ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο δεύτερο µέρος της πτυχιακής εργασίας βλέπουµε τις αναδιαµορφώσεις που προκαλούν οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και των ψηφιακών επικοινωνιών πάνω στις βασικές έννοιες της πραγµατικότητας και του κοινωνικού χώρου. Έτσι, σκιαγραφείται η λειτουργία της εικόνας στον κυβερνοχώρο σαν µια εκδήλωση µέσα στην ψηφιακή επικράτεια ενός θεωρητικού µηχανισµού παραγωγής συνδέσµων και παραποµπών που υφαίνουν τον ιστό των κοινωνικοπολιτιστικών πρακτικών. Μια τέτοια λειτουργία εµφυτεύεται στις αναδυόµενες κυβερνοχωρικές εµπειρίες της πραγµατικότητας. Που πρόκειται για την πραγµατικότητα του συναµφότερου της πολλαπλής ταυτότητας των υποκειµένων και της ενδεχοµενικής υπόστασης των εννοιών που διαρθρώνεται µεταξύ ανθρώπου-µηχανής-δικτύου-ανθρώπου. ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΥ Στην συνεχώς εξελισσόµενη και αναπτυσσόµενη τεχνολογική πρόοδο σε όλους τους τοµείς της ζωής µας εµφανίζεται η ανάγκη και η υποχρέωση της χρήσης του Η/Υ της τόσο µικρής αλλά τόσο υποσχόµενής συσκευής που έχει βαλθεί για τα καλά να µας αποδείξει ότι µε ένα πάτηµα ενός πλήκτρου µπορεί να µας φέρει όλον τον κόσµο στα «πόδια» µας. Η εξέλιξη των νέων τεχνολογιών πρόσθεσε στο λεξικό µας νέους ορισµούς και νέες εκφράσεις που είναι κοινά αποδεκτές παγκοσµίως. Ο όρος «Κυβερνοχώρος» έχει πλέον εγγραφεί στο καθηµερινό µας λεξιλόγιο στις δύο τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα. Παρότι γενικώς µπορεί κανείς να πει ότι αναφέρεται σε µια συµπλοκή του πραγµατικού χώρου (ή καλύτερα του φυσικούκοινωνικού χώρου στην οποία βιώνεται η φυσική-κοινωνική πραγµατικότητα) µε τις διαµορφούµενες νέες τεχνολογικές προοπτικές (ή καλύτερα µε κάποιες τεχνολογικές
δυνατότητες που είτε έχουν ήδη υλοποιηθεί είτε τώρα αναπτύσσονται ή ακόµη αποτελούν προϊόν της φαντασίας), υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι µε τους οποίους γίνεται κατανοητή η έννοια του κυβερνοχώρου. (Μωυσή Α. Μπουντουρίδη, Απρ.1996). Πολλοί ήταν οι επιστήµονές και λόγιοι που ασχολήθηκαν µε τον όρο του Κυβερνοχώρου αλλά και παρόµοιες έννοιες, ο «νονός» όµως του Κυβερνοχώρου ήταν ο William Gibson όταν το 1984 στο βιβλίο επιστηµονικής φαντασίας που έγραψε µε όνοµα «Νευροµάντης» (Neuromancer), (Εικ. 99), χρησιµοποίησε αυτόν τον όρο, πολύ ήταν αυτοί που τον ακολούθησαν, παρακάτω παραθέτεται ένα εύρος από όρους του Κυβερνοχώρου καθώς και µια γκάµα από αλληλένδετους όρους µε αυτόν. Με τον «Κυβερνοχώρο» προσπάθησε ο W. Gibson να αποδώσει το όραµά του για ένα παγκόσµιο δίκτυο υπολογιστών που συνενώνει ανθρώπους και πληροφορία, µηχανές προγράµµατα και δεδοµένα, και σχηµατίζει το υλικό υπόβαθρο, µέσα στο οποίο πραγµατοποιείται η κίνηση (πλοήγηση) σε έναν αλληλεπιδραστικό δυνητικό κοινωνικό χώρο. Για παράδειγµα, γράφει στο «Νευροµάντη». «Κυβερνοχώρος, µια συναινετική παραίσθηση που βιώνεται καθηµερινά από τα δισεκατοµµύρια των νόµιµων χειριστών, σε κάθε έθνος, από τα παιδιά που διδάσκονται τις µαθηµατικές έννοιες. Μια γραφική αντιπροσώπευση των στοιχείων που αφαιρούνται από τις τράπεζες κάθε υπολογιστή στο ανθρώπινο σύστηµα. Αδιανόητη πολυπλοκότητα. Οι γραµµές φωτός κυµάνθηκαν στο nonspace του µυαλού, των συστάδων και των αστερισµών των στοιχείων. Όπως τα φώτα πόλεων, που υποχωρούν.» (William Gibson, 1984), (Μ. Μπουντουρίδης, Νοε. 1996). Ο Κυβερνοχώρος αναφέρεται σε έναν εικονικό (virtual) κόσµο (πραγµατικότητα) µέσα από τους Η/Υ που υπάρχουν σε όλον τον πλανήτη µέχρι τα δίκτυα των Η/Υ. Ο Κυβερνοχώρος είναι ένα συνηθισµένο θέµα της επιστηµονικής φαντασίας. Εφόσον ο Κυβερνοχώρος δεν πρέπει να συγχυσθεί µε τον όρο διαδίκτυο, συχνά χρησιµοποιείται για την αναφορά σε αντικείµενα και στις ταυτότητες τους που υπάρχουν κατά ένα µεγάλο µέρος µέσα το ίδιο στο δίκτυο Η/Υ, έτσι ώστε ένας ιστό-τόπος (web site) παραδείγµατος χάριν µπορεί µεταφορικά να χρησιµοποιηθεί το «υπάρχει στον κυβερνοχώρο» (exist in cyberspace) (Μ. Μπουντουρίδης, Νοε. 1996).
Σύµφωνα µε την παραπάνω ανάλυση, τα γεγονότα που πραγµατοποιούνται στο διαδίκτυο δεν γίνονται δεν συµβαίνουν στις χώρες των χρηστών ή των κεντρικών υπολογιστών /εξυπηρετητών (servers) που βρίσκεται η φυσική υπόσταση αλλά στο κυβερνοχώρο. Αυτό θα γίνει µια λογική άποψη όταν παρεχόµενες υπηρεσίες (π.χ. Freenet) γίνονται πιο διαδεδοµένες και η φυσική ταυτότητα και η θέση των χρηστών γίνονται αδύνατες να καθοριστούν λόγο της ανωνυµίας ή της χρήσης ψευδώνυµου στις επικοινωνίες. Με αποτέλεσµα έτσι οι νόµοι του οποιοδήποτε κράτους να µην είχαν ισχύ. Η εκποµπή Digimon παρουσιάζει µια έκδοση του κυβερνοχώρου που την αποκαλεί ψηφιακό κόσµο (Digital World). Ο ψηφιακός κόσµος είναι ένα παράλληλο σύµπαν (parallel universe), φτιαγµένος από τα στοιχεία του ιαδικτύου. Ο Κυβερνοχώρος, στην παρούσα µορφή του, έχει πολλά κοινά µε την Άγρια ύση του 19ου Αιώνα, «Είναι απέραντος, πολιτιστικά και νόµιµα διφορούµενος, προφορικά λιτός, σκληρός για να µπεις και να κάνεις «αρπαχτές» (hard to get around in, and up for grabs). Τα µεγάλα ερευνητικά ιδρύµατα υποστηρίζουν ήδη ότι έχουν πάρει τη θέση τους στο Κυβερνοχώρο, αλλά οι περισσότεροι από τους πραγµατικούς «κατοίκους» είναι απόµεροι και ανεξάρτητοι, µερικές φορές στο σηµείο της ακοινωνησίας. Είναι, φυσικά, ένα τέλειο έδαφος αναπαραγωγής για άτοµα εκτός νόµους και δηµιουργούς νέων ιδεών για την ελευθερία.», (John Perry Barlow, 1990). «ο Κυβερνοχώρος είναι η γενέτειρα της Εποχής της Πληροφορίας - η τοποθεσία όπου οι πολίτες του µέλλοντος προορίζονται για να κατοικήσουν.» (John Perry Barlow, 1990). Κυβερνοχώρος «ο αιθέρας που περιέχεται και καταλαµβάνει το εσωτερικό όλων των Η/Υ». (Sardar Z. & Ravetz J.R., 1995). «Το ιαδίκτυο είναι ένα είδος κατσαρίδας της σύγχρονης εποχής,» λέει, «Θα επιζήσει.» (Paul Vixie, Internet Software Consortium, 23rd October 2002). 51
O Julian Jaynes αναφέρει ότι «Ο Κυβερνοχώρος είναι «in»χωρίς αµφιβολία. Είναι µία ενδελεχής κατασκευή λογισµικού µε για πληροφορίες, τρισδιάστατη και µέσα από έναν Η/Υ, µπορεί να έχει κανείς οπτική αντίληψη, να χειρισθεί και «να πετάξει µέσα από τις κορυφαίες αναφορές» και εκθέσεις,στοιχείων και των βοηθητικών εργαλείων.». (Joachim Paul, 1996). ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ Ο δρόµος µας οδηγεί πίσω στην αρχαιότητα, αυτή τη φορά στην Ελλάδα. Ο αρχαίος ελληνικός όρος «κυβερνήτες» σηµαίνει τον αρχηγό ενός πλοίου, τον κυβερνήτη του, τον καπετάνιο. Συντονισµένοι µ αυτή τη λέξη είναι η ικανότητα του να χειρίζεται κανείς το τιµόνι, συνυφασµένη µε την λέξη τέχνη, και µέσα από τον όρο κυβερνητικός αποδίδεται η ιδιότητα του κυβερνάν, ως ιδιότητα να κάνει κάτι κάποιος µε τα χέρια, και από τον οποίο προέκυψαν οι έννοιες «τεχνική» και «τέχνη». Έτσι έχουµε νά κάνουµε µε την ενέργεια των χεριών καθώς και τον συντονισµό της οδήγησης και ελέγχου στη θάλασσα, που συµπεριλαµβάνει τον Οδυσσέα αν κάποιος σκεφτεί για τον Οδυσσέα, ως τον φηµισµένο κυβερνήτη. Στην πιο αφηρηµένη έννοιά της «Κυβερνητική» σηµαίνει την ικανότητα να µετακινείται κανείς αυτόνοµα, µέσα από ένα συνεχώς µεταλλασσόµενο περιβάλλον-εδώ έχουµε την εικόνα µίας υψηλής θάλασσας µε όλους τους κινδύνους της-µία διαδικασία ελέγχου, στην ευρύτατη έννοιά της. Αλλά αυτή την ικανότητα την κατέχουν ζωντανά όντα, κατ επέκταση η κυβερνητική δεν έχει να κάνει µε την ίδια τη ζωή. Το 1948 ο Norbert Wiener (Εικ. 112), χρησιµοποίησε τον όρο αυτών (Κυβερνό-)στις θεωρίες του της µελέτης και του ελέγχου της ροής πληροφοριών µεταξύ ζώντων ή τεχνητών επικοινωνούντων συστηµάτων (Wiener, 1948a). Η προέλευση του δεύτερου µέρους της έννοιας «Χώρος» είναι µάλλον εύκολο να προσδιορισθεί. Προέρχεται από το Λατινικό «Spatium» που σηµαίνει διάστηµα, παρεµφερής έννοια µε «διάστηµα», «µεσοδιάστηµα» και «διάστηµα χρόνου», ή οποία
