Μουσικοθεωρητικό σύστημα - Αρμονική Κλεονίδης, Εισαγωγή Αρμονική. Αρμονική εστίν επιστήμη θεωρητική και πρακτική. μέρη δε αυτής επτά. Περί φθόγγων Περί διαστημάτων Περί γενών Περί συστήματος Περί τόνου Περί μεταβολής Περί μελοποιῒας
Περί φθόγγων Φθόγγος μεν ουν εστί φωνής πτώσις εμμελής, επί μίαν τάσιν. (φθόγγος είναι η μουσική πτώση της φωνής πάνω σε ένα τονικό ύψος). Πρόκειται για έναν ήχο με καθορισμένο ύψος που παραγόταν από την ανθρώπινη φωνή ή το μουσικό όργανο.
Προσηγορίες ονόματα φθόγγων Γινόταν χρήση ονομάτων για τον προσδιορισμό των φθόγγων. Αρχικά τα ονόματα αντιστοιχούσαν στις χορδές της λύρας. Ο Πυθαγόρας πρόσθεσε μια χορδή στην επτάχορδη λύρα.
Οι προσηγορίες έπαιρναν το όνομά τους ανάλογα με τη θέση τους στη λύρα και την απόστασή τους από το σώμα του εκτελεστή. Ονοματολογία των φθόγγων κατά κατιούσα διαδοχή στην οκτάβα: 1. Νήτη ή νεάτη (χαμηλότατη) Υψηλότερος φθόγγος βρισκόταν πιο κοντά στον εκτελεστή. 2. Παρανήτη 3. Παραμέση 4. Μέση 5. Υπερμέση ή Λιχανός 6. Παρυπάτη 7. Υπάτη (Υψίστη) η πιο χαμηλή νότα
Αρμονία των σφαιρών Η Σχολή των Πυθαγορίων είχε την αντίληψη ότι οι πλανήτες καθώς περιστρέφονται παράγουν διαφόρους μουσικούς ήχους που δεν τους ακούμε. Το σύνολο αυτών των ήχων αποτελεί την αρμονία των σφαιρών. Σύμφωνα με τον Νικόμαχο τον Γερασηνό, τα ονόματα των επτά μουσικών φθόγγων προήλθαν από τους επτά πλανήτες και τη θέση τους σε σχέση προς τη γη.
1. Νήτη ή νεάτη 2. Παρανήτη 3. Παραμέση 4. Μέση 5. Υπερμέση ή Λιχανός 6. Παρυπάτη 7. Υπάτη Σελήνη Αφροδίτη Ερμής Ήλιος Άρης Δίας Κρόνος
Περί διαστημάτων Διάστημα δε το περιεχόμενον υπό δύο φθόγγων ανομοίων οξύτητι και βαρύτητι. Σύμφωνα διαστήματα: Διά τεσσάρων (τετάρτης καθαρής) Διά πέντε ή διοξεία (πέμπτης καθαρής) Δια πασών (η δια πασών των φωνών συμφωνία). Η δια πασών καλλίστη συμφωνία (Αριστοτέλης, Προβλήματα XIX, 35a)
Περί γενών Γένος δε εστί ποια τεσσάρων φθόγγων διαίρεσης. (Η διαφορετική διάταξη των διαστημάτων ώστε να δημιουργηθεί ένα τετράχορδο). Γένη δε εστί τρία: Διάτονο Χρώμα - Αρμονία. Διάτονο ή Διατονικό: Το αρχαιότερο. Το πιο απλό. Ανδροπρεπές και αυστηρό. Το τετράχορδο μελωδούνταν κατά: τόνο - τόνο - ημιτόνιο [(la-sol),(sol-fa), (fa-mi)]
Χρώμα ή χρωματικό: τεχνικότατον. Μελωδούνταν κατά: τριημιτόνιο ημιτόνιο ημιτόνιο [(la-fa#), (fa#-fa), (fa-mi)] Αρμονία ή Εναρμόνιο: τις δε πολλοίς εστί αδύνατον. (Αριστείδης Κοϊντιλιανός) Μελωδούνταν κατά: Δίτονον δίεσιν δίεσιν [(la-fa), (faŧ - mi), (miŧmi)] Δίεσης τεταρτημόριος
Περί συστήματος Σύστημα δε εστί το εκ πλειόνων ή ενός διαστημάτων συγκείμενον. (Σύστημα είναι αυτό που προκύπτει από περισσότερα του ενός διαστήματα). Σύστημα =Τετράχορδον που χρησιμοποιήθηκε ως συστατικό στοιχείο άλλων συστημάτων. Με την ένωση δύο τετραχόρδων = συνημμένων - δημιουργήθηκε το επτάχορδο σύστημα. Re-do-sib-la-sol-fa-mi
Η προσθήκη της 8 ης χορδής από τον Πυθαγόρα δημιούργησε το 8χορδο σύστημα: Mi re do si la sol fa mi si-la = Διαζευκτικός τόνος
Περί τόνου Πέμπτον δ εστί των μερών της αρμονικής, το περί τους τόνους, εφ ων τιθέμενα τα συστήματα μελωδείται. Τόνος Αρμονία Κλίμακα - Μείζονας Ελάσσονας τρόπος. Ο Ηρακλείδης Ποντικός (4 ος π.χ.) στο Περί Μουσικής κάνει λόγο για τις τρεις ελληνικές αρμονίες: Δωρική Ιωνική Αιολική.
Σύμφωνα με τους αρχαίους θεωρητικούς οι αρμονίες είναι επτά: Μιξολυδική Λυδική Φρυγική Δωρική Υπολυδική Ιωνική Αιολική
Περί μεταβολής Μεταβολή εστί ομοίου τινός εις ανόμοιον τόνον μετάθεσις. Μεταβολή είναι η αλλαγή που γινόταν κατά τη διάρκεια μιας μελωδίας. Κατά τόνον, γένος, σύστημα = μετατροπία
Περί μελοποιίας Μελοποιία δε εστί δύναμη κατασκευαστική μέλους. Η σύνθεση μιας μελωδίας που επιτυγχάνεται με την κατάλληλη χρήση όλων των προηγούμενων μερών της Αρμονικής. Η μελοποιία περιλαμβάνει τα ακόλουθα τρία μέρη: Τη λήψη: όπου ο μουσικός διαλέγει την έκταση της φωνής. Τη μίξη: ένωση, ήχων γενών συστημάτων. Τη χρήση: το αποτέλεσμα της λήψης και της μίξης.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο "Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων" έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.