Μάθημα 9, 6/12/2016 ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑ, Ζ ΕΞΑΜΗΝΟ
Μορφολογική ταξινόμηση απομονωτικές, συγκολλητικές, διαχυτικές, πολυσυνθετικές, σχεδιοτυπικές απομονωτικές γλώσσες: - π.χ. βιετναμεζική, κινεζική - χωρίς μορφολογία κλίσης και παραγωγής - μόνο σύνθεση - ταύτιση λέξης - μορφήματος - σχηματισμός προτάσεων με μορφοτακτικούς κανόνες - π.χ.nó chỉ ăn cơm Việt Nam thôi αυτός μόνο τρώω ρύζι Βιετνάμ μόνο
Μορφολογική ταξινόμηση συγκολλητικές γλώσσες: - π.χ. τουρκική, ουγγρική - πολλά διακριτά μορφήματα - εξειδικευμένη γραμματική ή λεξική λειτουργία - δομική διαφάνεια με αλλεπάλληλη συγκόλληση μορφημάτων - ev-ler-iniz-den σπίτι-πληθ-σας-από (Τουρκικά) διαχυτικές γλώσσες: - π.χ. ελληνική, ρωσική - πολλές λειτουργίες διαχέονται σε ένα μόρφημα - μη δομική διακριτότητα των μορφημάτων - πραγμάτωση μορφοφωνολογικών μεταβολών - π.χ. παίζ-ω
Μορφολογική ταξινόμηση πολυσυνθετικές γλώσσες: - π.χ. αμερινδιανικές γλώσσες - αφομοίωση της σύνταξης στη μορφολογία - πολυμορφηματικές λέξεις αντί προτάσεων - π.χ. ni-naca-qua εγώ-κρεας-τρώγω (Ναχουάτλ) σχεδιοτυπικές γλώσσες: - π.χ. αραβικά - βασίζονται σε συμφωνικές ρίζες λέξεων με τη μορφή σχεδιοτύπων - σχηματισμός λέξεων με εισαγωγή φωνηνέντων - π.χ. k-t-b > kitab βιβλίο (Αραβικά)
Κλίση σχηματισμός γραμματικών τύπων ενός λεξήματος κλιτικά προσφύματα φορείς γραμματικών χαρακτηριστικών ονοματικά: γένος, αριθμός, πτώση, κλιτική τάξη ρηματικά: πρόσωπο, αριθμός, χρόνος, άποψη, φωνή, έγκλιση, κλιτική τάξη κλιτικό παράδειγμα: συνέπεια και σταθερότητα στα μορφοσυντακτικά χαρακτηριστικά και συγκρητισμός
Κλίση γένος: αρσενικό - θηλυκό -ουδέτερο, συμμετέχει στην κλίση, λεξικό και όχι γραμματικό χαρακτηριστικό αριθμός: ενικός - πληθυντικός, αντιστοίχιση πλήθους οντοτήτων με τον ανάλογο τύπο, βλέπε όμως περιληπτικά ονόματα και διάκριση +/- αριθμήσιμων ονομάτων πτώση: συντακτική σχέση κατηγορήματος και ορισμάτων, ονομαστική, γενική, αιτιατική, κλητική.
Κλίση χρόνος: παρελθοντικός, παροντικός, μελλοντικός, +/- παρελθοντικός, σχετική αντιστοιχία μορφολογίας και χρονικής ερμηνείας άποψη: συνοπτικό, μη συνοπτικό, συντελεσμένο φωνή: ενεργητική, μεσοπαθητική, σχέση με διάθεση έγκλιση: οριστική, υποτακτική, προστακτική, τροπικά ρήματα
Κλίση ονομάτων Κλιτικές τάξεις: ΚΤ1: άνθρωπος ΚΤ2: μπακάλης ΚΤ3: μητέρα ΚΤ4: τάξη ΚΤ5: βουνό ΚΤ6: παιδί ΚΤ7: κράτος ΚΤ8: σώμα
Κλίση επιθέτων Κλιτικές τάξεις (των ονομάτων) ΚΤ1: οι αρσενικοί τύποι ΚΤ3: οι θηλυκοί τύποι ΚΤ5: οι ουδέτεροι τύποι ΚΤ9: αρσενικά, θηλυκά λογίων επιθέτων ευγενής ΚΤ10: ουδέτερα λογίων επιθέτων ευγενές ΚΑΙ λόγια ονόματα βεληνεκές
Κλίση ρημάτων Κλιτικές τάξεις ΚΤ1: λύνω, φεύγω, τρώω ΚΤ2α: αγαπάω (αλλομορφία) ΚΤ2β: πολιορκώ
