Γράφει: Χρήστος Μαρκόπουλος, Αν. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Διευθυντής Κλινικής Μαστού Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Πρόεδρος Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας Μαστού 1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία; Ορμονοθεραπεία είναι η χρήση φαρμάκων ή η εφαρμογή ιατρικών χειρισμών (π.χ. χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών) που εμποδίζει τα ορμονοευαίσθητα καρκινικά κύτταρα να προμηθευτούν τις ορμόνες που χρειάζονται για να αναπτυχθούν. 2) Πότε χρησιμοποιείται η ορμονοθεραπεία; Μετά την αφαίρεση του όγκου στο χειρουργείο, ακολουθεί λεπτομερής ανάλυση του για διάφορα χαρακτηριστικά, μεταξύ των οποίων εξετάζεται και η ύπαρξη υποδοχέων οιστρογόνων και προγεστερόνης. Η εξέταση αυτή μας δείχνει εάν τα κύτταρα του όγκου της συγκεκριμένης γυναίκας εξαρτώνται για την ανάπτυξη τους από τις γυναικείες ορμόνες (οιστρογόνα και προγεστερόνη). Όταν η εξέταση είναι θετική, αυτό οδηγεί στη χορήγηση ορμονοθεραπείας στην ασθενή, είτε μετεγχειρητικά (προληπτικά ή όταν υπάρχουν μεταστάσεις (θεραπευτικά). 3) Πως γίνεται η ορμονοθεραπεία; 1 / 5
Η ορμονοθεραπεία γίνεται με χειρισμούς όπως η χορήγηση φαρμάκων ή ορισμένες φορές χειρουργικές επεμβάσεις. Στην εποχή μας, οι συνηθέστεροι χειρισμοί και φάρμακα είναι τα ακόλουθα: - Παρέμβαση στη λειτουργία των ωοθηκών. Στις γυναίκες που έχουν περίοδο (προ-εμμηνοπαυσιακές), η παραγωγή των ορμονών γίνεται από τις ωοθήκες. Η διακοπή της παραγωγής ορμονών από τις ωοθήκες μπορεί να γίνει είτε με φάρμακο που αναστέλλουν τη λειτουργία τους συνήθως παροδικά (αναστολείς γοναδοτροφινών πχ. Γοσερελίνη) ή τη χειρουργική αφαίρεση τους (ωοθηκεκτομή) που οδηγεί σε απότομη και μόνιμη εμμηνόπαυση. - Ταμοξιφένη. Αναφέρεται συχνά σαν «αντι-οιστρογόνο» φάρμακο γιατί δεσμεύει τη δράση των οιστρογόνων. Χρησιμοποιείται σε γυναίκες με ορμονοευαίσθητο καρκίνο, ανεξάρτητα από την εμμηνορρυσιακή τους κατάσταση (λειτουργεί τόσο σε ασθενείς που βρίσκονται πριν όσο και μετά την εμμηνόπαυση). - Αναστολείς της Αρωματάσης. Τέτοια φάρμακα είναι η Αναστραζόλη, η Λετροζόλη και η Εξεμεστάνη. Χορηγούνται μόνον σε γυναίκες που είναι σε εμμηνόπαυση και εμποδίζουν την παραγωγή των οιστρογόνων αναστέλλοντας τη λειτουργία της αρωματάσης, ενός ενζύμου απαραίτητου για τη παραγωγή οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση. - Παρόμοιο φάρμακο με τη Ταμοξιφένη είναι η Φουλβεστράνη, η οποία επίσης έχει αντιοιστρογονική δράση, ενώ σπανιότερα σήμερα χρησιμοποιούνται τα προγεστερινοειδή ή προγεσταγόνα όπως η Μεγεστρόλη και η Μεδροξυπρογεστερόνη που δρουν εναντίον των οιστρογόνων. 4) Πόσο διαρκεί η ορμονοθεραπεία; Οι ορμονοθεραπείες, σε αντίθεση με τη χημειοθεραπεία, είναι γενικά μακροχρόνιες θεραπείες. Στις προ-εμμηνοπαυσιακές ασθενείς, η φαρμακευτική διακοπή της λειτουργίας των ωοθηκών γίνεται για τουλάχιστον 2 χρόνια, ενώ η Ταμοξιφένη χορηγείται επί πέντε χρόνια με τη μορφή χαπιού που λαμβάνεται κάθε μέρα. Στις μετεμμηνοπαυσιακές ασθενείς, η ορμονοθεραπεία διαρκεί τουλάχιστον 5 έως και 10 χρόνια, ανάλογα με τις ενδείξεις και τη μέθοδο που θα αποφασισθεί, Σήμερα εφαρμόζονται τρεις κυρίως στρατηγικές χορήγησης ορμονοθεραπείας: Ταμοξιφένη για 2-3 χρόνια και στη συνέχεια ένας Αναστολέας Αρωματάσης για συμπλήρωση τουλάχιστον 5 ετών ορμονοθεραπείας, Ταμοξιφένη για 5 χρόνια και στη συνέχεια Αναστολέας της Αρωματάσης για άλλα 5 χρόνια, ή τέλος, εξ' αρχής χορήγηση ενός Αναστολέα της Αρωματάσης για τουλάχιστον 5 χρόνια. Οι Αναστολείς της Αρωματάσης επίσης είναι με τη μορφή χαπιού που λαμβάνεται κάθε μέρα. 2 / 5