χρησιµοποιήθηκε σαν µία έκφραση για την απόσταση. Αν και η Λατινική γλώσσα κατέχει µία µόνο λέξη, για την έκφραση του χρόνου «tempus», η πρόσφατη καθαρή διάκριση ανάµεσα στους όρους «χρόνος» και «διάστηµα», δεν αντανακλάται µέσα από τον όρο «διάστηµα». Αυτό είναι εύκολα κατανοητό, εάν υπολογίσουµε ότι για έναν αρχαίο Ρωµαίο η κάλυψη µίας µεγαλύτερης απόστασης χώρου χρειαζόταν επίσης έναν µεγαλύτερο χρόνο. Ο Norbert Wiener επινόησε τον όρο κυβερνητική για την περιγραφή συστηµάτων ελέγχου µε την χρήση των Η/Υ, φτάνοντας έως την δεκαετία του 1960 µε το κανάλι BBC και την τότε τηλεοπτική σειρά «Doctor Who», µε τους αντιπάλους του Doctor Who να ονοµάζονται Cybermen (Wiener, 1948a). Η διαφορά του κυβερνοχώρου µε οποιονδήποτε άλλο χώρο είναι ότι σε οποιονδήποτε χώρο απαιτούνται σταθερά σηµεία αναφοράς, στο δε κυβερνοχώρο δεν υπάρχουν καθορισµένα όρια και σηµεία προσανατολισµού, άρα στερείται διαστάσεις, το µόνο υπάρχων σηµείο αναφοράς είναι ο άνθρωπος και οι πράξεις που επιτελεί. Ένας ορισµός που προκύπτει από τα παραπάνω είναι ότι ο Κυβερνοχώρος είναι το σύνολο των ανθρώπινων πράξεων που αποτυπώνονται πάνω σε µαγνητικό υλικό. Σύµφωνα µε το παραπάνω η ηλεκτρονική αλληλογραφία καθώς και οι ιστό - σελίδες ή ακόµα και τα απλά αρχεία που αποστέλλουµε µέσω του ιαδικτύου η που υπάρχουν στο σκληρό µας δίσκο είναι µέρος του κυβερνοχώρου (η αποτύπωση σε ηλεκτρονική µορφή σκέψεων και πράξεων που προορίζονται για µελλοντική χρήση από µας ή τους γύρω µας), δεν είναι όµως µόνο αυτά, είναι και η αποτύπωση σε χώρους άγνωστους ως προς εµάς, αποτελεσµάτων από πράξεις ή παραλείψεις πράξεων. Χαρακτηρίζεται από τρεις ιδιότητες / χαρακτηριστικά, είναι αόρατη (πολύ λίγα µέρη της είναι προσβάσιµα σε µας), πρωτεϊκή (γίνεται παραλληλισµός µε τον Πρωτέα, όπως αυτός σαν θεός µπορούσε να πάρει διάφορες µορφές έτσι και ο Κυβερνοχώρος αλλάζει συνέχεια τις διαστάσεις και την υφή του, νέα στοιχεία προσθέτονται και παλιά στοιχεία διαγράφονται, νέες τεχνολογικές ιδέες επιτρέπουν την καταγραφή νέων και περισσότερων δεδοµένων, νέες ευκαιρίες παρουσιάζονται στους χρήστες για να γνωρίσουν τις άγνωστες όψεις του και να προσπαθήσουν να µάθουν µεθόδους πώς να κρύψουν, να τροποποιήσουν ή να προβάλλουν τα ίχνη τους ) και µυστηριώδης (λόγω του ότι κανένας δεν µπορεί σε οποιαδήποτε στιγµή να
γνωρίζει το πλήρη περιεχόµενο του, π.χ. η «κατασκοπεία» των διάφορων και ποικίλων εταιρειών στο διαδίκτυο καθώς και τα log files που δηµιουργούνται από αυτές καταχωρούνε και χρησιµοποιούνε τα στοιχεία µας χωρίς εµείς να γνωρίζουµε ποια στοιχεία επιλέγουν να κρατήσουν, τι επεξεργασία δέχονται καθώς και πως τα χρησιµοποιούνε ) αυτή η όψη του κυβερνοχώρου που κατέχει µια τεράστια έκταση και µέχρι σήµερα κανένας εξερευνητής ή χαρτογράφος δεν έχει προσπαθήσει (τολµήσει) να την περιγράψει ή να ορίσει και να οριοθετήσει όρια και σύνορα. Για έναν προσωπικό Η/Υ που δεν είναι συνδεδεµένος µε το διαδίκτυο ο Κυβερνοχώρος του είναι καθαρά ατοµικός και σχετικά εύκολα ελέγξιµος αφού µπορεί να ρυθµιστεί µε τρόπο τέτοιο ώστε να υπάρχει αποκλειστική πρόσβαση στο περιεχόµενο του Η/Υ και µε τις κατάλληλες γνώσεις και προγράµµατα καθαρισµού (sweepers) να διαγράφονται στοιχεία από το µητρώο του Η/Υ (registry remarks) και άλλα αρχεία µε αδύνατη την επαναφορά τους. υστυχώς (ή ευτυχώς) σήµερα οι περισσότεροι χρήστες συνδέονται µε το διαδίκτυο µε άλλους χρήστες σε οποιοδήποτε µέρος του πλανήτη µε αποτέλεσµα να γίνουν κοινωνοί µια ευρύτερης κοινωνίας που οι πράξεις και οι παραλήψεις του ενός επηρεάζουν άµεσα τον άλλον, προβάλλοντας έτσι σήµερα ένα από τα µεγαλύτερα ερωτήµατα και θέµατα συζητήσεων του ιαδικτύου που είναι τα όρια της εξουσίας της δικτυακής κοινότητας ως προς τα µέλη της και οι κανόνες µεταξύ των χρηστών. Είναι πρώιµο για να πούµε ποιο νόµοι (γραπτοί ή άγραφτοι) αλλά και ποιοι κανόνες συµπεριφοράς θα ισχύσουν στο διαδίκτυο αλλά και στα άλλα τµήµατα του κυβερνοχώρου, ούτε µπορούµε να σκεφτούµε (φανταστούµε) ποιοι τρόποι θα χρησιµοποιηθούν για την πραγµατοποίηση του ελέγχου αλλά και ποίες ποινές θα είναι αυτές που θα µπορούν να επιβληθούν στους παραβάτες του; ίσως κάποια µορφή κυβερνοεξορίας! ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΗΛΘΑΝ ΟΛΕΣ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΣΚΕΨΕΙΣ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ
Η επιστήµη της κυβερνητικής έχει περίοδο ζωής µερικές δεκαετίες. Όπως πολλές άλλες τεχνολογικές εξελίξεις και πρόοδοι έτσι και αυτή εξελίχθηκε κατά την διάρκεια (και µετά) του ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου (δεκαετία του 1940) από διάφορά πανεπιστήµια της Αµερικής και της αµερικανικής κυβέρνησης για στρατιωτικές έρευνες που ήταν και ο σηµαντικότερος παράγοντας της εξέλιξης αυτής της επιστήµης µέσω διαφόρων ερευνών που γίνονταν την εποχή αυτή. Παράδειγµα αυτού ο Paul Edwards που µέσω των εξειδικευµένων γνώσεων που απέκτησε την περίοδο αυτή πάνω σε θέµατα πολεµικής τεχνογνωσίας µπόρεσε µέσω της εµπειρίας του να βάλει τις βάσεις για την επικράτηση του κοινωνικοπολιτικού µοντέλου του κλειστού κόσµου της ψυχροπολεµικής εποχής, (Edwards, 1996). Μια δεύτερη εξέλιξη ήταν η στρατιωτική επιστηµονική διαµεσολάβηση της δεκαετίας του 1940 µε τις προοπτικές µεγαλόπνοων σχεδίων κατεύθυνε την οργάνωση του επιστηµονικού έργου σε ποίο παραγωγικές κατευθύνσεις. Σηµαντικό ρόλο στην εξέλιξη αυτή έπαιξε ο Warren Weaver, που το 1949 έγραψε για την αντιµετώπιση της οργανωµένης πολυπλοκότητας. Εκεί αναφέρει ότι η ανθρωπότητα πρέπει να κάνει ένα τρίτο βήµα προόδου µετά τον 19 ο (προβλήµατα απλότητας) και 20 ο αιώνα (ανοργάνωτης πολυπλοκότητας) λόγω ότι τις οργανωµένης πολυπλοκότητας. Λύση σε αυτά τα προβλήµατα µπορεί να δώσει η επιστήµη µέσω της ανάπτυξης στο καιρό του πολέµου νέων τύπων ηλεκτρονικών υπολογιστικών µηχανηµάτων και δεύτερων η µικτή οµαδική προσέγγιση της επιχειρησιακής ανάλυσης (Weaver, 1949). Ένας από τους µαθηµατικούς µε αντικείµενο την επιχειρησιακή ανάλυση ήταν ο Norbert Wiener, ήταν καθηγητής µαθηµατικών στο MIT αλλά λίγα χρόνια µετά από την εγκατάσταση του στη Βοστόνη γνώρισε και συνεργάστηκε µε τον Arturo Rosenblueth, νευροφυσιολόγο της Ιατρικής σχολής του Harvard που µαζί µε τον Julian Bigelow που ήταν µηχανικός συνεργάστηκαν σε ένα ερευνητικό πρόγραµµα για την ανάπτυξη αυτοµατισµών αντί-αεροπορικών οπλικών συστηµάτων το 1940. Αυτό ήταν το ξεκίνηµα για την αντιµετώπιση προβληµάτων οργανωµένης πολυπλοκότητας, ξεκινώντας µια νέο επιστηµονικό πεδίο, αυτό, µε την ανάλυση διαφορετικών συστηµάτων συµπεριφοράς (ανθρώπων, µηχανών και ζώων).
