Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΡΟΥΠΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστημίου Πατρών Υπάλληλος ΙΚΑ-ΕΤΑΜ

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Η διαμάχη μεταξύ κεφαλαιοποιητικού και διανεμητικού Χρονολογείται αρκετές δεκαετίες Ένα συνταξιοδοτικό σύστημα δεν μπορεί να στηριχθεί Αποκλειστικά και μόνο σε ένα εκ των δύο συστημάτων (Ελλάδα) 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΤΙΚΟ (καθ. εισφ.): ΠΑΡΟΧΕΣ = ΕΙΣΦΟΡΕΣ + ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ Ιδιωτική Ασφάλιση Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (7) Ν. 3029/2002 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ : ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗ 3

ΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚO ( καθ. παρ.) : ΠΑΡΟΧΕΣ = ΕΙΣΦΟΡΕΣ / D* Ελληνικό Ασφαλιστικό Σύστημα (στο σύνολό του) ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ : ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ * Dependency Ratio = Συνταξιούχοι / Εργατικό Δυναμικό 4

ΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΑ Η λογική τους δεν περιλαμβάνει κεφαλαιακές αξίες.. Δεν στηρίζεται στην κεφαλαιακή αποθεματοποίηση (όλα τα προγράμματα όμως) Υπόκεινται σε πλήθος κινδύνων.. Οι εκροές τους αυξάνονται διαχρονικά Διατήρηση της αγοραστικής ικανότητας (κατ. κεφ.) Οικονομική ισορροπία 5

ΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚO ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Ρόλος κοινωνικού καταμεριστή κινδύνων Ακεραιότητα κεφαλαιακή διάρθρωση Απορρόφηση αρνητικών πραγματοποιήσεων 6

Α Ε Π 2009 : 2402 δις Δημόσιο χρέος : 300 δις Ανάγκη Δανεισμού 2010 : 54 δις Κινητή Περιουσία : 29,8 δις Ακίνητη Περιουσία : 1,5 δις Έσοδα Κοινωνικής Ασφάλισης 2008 : 49,3 δις Κρατική Επιχορήγηση 2008 : 8 δις 7

Τοποθετήσεις αποθεματικών Ασφαλιστικών Οργανισμών 1950-2000 στην Τ.τΕ (εκατ. δρχ.) 6000000 Υποχρεωτικές καταθέσεις Ν.1611/50 Καταθέσεις όψεως Τοποθετήσεις σε έντοκα γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου Τοποθετήσεις σε ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου - Repos Συνολική αξία αποθεματικών ασφαλιστικών φορέων 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 1952 1955 1958 1961 1964 1967 1970 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 0 8

Αποθεματικά και αποδόσεις Ασφαλιστικών Ταμείων 1975-2000 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ετοσ 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 Διαθέσιμα του συνόλου Χρεόγραφα του συνόλου του ΑΕΠ 9

Απεικόνιση στοιχείων τοποθετήσεων αποθεματικών από ΕΣΥΕ, Τ.τΕ., Κοιν. Προϋπ. 7000 6000 5000 (υπόλοιπα τέλους έτους σε δισ. δρχ.) 4000 3000 2000 1000 0 Σύνολο (Ε.Σ.Υ.Ε.) Σύνολο(Κοιν. Προϋπ.) Σύνολο (Τ.τΕ.) 2000 1995 1990 1985 1980 1975 1970 1965 1960 1955 1950 10

10 5 0-5 -10-15 -20 Πραγματικά επιτόκια καταθέσεων 1950-2000 1950 1952 1954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 Πραγματικό επιτόκιο καταθέσεων ταμιευτηρίου στις εμπορικές τράπεζες Πραγματικό επιτόκιοπροθεσμιακών καταθέσεων(12 μηνών) 1990 1992 1994 1996 1998 2000 1 1

Επιτόκια επενδεδυμένων κεφαλαίων στην Τ.τΕ. και επιτοκίων της αγοράς 25 20 15 10 5 0 1952 1955 1958 1961 1964 1967 1970 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 μέσο επιτόκιο αγοράς σταθερής απόδοσης μέσο επιτόκιο επενδεδυμένων κεφαλαιων 12

Ετήσια απόδοση ΧΑΑ από μεταβολή του Γενικού Δείκτη (μεταβολή τέλους έτους) 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0-20 -40-60 0-7,9 61 206,38 116,76-37,58 162,27-38,8 1950 1953 1956 1959 1962 1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 Ετήσια απόδοση ΧΑΑ από μεταβολή του Γενικού Δείκτη (μεταβολή τέλους έτους) 13

ε π ί τ ο ι ς ε κ α τ ό 30 25 20 15 10-5 -10-15 -20-25 ΜΕΣΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΩΝ 1950-2000 5 0 1950 1952 1 954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 επιτόκιο ΤΕ πληθωρισμός πραγματική απόδοση 14

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ Χ.Α.Α ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΔΕΙΚΤΩΝ (1989-2000) Δείκτες Περιόδου 1989-2000 Γενικός Δείκτης ΧΑΑ Συνολική μεταβολή (%) 639,74 Συνολική πραγματική μεταβολή (%) 153,48 Δείκτης Τραπεζών 1.452,16 431,87 Δείκτης Βιομηχανιών Δείκτης Ασφαλειών Δείκτης Επενδύσεων ΕΓΕΔ (12μηνα) Πληθωρισμός 378,60 291,24 277,46 393,89 191,83 63,99 34,06 29,34 69,23 15

