ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ: ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΞΑΜΗΝΟ: 7 Ο ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Δρ. Σκρουμπέλος Δρ. Λάϊος Δρ. Γιαννακούρου Σιουτάρη ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ << Εργονομική ανάλυση εργασιακών θέσεων σε γραφειακούς χώρους>> Επιμέλεια: ΠΕΤΡΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ Δ/03207 ΓΩΓΟΥ ΕΛΠΙΔΑ Δ/03048 -Ιανουάριος 2007-
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 2. ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ.4 2.1 Ορισμοί...4 2.2 Ευθύνες του εργοδότη.5 3. ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ 6 3.1 Ιστορική αναδρομή...6 3.2 Η ανθρωπομετρία σήμερα.6 3.3 Στάση και Μυοσκελετικά Προβλήματα..9 3.3.1 Οσφυαλγία 9 3.3.2 Πόνοι στον αυχένα στους ώμους και πλάτη..10 3.3.3 Πονοκέφαλοι..11 3.4 Ανθρωπομετρικές διαστάσεις για καθιστή στάση..11 3.5 Υποχρεώσεις κατασκευαστών και προμηθευτών οθονών..14 4. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΦΕΙΑΚΟ ΧΩΡΟ 16 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ..30 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 31 7. ΠΗΓΕΣ INTERNET.31-2 -
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το αντικείμενο της συγκεκριμένης εργασίας είναι η μελέτη των εργασιακών θέσεων στο γραφειακό χώρο. Η στάση που έχουν οι εργαζόμενοι κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας παίζει σπουδαίο ρόλο στην καλύτερη απόδοση της εργασίας καθώς και στην υγεία τους. Πολλά προβλήματα υγείας που παρουσιάζονται στο μέλλον πηγάζουν από τη λανθασμένη στάση που κρατούν οι εργαζόμενοι καθώς και από τον μη εργονομικά σχεδιασμένο χώρο εργασίας. Παρόλη τη σημασία της στάσης εργασίας, δυστυχώς πολλοί αγνοούν ότι αποτελεί αιτία των προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζουν με αποτέλεσμα να γίνεται όλο και πιο δύσκολη η ανεύρεσή της. - 3 -
2. ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ 2.1 ΟΡΙΣΜΟΙ 1) Εργονομία είναι η «επιστήμη που αναζητά μεθόδους προσαρμογής της εργασίας ή των συνθηκών εργασίας στον εργαζόμενο μέσω της μελέτης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα κατά την προσαρμογή τους στο περιβάλλον» Δηλαδή προσαρμόζουμε την εργασία στο ανθρώπινο σώμα, και όχι το αντίστροφο, ώστε αυτό να ταλαιπωρείται όσο το δυνατόν λιγότερο. 2) Η εργονομία παρέχει μεθόδους για να εργάζεται κάποιος πιο έξυπνα χωρίς να ταλαιπωρείται καθώς και μεθόδους ώστε να σχεδιάζονται προϊόντα φιλικά προς τους χρήστες για να διασφαλίζεται η εργασιακή τους απόδοση και ευημερία. 3) Ετυμολογικά η λέξη εργονομία είναι η σύνθεση των λέξεων «έργο» και «νόμος». «Έργο» σημαίνει «εργασία» και «νόμος» σημαίνει «κανόνας». Άρα ο όρος «εργονομία» σημαίνει «ένα σύνολο κανόνων σχεδιασμού της εργασίας». 4) Η Εργονομία αποτελεί μία νέα επιστήμη του 20ου αιώνα η οποία γεννήθηκε από την ανάγκη προσαρμογής του περιβάλλοντος εργασίας στις ανθρώπινες ανάγκες. Η εργονομία θέτει τους κανόνες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον σχεδιασμό του περιβάλλοντος εργασίας και διαμορφώνει τις απαραίτητες συνθήκες προκειμένου να μην υπάρχουν επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων αλλά και να κάνουν το περιβάλλον όσο πιο ευχάριστο και λειτουργικό γίνεται. 