Ι. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το Πρόγραμμα Γειτνίασης ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ, το οποίο υποστηρίζει τη διασυνοριακή συνεργασία στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ μεταξύ ΕΕ και Αλβανίας, ξεκίνησε κατά την προγραμματική περίοδο 2000 2006, σύμφωνα την Ανακοίνωση της Ε.Ε για την υλοποίηση των Προγραμμάτων INTERREG και τους κανονισμούς των Διαρθρωτικών Ταμείων. Το πρόγραμμα INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ περιελάμβανε 3 Περιφέρειες από ελληνικής πλευράς (Δ. Μακεδονία, Ήπειρος, Ιόνια Νησιά) και 3 από αλβανικής πλευράς (Αργυροκάστρου, Κορυτσάς, Βλόρε). Η κύρια ιδέα του προγράμματος INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ ήταν η ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και η παροχή της δυνατότητας για εφαρμογή και χρηματοδότηση έργων που υποστηρίζουν κοινούς σκοπούς. Ένας επιπλέον στόχος ήταν η περαιτέρω ενδυνάμωση και ολοκλήρωση της χρήσης πόρων ΕΤΠΑ και CARDS. Παρ όλα αυτά, προβλήματα που είχαν ήδη παρουσιαστεί κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο, παρουσιάστηκαν εκ νέου και κατά τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του προγράμματος. Βασικό πρόβλημα από την πλευρά της Αλβανίας αποτέλεσε η έλλειψη χρηματοδοτικού μέσου και η μη έγκαιρη εξασφάλιση των πόρων της εθνικής συμμετοχής για το Πρόγραμμα,, με σκοπό την παράλληλη υλοποίηση πράξεων στην επιλέξιμη περιοχή.. Επίσης, ο διασυνοριακός χαρακτήρας του προγράμματος σε συνδυασμό με τις αυξημένες ανάγκες συντονισμού με τα Π.Ε.Π. και τα άλλα χρηματοδοτικά μέσα όπως το CARDS καθώς και η ύπαρξη πολλών μηχανισμών διαχείρισης γεωγραφικά απομακρυσμένων μεταξύ τους δυσκόλεψε την καθημερινή εργασία των εμπλεκομένων και εισήγαγε δυσλειτουργίες που συνέβαλαν σε καθυστερήσεις. Για την εξάλειψη των προβλημάτων αυτών, η Επιτροπή, με την Ανακοίνωση της 1 ης Ιουλίου 2003 με τίτλο «Χαράζοντας το Δρόμο για ένα Νέο Μέσο Γειτνίασης», πρότεινε μία νέα έννοια Προγραμμάτων Γειτνίασης, που θα λειτουργήσουν μεταξύ 2004 και 2006, πριν την εισαγωγή του Μέσου Γειτνίασης το 2007. i
Τα Προγράμματα Γειτνίασης θα χρηματοδοτηθούν από κοινού από τα δύο χρηματοδοτικά μέσα, INTERREG και CARDS, και θα επιτρέψουν για πρώτη φορά από κοινού εφαρμογές και από κοινού διαδικασίες επιλογής. Βάσει των νέων Προγραμμάτων, πρόκειται να δημιουργηθούν μοντέλα υλοποίησης τα οποία ναι μεν θα βασίζονται στις δομές του INTERREG αλλά θα έχουν προσαρμοσθεί στο να λαμβάνουν υπ όψη τις εξωτερικές διαστάσεις που δημιουργούνται κατά τη φάση υλοποίησης των έργων. Παρ όλα αυτά, η θεσμική βάση και των δύο τύπων χρηματοδότησης παραμένει η ίδια. Το Πρόγραμμα Γειτνίασης ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ βασίζεται στο ήδη εγκεκριμένο Προγραμματικό Έγγραφο. Επίσης, οι περιοχές συνεργασίας που ορίζονται στο Προγραμματικό Έγγραφο Γειτνίασης είναι ήδη καθορισμένες βάσει του Προγράμματος INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ. Ουσιαστικά, η νέα προσέγγιση συγκεντρώνει όλες τις ενέργειες εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα Πρόγραμμα Γειτνίασης. Επιπλέον, τόσο οι εμπειρίες που αποκομίσθηκαν κατά τα πρώτα χρόνια του Προγράμματος INTERREG III A, όσο και τα θέματα που συζητήθηκαν από την Επιτροπή, ελήφθησαν υπ όψη αναφορικά με τους Άξονες και τα Μέτρα του Προγράμματος Γειτνίασης: 1. Διασυνοριακές Υποδομές 2. Οικονομική Ανάπτυξη και Προώθηση της Απασχόλησης 3. Τεχνική Βοήθεια Ο πρώτος Άξονας χωρίζεται σε δύο επιμέρους Μέτρα, που αφορούν τις Υποδομές Μεταφορών και την Βελτίωση της Ασφάλειας των Εξωτερικών Συνόρων. Ο δεύτερος Άξονας περιλαμβάνει πέντε Μέτρα που αφορούν την Ενίσχυση των Επιχειρηματικών Δραστηριοτήτων, την Συνεργασία Εκπαιδευτικών, Ερευνητικών Φορέων Ανάδειξη και Προβολή Πολιτιστικών Πόρων, την Συνεργασία για την Αναβάθμιση και Προστασία των Περιβαλλοντικών Πόρων, την Συνεργασία μεταξύ Περιφερειακών και Τοπικών Φορέων για την Ανάπτυξη Διοικητικών Δομών, την Συνεργασία για την Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής των Πολιτών στην Διασυνοριακή Περιοχή. ii
Ο προϋπολογισμός χρηματοδότησης για το Πρόγραμμα Γειτνίασης για την ελληνική πλευρά είναι 122.800.000 EURΟ. Το μερίδιο χρηματοδότησης της Ε.Ε. (ΕΤΠΑ) ανέρχεται σε 90.000.001 EURΟ, ενώ της εθνικής δημόσιας χρηματοδότησης ανέρχεται σε 29.999.999 EURΟ. Επιπρόσθετα, στο χρηματοοικονομικό πλαίσιο του Προγράμματος, έχει συμπεριληφθεί και ιδιωτική χρηματοδότηση της τάξης των 2.800.000 EURΟ. Η χρηματοδότηση της Αλβανικής πλευράς μέσω του CARDS για Πρόγραμμα Γειτνίασης ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ ανέρχεται ενδεικτικά σε 4.400.000 EURΟ. ΙΙ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Προγραμματικό Έγγραφο του INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ, προετοιμάσθηκε για την περίοδο 2000 2006 μετά από την Ανακοίνωση της Επιτροπής προς τα Κράτη-Μέλη που έθετε τις κατευθύνσεις για μία Κοινοτική Πρωτοβουλία διευρωπαϊκής συνεργασίας που σκοπό έχει να ενθαρρύνει την αρμονική και ισορροπημένη ανάπτυξη των ευρωπαϊκών περιφερειών. Ουσιαστικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως σκοπό έθεσε τη στενότερη συνεργασία μεταξύ του προγράμματος INTERREG III A και του Προγράμματος CARDS κατά την προγραμματική περίοδο 2000 2006. Παρ όλα αυτά, προβλήματα που είχαν ήδη παρουσιαστεί κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο, παρουσιάστηκαν εκ νέου και κατά τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του προγράμματος. Βασικό πρόβλημα από την πλευρά της Αλβανίας, αποτέλεσε η μη έγκαιρη εξασφάλιση των πόρων της εθνικής συμμετοχής για το Πρόγραμμα, λόγω απουσίας του κατάλληλου χρηματοδοτικού εργαλείου με σκοπό την παράλληλη υλοποίηση πράξεων στην επιλέξιμη περιοχή. Βασιζόμενη στα προαναφερθέντα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε στις 01.07.2003 την Ανακοίνωση «Χαράζοντας το Δρόμο για ένα Νέο Μέσο Γειτνίασης», η οποία παρουσίασε τις αρχές σχετικά με τη μετάβαση από τα Προγράμματα INTERREG στα Προγράμματα Γειτνίασης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. iii