Οι δύο πρώτες τέτοιες δηµοσιεύσεις έγιναν το 1943. Η µια ήταν των Norbert Wiener, Arturo Rosenblueth και Julian Bigelow. Με τίτλο «Συµπεριφορά, Σκοπός και Τελεολογία» (Rosenblueth et al., 1943), στην οποία σαν κύριο θέµα είχε την δυνατότητα κάποιων κατάλληλα σχεδιασµένων µηχανών που έχουν την δυνατότητα να πραγµατοποιήσουν ενέργειες επιδίωξης στόχου και σκοπιµότητας. Η δεύτερη δηµοσίευση ήταν του νευροφυσιολόγου Warren McCulloch και του µαθηµατικού της θεωρίας της λογικής Walters Pitts µε µια ποιο καινοτόµος εργασία µε τίτλο «Ένας Λογικός Λογισµός των ιδεών που Ενυπάρχουν στη Νευρική ραστηριότητα» (McCulloch & Pitts, 1943), η οποία αναφέρει για την δηµιουργία των ιδεών στον εγκέφαλο σας αποτέλεσµα της δραστηριότητας ενός δικτύου νευρώνων. Μετά από αυτές τις δηµοσιεύσεις ξεκίνησε ένα καινούργιο ερευνητικό πρόγραµµα µε στόχο την αποµίµηση της ανθρώπινης νοηµοσύνης από µηχανές. Το πρόγραµµα στηρίχθηκε στην µελέτη του νευρικού συστήµατος του ανθρώπου και την δηµιουργία και την χρήση µιας θεωρίας πως λειτουργεί και πως θα µπορεί να έχει πρακτική υπόσταση πάνω σε αυτόµατες (νοήµονές) µηχανές. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Η επιστήµη αυτή που αναπτύχθηκε ονοµάστηκε από τον Norbert Wiener Κυβερνητική (Cybernetics) στο βιβλίο του µε τίτλο «Κυβερνητική ή Έλεγχος και επικοινωνία σε Ζώα και Μηχανές» (Wiener, 1948a). Στον όρο αυτό οδηγήθηκε ο Wiener στηριζόµενος πάνω στον ελληνικό όρο «κυβερνήτης» για µια σαφή δήλωση το ότι η νέα αυτή επιστήµη αναφέρεται στην έννοια της διεύθυνσης (ελέγχου) και της ρύθµισης (επικοινωνίας) ζωντανών οργανισµών και µηχανισµών κατασκευασµένων από τον άνθρωπο. Η αρχική χρήση του όρου χρησιµοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Πλατωνική σύγκριση της τέχνης του κυβερνάν την πόλη σε αναλογία µε ένα σκάφος περιορίζοντας έτσι τον όρο στα πολιτικά συστήµατα διοίκησης µια κοινωνίας. Τον 19 ο αιώνα έχουµε την χρήση του όρου στην γαλλική γλώσσα ως cybernitique, από τον Γάλλο φυσικό André-Marie Ampère για την ταξινόµηση της πολιτικής επιστήµης της διακυβέρνησης µεταξύ των υπολοίπων επιστηµών (Ampẹre, 1843). Στα αγγλικά
η χρήση του όρου στηρίχθηκε πάνω στην λέξη «Κυβερνήτης» ο όρος governor χρησιµοποιήθηκε από τον Λόρδο Clerk Maxwell το 1868 για τον µηχανισµό του ρυθµιστή της ταχύτητας των ατµοµηχανών, σύµφωνα µε τη σχετική ανακάλυψη των James Watt και Matthew Boulton το 1788. Την δεκαετία του 1940 οι Bigelow, McCulloch, Pitts, Rosenblueth και Wiener ήταν οι πρώτοι που συνεργάστηκαν και συνέθεσαν µια ολόκληρη ερευνητική οµάδα που δούλευε για την νέα αυτή επιστήµη. Σηµαντική βοήθεια στην οµάδα αυτή υπήρχε και από τον µαθηµατικό John von Neumann (τον δηµιουργώ του ENIAC του πρώτου υπολογιστικού συστήµατος). Είχε καθιερωθεί από το 1946-1953 ένα σύνολο από επιστηµονικές συναντήσεις συνέδρια υπό την επίβλεψή και χρηµατοδότηση του ιδρύµατος Josiah Macy, για πέντε από αυτές τις συνεδριάσεις εκδοθήκανε πρακτικά υπό την επιµέλεια του Heinz von Foerster (von Foerster, 1949-55), όπως επίσης και από τον Steve Heims (Heims, 1991). Συµµετέχοντες σε αυτά τα συνέδρια υπήρχαν και επιστήµονες από άλλους τοµείς των επιστηµών όπως οι Oskar Morgenstern(οικονοµολόγος) Gregory Bateson (κοινωνιολόγο) και την Margaret Mead (ανθρωπολόγο). Η ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΡΩΤΗΣ ΤΑΞΗΣ Η περίοδο από το 1945 1960 ονοµάστηκε περίοδος της κλασικής κυβερνητικής ή κυβερνητική πρώτης τάξης (Heinz von Foerster). Ήταν η απαρχή µιας νέας επιστήµης για την αντιµετώπιση πολύπλοκών προβληµάτων µε βάση τους ανθρώπους, τα ζώα και τις µηχανές ως κοινούς παρονοµαστές για την συγκρότηση επαναληπτικών δοµών (βρόγχοι) ανατροφοδότησης 1, συνεχόµενης επικοινωνιακής ροής µεταβιβαζοµένων µηνυµάτων για την ανάπτυξη συµπεριφορών επιδίωξης σκοπών. Συγκεκριµένα στην περίοδο αυτή οι επαναληπτικές δοµές που 1 Ανατροφοδότηση = περιγράφεται η ροή της πληροφορίας που επανέρχεται στην πηγή της σε µια κυκλική αιτιώδη διεργασία, στην οποία η έξοδος του συστήµατος επιστρέφεται στην είσοδό του σχηµατίζοντας έναν βρόγχο, όπου ενδεχοµένως να ενέχονται και άλλα συστήµατα.
χρησιµοποιούσαν ήταν αρνητικής ανατροφοδότησης 2. Αποδεικνύεται έτσι ότι η κυβερνητική είναι η επιστήµη που πρέπει συνέχεια να µελετά τον έλεγχο της πληροφορία, την ροή και την ανταλλαγή της καθώς και να ρυθµίζει όλα τα παραπάνω µεταξύ των ανθρώπινων, ζωικών και µηχανικών συστηµάτων. Η ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΕΥΤΕΡΑΣ ΤΑΞΗΣ Στις δεκαετίες που ακολούθησαν (1950, 1960), η κυβερνητική εστιάστηκε στη µελέτη των εφαρµογών της ανατροφοδότησης σε διάφορα επιστηµονικά πεδία (µαθηµατικά, κοινωνιολογία), καθώς επίσης στην ανάπτυξη συστηµάτων αυτοµάτου ελέγχου για τεχνολογικές χρήσεις. Την δεκαετία του 1970 κατά την συνάντηση της Αµερικάνικής Εταιρείας Κυβερνητικής στην Φιλαδέλφεια των Ηνωµένων πολιτειών, ο Heinz von Foerster (von Foerster, 1979), µε το έργο του «Η Κυβερνητική της Κυβερνητικής», έκανε την διάκριση µεταξύ της κλασικής κυβερνητικής (κυβερνητική πρώτης τάξης) και την περιέγραψε σαν την κυβερνητική των παρατηρούµενων συστηµάτων και την κυβερνητική δεύτερης τάξης που την περιέγραψε σαν κυβερνητική των συστηµάτων που παρατηρούν, ο ίδιος επιστήµονας πολλές φορές χρησιµοποιούσε την έκφραση «observing systems» (παρατηρώντας τα συστήµατα),ήταν αυτός που το 1960 που σε ένα απο τα δοκίµια του µε τίτλο Observing Systems αναφέρθηκε στην πράξη της παρατήρησης των συστηµάτων (von Foerster, 1981). Άλλοι επιστήµονες που προσπάθησαν να χωρίσουν την κυβερνητική σε διάφορες εποχές / φάσεις ήταν ο Gordon Pask που όρισε την κυβερνητική πρώτης τάξης σαν κυβερνητική που ασχολείται µε το σκοπό του µοντέλου, ενώ τη κυβερνητική δευτέρας τάξης την περιέγραψε σε σχέση µε τον σκοπό του µελετητή του µοντέλου (Umpleby, 1990). Ο Francisco Varela διαχωρίζει την κυβερνητική πρώτης τάξης ότι ασχολείται µε ελεγχόµενα συστήµατα και την κυβερνητική δευτέρας τάξης µε αυτόνοµα συστήµατα (Varela, 1979). Ένας ακόµα που ασχολήθηκε µε τους ορισµούς της πρώτης και δεύτερης τάξης της κυβερνητική ήταν ο Stuart Umpleby µε δύο θεωρήσεις πάνω στο θέµα. Στην µεν πρώτη θεώρηση ότι αφορά τις 2 Αρνητική Ανατροφοδότηση : ανατροφοδότησης µείωσης της απόκλισης ή του λάθους, στους οποίους η απόδοση ή η έξοδος του συστήµατος συγκρίνεται πρώτα µε κάποια προκαθορισµένη επιθυµητή τιµή και στη συνέχεια ενεργοποιείται κάποια διόρθωση για την ελλάτωση της απόκλισης από τον προδιαγεγραµµένο στόχο.