5) Η Εργονομία (Ergonomics ή Human Factors) είναι η επιστημονική περιοχή που ασχολείται με τη μελέτη της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων και των υπολοίπων στοιχείων ενός συστήματος, και εφαρμόζει θεωρητικές αρχές, δεδομένα και μεθόδους στον σχεδιασμό, με στόχο την προαγωγή του καλώς έχειν των εργαζομένων και την βελτιστοποίηση της συνολικής απόδοσης του συστήματος. - 4 -
Οι εργονόμοι συμβάλλουν στον προγραμματισμό, σχεδιασμό και αξιολόγηση των εργασιών, των προϊόντων, της οργάνωσης, των εργαλείων, του περιβάλλοντος και γενικότερα των συστημάτων, με στόχο να τα καταστήσουν συμβατά με τις ανάγκες, δυνατότητες και περιορισμούς των ανθρώπων. Ο εργονομικός σχεδιασμός χρησιμοποιείται σε μια πληθώρα εφαρμογών η οποία μπορεί να αφορά όλες τις κατηγορίες δραστηριοτήτων αλλά και το σχεδιασμό τόσο του εξοπλισμού όσο και των εργασιών. 2.2 ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ Σύμφωνα με το νόμο 1568/85 για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων «ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στην επιχείρησή του». Ο εργοδότης υποχρεούται να παρέχει υπηρεσίες προστασίας και πρόληψης όπως είναι οι υπηρεσίες τεχνικού ασφαλείας και οι υπηρεσίες γιατρού εργασίας. Επίσης, είναι απαραίτητη η ενημέρωση των εργαζομένων σε θέματα που αφορούν τους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλειά τους, τα μέτρα προστασίας και πρόληψης. Παράλληλα, ο εργοδότης οφείλει, εφόσον από τις ισχύουσες διατάξεις προβλέπεται ιατρική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων, να παραπέμπει για έλεγχο κάθε εργαζόμενο Μετά την πρόσληψή του Σε τακτά χρονικά διαστήματα Κατά την αλλαγή θέσης εργασίας Πριν από την τοποθέτησή του σε εργασία που συνεπάγεται έκθεση σε επιβλαβείς παράγοντες. Ακόμα, οι εργαζόμενοι υποχρεούνται να τηρούν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας και να ενημερώνουν τον εργοδότη σε περιπτώσεις υπέρβασης των οριακών τιμών έκθεσης. - 5 -
3. ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ 3.1 Ιστορική αναδρομή Τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου η ανθρωπομετρία ήταν μια ψευδοεπιστήμη που χρησίμευε κυρίως στην καταχώρηση εν δυνάμει εγκληματιών βάσει των χαρακτηριστικών του προσώπου τους. Για παράδειγμα, το βιβλίο του Cesare Lombroso Criminal Anthropology (1895) (Εγκληματική Ανθρωπολογία) ισχυριζόταν ότι οι εγκληματίες έχουν προεξέχοντα πηγούνια ενώ οι πορτοφολάδες έχουν μακριά χέρια και αραιά γένια. Το έργο του Eugene Vidocq, το οποίο αναγνωρίζει εγκληματίες με βάση τα χαρακτηριστικά του προσώπου, χρησιμοποιείται ακόμα, σχεδόν έναν αιώνα από την κυκλοφορία του στη Γαλλία. Η πιο διαβόητη χρήση της ανθρωπομετρίας έγινε από του Ναζί των οποίων το Γραφείο Ενημέρωσης για την Πολιτική Πληθυσμού και την Φυλετική Πρόνοια ( Bureau for Enlightenment on Population Policy and Racial Welfare) πρότεινε την κατηγοριοποίηση Αρείων και μη-αρείων βάσει μετρήσεων του κρανίου και άλλων οργάνων. Η κρανιομετρική πιστοποίηση ήταν υποχρεωτική δια νόμου. Οι Ναζί έστησαν ινστιτούτα πιστοποίησης για να προωθήσουν τις φυλετικές τους πολιτικές. Το να αρνηθεί κανείς τη μέτρηση σήμαινε απαγόρευση γάμου και δουλειάς, ενώ για πολλούς σήμαινε "ταξίδι" στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. 