Η δομή του νέου Προγράμματος Γειτνίασης βασίζεται στο Προγραμματικό Έγγραφο του INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ. Για την προετοιμασία του Προγράμματος, η αρμόδια Δ/νση της Ε.Ε. πραγματοποίησε ενημερωτική συνάντηση των στελεχών των εμπλεκομένων αρχών και των δύο πλευρών, στις Βρυξέλλες με σκοπό την εξοικείωσή τους με το Νέο Μέσο Γειτνίασης καθώς και την επιτάχυνση των διαδικασιών για την τροποποίηση του εν λόγω προγράμματος. Επίσης μετά από συμφωνία των δύο πλευρών, εργάστηκε ομάδα κατάρτισης στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι της Υπηρεσίας Διαχείρισης και της Αλβανικής Πλευράς, καθώς και της Τεχνικής Γραμματείας του Προγράμματος Γειτνίασης. Η ομάδα αυτή πραγματοποίησε τεχνικές συναντήσεις στην Ελλάδα, προκειμένου να συμφωνηθούν τα θέματα που άπτονται της επικαιροποίησης της υφιστάμενης κατάστασης, της SWOT ανάλυσης ή της αναθεώρησης θεμάτων στρατηγικής, στοχοθεσίας και περιεχομένου Μέτρων και Αξόνων του Π.Κ.Π, της επεξεργασίας των διατάξεων εφαρμογής, καθώς και τροποποίησης των χρηματοδοτικών πινάκων. Στην παραπάνω διαδικασία συμμετείχε συμβουλευτικά αντιπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το DG Regio. ΙΙΙ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ INTERREG ΚΑΙ CARDS: ΑΠΟ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ INTERREG ΣΕ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΕΙΤΝΙΑΣΗΣ Κατά την προετοιμασία του INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στο συντονισμό μεταξύ των Προγραμμάτων INTERREG και CARDS, καθώς επίσης και στην ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των δύο αυτών χρηματοδοτικών μέσων. Ενώ όμως η κατεύθυνση έδειχνε να είναι σωστή, η δημιουργία κοινών έργων εξακολουθούσε να είναι δύσκολη καθόσον από την πλευρά της Αλβανίας, δεν υπήρξε έγκαιρη εξασφάλιση των πόρων της εθνικής συμμετοχής για το Πρόγραμμα, λόγω απουσίας του κατάλληλου χρηματοδοτικού εργαλείου με σκοπό την παράλληλη υλοποίηση πράξεων στην επιλέξιμη περιοχή. iv
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΕΣΟΥ ΓΕΙΤΝΙΑΣΗΣ (ΝΜΓ) Η ΕΕ στοχεύει στην προώθηση της σταθερότητας και της ευημερίας μέσα και γύρω από τα σύνορα. Το νέο Μέσο Γειτνίασης που προτάθηκε από την Επιτροπή θα εστιάζει στην προώθηση της αειφόρου οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Σκοπός εδώ είναι η απλοποίηση των μεθόδων υλοποίησης του Μέσου Γειτνίασης με βάση τις υφιστάμενες αρχές των Προγραμμάτων INTERREG: διασυνοριακή συνεργασία, πολυετής προγραμματισμός και συγχρηματοδότηση. Η αλλαγή από τα Προγράμματα INTERREG που αφορούν τα εξωτερικά σύνορα στο νέο Μέσο Γειτνίασης (ΝΜΓ) θα εφαρμοσθεί σε δύο στάδια. Τα Προγράμματα Γειτνίασης που λειτουργούν στο πλαίσιο των παρόντων Προγραμμάτων INTERREG III A, θα ξεκινήσουν σε πρώτη φάση