Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Παναγιώτα Γαλιατσάτου Δρ. Πολιτικός Μηχανικός Φώτιος Μάρης Αναπλ. Καθηγητής Δ.Π.Θ.
ENOTHTA ΙI ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΔΑΤΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ.
Γενικές τάσεις της διαχείρισης υδατικών πόρων : Βιώσιμη ανάπτυξη Προστασία και διατήρηση οικοσυστημάτων Μακροσκοπική ανάλυση των υδατικών συστημάτων Ευελιξία σχεδιασμού ενόψει τόσο φυσικών όσο και κοινωνικοοικονομικών αλλαγών Αντικείμενα μελέτης της ΔΥΠ (παγκόσμιο επίπεδο) : Η Αειφόρος ανάπτυξη ή Βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και πραγματοποιείται σε συνδυασμό με την προστασία του περιβάλλοντος. Επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην διαθεσιμότητα γλυκού νερού και την εξασφάλιση τροφής Κίνδυνοι σχετιζόμενοι με τη δημόσια υγεία Απαιτήσεις σε νερό για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας των υδάτινων οικοσυστημάτων (ποταμιών, λιμνών κ.τ.λ.) Διαχείριση της ζήτησης του νερού ανά χρήση Αποκεντρωμένα συστήματα επεξεργασίας και διάθεσης υγρών αποβλήτων Ανάπτυξη λιγότερο υδροβόρων καλλιεργειών.
Το νερό αντιμετωπίζεται όλο και περισσότερο ως : Διαχωρισμός δύο ειδών δραστηριότητες που αφορούν στους υδατικούς πόρους: Ένας σπάνιος πόρος που πρέπει να προστατεύεται Ένα αγαθό με οικονομική υπόσταση και όχι μόνο ως κοινωνικό αγαθό που πρέπει να παρέχεται δωρεάν Νέες πηγές νερού Τεχνικός εμπλουτισμός υδροφόρων Επαναχρησιμοποίηση αστικών και άλλων υγρών αποβλήτων Αφαλάτωση Η Ευρωπαϊκή Ένωση, κατανοώντας τη σημασία της προστασίας και διατήρησης του υδάτινου περιβάλλοντος στην Κοινότητα προχώρησε με την εκπόνηση μιας νέας οδηγίας πλαισίου που θα θεσπίζει τις βασικές αρχές μιας βιώσιμης πολιτικής των υδάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60. Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Βασικός στόχος της Οδηγίας Η καλύτερη κατάσταση από πλευράς ποιότητας και ποσότητας των υδατικών πόρων Οι «νεωτερισμοί» της οδηγίας είναι: Η εφαρμογή ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδατικών πόρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Η εφαρμογή της αρχής της αυτονομίας. Η εφαρμογή μιας συνδυασμένης προσέγγισης για τον έλεγχο της ρύπανσης καθορίζοντας τόσο όρια εκπομπών ρύπων όσο και στόχους για την επίτευξη της επιθυμητής ποιότητας των υδατίνων σωμάτων (επιφανειακών, μεταβατικών, παράκτιων και υπόγειων). Η εφαρμογή τιμολογιακής πολιτικής στις διαφορετικές χρήσεις του νερού. Η συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων για την διαχείριση υδάτινων πόρων.
Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60. Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Κύριο χαρακτηριστικό της Οδηγίας Η Οδηγία καθιερώνει ως μοντέλο διαχείρισης των υδατικών πόρων, την ολοκληρωμένη διαχείριση σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού. Αναγνωρίζεται δηλαδή το γεγονός ότι το νερό έχει φυσικά και υδρολογικά όρια, όχι όμως πολιτικά και διοικητικά. Tέθηκε σε ισχύ στις 22 Δεκεμβρίου 2000. Ο βασικός στόχος της Οδηγίας είναι η αποτροπή της περαιτέρω υποβάθμισης όλων των υδάτων και η επίτευξη μιας «καλής κατάστασης» μέχρι το 2015. Όσον αφορά τα επιφανειακά νερά «καλή κατάσταση» θεωρείται η «καλή οικολογική» και η «καλή χημική κατάσταση» ενώ όσον αφορά τα υπόγεια νερά «καλή κατάσταση» θεωρείται η «καλή ποσοτική» και η «καλή χημική κατάσταση».
Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60. Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Οι τιμές για τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία είναι στα επίπεδα συνθηκών αναφοράς ΟΧΙ Οι τιμές για τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία αποκλίνουν λίγο από τα επίπεδα συνθηκών αναφοράς ΝΑΙ ΝΑΙ Οι τιμές για τα φυσικοχημικά στοιχεία αντιστοιχούν πλήρως ή σχεδόν πλήρως προς τις μη διαταραγμένες συνθήκες ΟΧΙ ΝΑΙ Οι τιμές των φυσικοχημικών στοιχείων: a) διασφαλίζουν την λειτουργία του οικοσυστήματος και β) για συγκεκριμένους ρύπους είναι στα επίπεδα που έχουν θεσπιστεί Οι υδρομορφολογικές συνθήκες είναι στα επίπεδα συνθηκών αναφοράς ΝΑΙ ΟΧΙ ΝΑΙ Αξιολόγηση ως Καλή Οικολογική Κατάσταση Αξιολόγηση ως Υψηλή Οικολογική Κατάσταση ΟΧΙ Η αξιολόγηση γίνεται με βάση την απόκλιση των βιολογικών στοιχείων από τις συνθήκες αναφοράς ΝΑΙ μεγαλύτερη μέτρια απόκλιση ΝΑΙ ΟΧΙ Αξιολόγηση ως μέτρια κατάσταση μεγαλύτερη μεγάλη απόκλιση ΝΑΙ Αξιολόγηση ως φτωχή κατάσταση Αξιολόγηση ως κακή κατάσταση
Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60. Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Σημαντικές προθεσμίες της Οδηγίας Πλαίσιο για το Νερό: 2003 Εναρμόνιση εθνικής νοµοθεσίας - προσδιορισµός λεκανών απορροής και καθορισµός αρµόδιων φορέων 2004 Ανάλυση χαρακτηριστικών κάθε περιοχής λεκάνης απορροής, μελέτη επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στα ύδατα, οικονομική ανάλυση αξιοποίησης των υδάτων και τήρηση μητρώου περιοχών ειδικής προστασίας. 2005 Αναφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόοδο σε σχέση με την καταγραφή των πιέσεων κλπ 2006 Λειτουργία προγραµµάτων παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων 2008 Σχολιασμός από τους ενδιαφερόµενους και γνωμάτευση του κοινού επί των σχεδίων διαχείρισης 2009 Δηµοσίευση των σχεδίων διαχείρισης 2010 Ορθολογική κοστολόγηση των υδάτων µε πλήρη καταµερισµό του συνολικού κόστους χρήσης κλπ, 2012 Έναρξη εφαρμογής των σχεδίων διαχείρισης 2015 Τα ύδατα να ανταποκρίνονται στην καλή κατάσταση
Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60. Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό προτείνει κίνητρα για την ορθολογική χρήση του νερού αλλά και κυρώσεις για την αποφυγή της ρύπανσης ανάλογα µε το µέγεθος της ρύπανσης, ενώ παράλληλα απαιτεί: Καλή οικολογική κατάσταση των υδάτινων σωμάτων, πέρα από τα φυσικοχημικά ή υδρομορφολογικά χαρακτηριστικά. Ανάπτυξη προγραμμάτων παρακολούθησης των νερών (monitoring) με βάση φυσικοχημικούς αλλά και οικολογικούς δείκτες. Διασυνοριακή συνεργασία χωρών μέσω της δημιουργίας σχεδίων διαχείρισης κοινών λεκανών απορροής, έτσι ώστε η διαχείριση να είναι περισσότερο αποτελεσματική και όχι αποσπασματική, δεδομένου ότι τα υδατικά συστήματα δεν σταματούν στα διοικητικά σύνορα. Πολιτική τιμολόγησης που να ωθεί τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν τους υδατικούς πόρους με αποτελεσματικό τρόπο και να συμβάλλει στην ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών που συνδέονται με τη χρήση των υδάτων, συμπεριλαμβανομένου του κόστους φυσικού πόρου και του περιβαλλοντικού κόστους.
Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60. Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Συμμετοχικές διαδικασίες όπως η ευαισθητοποίηση του κοινού, η ενημέρωση για την εφαρμογή της Οδηγίας, η διαβούλευση µε όλους τους ενδιαφερομένους και η ενεργός συμμετοχή των τοπικών φορέων, των ΜΚΟ και του κοινού γενικότερα, στην λήψη των αποφάσεων. Αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων και ενδυνάμωση της περιφέρειας. Ολοκλήρωση συγκεκριμένων δράσεων σε συγκεκριμένες προθεσμίες. Η επιτυχία της εφαρμογής της Οδηγίας αναμένεται να εξαρτηθεί από: 1) Την εναρμόνιση όλων των φυσικών διεργασιών και ανθρωπίνων δραστηριοτήτων που επηρεάζουν τον κύκλο του νερού μέσα στα χωρικά πλαίσια μιας υδρολογική λεκάνης 2) Την έγκαιρη λήψη κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων που θα εξασφαλίσουν την επιθυμητή «καλή κατάσταση» των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων μέσα στα επόμενα χρόνια.
Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60. Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Τα κύρια σημεία στα οποία μπορεί να συνοψίσει κανείς την Οδηγία είναι τέσσερα: Ο προσδιορισμός της περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού ή συνόλου λεκανών απορροής με την μορφή μιας υδρολογικής περιφέρειας (με συνυπολογισμό υπόγειων και παράκτιων νερών) και οι διοικητικές διευθετήσεις για την συγκρότηση αρμόδιας τοπικής αρχής της λεκάνης αφενός και συντονισμού δράσεων αφετέρου. Ο χαρακτηρισμός και η συνολική περιγραφή της κατάστασης της υδρολογικής περιφέρειας και η ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων αυτών στην κατάσταση των συστημάτων επιφανειακών και υπογείων υδάτων συμπεριλαμβανομένης και της οικονομικής ανάλυσης των χρήσεων νερού. Η εγκατάσταση και λειτουργία αντιπροσωπευτικών δικτύων παρακολούθησης της ποσοτικής και ποιοτικής κατάστασης υδάτων. Η κατάστρωση των Διαχειριστικών Σχεδίων (Προγράμματα Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού) που θα περιλαμβάνουν τα απαραίτητα διαχειριστικά μέτρα για την επίτευξη των στόχων της Οδηγίας.
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Ισραήλ: Νόμος για το νερό (1959), θεσμοθέτηση του water-commissioners Γαλλία: Υπαγωγή των νερών στον Πρωθυπουργό Ελλάδα: Νόμος 1739 (1987). Βασικός Ελληνικός Νόμος Καινούριος Νόμος (2003). Στόχος η εναρμόνιση του Ελληνικού Δικαίου σε σχέση με την οδηγία 2000/60 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οδηγία 2007/60 «Αξιολόγηση και Διαχείριση Κινδύνων Πλημμύρας» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Σύμφωνα με το Νόμο 1739 (1987) : Το νερό αποτελεί φυσικό αγαθό για την ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών. Υδάτινοι πόροι νοείται το σύνολο των επιφανειακών και υπόγειων νερών της χώρας, χωρίς διάκριση στην ποιότητα, την προέλευση ή την πιθανή χρήση τους. Τα νερά υποθαλάσσιων πηγών και τα θερμομεταλλικά νερά ανήκουν σ αυτούς, όχι όμως και το θαλασσινό νερό.
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Αγροτική χρήση Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Αρμόδιες Αρχές για τη ΔΥΠ: Βιομηχανική, Ενεργειακή χρήση Υπουργείο Ανάπτυξης Ύδρευση Αθήνας και Θεσσαλονίκης ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ Υπόλοιπο της χώρας Υπουργείο Εσωτερικών Χρήσεις αναψυχής - ΕΟΤ Ο νόμος του 1739 δε λειτούργησε για τους παρακάτω λόγους: Μειωμένη πολιτική βούληση εφαρμογής του Νόμου. Δεν υπήρξαν τα 135 Προεδρικά Διατάγματα (πάνω σε πολύ σημαντικά θέματα) για τη συγκρότηση περιφερειακής δομής. Δε στελεχώθηκαν κατάλληλα οι υπηρεσίες. Προσπάθειες ανατροπής του νόμου. Το ότι δόθηκε ο πρώτος λόγος στο Υπουργείο Ανάπτυξης ήταν μια άστοχη ενέργεια. Διαμάχη των Υπουργείων και προσπάθεια οικειοποίησης των δικαιοδοσιών του Νόμου
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Καινούριος νόμος 3199/2003 «Προστασία και Διαχείριση των Υδάτων»: Η εναρμόνιση του Ελληνικού Δικαίου προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο νόμος έχει 17 άρθρα σε 6 κεφάλαια: Στο άρθρο 2 δίνονται όλοι οι ορισμοί. Οι ορισμοί προέρχονται από την Οδηγία. Τα νέα σχέδια του νόμου είναι φανερά βελτιωμένα σε σχέση με τα παλιότερα. Κεφάλαιο Β (άρθρα 3-6): Φορείς και Όργανα - Οργάνωση χώρας και υποδομές- Προτείνονται σε κεντρικό επίπεδο: 1) Η Εθνική Επιτροπή Υδάτων (ΕΕΥ) 2) Το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων (ΕΣΥ) 3) Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων (ΚΥΥ) 4) Γνωμοδοτική Επιτροπή Υδάτων (ΓΕΥ) Προτείνονται σε περιφερειακό επίπεδο: 1) Η Διεύθυνση Υδάτων Περιφέρειας 2) Το Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτων
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. 1)Εθνική Επιτροπή Υδάτων (ΕΕΥ): Χαράζει την πολιτική προστασίας και διαχείρισης καθώς είναι αυτή που παίρνει τις αποφάσεις. Συμβούλιο Υπουργών με 1 αυτόν του Υ.ΠΕ.Κ.Α. 2) Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων (ΕΣΥ): Συγκαλείται τουλάχιστο μια φορά το χρόνο από τον Υπουργό Y.ΠΕ.Κ.Α. Είναι όργανο διαβούλευσης και αποτελείται από 25 εκπροσώπους. 3) Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων (ΚΥΥ): Δημιουργείται στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και καταρτίζει τα προγράμματα διαχείρισης και προστασίας των Υδατικών Πόρων. Η διαχείριση γίνεται από την Ειδική Γραμματεία του Υ.ΠΕ.Κ.Α. (μη ανεξάρτητη υπηρεσία καθώς είναι κάτω από την Γενική Γραμματεία). 4) Γνωμοδοτική Επιτροπή Υδάτων (ΓΕΥ): Προϊστάμενος η ΚΥΥ και 1 εκπρόσωπος από κάθε υπουργείο.
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Σε περιφερειακό επίπεδο: 1) Διεύθυνση Υδάτων Περιφέρειας: Δίνει τις άδειες για το νερό. Συνίσταται στην πρωτεύουσα κάθε περιφέρειας. Μεριμνά για τον έλεγχο των πηγών ρύπανσης. Παράλληλα θέτει και περιορισμούς σε νέα έργα. Πρόβλημα δημιουργείται στις περιπτώσεις όπου μια λεκάνη ανήκει σε δύο περιφέρειες. 2) Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτων: Πρόκειται για συμβούλιο διαβούλευσης και διαλόγου. Αποτελείται από ένα άτομο από κάθε νομαρχία της περιφέρειας και από ένα εκπρόσωπο από κάθε φορέα. Γνωμοδοτεί προς τη Γραμματεία της Διεύθυνσης Υδάτων της Περιφέρειας και το Γ.Γ της περιφέρειας.
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Κεφάλαιο Γ (άρθρα 7-9) αρ.7 Σχέδιο Διαχείρισης : Κάθε περιφέρεια πρέπει να φτιάξει τα σχέδια διαχείρισης για κάθε λεκάνη απορροής (ωςτο2009). αρ.8 Προγράμματα Μέτρων και Παρακολούθησης της κατάστασης των Υδάτων. Αναφέρεται στον τρόπο καταγραφής και παρακολούθησης. αρ.9 Προγράμματα Μέτρων κατά της ρύπανσης (Αειφορική χρήση των υδάτων). Αναζητείται ο τρόπος να αποφευχθεί ή να μειωθεί η ρύπανση του υδατικού περιβάλλοντος. Καλή ποιότητα νερού από όλες τις πλευρές (φυσικοχημική, οικολογική). Κεφάλαιο Δ (άρθρα 10-12) αρ.10 Γενικοί κανόνες χρήσεις των υδάτων (αφορά τις χρήσεις του νερού, η ύδρευση προηγείται κάθε άλλης χρήσης).
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Κεφάλαιο Δ (άρθρα 10-12) αρ.10 Γενικοί κανόνες χρήσεις των υδάτων (αφορά τις χρήσεις του νερού, η ύδρευση προηγείται κάθε άλλης χρήσης). αρ.11 Άδειες χρήσεως νερού. αρ.12 Ανάκτηση κόστους για υπηρεσίες ύδατος: Η κοστολόγηση θα πρέπει να γίνεται με βάση το πραγματικό κόστος ανάκτησης του νερού. Η χρήση γίνεται με συνυπολογισμό των υδατικών αποθεμάτων. Αποτέλεσμα της αλόγιστης χρήσης των αποθεμάτων των υδατικών πόρων είναι η υποβάθμιση (ποιοτική και ποσοτική) των υδροφορέων. Αν η κοστολόγηση γίνει με βάση το κόστος ανάκτησης αυτό θα έχει συνέπειες για την ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής Γεωργίας διότι οι γεωργοί θα πληρώνουν ένα πολύ μεγάλο κόστος για τα 700m 3 νερού /στρέμμα που καταναλώνουν σε σχέση με το γεωργό π.χ. στην Ολλανδία που καταναλώνει 60-70m 3 νερού ετησίως.