3.2 Η ανθρωπομετρία σήμερα Ανθρωπομετρία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την προσαρμογή στο εργασιακό περιβάλλον των γεωμετρικών διαστάσεων του ανθρώπου σε συνδυασμό με τις φυσιολογικές ικανότητές του, δηλαδή μετρά τις διαστάσεις του σώματος κάποιου πληθυσμού για την εξαγωγή διαστασιολογικών προδιαγραφών για τον εξοπλισμό, τα προϊόντα και τους χώρους εργασίας. Δυστυχώς όμως ακόμα και σήμερα πολλές φορές δε χρησιμοποιούνται στοιχεία ανθρωπομετρίας κατά τη φάση σχεδιασμού των προϊόντων. Συνήθως η αξιολόγηση μιας σχεδιαστικής πρότασης είναι εξολοκλήρου υποκειμενική. Ο σχεδιαστής θεωρεί ότι αντιπροσωπεύει το μέσο άνθρωπο. Στη - 6 -
πραγματικότητα όμως ο μέσος άνθρωπος δεν υφίσταται, καθώς δεν υπάρχει άτομο που να διαθέτει διαστάσεις σώματος, έστω και μέρος αυτών, οι οποίες να συμπίπτουν με τους μέσους όρους των διαστάσεων του δείγματος του πληθυσμού στο οποίο το ίδιο εμπίπτει. Συνεπώς κατά το σχεδιασμό ενός προϊόντος θα πρέπει να λάβουμε υπ όψιν τα ακόλουθα: Προσδιορισμός του πληθυσμού των χρηστών-πελατών. Προσδιορισμός των διαστάσεων του προϊόντος που σχετίζονται με ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά. Άντληση ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών από υπάρχουσες σχετικές πηγές ή μέσω νέων μετρήσεων. Ανάλυση των περιορισμών που επιβάλλουν τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά στο σχεδιασμό. Καθορισμός κριτηρίων που καθορίζουν την αποδεκτή εναρμόνιση χρηστών και προϊόντος. Κατά το σχεδιασμό ενός προϊόντος λαμβάνονται υπόψιν οι εξής περιορισμοί: 1. ΥΠΑΡΞΗ ΧΩΡΟΥ Είναι απαραίτητο κατά τον σχεδιασμό να διατίθεται επαρκής χώρος για να κινείται το σώμα και τα μέλη. Σε οχήματα θα πρέπει να υπάρχει επαρκής, μεταξύ της κεφαλής και της οροφής. Σε θέσεις εργασίας να υπάρχει επαρκείς χώρος για την κίνηση των άκρων. Οι χειρολαβές και οι διακόπτες να περιβάλλονται από ελεύθερο χώρο, που επιτρέπει πρόσβαση και χειρισμούς από τα δάκτυλα και τα χέρια. Οι περιορισμοί χώρου, υπαγορεύουν τις ελάχιστες διαστάσεις του χώρου και καθορίζονται από τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά του οριακά αποδεκτού χρήστη με τις μεγαλύτερες διαστάσεις. 2. ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ Η δυνατότητα ανάγνωσης των ενδείξεων από δείκτες πληροφοριών και χειρισμού οργάνων ελέγχου σε θέσεις εργασίας περιορίζεται από τις διαστάσεις των ατόμων. Οι οδηγοί των οχημάτων έχουν την δυνατότητα ικανοποιητικής πληροφόρησης - 7 -