κατά την περίοδο 2004 2006. Η υλοποίηση ενός Προγράμματος Γειτνίασης θα βελτιώσει τις ευκαιρίες των επιλέξιμων περιοχών να εφαρμόσουν τη διασυνοριακή συνεργασία σε μια βάση αειφόρου ανάπτυξης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Στην επιλέξιμη περιοχή του Προγράμματος Γειτνίασης ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ έχουν γίνει προσπάθειες για συστηματική ανάπτυξη της συνεργασίας επί των εξωτερικών συνόρων, ώστε οι οδηγίες της Επιτροπής σχετικά με το ΝΜΓ να συμφωνήσουν με τις πραγματικές ανάγκες της περιοχής. Η Επιτροπή, αρχικά ανέπτυξε τις διαδικασίες υλοποίησης Προγραμμάτων που λειτουργούν στα εξωτερικά της σύνορα, ενώ με την Ανακοίνωση «Χαράζοντας το Δρόμο για ένα Νέο Μέσο Γειτνίασης» εδραίωσε μία νέα άποψη σχετικά με την πολιτική των Προγραμμάτων εξωτερικών συνόρων. Σύμφωνα με την νέα αυτή προσέγγιση, σκοπός του Νέου Μέσου είναι να ορισθούν τέτοιες διαδικασίες για τα προγράμματα εξωτερικών συνόρων, οι οποίες να μην δημιουργούν εμπόδια στην εφαρμογή τους, ενώ παράλληλα θα επιτρέπει τη χρηματοδότηση και από τις δύο πλευρές των συνόρων. v
ΦΑΣΗ 1: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΕΙΤΝΙΑΣΗΣ 2004 2006 Τα νέα Προγράμματα Γειτνίασης τα οποία ξεκινούν το 2004 στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ δίνουν την ευκαιρία στην Ε.Ε να εστιάσει την προσοχή της στη χρηματοδότηση εκείνων των Προγραμμάτων τα οποία περιέχουν επιλέξιμες περιοχές τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Σε ό,τι αφορά τα προγράμματα που θα υλοποιηθούν με τη χρηματοδότηση των INTERREG και CARDS, η διαδικασία μίας και μοναδικής εφαρμογής θα ξεκινήσει κατά την υλοποίηση τους πλέον ως Προγραμμάτων Γειτνίασης. Κατά την περίοδο 2004 2006 οι χρηματοδοτήσεις INTERREG και CARDS θα εξακολουθούν να κατευθύνονται βάσει των δικούς τους κανονισμών. Η δομή των φορέων που θα έχουν δικαίωμα να αποφασίζουν θα είναι πιο συγκροτημένη σε σύγκριση με εκείνη των προηγουμένων επιτροπών INTERREG, γεγονός που ουσιαστικά σημαίνει ότι θα προβλεφθεί ισορροπημένη αντιπροσώπευση και των δύο μερών. Η έναρξη των δραστηριοτήτων του Προγράμματος Γειτνίασης στην επιλέξιμη περιοχή του ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ θα επιτρέψει για πρώτη φορά τη λήψη κοινών αποφάσεων για έργα που τυγχάνουν χρηματοδότησης κι από τις δύο μεριές των συνόρων. ΦΑΣΗ 2: ΝΕΟ ΜΕΣΟ ΓΕΙΤΝΙΑΣΗΣ (ΝΜΓ) Η υλοποίηση προγραμμάτων με βάση το Νέο Μέσο Γειτνίασης (ΝΜΓ) θα ξεκινήσει μετά το 2006. Το ΝΜΓ θα συνδυάζει Μέτρα που έχουν σχέση με την πολιτική σύγκλισης της ΕΕ με Μέτρα που άπτονται εξωτερικών σχέσεων. Το νέο Πρόγραμμα θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση τόσο εντός όσο και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω ενός χρηματοδοτικού οργάνου. Το ΝΜΓ θα μεταθέσει το βάρος της εστίασης από Μέτρα τεχνικού και διοικητικού συντονισμού διαφορετικών χρηματοδοτικών εργαλείων στο πραγματικό περιεχόμενο της διασυνοριακής συνεργασίας. Τα Προγράμματα Γειτνίασης, που πρόκειται να υλοποιηθούν κατά την περίοδο 2004 2006, θα δημιουργήσουν τη βάση για το σχεδιασμό νέων Προγραμμάτων και προγραμματικών Μέτρων για το ΝΜΓ. vi