αλληλεπιδράσεις µεταξύ των µεταβλητών ενός συστήµατος, στην δεν δεύτερη την αλληλεπίδραση µεταξύ του παρατηρητού και του παρατηρουµένου συστήµατος.. Στην δεύτερη διάκριση που κάνει θεωρεί την κυβερνητική πρώτης τάξης ότι αντιστοιχεί σε θεωρίες κοινωνικών συστηµάτων, ενώ η κυβερνητική δεύτερης τάξης αντιστοιχεί στην αλληλεπίδραση µεταξύ ιδεών και κοινωνίας (Umpleby, 1990). Βλέπουµε έτσι µια αλλαγή µεταξύ των δύο κυβερνητικών µε την µεν πρώτη να δίνει έµφαση σε µηχανισµούς αρνητικής ανατροφοδότησης και την δε δεύτερη να στρέφεται προς τους µηχανισµούς της θετικής ανατροφοδότησης 3. Παρότι υπήρχαν σηµαντικοί βιολόγοι στην κυβερνητική της πρώτης τάξης όπως ο Ludwig von Bertalanffy (Bertalanffy, 1975), που ήταν ο θεµελιωτής της Γενικής Θεωρίας Συστηµάτων, µεγάλη ώθηση για την κυβερνητική 2 ης τάξης προήλθε από την νευροφυσιολογία την βιολογία και λίγο αργότερα από την επιστηµολογία. Πολλοί ήταν οι όροι που χρησιµοποιήθηκαν και από τις δύο τάξεις (π.χ. οµοιόσταση 4, µορφογένεση 5 ). Φαίνεται από τα παραπάνω ότι δεν ήταν τυχαίο ότι το κέντρο των νέων θεωρητικών εξελίξεων της κυβερνητικής 2 ης τάξης ήταν το εργαστήριο Βιολογικής Πληροφορικής BCL (Biological Computer Laboratory) του Πανεπιστηµίου του Illinois που ιδρύθηκε το 1957 από τον von Foerster. Για δεκαεννιά χρόνια (1957-1976) ήταν το κέντρο επαναστατικών και εξελιγµένων ιδεών µε θέµα την αυτοοργάνωση και την αυτονοµία των έµβιων συστηµάτων. Σύµφωνα µε την παραπάνω ιδέα η οργανωτική αυτονοµία των ζωικών συστηµάτων επιτυγχάνεται µέσω του υπολογισµού για να γίνει καλύτερα κατανοητό πρόκειται για «µια τεράστια διαδικασία αυτοϋπολογισµού, γιατί αναπτύσσεται µια βιολογική υπολογιστική δραστηριότητα, η οποία αφενός παράγει την δοµή του έµβιου οργανισµού και αφετέρου συµβάλλει στην διατήρηση της ύπαρξής της και της οργανωτικής της ταυτότητας µέσα στις δύσκολες συνθήκες του περιβάλλοντος.» 3 Θετικής ανατροφοδότηση: Η έξοδος του συστήµατος επιστρέφει στην είσοδο, αυξάνεται η απόκλιση από µια τιµή σύγκρισης µε αποτέλεσµα να αποσταθεροποιείται συνεχώς η κατάσταση του συστήµατος, έτσι ώστε αυτό είτε να αποδοµείται και να διαλύεται πλήρως ή να αναδοµείται και να αναδιαµορφώνεται σε µια νέα κατάσταση, όπως γίνεται στην περίπτωση της µορφογένεσης. 4 Οµοιόσταση : είναι µια πολύ σηµαντική έννοια της βιολογίας που χρησιµοποιείται για να εξηγηθούν διάφορες διεργασίες, όπως το ορµονικό ισοζύγιο, η διατήρηση της θερµοκρασίας κλπ. 5 Η µορφογένεση, που έχει να κάνει µε ανάπτυξη, µεταβολή και ανάδυση.
Άλλο χαρακτηριστικό αλλά και διαφοροποίηση µεταξύ των δύο κυβερνητικών είναι ότι στην µεν πρώτη τα συστήµατα µας «συµπεριφέρονται σαν ετερόνοµες µονάδες που αλληλεπιδρούν µε µια αναπαραστασιακή λογική αντιστοιχήσεων ενώ στην δεύτερη τα συστήµατα µας συγκροτούν αυτόνοµες µονάδες και καθορίζονται από µια εσωτερική σε αυτά δυναµική, σύµφωνα µε µια λογική όχι αναπαράστασης αλλά συνοχής.» Έτσι προκύπτει ότι «τα συστήµατα αυτά έχουν µια δική τους κλειστή οργάνωση και συγκρότηση συνοχής, δηλαδή είναι αυτό-οργανωµένα και στον βαθµό που ενσωµατώνεται και η ίδια η πράξη της παρατήρησης µέσα στην περιγραφή τους, γίνονται αυτό-ποιητικά και αυτό-αναφερόµενα.». Οι Humberto Maturana και Francisco Varela (Maturana & Varela, 1980 & 1988), στο έργο τους για την θεωρία της αυτοποίησης για βιολογικά και γνωσιακά συστήµατα, αυτοί προχωρήσανε στην αυτοπαθητική λογική της κυβερνητικής δευτέρας τάξης προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης µιας ριζοσπαστικής επιστηµολογίας, που απέρριπτε την παραδοσιακή αιτιότητα, δηλαδή, προσπαθούνε να αποδείξουνε ότι ένα γεγονός δεν προκαλεί απλώς κάποιο άλλο αλλά πιθανώς αποτελεί την αιτία για να «ενεργοποιηθούν κάποια αποτελέσµατα µέσα στην αυτοοργανωτική λειτουργία του συστήµατος. Ορίσανε ένα αυτοοργανωµένο σύστηµα σαν µια σύνθετη ενότητα : η οργανωτική συνοχή της δοµής εξασφαλίζει την ενότητα που είναι σύνθετη, γιατί το σύστηµα αποτελείται από συστατικά στοιχεία, των οποίων οι µεταξύ τους σχέσεις, αλλά και µε άλλα συστήµατα, συγκροτούν την οργανωτική ταυτότητα που ορίζει το σύστηµα». ιακρίνοντας έτσι τα έµβια συστήµατα από την δική τους οργάνωση (αυτοαναφορική), αφού τα συστήµατα αυτά αποτελούν τα προϊόντα της ίδιας τους της οργάνωσης. Είναι δηλαδή µια κλειστή οργάνωση που περιέχει και παράγει και τα συτατικά της στοιχεία αλλά και τις αλληλεπιδράσεις τους που χαρακτηρίζουν την αυτονοµία της. Για τον προαναφερόµενο λόγο οι Humberto Maturana και Francisco Varela θεωρούν τα έµβια συστήµατα ως αυτοποιητικές µηχανές ενώ όλα τα άλλα οργανωµένα συστήµατα ως αλλοποιητικές µηχανές, όταν τα προϊόντα της λειτουργίας τους είναι διαφορετικά και εντελώς ανεξάρτητα από τις ίδιες. Κλείνοντας το κεφάλαιο αυτό αξίζει να γίνει αναφορά στο γερµανό κοινωνιολόγο Niklas Luhmann (Luhmann, 1990a & 1990b), όπου µε το έργο του προχώρησε στην χρήση της αυτοποιητικής θεωρίας στις κοινωνικές επιστήµες ο οποίος αναπτύσσει «ότι τα αυτοοργανωµένα κοινωνικά συστήµατα δεν αποτελούνται από άτοµα ή ρόλους
ή δράσεις, όπως συνήθως θεωρείται, αλλά τα συστατικά τους στοιχεία συγκροτούνται από νοηµατικές επικοινωνιακές σχέσεις.». ΜΗΧΑΝΗ-ΣΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ Ο Norbert Wiener προσπάθησε να συγκρίνει και να χαρακτηρίσει στην δεκαετία του 1940 τους νευρώνες του ανθρώπινου σώµατος (µονάδες του νευρικού συγκροτήµατος) ότι έχουν την ίδια λειτουργία σχεδόν στις ίδιες συνθήκες µε τους ηλεκτρονικούς σωλήνες κενού, εφοδιαζόµενοι από έξω µε την κυκλοφορία του σώµατος τη σχετικά µικρή ισχύ τους, και ότι η λογιστική που απαιτείται για τη λειτουργία τους δεν είναι ενεργειακή, αναλυτικότερα προτείνει το σχήµα του σώµατος ως ένα δίκτυο επικοινωνίας, του οποίου η σωστή λειτουργία βασίζεται στην µε ακρίβεια αναπαραγωγή του σήµατος (Wiener, 1948b). Λόγω ότι για τον Wiener, «η πρόσφατη µελέτη των αυτόµατων, είτε από µέταλλο ή µε σάρκα, [είναι] ένας κλάδος της τεχνολογίας της επικοινωνίας και οι θεµελιώδεις έννοιές του [είναι] οι έννοιες του µηνύµατος, του ποσού διαταραχής ή θορύβου της ποσότητας πληροφορίας, της τεχνικής κωδικοποίησης κ.ο.κ. Σε αυτή την θεωρία, ασχολούµαστε µε αυτόµατα ενεργά συνδεδεµένα µε τον εξωτερικό κόσµο, όχι µόνο µέσω της ενεργειακής τους ροής, του µεταβολισµού τους, αλλά επίσης και µέσω της ροής των εντυπώσεων, των εισερχοµένων µηνυµάτων και των δράσεων των εξερχόµενων µηνυµάτων» (Wiener, 1948a). Εξάγεται έτσι ένας τελείως διαφορετικός τρόπος αναπαράστασης του ανθρώπινου σώµατος και των σχέσεων του µε τον κόσµο είτε είναι αυτός ο οργανικός είτε µηχανικός κόσµος. «Ένα νέο σύνολο αναλογιών που δεν καθιέρωνε µόνο συνδέσεις, µέσω µιας σειράς από τυπικές αντιστοιχίες, µεταξύ του ανθρώπινου σώµατος αντιληπτού σαν νευρικό σύστηµα και της µηχανής αντιληπτής σαν οργανισµού