από το εξωτερικό περιβάλλον; Μπορούν με άνεση να χειρίζονται όλους τους διακόπτες; Οι περιορισμοί προσπέλασης αναφέρονται στη μέγιστη αποδεκτή διάσταση χώρου και καθορίζονται από τον οριακά αποδεκτό χρήστη με τις μικρότερες διαστάσεις. 3. ΣΤΑΣΗ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ Είναι σαφές ότι η στάση που υιοθετεί ένας χρήστης επηρεάζει την απόδοσή του αλλά και την υγεία του. Για παράδειγμα, η επιφάνεια εργασίας που χρησιμοποιείται από ένα πληθυσμό χρηστών δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ ψηλή ούτε πολύ χαμηλή, διότι και στις δύο περιπτώσεις προκαλεί διαταραχές λόγω κακής στάσης στις αντίστοιχες κατηγορίες χρηστών. Η επίλυση του περιορισμού αυτού δεν είναι πάντα εύκολη καθώς η ικανοποίηση μεγαλύτερου ποσοστού των χρηστών μπορεί να σημαίνει την ενσωμάτωση ρυθμιστικών μηχανισμών προσαρμογής στις θέσεις εργασίας. 4. ΔΥΝΑΜΗ Πολλές φορές η απαιτούμενη μυϊκή δύναμη για το χειρισμό οργάνων ελέγχου θέτει περιορισμούς όσον αφορά στους πλέον αδύναμους χρήστες. Η μέγιστη αποδεχτή ροπή χειρισμού προσδιορίζεται από τη δύναμη του οριακά αποδεκτού μέλους του πληθυσμού με την ελάχιστη δύναμη. Η θέση ενός οργάνου στο χώρο (απόσταση, ύψος, προσανατολισμός) επίσης επηρεάζει το μέγεθος της δύναμης που δύναται να ασκηθεί από τους χρήστες. Βεβαίως, είναι πιθανόν ένας περιορισμός που τίθεται με την λογική αυτή να προκαλέσει δυσκολίες στους πιο δυνατούς χρήστες. Επίσης είναι λογικό να υπάρχουν διακυμάνσεις μεταξύ των ανθρώπινων διαστάσεων λόγω των εξής παραγόντων: Διαφορές φύλλου Εθνικές διαφορές Αλλαγές με τη πάροδο του χρόνου Ανάπτυξη και ηλικιακές αλλαγές Γήρανση - 8 -
3.3 ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η στάση των ατόμων κατά την εκτέλεση εργασιών είναι συνάρτηση των ανθρωπομετρικών τους διαστάσεων, της φυσικής τους κατάστασης, των αποστάσεων που τοποθετούνται τα αντικείμενα, τα όργανα χειρισμού και οι δείκτες πληροφοριών. Οι μακροπρόθεσμες αλλά ενίοτε και οι βραχυπρόθεσμες συνέπειες από την υιοθέτηση κακής στάσης, μπορεί να είναι ιδιαίτερα βλαπτικές που μπορεί να δημιουργήσουν παθήσεις όπως: 1) Οσφυαλγία Η σπονδυλική στήλη, ο κύριος στηρικτικός σκελετικός άξονας του σώματος, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στη κακή στάση. Αποτελείται από 33 έως 34 σπονδύλους, οι οποίοι ανάλογα με τη μοίρα της σπονδυλικής στην οποία ανήκουν διακρίνονται σε επτά αυχενικούς, δώδεκα θωρακικούς, πέντε οσφυϊκούς, πέντε ιερούς και τέσσερις έως πέντε κοκκυγικούς. Ανάμεσα στους σπόνδυλους παρεμβάλλονται οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι. Κάθε μεσοσπονδύλιος δίσκος αποτελείται εξωτερικά από τον ινώδη δακτύλιο και εσωτερικά από τον πηκτοειδή πυρήνα. Η υπερβολική πίεση του μεσοσπονδυλίου δίσκου μπορεί να προκαλέσει ρήξη του ινώδους δακτυλίου και προβολή του πηκτοειδούς πυρήνα, που ονομάζεται κήλη του μεσoσπoνδυλίoυ δίσκου. Η κήλη αυτή συχνά προβάλλει μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα και προκαλεί οσφυαλγία ή ισχιαλγία από την πίεση των νωτιαίων νεύρων ή του νωτιαίου μυελού. Τέτοιου είδους παθήσεις είναι δυνατόν να εκδηλωθούν λόγω κακής καθιστικής στάσης, άρσης φορτίων, αλλά και από στρέψη, πτώση καθώς ακόμη και από φτάρνισμα. Η κήλη των μεσοσπονδυλίων δίσκων αποτελεί αιτία μικρού μόνον ποσοστού των οσφυαλγιών. Η οσφυαλγία είναι η συχνότερα απαντώμενη μυοσκελετική διαταραχή που σχετίζεται με την εργασία. Είναι πόνος, συνήθως χαμηλά στην μέση, έντονoς ή ήπιος, διάχυτος ή εντοπισμένος. Ενίοτε, ο πόνος επεκτείνεται και πέραν της μέσης, μέσω των γλουτών, στο πόδι. Οι αιτίες δημιουργίας της οσφυαλγίας δεν είναι γνωστές. Μελέτες δείχvουν ότι σε ποσοστό πάνω από το 90% των περιπτώσεων οσφυαλγιών που εξετάζονται από ιατρικό - 9 -