Παραγωγή Σχηματισμός νέων λέξεων Προσφυματική παραγωγή με τη χρήση επιθημάτων και προθημάτων Επιθήματα π.χ. αγορ-, Ρ -αζ-, Ο -τη-, Ε -ικ-, Επιρ - α Προθήματα; Αρχαιοπρεπή (υπο, ανα, επι), λαϊκά (ξε, ξανα) Μεγέθυνση, σμίκρυνση Συνδυαστικότητα θεμάτων και προσφυμάτων: λαϊκά, λόγια, ξενικά μόνο μεταξύ τους
Μη προσφυματική παραγωγή Σχηματισμός νέων λέξεων χωρίς προσφυματοποίηση Ετεροίωση: απέχω, αποχή Μετάπλαση: ονοματοποίηση επιθέτων, νέα ονόματα με αλλαγή γένους (κεφάλα, κεφάλας), από απαρέμφατο Με αλλαγή τονισμού: μύτη, μύτης, χρηματοδότης, χρηματοδοτώ
Σύνθεση Φωνολογική λέξη: ένας τόνος Σημασιακή αδιαφάνεια Μια γραφική ενότητα Υπολεξικά συστατικά Π.χ. Κρεαταγορά, χαρτοπαίζω, ψυχοπαίδι
Σύνθεση Θεματικό/συνδετικό φωνήεν Υπόταξη: παλιάνθρωπος Παράταξη: μαχαιροπήρουνα Κεφαλή: δεξιοστραφής π.χ. αφισοκολλώ Ελεύθερη σειρά: μακρόστενος-στενόμακρος Ενδοκεντρικά: γραμματική κατηγορία, σημασία, μορφοσυντακτικά χαρακτηριστικά της κεφαλής κοτόσουπα Εξωκεντρικά: γραμματική κατηγορία, σημασία, μορφοσυντακτικά χαρακτηριστικά εκτός της δομής ανοιχτομάτης
Σύνθεση Δομές συνθέτων [Χ Υ] [Θ Θ] ριζόγαλο, σκουπιδοφάγος [Θ Λ] γραφομηχανή [Λ Θ] εξώφυλλο [Λ Λ] ξαναπηγαίνω Χαλαρά σύνθετα: μικρή οθόνη
Ειδικός σχηματισμός Νεολογία: επινόηση νέων λέξεων (νεολογισμοί) δυνάμει/γλωσσική νεολογία: πιθανοί νεολογισμοί με βάση το γραμματικό δυναμικό κάθε γλώσσας πραγματωμένη νεολογία: υπαρκτοί νεολογισμοί: >> δηλωτική νεολογία >> συνδηλωτική νεολογία
Ειδικός σχηματισμός Δηλωτική νεολογία: κατονομοσία των εξελίξεων της ανθρώπινης δράσης: >> τεχνολογία, επιστήμη, τέχνες Με εισαγωγή από άλλες γλώσσες π.χ. αγγλικά (κυρίως), γαλλικά και ιταλικά (τέχνες, μόδα) Λέξεις ή φράσεις δια του μεταφραστικού δανεισμού (head-driven phrase structure grammar) ή μέσω διεθνισμών (π.χ. phoneme, morpheme, kineme)
Ειδικός σχηματισμός Γενικευτικά ονόματα / επωνύμια: γενίκευση ανθρωπωνυμίων / ονομάτων επιχειρήσεων / προϊοντικών ονομάτων αλτσχάιμερ, βολτ, μαρξισμός, έβγα, πάμπερ, ντεπόν
Ειδικός σχηματισμός Συντόμευση: γενική διεργασία συντόμευσης λέξεων ή φράσεων και δημιουργία νέων Σύμφυρση: δημιουργία νέων λέξεων από απόσπαση τμημάτων υφιστάμενων λέξεων Υποποικιλία στη ΝΕ: γούπατος, ταρακουνώ, κορναλάκας, καρχαρίνι, μπουγατσάν Γενικό λεξιλόγιο στην αγγλική: brunch, slanguage, chunnel, smog
Ειδικός σχηματισμός Ακρωνύμια: λεξικοποιημένα αρκτικόλεξα Αρκτικόλεξα (ορθογραφία): Μ.Τ.Π.Υ, Δ.Δ.Δ.Δ., Γ.Γ.Ν.Γ. Προφερτότητα (φωνολογία): Δ.Ν.Τ. > δουνου-του Λεξικοποίηση (μορφολογία-σύνταξη): πασόκ, οτέ >> παραγωγή (πασοκικός) - γραμματικά χαρακτηριστικά (ο οτέ) - εννοιακά χαρακτηριστικά (πολυσημία) - σημασιακή αδιαφάνεια (π.χ. ραντάρ)
Ειδικός σχηματισμός Περικοπή: απόσπαση τμήματος λέξης χάριν συντομίας lab - phone - flu autobus > bus, telephone > phone ΝΕ: μόνο υποκοριστικά: Μάκης, Ρούλα, Σούλα και στοιχεάι περιθωριακής γλώσσας: σπέρα, μέρα