που επικοινωνεί, αλλά και που διακανόνιζε τα µέσα για την αυτόµατη σύνδεση µηχανής µε µηχανή µέσω µιας κοινής γλώσσας της επικοινωνίας» (Tomas, 1995). Επίσης η αναλογική λογική της κυβερνητικής κατάφερε να αναπροσδιορίσει την έννοια της ζωής και να την τοποθετήσει σε µια αντιστοιχία µε τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της αυτόµατης µηχανής. Μετά από παρατήρηση ο Wiener σχολίασε ότι «το πρόβληµα αν η µηχανή είναι ζωντανή ή όχι είναι για τους σκοπούς µας σηµασιολογικό και είµαστε ελεύθεροι να το απαντήσουµε έτσι ή αλλιώς κατά το δοκούν. Όσο για τις µηχανές δεν υπάρχει κανένας λόγος γιατί να µην µοιάζουν µε τα ανθρώπινα όντα στο να παριστούν θύλακες ελαττωµένης εντροπίας σε ένα πλαίσιο στο οποίο η ολική εντροπία τείνει να αυξάνει» (Wiener, 1954). Αυτή η γενικευµένη άποψη πάνω στην ζωή έρχεται σε αντίθεση µε την µηχανιστική ή ταξινοµιστική αντίληψη της φυτικής ή ζωικής οργάνωσης. Στη θέση της κυβερνητικής βάζουµε ένα δοµηµένο πολυεπίπεδο (Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών ικτύων), που είναι ένα αυτοελεγχόµενο σύστηµα που ισορροπεί στις περιβαλλοντικές αλλαγές και έχει την δυνατότητα να προσαρµόζει την συµπεριφορά του, για την απόκτηση της απαιτούµενης ύλης και ενέργειας για τις ανάγκες του. Έτσι η κυβερνητική υιοθέτησε µια λειτουργική λογική για να περιγράφει την ζωή, αποδεχόµενη ότι το βιολογικό πρόβληµα γίνονταν µηχανικό και το κριτήριο της ζωντανής δράσης εντοπίζονταν στην λειτουργική ικανότητα των αισθητήριων οργάνων, γιατί µέσω αυτών ο οργανισµός µπορούσε να επικοινωνήσει µε το περιβάλλον και να σταθεροποιήσει τους όρους ύπαρξής του. Ο Wiener για να εξηγήσει την φύση του ανθρώπινου οργανισµού µέσω της κυβερνητικής την αναφέρει ως οργανωτικό µόρφωµα. Λέει «Ο οργανισµός αντιστέκεται στο χάος, την διάλυση, τον θάνατο, όπως το µήνυµα στον θόρυβο. Για να περιγράψουµε έναν οργανισµό, δεν προσπαθούµε να προσδιορίσουµε κάθε µόριο σε αυτόν και να το καταγράψουµε µε την παραµικρή λεπτοµέρεια, αλλά µάλλον να απαντήσουµε σε ορισµένα ερωτήµατα για αυτόν, τα οποία αποκαλύπτουν το µόρφωµά του» (Wiener, 1954). Στη δεκαετία του 1960 και ειδικότερα στις αρχές της ο καναδός θεωρητικός της επικοινωνίας Marshall McLuhan στο έργο του έπλαθε το όραµά του παγκόσµιου
χωριού προτείνοντας ότι µια σύγχρονη µεταφορά όλων µας των ζωών στην άϋλη µορφή της πληροφορίας θα µπορούσε να δηµιουργήσει σε ολόκληρο τον πλανήτη και σε ολόκληρη την οικογένεια των ανθρώπων µια ενιαία συνειδητότητα (McLuhan, 1964) δίνοντας έτσι ένα τόνο και ύφος µυστικισµού στο κυβερνητικό µοντέλο του συλλογικού µορφώµατος της κοινωνίας των ανθρώπινων οργανισµών. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ CYBORGS Ο απώτερος στόχος της κυβερνητικής είναι ο συνδυασµός µεταξύ ανθρώπου και µηχανής, Marshall McLuhan ήταν ο πρώτος που οραµατίστηκε την προέκταση του ανθρώπινου κορµιού µέ άκρα µηχανικά µέρη (McLuhan, 1964). Το 1960 ο Manfred E. Clynes και ο Nathan S. Kline διαστηµικοί φυσικοί και οι δύο κατασκεύασαν µια σηµαντική παραφθορά της κυβερνητικής για τον καθορισµό µιας νέας σχέσης αυτής του ανθρώπου µηχανής, η νέα λέξη που προήλθε ήταν ο κυβερ(ν) οργανισµός (cyborg - cybernetic organism), µε αυτόν τον όρο οι δύο αµερικάνοι επιστήµονες όρισαν «ένα εξωγενώς επεκτεταµένο οργανωµένο συγκρότηµα που λειτουργεί ως ολοκληρωµένο οµοιοστασιακό σύστηµα ασυνείδητα» (Clynes & Kline, 1960). Προσπάθησαν µέσα από το νέο είδος να δώσουν λύση στο πρόβληµα της τροποποίησης των σωµατικών λειτουργιών για να ανταποκρίνονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα (Clynes & Kline, 1960). Οι δύο επιστήµονες είχαν ως σκοπό την δηµιουργία ενός οργανωµένου συστήµατος στο οποίο θα λύνονται αυτόµατα και ασυνείδητα τα ροµποτικού τύπου προβλήµατα µέσω σύγχρονων οργάνων συστηµάτων ελέγχου και φαρµάκων, επιτρέποντας έτσι στον άνθρωπο να εξερευνήσει, να δηµιουργήσει, να σκεφθεί και να αισθανθεί (Clynes & Kline, 1960). Στην πράξη και στην καθηµερινή ζωή µας θα αντιστοιχούσε µε οτιδήποτε τεχνητό υπάρχει πάνω σε έναν άνθρωπο π.χ. ακουστικά βαρηκοΐας, βηµατοδότες, τεχνικά µέλη, και εµφυτεύµατα. Από το 1960 και µετά όπου τα πρώτα επιστηµονικά άρθρα αναφέρανε τον όρο cyborg η ανθρωπινή λογική και φαντασία ερευνά και µελετά το
θέµα αυτό από πανεπιστηµιακά και ερευνητικά κέντρα µέχρι και σε κινηµατογραφικά έργα, λογοτεχνικά και επιστηµονικά συγγράµµατα. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ CYBORGS Πολλοί επιστήµονες και λόγιοι µίλησαν και έγραψαν πολλές φορές για την δηµιουργία των cyborgs και την χρήση τους για την απόκτηση και τον έλεγχο της εξουσίας, µια από αυτούς ήταν η Hayles (Hayles, 1993). Επίσης η Donna Haraway σοσιαλίστρια-φεµινίστρια ιστορικός της βιολογίας, υποστήριξε µια προοδευτική στρατηγική και µια απελευθερωτική πολιτική µέσα από τα γραπτά της και από άλλες κοινωνικές παρεµβάσεις που πρόβαλέ στα µέσα της δεκαετίας του 1980. Η άποψη που υποστήριξη ήταν ότι τα cyborg δεν είναι µόνο ένα υβρίδιο οργανισµού και µηχανής αλλά και ένα δηµιούργηµα της κοινωνικής πραγµατικότητας και της λογοτεχνίας (Haraway, 1991). Στο µανιφέστο που είχε εκδώσει «Ένα Μανιφέστο για τα Cyborgs», σε αυτό το µανιφέστο γράφει ότι όλα τα πράγµατα και τα πρόσωπα µπορούν δικαιολογηµένα να κατανοηθούν µέσω των διαδικασιών της αποσυναρµολόγησης και της ανασυναρµολόγησης. Συνολικά η Haraway πιστεύει ότι τουλάχιστον τρεις διαφορετικές αντιθέσεις ανατρέπονται από το µεταφορικόσυµβολικό σχήµα των cyborgs: «οι αντιθέσεις ανθρώπου-ζώου, ανθρώπου-µηχανής και φυσικού-αφύσικου». Σε αντίθεση µε το cyborg των Clynes και Kline, που εµφανιζόταν σαν ένας υπεράνθρωπος εφοδιασµένος µε τροµερή αντοχή επιβίωσης σε εχθρικά εξωγήινα περιβάλλοντα, το cyborg της Haraway παρουσιάζεται σαν ένα καθηµερινό πλάσµα στον κόσµο του ύστατου καπιταλισµού (Μωυσή Α. Μπουντουρίδη, Νοε. 1996). ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ Οι κυβερνό-πολιτισµικές σπουδές άρχισαν να αναπτύσσονται και να ανθίζουν στις αρχές του 1990, όπως µαρτυρούν διάφορες µονογραφίες και συλλογές από ανθολογίες, που δηµοσιεύθηκαν κατά καιρούς από τον ακαδηµαϊκό τύπο και τον