προσωπικό, δεν τίθεται αιτιολογική διάγνωση (Pheasant, 1991). Γενικά, οι κατηγορίες των εργαζομένων που εκτίθενται σε μεγάλο κίνδυνο οσφυαλγιών είναι τα άτομα που εργάζονται συνεχώς καθήμενα και τα άτομα που στην εργασία τους συχvά σηκώνουν βάρη, σκύβουν ή ασκούν αιφνίδια μεγάλη δύναμη. Στην καθιστή στάση συχvά ασκούνται υψηλά φορτία στην σπονδυλική στήλη, τα οποία σε συνδυασμό με κακή φυσική κατάσταση, είναι δυνατόν να συμβάλλουv στην εκδήλωση οσφυαλγίας. Οι μελέτες καταδεικvύουν ότι η οσφυαλγία είναι κυρίως εργασιακή πάθηση. Οι κύριοι παράγοντες επαγγελματικού κινδύνου εκδήλωσης οσφυαλγίας είναι: Βαριά εργασία-άρση και μετακίνηση φορτίων, απότομη εξάσκηση δύναμης, σκυψίματα, στρέψεις, κ.λ.π. Παρατεταμένη καθιστική εργασία Παρατεταμένη εργασία με σκυμμένο σώμα Κραδασμοί Ψυχολογικό Στρες Στους ατομικούς παράγοντες περιλαμβάνονται η προϊστορία οσφυαλγίας, η κακή φυσική κατάσταση, η αδυναμία άρσης φορτίων, το κάπνισμα και η μητρότητα. 2) Πόνοι στον αυχένα στους ώμους και πλάτη Οι πόνοι στον αυχένα, τους ώμους και την πλάτη απαντώνται σχεδόν με την ίδια συχνότητα με την οσφυαλγία. Έχουν πολλαπλή παθολογία αν και φαίνεται να υπερισχύουν οι μυϊκές δυσλειτουργίες. Όπως και με τις οσφυαλγίες, οι πόνοι στον αυχένα και τους ώμους είναι επαναλαμβανόμενοι. Λόγω πόνου προκαλούνται μυϊκοί σπασμοί και περιορισμοί κινήσεων. Μερικά άτομα με προβλήματα στον αυχένα υφίστανται επεισόδια ζάλης, λιποθυμίας και απώλειας προσανατολισμού κάτω από ακραίες συνθήκες έκτασης (π.χ. βάψιμο οροφής). Η μεταφορά βαρέων φορτίων στους ώμους αποτελεί αιτία εκδήλωσης επεισοδίων. Στις περισσότερες περιπτώσεις ευθύνεται η στατική τάση των μυών. Προβλήματα πόνων στον αυχένα παρουσιάζονται και σε εργαζόμενους που κρατούν επί μακρόν τα άνω άκρα τους σε έκταση (καθήκοντα συναρμολόγησης, οικοδομικές εργασίες). - 10 -
3) Πονοκέφαλοι Συχνά αποδίδονται σε μυϊκή τάση και σχετίζονται με καταστάσεις στρες. Η ανάγκη για συγκέντρωση κάτω από συνθήκες θορύβων, θαμβώσεων, λάμψεων κ.λ.π. μπορεί να οδηγήσει σε εκδήλωση πονοκεφάλων. Ανάλογα με την περιοχή του κεφαλιού που πονά εμπλέκονται διαφορετικές ομάδες μυών. Για παράδειγμα σύσπαση φρυδιών και άνοιγμα-κλείσιμο βλεφάρων σημαίνουν πόνο πάνω από τα μάτια, σφίξιμο της σιαγόνας σημαίνει πόνο στα ζυγωματικά και το μέτωπο. Εκτός των παραπάνω υπάρχουν και οι εξής παθήσεις: Επικονδυλίτις (ασθένεια των τενιστών) Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα Τενοντίτιδα Γάγγλιο Θυλακίτις Φλεβίτις 3.4 ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΘΙΣΤΗ ΣΤΑΣΗ Γενικά, πρέπει η οθόνη να είναι απέναντι από τα μάτια μας ή σε γωνία το ελάχιστο 17 μοίρες πιο χαμηλά. Τα χέρια πρέπει να μην ακουμπάνε σε γραφείο και να σχηματίζουν γωνία 90 μοίρες ή μεγαλύτερη για να είμαστε στην ιδανική