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Κεφάλαιο Ε (άρθρα 13-14) αρ.13 Διοικητικές κυρώσεις: Αφορά τις καταναλώσεις πάνω από το όριο. Πρόστιμα από 200000-600000. αρ.14 Ποινικές κυρώσεις: Σε περίπτωση πολλαπλής παράβασης του νόμου. Κατανάλωση νερού: Ελλάδα: Γεωργία 84-86%, Αστική χρήση 12-14%, Βιομηχανία 2% Κύπρος: Γεωργία 74%, Αστική χρήση 24%, Βιομηχανία 2% Ιταλία: Γεωργία 63%, Αστική χρήση 12%, Βιομηχανία 14%, Ενεργειακή παραγωγή 11%. Τουρκία: Γεωργία 73%, Αστική χρήση 16%, Βιομηχανία 11%. Μάλτα: Γεωργία 14%, Αστική χρήση 78%, Βιομηχανία 8%.
Οδηγία για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας (Οδηγία 2007/60/ΕΚ της 23 ης Οκτωβρίου 2007) Σκοπός (άρθρο 1) Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η θέσπιση πλαισίου για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, με στόχο τη μείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με τις πλημμύρες στην Κοινότητα. Ορισμοί (άρθρο 2) 1. «Πλημμύρα»: η προσωρινή κάλυψη από νερό εδάφους το οποίο, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν καλύπτεται από νερό. Αυτό περιλαμβάνει πλημμύρες από ποτάμια, ορεινούς χείμαρρους, εφήμερα ρεύματα της Μεσογείου και πλημμύρες από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές, δύναται δε να εξαιρεί πλημμύρες από συστήματα αποχέτευσης 2. «Κίνδυνος πλημμύρας»: ο συνδυασμός της πιθανότητας να λάβει χώρα πλημμύρα και των δυνητικών αρνητικών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες, που συνδέονται μ αυτή την πλημμύρα.
Οδηγία για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας (Οδηγία 2007/60/ΕΚ της 23 ης Οκτωβρίου 2007) Τι απαιτεί η οδηγία: Προκαταρκτική Αξιολόγηση των Κινδύνων Πλημμύρας Χάρτες Επικινδυνότητας Πλημμύρας και Χάρτες Κινδύνων Πλημμύρας Σχέδια Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας Συντονισμός με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ, ενημέρωση του κοινού και διαβούλευση Μέτρα Εφαρμογής και Τροποποιήσεις Μεταβατικά Μέτρα Επανεξετάσεις, Εκθέσεις και Τελικές Διατάξεις Η οδηγία ενσωματώθηκε στην Εθνική Νομοθεσία με την αριθμ. απόφαση 31822/1542/Ε103, ΦΕΚ 1108/21-7-2010
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο.
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Υδατικά Διαμερίσματα Ελλάδας ΦΕΚ 1383/2-9-2010
Νομικό και θεσμικό πλαίσιο.