III.α. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΓΕΙΤΝΙΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ Το Προγραμματικό Έγγραφο Γειτνίασης ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ βασίζεται στο Προγραμματικό Έγγραφο του INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ το οποίο εγκρίθηκε στις 21-05-2002. Τα περιεχόμενα του Προγραμματικού Εγγράφου είναι σύμφωνα με το πρόγραμμα INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ, ενώ κύρια αλλαγή αποτελεί η επέκταση της υλοποίησης των δράσεων και στην Αλβανική πλευρά. Οι σημαντικότερες αλλαγές στο Προγραμματικό Έγγραφο Γειτνίασης, συγκρινόμενο με το Προγραμματικό Έγγραφο του INTERREG III Α, είναι οι ακόλουθες: Tο κεφάλαιο σχετικά με την εκ των προτέρων αξιολόγηση (ex-ante evaluation) του προγράμματος INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ έχει αφαιρεθεί και έχουν υιοθετηθεί κύρια τα αποτελέσματα από την ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ. Τεκμηρίωση: Η εκ των προτέρων αξιολόγηση αφορούσε το σύνολο του Προγράμματος INTERREG δηλαδή την περίοδο 2001 2006, περίοδος η οποία δεν εξυπηρετεί πλέον τους σκοπούς του Προγράμματος Γειτνίασης. Το κεφάλαιο σχετικά με την διαδικασία σύνταξης των προτάσεων για την προετοιμασία κατάρτιση του προγράμματος INTERREG II A ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ έχει αφαιρεθεί. Τεκμηρίωση: Η διαδικασία σύνταξης των προτάσεων για την προετοιμασίακατάρτιση του προγράμματος INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ περιγράφει την Bottom up που προηγήθηκε για την προετοιμασία του Προγραμματικού Εγγράφου για την περίοδο 2001 2006. Καθώς το πρόγραμμα INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ μετατρέπεται σε Πρόγραμμα Γειτνίασης, οι αποφάσεις που αφορούν το περιεχόμενο βασίζονται στα μέτρα που υλοποιούνται κατά το Πρόγραμμα III A. Ο τρόπος παρουσίασης των προτεραιοτήτων, των αξόνων και των μέτρων έχει αλλάξει. vii
Τεκμηρίωση: Παρουσιάζεται σε ενιαίο κεφάλαιο η αναφορά στους Άξονες και τα Μέτρα του Προγράμματος διευκολύνοντας την καλύτερη κατανόηση του περιεχομένου του, ενώ υπάρχουν προσαρμογές που στοχεύουν στην καλύτερη ενσωμάτωση της Αλβανικής πλευράς. Στους χρηματοδοτικούς πίνακες έχει ληφθεί υπ όψη ο τρόπος χρηματοδότησης του CARDS. Τεκμηρίωση: Η ενδεικτική χρηματοδότηση στο Πρόγραμμα Γειτνίασης ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ έχει παρουσιασθεί συνολικά στους χρηματοδοτικούς πίνακες. III.β. ΕΙΔΗ ΕΡΓΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΝΤΑΙ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΙΤΝΙΑΣΗΣ Τα δύο είδη έργων τα οποία θα χρηματοδοτηθούν μέσω του Προγράμματος Γειτνίασης κατά την περίοδο 2004 2006 είναι τα εξής: 1) Έργα INTERREG, τα οποία θα χρηματοδοτήσουν κυρίως δραστηριότητες στην ελληνική πλευρά Τα έργα αυτά έχουν συμφωνηθεί και από τις δύο πλευρές και ενώ βρίσκονται στην μία πλευρά των συνόρων εμπεριέχουν σημαντικά οφέλη για τους πληθυσμούς που ζουν εκατέρωθεν αυτών. 