ολοένα αυξανόµενο αριθµό εντύπων και καταλόγων, που παρουσιάσθηκαν σε διάφορες διαλέξεις, καθιστώντας τοιουτοτρόπως τον τοµέα των κυβερνό - πολιτισµικών σπουδών, κέντρο ανάπτυξης σπουδών µε υποτροφίες.το πεδίο της µελέτης έχει αναπτύξει, σχηµατίσει, αναµορφώσει και µετασχηµατίσει, µε την προσθήκη νέων κεφαλαίων γνώσης και µέσα από την έρευνα έχει συµβάλλει στο απάνθισµα νέων θεωριών, όταν παρίσταται ανάγκη, δοκιµάζοντας και νέες µεθόδους. ΤΑ ΤΡΙΑ ΣΤΑ ΙΑ ΓΕΝΙΕΣ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΟ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 1 ο Στάδιο:Λαϊκός Κυβερνό - Πολιτισµός : Με προέλευση από τα δηµοσιεύµατα του τύπου και µε την περιγραφική της φύση και µε την διαδοµένη χρήση του ιαδικτύου. 2 o Στάδιο: Κυβερνό-πολιτισµικές Σπουδές : Εστιάζεται, ευρέως, σε φαινοµενικές ταυτότητες και ταυτότητες online (ταυτότητες µέσω του συστήµατος του ιαδικτύου, άµεσα συνδεδεµένες µε αυτόν), και ενθαρρύνεται από την εισροή µελετητών του κυβερνοχώρου. 3 ο Στάδιο: Κριτικές Κυβερνό-πολιτισµικές Σπουδές : Περιλαµβάνει τέσσερις περιοχές µελέτης, που αυτές είναι η σύγχρονες διενέργειες, η ψηφιακές συνοµιλίες, η πρόσβαση και άρνηση στο ιαδίκτυο, και ο διαπροσωπικός σχεδιασµός του πολιτισµικού χώρου-και εξερευνά, τους διαχωρισµούς και τις αλληλεξαρτήσεις, ανάµεσα και στις τέσσερις περιοχές. Ο ΛΑΪΚΟΣ ΚΥΒΕΡΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Έχει σηµείο αναφοράς σε συλλογή δοκιµίων, στήλες και βιβλία, γραµµένα από ιδιαίτερα ενήµερους δηµοσιογράφους, και αυτούς που νωρίς επιδόθηκαν στο αντικείµενο, και τα οποία, στις αρχές του 1990, πήραν τον δρόµο για τη δηµιουργία
ιστοριών, και κάλυψαν µεγάλο µέρος του υλικού του ιαδίκτυο. Πραγµατικά, ό,τι αρχίζει σαν περιστασιακή στήλη σε άρθρο εφηµερίδας, γύρω από την τεχνολογία, µετά συνήθως εµφανίζεται στα οικονοµικά περιεχόµενα και στα άρθρα που αναφερόταν στον τρόπο ζωής, καθώς και στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης του κυβερνοχώρου πολλών περιοδικών σε κυκλοφορία. Τα λαϊκά συγγράµµατα πάνω στον Κυβερνό - Πολιτισµό ήταν γενικά περιγραφικά. Μέσα από την ακολουθία του όρου ιαδίκτυο,, του οποίου όπως γνωρίζουµε η εµβέλεια είναι παγκόσµια, αυτοί οι δηµοσιογράφοι, είχαν επωµισθεί το βάρος της εισαγωγής µη τεχνικών αναγνωστών, του κυβερνοχώρου και των εκδοχών του, στο προ-παγκόσµιο ιαδίκτυο. Σύµφωνα µ αυτό, µεγάλο µέρος αυτής της εργασίας περιέκλειε µακροσκελείς περιγραφές, ερµηνείες, και εφαρµογές των πρώιµων τεχνολογιών του ιαδικτύου, όπως αρχειοθέτησης και πρωτοκόλλων µεταφοράς, gopher, lynx, χαρακτηριστικά του UNIX, telnet και χρήση του δικτύου : Επιπρόσθετα, καθολικά περιγραφικός, ο πρώιµος λαϊκός Κυβερνό - Πολιτισµός συχνά υπέφερε από έναν περιορισµένο δυϊσµό. Σύµφωνα µε ορισµένους ερευνητές (Jones 1997; Kinney 1996; Kling 1996; Rosenzweig 1999), ο λαϊκός Κυβερνό - Πολιτισµός (ή αλλιώς κουλτούρα σε αντιδιαστολή µε την έννοια πολιτισµός κατά την έννοια των υλικών δηµιουργηµάτων, ενώ κουλτούρα εννοούµε την πνευµατική ταυτότητα κάποιας κοινωνίας σε δεδοµένο χρόνο, δηλ. νοοτροπία, τεχνοτροπία που διέπει τα υλικά δηµιουργήµατα, και ορίζει την πολιτισµική υπερδοµή), έλαβε σύντοµα τη µορφή δυστοπικού στόµφου, και ουτοπιστικών ονείρων και προσδοκιών. Υπήρχε η άποψη, ότι η πολιτισµική κριτική κατηγόρησε το ίκτυο, ότι χειροτέρευσε, το µορφωτικό επίπεδο και εν γένει την πνευµατική καλλιέργεια, για πολιτική και οικονοµική αλλοτρίωση, ενίσχυση της κοινωνικής διαστρωµάτωσης. Ο Birkerts (Birkerts, 1994), προειδοποίησε ότι το ιαδίκτυο, και ένα σύνολο από ηλεκτρονικές τεχνολογίες, θα παρήγαγαν αποκλίσεις στο πνευµατικό επίπεδο και εν γένει την διανοητικότητα, καθώς και µια αίσθηση απώλειας του ρεαλισµού, και άλλοι πάλι εξέφρασαν ανάλογες απόψεις, όπως π.χ., ότι «η πραγµατική ζωή, και η βίωση της πραγµατικότητας είναι πολύ πιο ενδιαφέρόντα και πλούσια σε νόηµα από την οθόνη ενός υπολογιστή».
Μέσω συζητήσεων, µία ζωντανή οµάδα συγγραφέων, επενδυτών, και πολιτικών προσπάθησαν να διευθετήσουν, µε χαλαρό τρόπο, τους τεχνό-φουτουριστές, καθώς αυτοί δήλωσαν ότι ο Κυβερνοχώρος είναι ένα νέο πολιτισµικό µέτωπο που διανοίγεται, ότι η ψηφιακή τεχνολογία θα καταστρέψει πολλές επιχειρήσεις, θα νοθεύσει την δηµοκρατική συµµετοχή, και θα τερµατίσει τις οικονοµικές και κοινωνικές ανισότητες. ιεισδύοντας στην ουτοπιστική ρητορική των τεχνοφουτουριστών, ο δηµοσιευτείς του έργου «Wired's» (Ο ικτυωµένος), του Louis Rosetto,παραλλήλισε τον κυβερνοχώρο ως µία «νέα οικονοµία, µία νέα κουλτούρα εναντίωσης και πέρα από την πολιτική», ο Kevin Kelly (Keegan, 1995), διατράνωσε ότι η τεχνολογία είναι απόλυτος, δηλαδή εκατό τοις εκατό, θετική, ο John Perry Barlow, υπεστήριξε ότι «µε την ανάπτυξη του ιαδίκτυο και µε την αυξανόµενη διεισδυτική επικοινωνία, ανάµεσα στους υπολογιστές του ιαδικτύου, είµαστε στο µέσον ενός τεχνικού γεγονότος του, ενός παράγοντα τόσο καθοριστικά µεταµορφωτικό και µετασχηµατιστικό, όσο η ανακάλυψη της φωτιάς.» («What Are We Doing Online?», 1995). Πολλοί πολιτικοί έβγαλαν ποµπώδεις λόγους γύρω από το όλο θέµα. Ο Αντιπρόεδρος Al Gore, στο Μπουένος Άϊρες (1995), παρατήρησε: «Αυτοί οι υψηλοί τρόποι, τα δίκτυα κατανεµηµένης ευφυΐας, θα µας επιτρέψουν να µοιρασθούµε την πληροφόρηση, να συνδεθούµε και να επικοινωνήσουµε σαν µία παγκόσµια κοινότητα, απ όπου θα προκύψει πρόοδος και οικονοµική ευρωστία, καλύτερες λύσεις, σε διεθνείς και τοπικές περιβαλλοντικές προκλήσεις, καλύτερη ιατρική πρόνοια, και εσχατολογικά µεγαλύτερη αίσθηση, µοιρασµένης παρακολούθησης του µικρού µας πλανήτη». (Gore Al, 1995). Τελικά οι πρώιµοι δηµοφιλείς µελετητές του Κυβερνό Πολιτισµού, αντιλήφθηκαν την συνοριακή έννοια, µε την µεταφορά. Ο William Gibson, θαυµάσια, πραγµατεύθηκε τον όρο «Κυβερνοχώρος» στο πολύκροτο διήγηµά του «Neuromancer». εν χρειάσθηκε πολύς καιρός να προσκρούσουν οι συγγραφείς και οι µελετητές και όλοι αυτοί που είχαν ενεργοποιηθεί, στην έννοια της µεταφοράς. Μέσα από το δοκίµιο τους «Across the Electronic Frontier» οι Κapor και Barlow, (Κapor and Barlow, 1990), περιέγραψαν το ίκτυο µε τους ακολούθους όρους: «Στην παρούσα συνθήκη, ο Κυβερνοχώρος είναι µία οριακή περιοχή που κατοικείται,