θέση. Μεγάλη σημασία έχουν οι καρποί οι οποίοι ερεθίζονται εύκολα. Ακόμα και στην χρήση του ποντικιού δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τον καρπό αλλά το χέρι έχοντας τον αγκώνα σαν το σταθερό σημείο. Τέλος, η καρέκλα πρέπει να στηρίζει την πλάτη μας, να μπορεί αν αυξομειώνεται σε ύψος (ειδικά όταν χρησιμοποιείται από πολλά άτομα) και τα πόδια πρέπει να ακουμπάνε στο πάτωμα (δηλ. ούτε να είναι σταυρωμένα ούτε στις μύτες για πολλή ώρα). - 11 -
- 12 -
- 13 -
3.5 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΩΝ ΟΘΟΝΩΝ Οι κατασκευαστές, οι εισαγωγείς και οι κάθε είδους προμηθευτές οθονών οπτικής απεικόνισης υποχρεούνται: Να διαθέτουν στην αγορά οθόνες κατασκευασμένες σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες τεχνικές προδιαγραφές (π.χ. TCO 99) και διατάξεις νόμων. Να παρέχουν γραπτές πληροφορίες και οδηγίες, στην ελληνική γλώσσα, για τους κινδύνους που είναι δυνατόν να δημιουργηθούν, καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισης των κινδύνων. Να παρέχουν κάθε πληροφορία προκειμένου η εκτίμηση κινδύνου να είναι ουσιαστική. - 14 -
Ελάχιστες τεχνικές προδιαγραφές 1. Οθόνες Να έχουν ευκρινείς χαρακτήρες και σταθερή εικόνα. Να έχουν δυνατότητα ρύθμισης της φωτεινότητας και του contrast.. Να έχουν δυνατότητα περιστροφής και ρύθμισης της κλίσης. 2. Πληκτρολόγιο Να είναι ρυθμιζόμενης κλίσης. Να έχει ευκρινή και ευανάγνωστα σύμβολα. 3. Γραφείο εργασίας Να έχει χαμηλή ανακλαστικότητα. Το ύψος να είναι ρυθμιζόμενο. Να έχει επαρκή επιφάνεια. Να έχει χρώμα ενδιάμεσης φωτεινότητας, αποφεύγοντας το πολύ σκούρο (π.χ. μαύρο) ή το πολύ ανοιχτό (π.χ. άσπρο).. 4. Κάθισμα εργασίας Να παρέχει ευστάθεια. Να είναι περιστρεφόμενο. Το ύψος του, καθώς και η κλίση της πλάτης να είναι ρυθμιζόμενα. - 15 -
5. Περιβάλλον Ο ελεύθερος χώρος γύρω από τη θέση εργασίας να είναι επαρκής. Ο γενικός και ο τοπικός φωτισμός να μην δημιουργεί θάμβωση και ανακλάσεις. Οι κλιματικές συνθήκες να είναι άνετες. Ο θόρυβος που προέρχεται από τα μηχανήματα είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερος. Να αποφεύγεται η δημιουργία ηλεκτροστατικού πεδίου οθόνης και χρήστη. 4. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΦΕΙΑΚΟ ΧΩΡΟ Παρακάτω παρατίθενται μερικοί τύποι από καρέκλες που χρησιμοποιούνται σε χώρους εργασίας και επηρεάζουν την στάση των υπαλλήλων αφού συνήθως κάθονται καθημερινά 8 ώρες. - 16 -
Εικόνα 1 Στη συγκεκριμένη εικόνα βλέπουμε μια καρέκλα που δεν έχει καμία από τις παρακάτω απαιτούμενες ιδιότητες που διευκολύνουν τον εργαζόμενο στη θέση εργασίας του : ρυθμιζόμενο και περιστρεφόμενο κάθισμα, ρυθμιζόμενη πλάτη, ρόδες για ευκολία κινήσεων και μετακίνησης, προσκέφαλο στήριγμα για τα χέρια - 17 -
Σ αυτή τη καρέκλα κάθονται εργαζόμενοι διαφορετικού σωματότυπου οι οποίοι δεν μπορούν να ρυθμίσουν την καρέκλα στα μέτρα τους και πρέπει να κάθονται στη συγκεκριμένη θέση επί οκτάωρη βάση. Παρακάτω βλέπουμε ένα τέτοιο παράδειγμα. Εικόνα 2 Στην εικόνα 2 παρατηρούμε ότι η εργαζόμενη παρουσιάζει μια κλίση προς τα μπροστά επιβαρύνοντας τη μέση της. Κανονικά θα έπρεπε να σχημάτιζε ορθή γωνία με την καρέκλα. Επίσης, η καρέκλα θα έπρεπε να ήταν πιο χαμηλή καθώς το πόδι της - 18 -