2) Έργα του Προγράμματος Γειτνίασης, στα οποία η χρηματοδότηση δίνεται τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αλβανική πλευρά (χρηματοδότηση και INTERREG και CARDS) Τα έργα αυτά θα πρέπει να έχουν σχεδιασθεί και συμφωνηθεί από κοινού θα πρέπει να έχουν δράσεις κι από τις δύο πλευρές των συνόρων και θα πρέπει να επωφελούνται απ αυτά τόσο οι Έλληνες όσο και οι Αλβανοί κάτοικοι της επιλέξιμης περιοχής. Για την υλοποίηση του Προγράμματος θα πρέπει επίσης να δραστηριοποιηθούν οι εταίροι και από τις δύο πλευρές των συνόρων. viii
III.γ. Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΤΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ ΕΕ Η σημασία των συνόρων αλλάζει, καθώς ένα σύνορο δεν αποτελεί πλέον μία διαχωριστική γραμμή, αλλά μία γέφυρα επικοινωνίας. Στη σύγχρονη Ευρώπη, τα σύνορα είναι τουλάχιστον τεσσάρων ειδών: Τα εσωτερικά σύνορα της Ευρώπης και τα σύνορα μεταξύ Κρατών-Μελών. Σ αυτά τα σύνορα έχουν αφαιρεθεί οι συνοριακές διαδικασίες, έχει απελευθερωθεί η διακίνηση αγαθών και ατόμων και έχει αυξηθεί η συνεργασία. Παραδείγματος χάρη, το Πρόγραμμα INTERREG μπορεί να εφαρμοστεί μεταξύ των Κρατών-Μελών, αντανακλώντας κατά κάποιο τρόπο την περιφερειακή εσωτερική πολιτική της ΕΕ. Εσωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία έγιναν εσωτερικά σύνορα, με τη νέα διεύρυνση. Σ αυτά περιλαμβάνονται τα σύνορα στην Κεντρική Ευρώπη, ξεκινώντας από τα σύνορα μεταξύ της Γερμανίας και της Πολωνίας και φθάνοντας μέχρι τα σύνορα μεταξύ της Ιταλίας και της Σλοβενίας. Ενέργειες προετοιμασίας έχουν γίνει ήδη σ αυτά τα σύνορα και η περιφερειακή διασυνοριακή συνεργασία έχει ήδη ξεκινήσει. Σύνορα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, τα οποία προς το παρόν δεν εφάπτονται της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία όμως μελλοντικά θα γίνουν εσωτερικά και εξωτερικά σύνορα αυτής. Τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, με τα οποία τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ συνορεύουν με χώρες που δεν θα είναι μέλη της ΕΕ στο εγγύς μέλλον (σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας). Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα εξωτερικά σύνορα έχουν λάβει μία δική τους ιδιαίτερη πολιτική σημασία. Κεντρικό στόχο σύμφωνα με την πολιτική του Νέου Μέσου Γειτνίασης, αποτελεί η αύξηση και η ανάπτυξη της σταθερότητας και της ευημερίας στα εξωτερικά σύνορα και στις γειτονικές περιοχές της Ε.Ε. Ένα ix