από τους λίγους σκληρούς τεχνοκράτες, οι οποίοι µπορούν να ανεχθούν την αυστηρότητα των διαπροσωπικών ασυναγώνιστων µορφών επικοινωνίας που αναπτύσσονται µέσω του Η/Υ, τα ιδιοκτησιακά οδοφράγµατα, πολιτιστικές και νόµιµες αµφισηµίες και γενική έλλειψη χρησίµων χαρτών και µεταφορών». Και ο Rheingold (Rheingold,1993a), παρατήρησε: «Οι πρωτοπόροι, ακόµη εξερευνούν εκεί έξω τα σύνορα της περιοχής που πρέπει να προσδιορισθούν, ή τον καλύτερο τρόπο για να βρει κανείς τον δρόµο του σ αυτό». Ο Rushkoff (Rushkoff, 1994), σηµείωσε ότι το Αµερικανικό πνεύµα έχει εδώ αναζωογονηθεί περισσότερο απ ότι στα σύνορα του ιαδικτύου. Ο Whittle (Whittle, 1997), συζητώντας γύρω από το µέλλον του ιαδικτύου δήλωσε ότι «Οι πρωτοπόροι και αυτοί που εγκαθιστούν λογισµικό, στις παρθένες περιοχές του κυβερνοχώρου, έχουν διαιρέσει ένα µέρος αυτής της γης, σε µία περίπλοκη τάξη πραγµάτων, θέτοντας τον σε µία αυστηρή κοινωνική, ιεραρχική πειθαρχία, τείνοντας να επαναπροσδιορίσουν τις δοµές και κατ επέκτασιν την πολιτισµική υπερδοµή». ΚΥΒΕΡΝΟ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ Μία σηµαντική µερίδα της δεύτερης γενιάς των µελετητών του Κυβερνό - Πολιτισµού, µπορεί να χαρακτηρισθεί από την περιγραφή της φύση, και τις µεταφορές των συνόρων, και ως τέτοια θα µπορούσε να χαρακτηρισθεί ως λαϊκή µεταφορά. Αντίστροφα, µερικοί από τους πρώιµους δηµοσιογράφους έκαναν σηµαντικές εξερευνήσεις στις παρατηρήσεις γύρω από τον κυβερνοχώρο, όπου κατέστησαν µέλη της δεύτερης γενιάς. Ένας τέτοιος δηµοσιογράφος, ο Julian Dibell, (Julian Dibell, 1993) µε τον προκλητικό τίτλο «A Rape in Cyberspace; ή How an Evil Clown, a Haitian Trickster Spirit, Two Wizards, and a Cast of Dozens Turned a Database into a Society» καταδεικνύει την διαδικασία, µέσα από την οποία, µία βάση δεδοµένων καταλήγει να γίνει µία κοινωνία. Παράλληλα προσφέροντας στους αναγνώστες µία προκλητική µατιά στο σύγχρονο περιβάλλον, ο Dibell παρουσιάζει έξοχα το σύµπλεγµα ατοµικών και κοινωνικών διαπραγµατεύσεων, αυτών πού συνολικά, συνιστούν πραγµατικές ταυτότητες, και προσφέρει για αυτόν τον σκοπό στους χρήστες πραγµατικές ευκαιρίες.
Στον κυβερνοχώρο συνοµιλούµε και προβαίνουµε σε αντιπαραθέσεις, λαµβάνουµε µέρος σε συνοµιλίες, υψηλού επιπέδου διανόησης, παρουσιάζουµε εµπορικές πράξεις, ανταλλάσσουµε γνώσεις, µοιραζόµαστε συγκινήσεις, καταστρώνουµε σχέδια, καταιγισµό ιδεών, κουτσοµπολιό, ερωτευόµαστε, βρίσκουµε φίλους και τους χάνουµε, παίζουµε τυχερά παιχνίδια, φλερτ, δηµιουργούµε υψηλή τέχνη και πολύ κουβέντα, όχι βέβαια ζωντανή, δηλαδή µέσα από µία οθόνη. Κάνουµε όλα όσα κάνουν οι άνθρωποι όταν βρίσκονται µαζί, όλα µέσα από µία οθόνη, αφήνοντας το σώµα µας πίσω. Προσωρινά, το ιαδίκτυο είναι ένα εργαλείο, που µπορεί να αναζωογονήσει και να διευκολύνει την ζωή µας, την ίδια όµως στιγµή µπορεί να αποβεί τυραννικό, αν δεν χρησιµοποιηθεί σωστά, ή κάνουµε λάθος χειρισµούς, ενός δικτύου που µας παρέχει το πρότυπο ενός σύγχρονου καλά σχεδιασµένου πολίτη, που επικοινωνεί µέσω του ιαδίκτυο, και είναι µία εκδοχή τεχνολογικού ουτοπισµού, που θα ονοµαζότανε το «όραµα της ηλεκτρονικής αγοράς». Άλλο έργο εκτός του Rheingold είναι το «Life on the Screen: Identity in the Age of the Internet» (S. Turkle, 1995) του Turkle, απευθύνει την ιδέα των σύγχρονων ταυτοτήτων, ουσιαστικά περικλείοντας περιοχές πολυχρησίας. (MUDS). Αυτή βρίσκει ότι ενώ µερικοί χρήστες χρησιµοποιούν τον κυβερνοχώρο για να επανακτήσουν µία λιγότερο λειτουργική «πραγµατική» ή µη σύγχρονη ζωή, οι περισσότεροι, χρησιµοποιούν την ψηφιακή περιοχή, για να ασκήσουν µία πιο αληθινή ταυτότητα ή µία πληθώρα ταυτοτήτων. Σ αυτή την περίπτωση, οι χρήστες είναι ελεύθεροι να επιλέξουν ανάµεσα σε ταυτότητες φύλων και προσωπικότητες, µε τα εν δυνάµει όλα τα χαρακτηριστικά, ότι ο Bruckman ονοµάζει (Bruckman, 1992), ετικέτες «σε ένα κατάστηµα ταυτοτήτων». Όπως ο Rheingold έτσι και ο Turkle, έχει µία άποψη ενθουσιώδη πάνω στον κυβερνοχώρο. Μέσα από µεγάλο αριθµό µελέτης περιπτώσεων, ο Turkle, αποκαλύπτει, πώς οι χρήστες του ιαδίκτυο δηµιουργούν ταυτότητες (οnline), για να τις διοχετεύσουν στο ιαδίκτυο, εκτός από τις πραγµατικές, offline ζωές τους. Κατά τα µέσα του 1990, οι κυβερνό-πολιτισµικές σπουδές, εστίαζαν πραγµατικά στις υποτιθέµενες ταυτότητες, online. Περαιτέρω, σαν αποτέλεσµα του ενθουσιασµού,
των έργων των Rheingold και Turkle, ο κυβερνό - πολιτισµός συχνά εξαρθρωνόταν σαν µια ιστό-τοποθεσία, ενδυνάµωσης, έναν χώρο online (συνδεδεµένο άµεσα επί τόπου), για κατασκευή και δηµιουργία ταυτοτήτων. Ευτυχώς, ωστόσο, αυτή η απλοποίηση συνδυάστηκε, µε τον πλούτο που βρέθηκε, κατά την υποδοχή των κανόνων πειθαρχίας, που συνδεδεµένοι µεταξύ τους, διείπαν το πεδίο εν τη γενέσει του. Με την αυξανόµενη δηµοτικότητα, των προµηθευτών της υπηρεσίας, φιλικών χρηστών του ιαδικτύου, όπως του AOL και Compu Serve, και την παγκόσµια υιοθέτηση, των προγραµµάτων της Netscape, προς τα µέσα του 1990, έγινε η µεγάλη εξόρµηση των λειτουργιών του ιαδικτύου, και των δυνατοτήτων που προσέφερε. Πραγµατικά η χρήση του Ιστού (Web) έκανε θραύση, µε την απλή συµπίεση κουµπιών, το ικτύου, βοήθησε στην προώθηση µίας λιγότερο τεχνικής, περισσότερο τρέχουσας, εγκαθίδρυσης του ιαδίκτυο. Ακαδηµαϊκές µελέτες συνταιριάστηκαν µε αυτές τις τεχνολογικές νέο εισηγµένες καινοτοµίες. Επιπρόσθετα, σε µία οργανωµένη προσπάθεια των διοικητών των Πανεπιστηµίων να εγκαταστήσουν στα Πανεπιστήµια ιαδίκτυο, οι διαλέξεις µελετητών - ερευνητών, τα έγγραφα, τα αρχεία και οι συζητήσεις έφθασαν στο σύστηµα του ιαδικτύου, οδηγώντας κάθε τι που είχε σχέση µε τον ακαδηµαϊκό χώρο, στη λειτουργία και διεξαγωγή του µέσω του ιαδικτύου. Καθώς ήταν αναµενόµενο, νέοι ερευνητές έφεραν νέες µεθόδους και θεωρίες. Για παράδειγµα, ενώ µερικοί κοινωνιολόγοι, προσεγγίζουν τις ταυτότητες σαν «κοινωνικές εργασίες δικτύου» (Wellman 1997; Wellman et al 1996), άλλοι υιοθετούν τις κοινωνιολογικές παραδόσεις της αλληλεπίδρασης (ή διάδρασης) και τη θεωρία του διλήµµατος της συλλογικής δράσης. Στο χώρο της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, οι ερευνητές αφιερώθηκαν στην διερεύνηση ανάµεσα στα άτοµακοινωνία και Η/Υ, µέσα από το ιαδίκτυο (Downey & Dumit 1998; Escobar 1996). Κατά το ίδιο χρονικό διάστηµα, οι γλωσσολόγοι άρχισαν να µελετούν τα συγγραφικά στυλ και τις ετικέτες του ικτύου, διακειµενικούς κώδικες χρησιµοποιώντας διάφορες ιστοσελίδες, του δικτύου. (Baym 1995a, 1995b, 1997; Correll 1995; McLaughlin et al 1997; Collins-Jarvis 1993; Silver 2000). Οµοίως οι φεµινίστριες και οι µελετητές της ισότητας των φύλων, άρχισαν παρεµφερείς έρευνες στην
