Στους καθρέφτες της Ελένης

Το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, με στόχο την ενίσχυση της θεατρικής παιδείας στην εκπαίδευση, φιλοξενεί για δεύτερη χρονιά τον κύκλο εργαστηρίων για το αρχαίο δράμα με τίτλο Στους καθρέφτες της Ελένης Κύκλος εργαστηρίων για το αρχαίο δράμα με αφορμή την Ελένη του Ευριπίδη Αθήνα, 21 Ιανουαρίου 07 Απριλίου 2012 Ο κύκλος περιλαμβάνει 4ωρης, 6ωρης και 8ωρης διάρκειας βιωματικά εργαστήρια σκηνοθεσίας, υποκριτικής, σκηνογραφίας, ενδυματολογίας, κινησιολογίας, μουσικής διδασκαλία ς του Χορού και κατασκευής προσωπείου. Διδάσκουν οι Αντιγόνη Γύρα, χορογράφος, καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας Κινητήρας Χοροθέαμα, Άννα Μαχαιριανάκη, σκηνογράφος ενδυματολόγος, εκπαιδευτικός, Άρης Μιχόπουλος, ηθοποιός σκηνοθέτης, Θοδωρής Οικονομίδης, ηθοποιός, Χριστίνα Παπαγεωργίου, αρχιτέκτων, σκηνογράφος, γλύπτρια, Φίλιππος Τσαλαχούρης, συνθέτης καθηγητής της Δραματικής Σχολ ής του Ωδείο υ Αθηνών. Τα εργαστήρια απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς της α βάθμιας και β βάθμιας εκπαίδευσης, σε θεατρολόγους, σε φοιτητές Παιδαγωγικών Τμημάτων, σε σπουδαστές δραματικών σχολών και σε εμψυχωτές νεανικών ομάδων. Σκοπός των εργαστηρίων είναι οι συμμετέχοντες, μέσα από τη συνάντησή τους με καλλιτέχνες, να προσεγγίσουν βιωματικά την παραστασιακή πλευρά του αρχαίου δράματος. Τα εργαστήρια δίνουν τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να εξοικειωθούν με την έννοια της σκηνοθετικής ερμηνείας και με θεατρικές τεχνικές, να γνωρίσουν την κατασκευή και χρήση του προσωπείου, να ασκηθούν στην κίνηση και τη μουσική διδασκαλία του Χορού και να κατανοήσουν το ρόλο και τη λειτουργία της σκηνογραφίας, στο πλαίσιο της σύγχρονης προσέγγισης του αρχαίου δράματος. Από τις θεωρητικές επισημάνσεις και τις βασικές αρχές, η διδασκαλία θα περάσει σε συγκεκριμένες τεχνικές και θα ολοκληρωθεί με την πρακτική εφαρμογή σε αποσπάσματα από την Ελένη του Ευριπίδη. Οι συμμετέχοντες, έχοντας εμπλουτίσει τα διδακτικά τους εργαλεία, θα εργαστούν με τους μαθητές ή τους φοιτητές τους πάνω στο αρχαίο δράμα με βάση σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές, συνδέοντας την τυπική ή και τη διά βίου εκπαίδευση με τα μηνύματα του αρχαίου δράματος στη σύγχρονη πραγματικότητα. Πληροφορίες για το πρόγραμμα, τις αιτήσεις και τον τρόπο καταβολής των διδάκτρων στην ιστοσελίδα www.mcf.gr Πληροφορίες: Νατάσα Μερκούρη, merkouri.agd@gmail.com, 6973307094 1

ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΙΝΗΣΗΣ Η μικρή Ελένη κάθεται και κλαίει Αντιγόνη Γύρα, χορογράφος, καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας Κινητήρας Χοροθέαμα και του Κινητήρας Studio artistic residency centre Διάρκεια: 6 ώρες Ένα βιωματικό σεμινάριο κίνησης με στόχο την εξερεύνηση της Ωραίας Ελένης μέσα στο σώμα μας. Καθένας από εμάς κρύβει μια Ωραία Ελένη μέσα του, άντρας ή γυναίκα. Σε ποιo σημείο του σώματός μας βρίσκεται αυτή κρυμμένη; Ποια είναι τα ωραία μας σημεία, ποια είναι τα πιο εκτεθειμένα, ποια τα πιο ευάλωτα; Πώς η ατομική κίνηση μετατρέπεται σε ομαδική; Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει ελαφρύ ζέσταμα με βάση τη σκελετική αντίληψη, την αίσθηση του βάρους και της ροής. Το δεύτερο μέρος βασίζεται σε αυτοσχεδιασμό πάνω στο θέμα, ατομικό, ομαδικό και σε ζευγάρια. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος, σε μικρές υπο ομάδες δημιουργούμε κάτι μικρό με τη μορφή κοινού χορικού, το οποίο παρουσιάζουμε μέσα στην ευρύτερη ομάδα. Το σεμινάριο απευθύνεται σε όλους και δεν απαιτεί "προϋπηρεσία" στην κίνηση, μόνο καλή διάθεση και συγκέντρωση. Ελαφρά ρούχα γύμνασης (φόρμες) και ξυπόλητοι ή με αθλητικές κάλτσες. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Συνολική διάρκεια: 6 ώρες 1) Τα ταξίδια της Ελένης Χριστίνα Παπαγεωργίου, αρχιτέκτων, σκηνογράφος, γλύπτρια Το εργαστήριο αυτό θα επικεντρωθεί στους τρόπους με τους οποίους προσλαμβάνει ο σύγχρονος θεατής το αρχαίο παρελθόν μέσα από την καθημερινή επαφή του με τον τόπο στον οποίο εκτυλίσεται ο μύθος. Επίσης, το εργαστήριο θα παρέχει στους συμμετέχοντες και κατασκευαστικό μέρος. Καλό θα ήταν να έχουν μαζί τους ανάλογο υλικό για γρήγορες σημειώσεις (γραφική ύλη/μολύβι ή στυλ ο και χαρτί/μπλοκ ή φύλλα Α4) Στο πρώτο μέρος του εργαστηρίου θα γίνει προβολή οπτικού υλικού από τις απεικονίσεις της Ελένης στα αρχαία ευρήματα, καθώς και στους τόπους της ελληνικής επικράτειας με τους οποίους συνδέθηκε (Αττική, Σπάρτη, Άργος), μέσα από φωτογραφίες. Στόχος αυτής της παρουσίασης είναι να ανοίξει μια γόνιμη συζήτηση με ερωτήσεις και σχόλια πάνω στον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε καθημερινά το αρχαίο παρελθόν και τις συνδέσεις ή τις αντιθέσεις που δημιουργούνται. Κατόπιν, θα προχωρήσουμε στην παρουσίαση του τρόπου με τον οποίο ο μυθολογικός χώρος παρουσιάζεται στο έργο και τις μεθόδους με τις οποίες ο σκηνογράφος προσεγγίζει το έργο προκειμένου να μετατρέψει την λεκτική περιγραφή σε εικόνα. Το τμήμα του κειμένου που θα επικεντρωθούμε θα είναι ο Πρόλογος (στ. 1 191). Θα αναλύσουμε διεξοδικά τους αφηγηματικούς χώρους που παρουσιάζονται, καθώς και τα ερωτήματα που προκύπτουν. 2

Κύριος άξονας αυτού του εργαστηρίου θα είναι πάντα η πρόσληψη της αρχαίας κληρονομιάς μέσα στο σύγχρονο περιβάλλον. Δε θα σταθούμε όμως σε μια αυστηρά ιστορικότροπη ή συμβολιστική αναφορά. Σε αυτό το πλαίσιο, θα παρουσιαστεί φωτογραφικό υλικό από παραστάσεις αρχαίου δράματος που πραγματεύονται αυτήν ακριβώς την σχέση. Στη συνέχεια, με βάση το κείμενο, οι συμμετέχοντες θα προσπαθήσουν να αναγνωρίσουν και να προτείνουν δυνητικούς χώρους που προκύπτουν από τις περιγραφές στον Πρόλογο της Ελένης του Ευριπίδη. Για το σκοπό αυτό θα χρησιμοποιήσουν αποκλειστικά το ίδιο