επιπλέον σημαντικό στοιχείο είναι η αποφυγή δημιουργίας νέων διαχωριστικών γραμμών στην Ευρώπη. Στα πλαίσια αυτά η αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο πλευρών των συνόρων πραγματοποιείται μέσω μίας διαδικασίας αμοιβαίας πληροφόρησης-εκμάθησης, ώστε να γίνουν κατανοητές οι βασικές αρχές του συστήματος κάθε πλευράς. Οι συνέπειες αυτής της διαδικασίας μπορούν να γίνουν ευδιάκριτες σε καθημερινό επίπεδο. Σύμφωνα με την νέα αυτή προσέγγιση, σκοπός του Νέου Μέσου είναι να ορισθούν τέτοιες διαδικασίες για τα προγράμματα εξωτερικών συνόρων, οι οποίες να μην δημιουργούν εμπόδια στην εφαρμογή τους, ενώ παράλληλα θα επιτρέπει τη χρηματοδότηση και από τις δύο πλευρές των συνόρων. III.δ. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Το Πρόγραμμα το οποίο υποστηρίζει τη διασυνοριακή συνεργασία στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ μεταξύ ΕΕ και Αλβανίας, ξεκίνησε κατά την προγραμματική περίοδο 2000 2006, σύμφωνα με τις οδηγίες των Προγραμμάτων INTERREG και τους κανονισμούς των Διαρθρωτικών Ταμείων. Η κύρια ιδέα του προγράμματος INTERREG III A ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ ήταν η ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και η παροχή της δυνατότητας για εφαρμογή και χρηματοδότηση έργων που υποστηρίζουν κοινούς σκοπούς. Ένας επιπλέον στόχος ήταν η περαιτέρω ενδυνάμωση και ολοκλήρωση της χρήσης πόρων ΕΤΠΑ και CARDS. Παρ όλα αυτά, προβλήματα που είχαν ήδη παρουσιαστεί κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο, παρουσιάστηκαν εκ νέου και κατά τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του προγράμματος. Για την εξάλειψη των προβλημάτων αυτών, η Επιτροπή, με την Ανακοίνωση της 1 ης Ιουλίου 2003 με τίτλο «Χαράζοντας το Δρόμο για ένα Νέο Μέσο Γειτνίασης», πρότεινε μία νέα έννοια Προγραμμάτων Γειτνίασης, που θα λειτουργήσουν μεταξύ 2004 και 2006, πριν την εισαγωγή του Μέσου Γειτνίασης το 2007. Τα Προγράμματα Γειτνίασης θα χρηματοδοτηθούν από κοινού από τα δύο χρηματοδοτικά μέσα, INTERREG και CARDS, και θα επιτρέψουν για πρώτη φορά x
από κοινού εφαρμογές και από κοινού διαδικασίες επιλογής. Οι διαδικασίες των δύο χρηματοδοτικών εργαλείων μέσων θα συνδυαστούν στην εφαρμογή των Προγραμμάτων Γειτνίασης. Για το λόγο αυτό τα Προγραμμάτων Γειτνίασης θα εφαρμοσθούν από την μία πλευρά μέσω διαφορετικών τύπων χρηματοδότησης, ενώ από την πλευρά της διαχείρισή τους με κοινές δομές. Βάσει των νέων Προγραμμάτων, πρόκειται να δημιουργηθούν μοντέλα υλοποίησης τα οποία ναι μεν θα βασίζονται στις δομές του INTERREG αλλά θα έχουν προσαρμοσθεί στο να λαμβάνουν υπ όψη τις εξωτερικές διαστάσεις που δημιουργούνται κατά τη φάση υλοποίησης των έργων. Παρ όλα αυτά, η θεσμική βάση και των δύο τύπων χρηματοδότησης παραμένει η ίδια. Η εφαρμογή του προγράμματος βασίζεται στις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υλοποίηση των Προγραμμάτων Γειτνίασης. Οι δομές που είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή του Προγράμματος καθώς και τα καθήκοντά τους περιγράφονται στο Κεφάλαιο 7. Στα Πλαίσια του Συμπληρώματος Προγραμματισμού θα εξειδικευθούν αναλυτικότερα οι διαδικασίες εφαρμογής του Προγράμματος Γειτνίασης, περιλαμβάνοντας και τις διαδικασίες αξιολόγησης του Προγράμματος. xi