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ Χ.Α.Α. ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΔΕΙΚΤΩΝ (1989-2000 2000) 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 ΕΓΕΔ (12μηνα) Δείκτης Επενδύσεων Δείκτης Ασφαλειών Δείκτης Βιομηχανιών Δείκτης Τραπεζών Γενικός Δείκτης ΧΑΑ Συνολική μεταβολή (%) Συνολική πραγματική μεταβολή(%) 16

EΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ 1989-2000 Σενάρια Επένδυση στον δείκτη ΧΑΑ (%) Επένδυση σε έντοκα γραμμάτια (12μηνα μηνα)(%) Πραγματική απόδοση χαρτοφυλακίου 1989-2000 (%) 1 25 75 90,29 2 75 25 132,41 3 50 50 111,35 4 10 90 77,64 5 90 10 145,05 17

EΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ 1989-2000 ΣΕΝΑΡΙΑ Επένδυση στον δείκτη Τραπεζών (%) Επένδυση σε έντοκα γραμμάτια (12μηνα μηνα)(%) Πραγματική απόδοση χαρτοφυλακίου 1989-2000 (%) 6 25 75 159,98 7 75 25 341,2 8 50 50 250,54 9 10 90 105,48 10 90 10 395,6 18

1. 1. ΑΥΤΟΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΟΥ ΠΛΗΡΩΣΑΝ ΠΛΗΡΩΣΑΝ 19 20,00 13,33 6,67 1993 17,25 11,50 5,75 1991 15,75 10,50 5,25 1990 14,25 9,50 4,75 1976 12,75 8,50 4,25 1970 9,00 6,25 2,75 1967 8,00 5,75 2,25 1964 8,00 5,75 2,25 1960 7,50 5,75 1,75 1955 ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΣ ΕΤΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

1. 1. ΑΥΤΟΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΟΥ ΠΛΗΡΩΣΑΝ ΠΛΗΡΩΣΑΝ 20 7,65 5,10 2,55 1993 6,75 4,50 2,25 1991 6,75 4,50 2,25 1990 6,75 4,50 2,25 1976 6,75 4,50 2,25 1970 9,50 6,25 3,25 1967 9,50 6,25 3,25 1964 9,50 6,25 3,25 1960 9,50 6,25 3,25 1955 ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΣ ΕΤΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ

2. ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΣΑΝ Εισφοροδιαφυγή παραοικονομία Εισφορές εργαζομένων Ρυθμίσεις - ανισότητα Στοιχεία ICAP Στοιχεία ανταποδοτικότητας συστήματος Θετικά στοιχεία; 21

3. ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΛΑΒΑΝ Υψηλές παροχές (σύνταξη υγεία) Ποσοστό αναπλήρωσης Κράτος Πρόνοιας 4. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ Ακίνητη περιουσία 222 2

Αποθεματικά ως λύση διανεμητικού; Ελλείμματα και πλεονάσματα δεν είναι μεταφερόμενα ΤΣΜΕΔΕ, ΤΑΜΕΙΟ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΤΣΑΥ Κοινωνικοί πόροι Καθεστώς συνταξιοδότησης Ν1902/90, Ν2084/92 232 3

Τι έγινε Α Ε Δ Α Κ Ι.Κ.Α Ο Τ Ε Σταθερός Μακροχρόνιος Διαχειριστής ( Α Κ Α Γ Ε, Τ Ε Α Μ ;) 24

ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚΟ ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΤΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Αρνητικές πραγματοποιήσεις, όχι δομική κρίση Σύστημα σοβαρών ανισοτήτων Έλλειψη κεντρικού προγραμματισμού (1957: 157 1997:325) Στήριξη στον κρατικό προϋπολογισμό 25

ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Μεταρρυθμίσεις υπό το βάρος γενικευμένης κρίσης Σοβαρές αντιφάσεις στη διοίκηση-διαχείριση διαχείριση των δομών τους Λανθασμένες αποφάσεις στον χρηματοοικονομικό τομέα Έντονα κοινωνικά-οικονομικά οικονομικά φαινόμενα (εισφοροδιαφυγή) Απουσία σταθερού-μακροχρόνιου χρηματοδοτικού μηχανισμού 26

Ο Ο Σ Α (βιομηχανικά ανεπτυγμένες) Μεταρρυθμίσεις κάτω από την πίεση αλλαγής δημογραφικών δεδομένων 27

ΕΛΛΑΔΑ Το σύστημα απαιτούσε δομική παρέμβαση προ 20ετίας Η πραγματικότητα όμως ήταν αντιφατική Ενώ υπήρξε ανάγκη ριζοσπαστικής παρέμβασης Οι επικρατούσες συνθήκες δεν ήταν ώριμες 28

Σ Η Μ Ε Ρ Α Δυσμενές περιβάλλον της εσωτερικής τους κρίσης Δυσμενές περιβάλλον της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης Σε συνθήκες χαμηλών επιτοκίων Έντονων διακυμάνσεων των κεφαλαιαγορών 29

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΩΝ Εναλλακτική πηγή εσόδων Σε καμιά περίπτωση δε θεωρείται απάντηση Στο τεράστιο χρηματοδοτικό έλλειμμα των ταμείων Ούτε μπορεί να λύσει το πρόβλημα του ασφαλιστικού 30