εργαζομένης δεν ακουμπά στο έδαφος. Μια τέτοια στάση επί οκτάωρη καθημερινή βάση καταπονεί τα πόδια και επιβαρύνει την σπονδυλική στήλη. Εικόνα 3 Η καρέκλα της εικόνας 3 παρέχει δυνατότητα αυξομείωσης του ύψους του καθίσματος καθώς και περιστρεφόμενη πλάτη και - 19 -
κάθισμα κατά τον οριζόντιο άξονα. Επίσης διαθέτει στήριγμα για τα χέρια. Εικόνα 4 Πιο πάνω, στην εικόνα 4, βλέπουμε ότι παρόλο που ο εργαζόμενος τείνει να ακολουθήσει το κανόνα της ορθής γωνίας, το γεγονός ότι η πλάτη της καρέκλας είναι σταθερή αποτελεί μειονέκτημα. Αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη στηρίγματος για το κεφάλι μπορούν να προκαλέσουν κόπωση στον υπάλληλο αφού δεν υπάρχει κάποιο στήριγμα για να ξεκουραστεί. - 20 -
Εικόνα 5 Η καρέκλα της εικόνας 5 διαθέτει όπως και η προηγούμενη μηχανισμό αυξομείωσης του ύψους του καθίσματος αλλά και της πλάτης και επιπλέον έχει περιστρεφόμενο κάθισμα και πλάτη. - 21 -
Εικόνα 6 Στην εικόνα 6 παρατηρούμε ότι η έλλειψη στηρίγματος για τα χέρια και το κεφάλι αποτελούν μειονεκτήματα διότι έτσι δε μπορεί να ξεκουραστεί ο εργαζόμενος που κάθεται επί οκτώ ώρες σ αυτήν την καρέκλα. Επίσης βλέπουμε ότι ενώ η καρέκλα είναι ρυθμιζόμενη ως προς το ύψος του καθίσματος ο υπάλληλος λυγίζει πολύ τα πόδια με αποτέλεσμα να τα καταπονεί επί 8 ώρες την ημέρα. - 22 -
Εικόνα 7 Εδώ παρατηρούμε την αντίθετη περίπτωση όπου η καρέκλα είναι πολύ ψηλή με αποτέλεσμα τα πόδια να σχηματίζουν γωνία άνω των 90 μοιρών. Η συγκεκριμένη στάση επιβαρύνει τους μηρούς και τα γόνατα. - 23 -
Εικόνα 8 Παρόλα αυτά σε κάθε θέση εργασίας υπάρχει υποπόδιο. Δυστυχώς, πολλοί εργαζόμενοι αγνοούν την σημασία του και δεν το χρησιμοποιούν. Βέβαια, υπάρχουν και υπάλληλοι που αναγνωρίζουν τη σημαντικότητά του όπως βλέπουμε στη εικόνα 8. Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε η υπάλληλος χρησιμοποιεί το υποπόδιο για να ξεκουράσει τα πόδια της. Όμως, αν παρατηρήσουμε το κάθισμα βλέπουμε ότι έχει κλίση προς τα κάτω διότι είναι χαλασμένο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η εργαζόμενη να βάζει περισσότερη δύναμη στα πόδια προκειμένου να ισορροπήσει στην καρέκλα. Με αυτόν τον - 24 -
τρόπο καταπονεί τα πόδια της και δεδομένου ότι το κάθισμα είναι αρκετά ψηλό επιβαρύνονται περισσότερο. Εικόνα 9 Στην εικόνα 9 βλέπουμε την στάση εργαζομένης που παίρνει κάθε φορά που χρησιμοποιεί το τηλέφωνο. Το γεγονός ότι η καρέκλα δεν διαθέτει ρόδες για ευκολία μετακίνησης, αναγκάζει την εργαζόμενη να σηκώνεται προκειμένου να σηκώσει το τηλέφωνο. Όμως έχοντας συνηθίσει από τη στάση που έχει όταν κάθεται στην καρέκλα, το σώμα της εξακολουθεί να γέρνει και όταν σηκώνεται. Αυτό αποτελεί μια επιπλέον καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης. - 25 -
Εικόνα 10 Η καρέκλα της εικόνας 10 χρησιμοποιείται στις παρακάτω εικόνες 11,12 και 13. Διαθέτει ρόδες, αυξομείωση του ύψους του καθίσματος και της πλάτης, στήριγμα για τα χέρια και περιστρεφόμενη πλάτη και κάθισμα. Ωστόσο, παρουσιάζει μειονεκτήματα όπως η έλλειψη στηρίγματος για το κεφάλι και η πλάτη της καρέκλας δεν στηρίζει σωστά το σώμα. - 26 -
