβικής Ιατρικής, Α Παιδιατρικής Πανεπιστημιακής Κλινικής Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» 1 η Πανεπιστημιακή Δομή Φιλική προς τους Εφήβους που λειτούργησε στην Ελλάδα από το 2005 φιλοξενεί τη μοναδική έδρα UNESCO στον κόσμο για την Εφηβική Ιατρική μοναδικό θεσμοθετημένο Κέντρο στη χώρα (Αρ. ΦΕΚ 1936, ) για παροχή εξειδικευμένης ιατρικής φροντίδας, μετεκπαίδευση και εξειδίκευση στον τομέα της Εφηβικής Ιατρικής

15 Γεώργιος Π. Χρούσος Εφηβιατρική: Αναγκαιότητα και προοπτικές Ιατρική 1981; 40,

16 Ειδικό Κέντρο Εφηβικής Ιατρικής Ιατρεία που λειτουργούν μεσημεριανές & απογευματινές ώρες για εφήβους ετών: Γενικής Εφηβικής Ιατρικής, Αγωγής Υγείας και Εμβολιασμού Άθλησης και Διατροφής Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής Γυναικολογικό Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Λοιμώξεων Ενδοκρινολογικό Αλλεργιολογικό Δερματολογικό Παιδοψυχιατρικό Ψυχολογικής υποστήριξης και Συμβουλευτικής Ατομικής Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής Γονέων 2010: 1 μήνα υποχρεωτική εκπαίδευση στην Εφηβική Ιατρική στην Ειδικότητα

17 Υπηρεσίες Υγείας Φιλικές προς τους Εφήβους Προτεραιότητα στο μέλλον είναι να διασφαλιστεί πως σε κάθε νομό θα λειτουργήσουν οργανωμένες καινοτόμες Υπηρεσίες Υγείας Φιλικές προς τους Εφήβους, στελεχωμένες από κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας στην Εφηβική Ιατρική

18 Ευχαριστώ θερμά