φεµινιστική θεωρία, µέσω του κυβερνοχώρου, για να οικοδοµήσουν ή να αποοικοδοµήσουν τις ιδιότητες του φύλου. (Cisler 1993; Cohill & Kavanaugh 1997; Schmitz 1997; Schuler 1994, 1996; Silver 1996, 1999, 2000). ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΚΥΒΕΡΝΟ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ Προς το τέλος του 1990, ήρθε η µελέτη του Κυβερνό πολιτισµού. Πράγµατι στο δεύτερο µισό της δεκαετίας του 1990, πολλές ακαδηµαϊκές και δηµοφιλείς. εφηµερίδες, δηµοσίευσαν δεκάδες µονογραφίες, τόµους και ανθολογίες, αφιερωµένες στον αναπτυσσόµενο τοµέα του Κυβερνό - πολιτισµού. Οι πρόσφατοι ερευνητές έχουν πλατύτερη ενηµέρωση, ως προς σε τι συνίσταται η πολιτισµική τεχνολογία. Μετά γεννήθηκε µία Τρίτη γενιά µελετητών στο πεδίο που ονοµάζουµε «Κριτικές Κυβερνό-πολιτισµικές Σπουδές». Καθώς συµβαίνει µε τα ανακύπτοντα πεδία µελέτης είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς περί τίνος πρόκειται αυτού του είδους οι σπουδές. Οι προοπτικές και οι προτεραιότητες ανάµεσα στη πρώτη και δεύτερη γενιά µελετητών των σπουδών Κριτικής Κυβερνό - Πολιτισµού, διαφέρουν σηµαντικά. Αντί να πλησιάσουµε τον κυβερνοχώρο σαν οντότητα προς περιγραφή, οι σύγχρονοι µελετητές του Κυβερνό πολιτισµού, την θεωρούν τόπο προς ερµηνεύσει και αναζήτηση θεµάτων ευρύτερου προβληµατισµού. Γενικά, τρεις κυρίαρχες περιοχές εστίασης έχουν αναδυθεί. Συν-λαµβανόµενες, αυτές οι περιοχές, χρησιµεύουν σαν το θεµέλιο για Κριτικές Κυβερνό-πολιτισµικές Σπουδές. -Οι σπουδές Κριτικής Κυβερνό πολιτισµού, εξερευνούν, τις κοινωνικές, πολιτισµικές και οικονοµικές διενέργειες που λαµβάνουν χώρα άµεσα. -Οι σπουδές Κριτικής Κυβερνό πολιτισµού, αποκαλύπτουν και εξετάζουν τις ιστορίες που διηγούµαστε για τις ως άνω ενέργειες.
-Οι εν λόγω σπουδές, αναλύουν µία σειρά από κοινωνικές, πολιτισµικές, πολιτικές και οικονοµικές θεωρήσεις, οι οποίες ενθαρρύνουν, καθιστούν δυνατές, ατοµικές ή οµαδικές προσβάσεις σε τέτοιες διενέργειες. -Οι σπουδές Κριτικής Κυβερνό πολιτισµού αξιολογούν τη σκόπιµη, τυχαία, και εναλλακτική τεχνολογική απόφαση και τις διαδικασίες σχεδιασµού, οι οποίες όταν εφαρµοστούν, σχηµατίζουν την διαπροσωπική σχέση, ανάµεσα στην εργασία του ικτύου και των χρηστών του. ΕΡΜΗΝΕΥΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΙΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΖΩΝΤΑΝΗ ΣΥΝ ΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΛ. ONLINE (ΑΜΕΣΑ) Ενώ οι µελετητές των Σπουδών Κριτικής Κυβερνό πολιτισµού, αναγνωρίζουν την σπουδαιότητα των ταυτοτήτων του συστήµατος (των φαινοµενικών ταυτοτήτων), µε ένα βήµα πίσω προβαίνουν στην ερµηνεία των θεµάτων τους. Για παράδειγµα, η Jones (Jones, 1995), θέτει το θεµέλιο, για ό,τι θα µπορούσε να αποκληθεί η κοινωνική οικοδόµηση της online πραγµατικότητας. ιαφορετικά από τόσους µελετητές του Κυβερνό - Πολιτισµού, που πλησιάζουν το θέµα τους, η Jones, ερµηνεύει τον κυβερνοχώρο, µέσα από τα πιο παραδοσιακά παραδείγµατα επικοινωνίας και κοινωνικών µελετών, δανειζόµενη εργαλεία από άλλους, όπως, το κίνητρο για υπολογιστή στην εργασία, τις έννοιες των ψευδοκοινωνιών και τις µεταµοντέρνες γεωγραφίες. Από εκεί η συγγραφέας µας υπενθυµίζει την πολιτισµική οικοδόµηση του κυβερνοχώρου, και µας προειδοποιεί, να µην πανηγυρίζουµε άκριτα για το δυναµικό του. ύο χρόνια αργότερα (Jones,1997), η Jones µιλάει για την αναγκαία διαδικασία ερµηνείας, θέτοντας ερωτήµατα για τούς προσδιορισµούςκλειδιά και τις κατευθύνσεις της µελέτης της Κριτικής Κυβερνό πολιτισµού. Ποντάροντας στην εργασία των Benedict Andrson, Richard Sennet και ακόµη µία φορά του James Carrey, η Jones, εντοπίζει ιστορικά την λαϊκή ρητορική, προαναγγέλλοντας στο ίκτυο, και το δυναµικό του να υπερβαίνουν τον χώρο και χρόνο. Υποκαθιστώντας τον νέο-λουδδισµό, µε κριτική επιφύλαξη, µας καλεί να επαναξιολογήσουµε τον κυβερνοχώρο, παρατηρώντας ότι το ιαδίκτυο είναι άλλο, σε µία γραµµή, µοντέρνων τεχνολογιών που υπονοµεύουν τις παραδοσιακές νόρµες της
αστικής κοινωνίας, ότι απαιτούν ενότητα και πληθωρικότητα, ενώ δίνουν την εντύπωση ότι επαναδηµιουργούν µία τέτοια κοινωνία. Επιπρόσθετα στην ταξινόµηση κατά περιεχόµενο των online ταυτοτήτων, πολλοί ερευνητές έχουν πάει πέρα από την συνέλεξη των ευρηµάτων των Rheingold και Turkle για να προβούν σε κριτικές εξερευνήσεις και δικές τους ανακαλύψεις. Για παράδειγµα, ο McLaughlin (McLaughlin, 1995), σε µία απόπειρα να εγκαταστήσει γενικούς κώδικες online, συλλέγοντας όλα τα µηνύµατα που είχαν αποσταλεί σε πέντε ειδησεογραφικές οµάδες σε διάστηµα τριών εβδοµάδων και αναλύοντάς τα προκύπτει από τα στοιχεία αυτά να παρουσιάζονται επτά κατηγορίες συµπεριφοράς, π.χ. αρχάριων της τεχνολογίας, κατηγορίας για αξιόµεµπτη συµπεριφορά, επίσης περιλαµβάνοντας χρήση καινοτοµιών της τεχνολογίας, ηθικών παραβιάσεων και ανάρµοστου λεξιλογίου. Μετά σηµειώνουν τους τρόπους κατά τους οποίους οι βασικοί κανόνες στο ιαδίκτυο, µπορούν να γίνουν αντιληπτοί σαν ένα συνοθύλευµα από σήµατα που καθοδηγούνται από οικονοµικούς, πολιτιστικούς, κοινωνικό ψυχολογικούς και γλωσσικούς παράγοντες. Πολύ περισσότερο από ένα απλό σετ «νέο ετικέτας netiquette», τα ευρήµατα των συγγραφέων ιχνηλατούν τις υπόγειες παραµέτρους και τους παράγοντες που βοηθούν στην υποστήριξη της σχετικής επιτυχίας και αποτυχίας των online ταυτοτήτων. Άλλοι ερευνητές (Kollock and Smith, 1996; MacKinnon, 1998, 1997, 1995; Phillips, 1996) εστιάζουν στις παραµέτρους και τιµωρίες που χρησιµεύουν στην εγκαθίδρυση δεκτής ή µη αποδεκτής συµπεριφοράς µέσα από τους χώρους online. Οι εθνογραφικές µέθοδοι χρησιµεύουν καλύτερα στην κατανόηση ταυτοτήτων του συστήµατος του ιαδικτύου, (δηλ. φαινοµενικών), επίσης ο Bayim, (Bayim, 1995) προτείνει ότι οι online ταυτότητες ανακύπτουν από έναν σύνθετο διαχωρισµό, ανάµεσα σε πέντε παράγοντες: εξωτερικά περιεχόµενα, προσωρινές δοµές, υποδοµή συστήµατος, στόχους οµάδων και συµµετοχικά χαρακτηριστικά. Ο Bayim, γι αυτούς τους λόγους συµπεραίνει ότι οι συµµετέχοντες σε επικοινωνία µέσω υπολογιστή, αναπτύσσουν τρόπους έκφρασης που τους καθιστούν ικανούς να ανταλλάσσουν κοινωνικές πληροφορίες και να δηµιουργούν και να κωδικοποιούν έννοιες που χαρακτηρίζουν ειδικές οµάδες ανθρώπων.(χρηστών); κοινωνική διαπραγµάτευση ταυτότητας ειδικών οµάδων, οι οποίες απλώνονται από τον ανταγωνισµό µέσω του παιχνιδιού, στον βαθύ ροµαντισµό, και οι οποίες κινούνται