Εικόνα 11 Όπως παρατηρούμε στην εικόνα 11 η συγκεκριμένη κυρία δεν είναι τοποθετημένη σωστά στο γραφείο της. Πρώτον, η καρέκλα δεν στηρίζει την πλάτη σωστά καθώς η πλάτη παρουσιάζει κλίση προς τα μπροστά. Δεύτερον, ο μη εργονομικός σχεδιασμός του γραφείου δεν επιτρέπει τα χέρια να σχηματίζουν γωνία 90 μοιρών. Τρίτον, η οθόνη δεν είναι απέναντι από τα μάτια. - 27 -
Εικόνα 12 Στη εικόνα 12 ο υπολογιστής είναι τοποθετημένος πλάγια με αποτέλεσμα η κοπέλα που εργάζεται να έχει μία ελαφρά κλίση προς τα αριστερά. Επομένως, η πλάτη δεν στηρίζεται στην καρέκλα με αποτέλεσμα το σώμα να παρουσιάζει κλίση προς τα μπροστά και η σπονδυλική στήλη να μη σχηματίζει σχήμα S. Επίσης, τα χέρια δεν σχηματίζουν 90 μοίρες με το γραφείο και ακολουθούν και αυτά τη κλίση προς τα αριστερά προκειμένου να εργαστεί στον υπολογιστή. Έτσι, στη συγκεκριμένη στάση δεν τηρείται ο κανόνας των 90 μοιρών. - 28 -
Εικόνα 13 Στην εικόνα 13 η συγκεκριμένη κοπέλα δεν στηρίζει την πλάτη της στη καρέκλα με αποτέλεσμα καθώς περνά η ώρα η κούραση αυξάνεται και να γέρνει προς τα μπροστά. Επίσης, η καρέκλα είναι πολύ χαμηλά τοποθετημένη και έτσι δεν επιτρέπει να σχηματίζουν τα χέρια 90 μοίρες με το γραφείο. Σε αυτή τη περίπτωση το γραφείο θα έπρεπε να είχε ειδικό συρτάρι πιο χαμηλά για να τοποθετείται το πληκτρολόγιο. Ένα ακόμη λάθος είναι η τοποθέτηση των ποδιών όπου είναι σταυροπόδι. Τα πόδια πρέπει και αυτά να σχηματίζουν 90 μοίρες με το δάπεδο και τα - 29 -
πέλματα να ακουμπάνε κανονικά στο έδαφος επίσης. Όλα αυτά καταπονούν το σώμα της. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι κρίνεται αναγκαία η πληροφόρηση των εργαζομένων όσον αφορά τη στάση του σώματος αλλά και του εξοπλισμού στο χώρο εργασίας τους ώστε να εκτελούν τα καθήκοντά τους όσο το δυνατόν ευκολότερα και με λιγότερη κόπωση. Η σωστή εκτέλεση της εργασίας τους βοηθάει στη λιγότερη επιβάρυνση του σώματος και συνακόλουθα στην αποφυγή προβλημάτων υγείας στο μέλλον. Έτσι η δυσαρέσκεια των υπαλλήλων ως προς την δουλειά που τους ανατίθεται μειώνεται και εργάζονται ευχάριστα. Ένα ακόμα πόρισμα είναι η σπουδαιότητα του γιατρού εργασίας. Σ αυτόν μπορούν οι εργαζόμενοι να αναφέρουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και ανάλογα με την περίσταση να κάνουν ορισμένες εξετάσεις. Έτσι, προλαμβάνεται το πρόβλημα υγείας ή αν έχει εκδηλωθεί ανακάμπτεται η επιδείνωσή του. Βέβαια για να είναι εφικτά τα όσα αναφέραμε παραπάνω είναι απαραίτητη η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των εργαζομένων στην σημασία της σωστής στάσης του σώματος. - 30 -
6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σύγχρονη Εργονομία, Λάμπρος Λάϊος, Γιαννακούρου Σιουτάρη Οδηγός Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, Νίκος Σαραφόπουλος 7. ΠΗΓΕΣ INTERNET www.scepdic.gr www.ergonomics.gr www.asclepieion.mpl.uoa.gr www.sato.gr www.tex.unipi.gr www.phigita.net Επίσης, θέλουμε να ευχαριστήσουμε για την συνεργασία τους την Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος και την Ideal. - 31 -