5) Είναι το ίδιο αποτελεσματική με τη Χημειοθεραπεία; Η απόφαση για τη χορήγηση ορμονοθεραπείας αντί για χημειοθεραπεία εξαρτάται από την ευαισθησία των κυττάρων του όγκου και η ορμονοθεραπεία είναι πιο αποτελεσματική από τη χημειοθεραπεία στις ασθενείς με ορμονο-ευαίσθητο όγκο. Παρόλα αυτά, ανάλογα με το σύνολο των χαρακτηριστικών του όγκου και της ασθενούς, σε αρκετές ασθενείς θα χρειασθεί συνδυασμός των δύο θεραπειών (αρχικά χημειοθεραπεία και στη συνέχεια χορήγηση ορμονοθεραπείας). 6) Έχει παρενέργειες; Οι παρενέργειες της ορμονοθεραπείας εξαρτώνται από Το φάρμακο που χορηγείται. Οι παρενέργειες της Ταμοξιφένης είναι γενικά παρόμοιες με τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Οι πιο συχνές είναι οι εξάψεις, κολπικό έκκριμα ή αίσθημα ξηρότητας και φαγούρας στον κόλπο, διαταραχές της περιόδου, πονοκέφαλος και σπανιότερα αίσθημα κόπωσης, ναυτία, εμετοί και το δερματικό εξάνθημα, θα πρέπει όμως να τονισθεί ότι δεν έχουν παρενέργειες όλες οι γυναίκες που παίρνουν Ταμοξιφένη. Σοβαρές παρενέργειες είναι σπάνιες και περιλαμβάνουν τον αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης θρόμβων στις φλέβες και την ανάπτυξη καρκίνου του ενδομητρίου. Για αυτό είναι απαραίτητος ο περιοδικός γυναικολογικός έλεγχος ή εκτάτως εάν η γυναίκα που παίρνει Ταμοξιφένη παρουσιάσει αιμορραγία από τον κόλπο. Επίσης σπάνια μπορεί να προκαλέσει προβλήματα από τα μάτια, κυρίως αύξηση της συχνότητας του καταρράκτη, και καλό θα είναι να υποβάλλεται επίσης σε περιοδικό οφθαλμολογικό έλεγχο. Οι αναστολείς της Αρωματάσης προκαλούν παρενέργειες λόγω της «πιο βαθειάς εμμηνόπαυσης» που προκαλούν, αποστερώντας το γυναικείο οργανισμό από τα οιστρογόνα. Συχνές παρενέργειες είναι αύξηση της χοληστερίνης, αίσθημα κόπωσης, μυαλγίες και αρθραλγίες, όπως και η ανάπτυξη οστεοπόρωσης, που οδηγεί σε αύξηση της πιθανότητας καταγμάτων. Αντίθετα με τη Ταμοξιφένη, δεν αυξάνουν το κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου, ενώ η πιθανότητα αιμορραγίας από το κόλπο και η ανάπτυξη θρόμβων στις φλέβες είναι μικρότερη. 7) Πως αντιμετωπίζονται οι παρενέργειες της Ορμονοθεραπείας; Η συστηματική παρακολούθηση των ασθενών που λαμβάνουν ορμονοθεραπεία μπορεί να οδηγήσει στην έγκαιρη ανίχνευση των παρενεργειών της και την αντιμετώπιση τους στις περισσότερες περιπτώσεις. Έτσι πχ. η αύξηση της χοληστερίνης θα αντιμετωπισθεί με 3 / 5
σχετική δίαιτα ή φάρμακα, η ανάπτυξη οστεοπενίας ή οστεοπόρωσης με ειδική αγωγή (διφωσφωνικά και ασβέστιο με βιταμίνη D), η κολπική αιμορραγία με διαγνωστική απόξεση κλπ. Μερικές φορές επιτυχής αντιμετώπιση είναι η αλλαγή της Ταμοξιφένης με ένα Αναστολέα Αρωματάσης ή και αντίστροφα, ενώ ένα μικρό ποσοστό γυναικών θα οδηγηθεί σε οριστική διακοπή της ορμονοθεραπείας λόγω έντονων παρενεργειών. 8) Έχει μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις στον οργανισμό; Αν και με ιδιαίτερα μικρή πιθανότητα, η ορμονοθεραπεία μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα αρνητικές επιπτώσεις στη καρδιακή και τη νοητική λειτουργία της γυναίκας. 9) Πόσο επηρεάζει τη γονιμότητα η ορμονοθεραπεία; Βασικός ορμονικός χειρισμός σε προ-εμμηνοπαυσιακές ασθενείς είναι η παροδική (για τουλάχιστον 2 χρόνια) διακοπή της περιόδου με τη χορήγηση σχετικής φαρμακευτικής αγωγής. Σε γυναίκες όμως νεαρής ηλικίας, μετά τη διακοπή της αγωγής, η πιθανότητα να επανέλθει η έμμηνος ρύση και η γονιμότητα είναι πολύ υψηλή και αρκετά μεγαλύτερη από τις ασθενείς στις οποίες η έμμηνος ρύση διακόπτεται λόγω χορήγησης χημειοθεραπείας. 10) Ποιος γιατρός είναι υπεύθυνος για την ορμονοθεραπεία; Η Ορμονοθεραπεία συνήθως χορηγείται από το χειρουργό μαστού που αντιμετώπισε την ασθενή και την παρακολουθεί μετεγχειρητικά ή από το Παθολόγο-Ογκολόγο μετά την ολοκλήρωση της χημειοθεραπείας. Ο Χρήστος Μαρκόπουλος εξελέγει μέλος του Δ.Σ. (Executive Committee) για την 3ετία 2011-2014 της EUSOMA (European Society of Breast Cancer Specialists - Ευρωπαϊκή Ενωση 4 / 5
Ειδικών στο Καρκίνο του Μαστού), που αντιπροσωπεύει επίσημα τα θέματα που άπτονται του καρκίνου του μαστού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιατρικός Κόσμος (Έκδοση του Ιατρικού Αθηνών) Joomla SEO powered by JoomSEF 5 / 5