το κείμενο και τις περιγραφές που παρουσιάζει ο συγγραφέας. Οι συμμετέχοντες θα κληθούν να δημιουργήσουν το χωρικό και χρονικό οργανόγραμμα της κάθε εικόνας στη σκηνή που επεξεργάζονται, προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν ως βάση για τη σκηνογραφική επεξεργασία όλου του έργου. Όσοι από τους συμμετέχοντες ενδιαφέρονται θα κατασκευάσουν μια γρήγορη οπτική μακέτα από υλικό διαθέσιμο για αυτό το σκοπό. Το εργαστήριο ολοκληρώνεται με συζήτηση και σχολιασμό πάνω στις προτεινόμενες μακέτες και τα οργανογράμματα. 2) Ελένη του Ευριπίδη: Όψη και όψεις της Ελένης Άννα Μαχαιριανάκη, σκηνογράφος ενδυματολόγος, εκπαιδευτικός Θα ξεκινήσουμε το εργαστήριο με προβολή φωτογραφιών από παραστάσεις αρχαίου δράματος. Έργα που αναλύονται είναι: Ευριπίδη Ιφιγένεια εν Ταύροις Αριστοφάνη Νεφέλες Αριστοφάνη Θεσμοφοριάζουσες Αριστοφάνη Όρνιθες Λουκιανού Εταιρικοί Διάλογοι Θα υπάρχει χρόνος για ερωτήσεις, διευκρινίσεις και σχολιασμό πάνω στην προηγούμενη παρουσίαση. Θα προχωρήσουμε στην ανάλυση του τρόπου με τον οποίο ο σκηνογράφοςενδυματολογική άποψη. ενδυματολόγος προσεγγίζει το έργο και καταλήγει στη συγκεκριμένη σκηνογραφική Επίσης θα δοθούν σκηνογραφικά ενδυματολογικά «εργαλεία» έτσι ώστε να γίνει κατανοητή η σκηνοθετική προσέγγιση ενός θεατρικού κειμένου και, κατά συνέπεια, και η σκηνογραφική ενδυματολογική πρόταση που θα την πλαισιώσει. Για παράδειγμα, αν ανεβαίνει το κείμενο με την κλασική ή τη συμβολική άποψη, με ποιους τρόπους μπορούμε να το αποδώσουμε σκηνογραφικά ενδυματολογικά; Πώς αποδίδεται σε επίπεδο συμβολισμού, σε επίπεδο διαχρονικότητας ή σε μία μικτή άποψη; Θα ακολουθήσουν ασκήσεις φαντασίας. Δηλαδή, με αφορμή ένα αντικείμενο, το οποίο οι συμμετέχοντες θα ψηλαφήσουν δε θα το δουν και θα το αναγνωρίσουν (ή θα νομίζουν ότι το έχουν αναγνωρίσει ), θα δημιουργήσουν ένα μύθο γύρω από το αντικείμενο αυτό. Την ιστορία τους θα την παρουσιάσουν αυτοσχεδιαστικά στους υπόλοιπους. Θα περάσουμε σε ασκήσεις αντίληψης του θεατρικού χώρου, του όγκου, της φόρμας. Για παράδειγμα, δίνονται στους συμμετέχοντες βασικές οδηγίες για το χώρο στον οποίο θα κινηθούν, π.χ. μια ανατολίτικη αγορά. Ο πρώτος θα πρέπει να καθορίσει το είδος του πάγκου και των εμπορευμάτων του. Ο δεύτερος καλείται να στήσει το δεύτερο πάγκο, 3

σε συνέχεια του πρώτου, αυτοσχεδιάζοντας κ.ο.κ. Μέσα από την κίνηση και τον αυτοσχεδιασμό ο κάθε «πωλητής» καθορίζει τι έχει μπροστά του. Ζητούμενο είναι να είναι καθαρά αποτυπωμένη η φόρμα για το θεατή και για τη σημασία που έχει το σώμα στο θεατρικό χώρο. Με τον ίδιο τρόπο παίρνουμε άλλα σκηνογραφικά στοιχεία, όπως το χρώμα, την αρμονία, την ισορροπία κ. α., και αντιλαμβανόμαστε το ρόλο τους στη θεατρική αισθητική. Έπειτα, ασχολούμαστε με την αισθητική της Ελένης και μέσα από προσωπικές προτάσεις καταθέτουμε τη δική μας άποψη για την Ελένη και εκτελούμε, με τη βοήθεια υλικών και των προτύπων φόρμας που θα δοθούν, τη μακέτα του κοστουμιού του ρόλου της Ελένης. Το εργαστήριο θα ολοκληρωθεί με προβολή φωτογραφιών από παραστάσεις για παιδιά και εφήβους. Οι συμμετέχοντες θα μπορέσουν να επισημάνουν και να σχολιάσουν τη σκηνογραφική ενδυματολογική άποψη σε καθεμία από τις παραπάνω παραστάσεις. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ Τραγικός χορός & μουσική / μουσική & τραγικός χορός Φίλιππος Τσαλαχούρης, συνθέτης καθηγητής της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Αθηνών Διάρκεια: 4 ώρες Σύντομη αναδρομή στην ιστορία και την εξέλιξη της μουσικής αντιμετώπισης του χορού και των χορικών: αναφορά και ανάλυση τρόπων και τεχνικών, αισθητική και δραματουργική ερμηνεία μέσω της μουσικής. Τέλος, με βάση τα χορικά της Ελένης του Ευριπίδη, θα αναζητηθεί ένας τρόπος μελέτης και αναζήτησης του τρόπου της μουσικής τους εκφοράς. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΣ Σκηνοθετικές προσεγγίσεις στον Ευριπίδη: Τα πολλαπλά πρόσωπα της «Ελένης» και η σκηνική τους ανάδειξη Άρης Μιχόπουλος, σκηνοθέτης ηθοποιός Διάρκεια: 8 ώρες Στο εργαστήριο διδάσκονται τεχνικές σκηνοθεσίας και υποκριτική. Μελετώνται πρωτογενείς θεατρικοί κώδικες και παρουσιάζονται εκδοχές, συχνά ανατρεπτικές, για μία παράσταση της «Ελένης». Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες προσεγγίζουν βιωματικά τη μεθόδευση, την προετοιμασία και την σκηνική πραγμάτωση της τραγωδίας. Μεταπλάθονται οι ίδιοι σε δημιουργούς, ηθοποιούς και σκηνοθέτες συντομευμένων Επεισοδίων, παραγωγούς εικόνων και ερμηνευτές των ιδεών του ποιητικού έργου. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΑΣΚΑΣ Οικονομίδης Θεόδωρος, ηθοποιός Διάρκεια: 4 ώρες Με την παρακάτω εργασία βρίσκουμε ένα μικρό μονοπάτι για να κάνουμε τα πρώτα μας βήματα μέσα στον κόσμο της μάσκας, που αποτελεί σημαντικό και αναπόσπαστο μέρος της τέχνης του θεάτρου. 4

Κατασκευή: Η πρώτη δουλειά πάνω στην μελέτη με την ουδέτερη μάσκα είναι η κατασκευή της. Με απλά υλικά κατασκευάζουμε τα εκμαγεία των προσώπων των συμμετεχόντων στο μάθημα. Η πρώτη αυτή μάσκα είναι το βασικό μας κλειδί για να ανοίξουμε την πόρτα αυτού του μαγικού κόσμου. Καθρέφτης: Από τη στιγμή που έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή της μάσκας και έχουμε εξοικειωθεί μαζί της σαν αντικείμενο, περνάμε στον καθρέφτη. Παρατηρούμε το είδωλό μας φορώντας τη λευκή μάσκα και προσπαθούμε μέσα από ασκήσεις συγκέντρωσης να βρούμε τη συνοχή μεταξύ του κεφαλιού και του υπόλοιπου σώματός μας. Ακολουθούν ομαδικές ασκήσεις συντονισμού στον καθρέφτη για να μπορέσουμε να αποκτήσουμε έλεγχο με ακρίβεια στις κινήσεις μας με τη μάσκα. Η μάσκα στα χέρια: Το επόμενο στάδιο της δουλειάς είναι να βρούμε τις εκφραστικές ικανότητες της μάσκας σε σχέση με την γωνία στρέψης της. Αυτό γίνεται περνώντας τη μάσκα στα χέρια, τη θέτουμε απέναντί μας (τη βλέπουμε σαν θεατές) και στρέφοντάς την σε διάφορες κατευθύνσεις παρατηρούμε της αλλαγές έκφρασης. Αυτή είναι μια πολύ χρήσιμη δουλειά για να αντιληφθούμε τη δυναμική της μάσκας σε σχέση με την κίνηση στρέψης της και τον φωτισμό. Στη σκηνή: Έχοντας την εμπειρία των προηγούμενων εργασιών περνάμε στο επόμενο στάδιο της εκπαίδευσης που είναι το ανέβασμα της μάσκας στη σκηνή. Εκεί,με αυτοσχεδιασμούς αρχικά και με κομμάτια έργων αργότερα (αρχαιοελληνική τραγωδία), από τα οποία δανειζόμαστε μόνο τις δράσεις και όχι το κείμενο) δουλεύουμε πάνω στην κίνηση της μάσκας σε σχέση με αυτό που θέλει να αναπαράγει σαν συναίσθημα και σαν δράση, χρησιμοποιώντας το σώμα μας και ήχους (όχι κείμενο!). Αυτή η εργασία αποτελεί τον βασικό κορμό της εκπαίδευσης και είναι αυτή που θα μας οδηγήσει και στη δημιουργία χαρακτήρων με τη μάσκα που είναι το αμέσως επόμενο βήμα. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΗΣ Οικονομίδης Θεόδωρος, ηθοποιός Διάρκεια: 8 ώρες Βασικός στόχ ος του σεμιναρίου είναι η προσπάθεια κατανόησης της έννοιας του ρυθμού στη θεατρική σκηνή. Πρώτο μέρο ς: Αναζήτηση του ρυθμού σε τρία στάδια: 1. Ρυθμός και σώμα Ξεκινάμε με την εκμάθηση ακροβατικών και ζογκλερικών κόλπων. Εξασκώντας την παρατηρητικότητα την ταχύτητα και τα αντανακλαστικά ετοιμάζουμε το σώμα μας για να ασχοληθούμε παραγωγικά με το θέμα του ρυθμού σαν εργαλείο του ηθοποιού. Επίσης οι ακροβασίες και τα ζογκλερικά βοηθάνε τον ηθοποιό να βρίσκεται πάντα σε καλή φυσική κατάσταση και σίγουρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο σωματικό ζέσταμα πριν την πρόβα ή την παράσταση. 2. Ρυθμός και αυτί Συνεχίζουμε την αναζήτηση του ρυθμού με το αυτί. Εδώ με τη χρήση ελαφρών κρουστών ή με οποιουδήποτε μουσικού οργάνου διαθέτει στο δυναμικό της η ομάδα, δημιουργούμε μικρές ρυθμικές φόρμες. Εξασκούμαστε στο να μπαίνουμε και να βγαίνουμε απ' αυτές με άνεση, κερδίζοντας έτσι το όπλο της συγκέντρωσης και την ικανότητα εμπλουτισμού ή διόρθωσης μιας έρρυθμης σκηνική δράσης. Επίσης η συμμετοχή σε ομαδικές μουσικές δράσεις βοηθάει τον ηθοποιό να καλλιεργήσει την αίσθηση του μέτρου και αναπτύξει το πνεύμα συνεργασίας και 5

αλληλοϋποστήριξης με τους συναδέλφους, στοιχεία πολύ χρήσιμα πάνω στη θεατρική σκηνή. 3. Ρυθμός και φωνή Με τον ίδιο τρόπο, όπως με το σώμα και το αυτί, συνεχίζουμε την αναζήτηση του ρυθμού με τη φωνή. Η δουλειά αυτή γίνεται σε τρία στάδια: Αρχικά όλη η ομάδα μαζί τραγουδάει (παραδοσιακά και κλασσικά κομμάτια) στη συνέχεια χωριζόμαστε σε ζευγάρια και ασχολούμαστε με τη στιχομυθία (κείμενα από αρχαία ελληνική τραγωδία). στο τελευταίο στάδιο έχουμε την αναζήτηση του ρυθμού μέσα σε ένα μονόλογο. Ατομική εργασία. Δεύτερο μέρος: Βάζουμε σε εφαρμογή όλα τα παραπάνω μέσα δουλεύοντας κλασσικά και σύγχρονα θεατρικά κείμενα και ψάχνοντας μέσα τους το ρυθμό που θα τα αναδείξει σε ενδιαφέρουσες θεατρικές δράσεις. 6