Τα κριτήρια διαχείρισης διαχωρίζονται ανά περιοχές Κοινός στόχος: Αστικές Ημιαστικές Αγροτικές Δασώδεις Νησιωτικές/ παράκτιες περιοχές Η εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας και ποιότητας νερού για τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε κάθε περιοχή, Η διατήρηση του οικοσυστήματος Η προστασία από φυσικές καταστροφές Αστικές περιοχές Ύδρευση και πυροπροστασία Αντιπλημμυρική προστασία με κατασκευαστικά και μη κατασκευαστικά μέτρα με έμφαση στα συστήματα πρόγνωσης προειδοποίησης και στη λειτουργία των δικτύων ομβρίων Συστήματα άρδευσης μικρής έκτασης Μονάδες βιολογικού καθαρισμού με έμφαση στα αστικά λύματα
Τα κριτήρια διαχείρισης διαχωρίζονται ανά περιοχές Ημιαστικές περιοχές Ύδρευση Αντιπλημμυρική προστασία με κατασκευαστικά και μη κατασκευαστικά μέτρα με έμφαση στα συστήματα πρόγνωσης προειδοποίησης και στη λειτουργία των δικτύων ομβρίων Συστήματα άρδευσης καλλιεργειών Βιομηχανική χρήση νερού (εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας και επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με ποιότητα νερού και ειδικότερα βιομηχανικά απόβλητα) Ταμιευτήρες πολλαπλού σκοπού Μονάδες επεξεργασίας μικρής κλίμακας Δασικές περιοχές Έργα Υδρονομίας Συγκράτηση Φερτών
Τα κριτήρια διαχείρισης διαχωρίζονται ανά περιοχές Αγροτικές περιοχές Ύδρευση οικισμών Άρδευση καλλιεργειών Κτηνοτροφικές μονάδες Διαχείριση υπόγειων υδροφορέων (με έμφαση στα προβλήματα υπεράντλησης και ρύπανσης που σχετίζονται με τη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων) Αντιπλημμυρική προστασία με κατασκευαστικά και μη κατασκευαστικά μέτρα Παράκτιες/ Νησιωτικές περιοχές Ύδρευση με έμφαση στη πληθυσμιακή διακύμανση μέσα στο έτος Άρδευση καλλιεργειών Διαχείριση υπόγειων υδροφορέων π.χ. υφαλμύρωση Διαχείριση λιμνοδεξαμενών Μη συμβατικές μέθοδοι π.χ. Μονάδες αφαλάτωσης Προστασία οικοσυστημάτων (έμφαση στις εκβολές ποταμών).
Κλιματική Αλλαγή και Υδατικοί Πόροι Τι είναι η κλιματική αλλαγή; Αλλαγές (εξωγενείς, ενδογενείς) της διακύμανσης της μέσης κατάστασης της ατμόσφαιρας σε περίοδο που κυμαίνεται από μερικές εκατοντάδες μέχρι εκατομμύρια χρόνια Αίτια: 1.Φαινόμενο του Θερμοκηπίου 2. El Niñο (ENSO), La Niña 3. Ταλάντωση του Ειρηνικού (PDO) 4. Μεταβολή εκκεντρικότητας της γήινης τροχιάς, κλίσης και διεύθυνσης του άξονα περιστροφής της γης
El Niño: Βαρομετρικό υψηλό στα Δ (Αυστραλία, Ινδονησία) και χαμηλό στον Α. Ειρηνικό (Περού, Χιλή, Ταϊτή) Εξασθένηση αληγών ανέμων, ή αλλαγή κατεύθυνσης προς Α Θερμός αέρας στο Περού και έντονες βροχοπτώσεις στις Περουβιανές ερήμους Δημιουργία θερμών θαλάσσιων ρευμάτων από Δ προς Α και έντονες βροχοπτώσεις στο Περού, ξηρασία στο Δ. Ειρηνικό La Niña: Αντίστροφη πορεία
Κατά τη θετική (θερμή) φάση: Ψυχρός ο Δ. Ειρηνικός, σφήνα θερμή στον Ανατολικό. Κατά την αρνητική (ψυχρή φάση) το αντίθετο Στην περιοχή που θερμαίνεται το νερό διαστέλλεται και ανεβαίνει η στάθμη του
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους Το φαινόμενο του θερμοκηπίου Τι είναι; Η Γη μας, καθώς θερμαίνεται από τον Ήλιο, εκπέμπει υπέρυθρη ακτινοβολία. Φαινόμενο του θερμοκηπίου ονομάζεται η απορρόφηση αυτής της ακτινοβολίας από την ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας να αυξάνεται. Κανονικά τμήμα αυτής της ακτινοβολίας θα έφευγε στο διάστημα. Τώρα, όμως, απορροφάται από διάφορα αέρια τα οποία παράγονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Τέτοια αέρια είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ), το μεθάνιο (CH 4 ), τα οξείδια του αζώτου (ΝΟ x ) και οι τετραχλωράνθρακες (CFC).
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους Σύμφωνα με την Fourth Assessment Report (AR4) του Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), η μέση παγκόσμια θερμοκρασία, μετρημένη από χιλιάδες ανεξάρτητα θερμόμετρα διασκορπισμένα σε όλη τη Γη, έχει αυξηθεί κατά 0.74 ± (0.18 ºC) κατά τα τελευταία 100 έτη, και φαίνεται να συνεχίζει να αυξάνεται. Οι μετρήσεις γεωτρήσεων κάτω από την επιφάνεια, που μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να καταγράψουν μεταβολές θερμοκρασίας, δείχνουν και αυτές επίσης ότι έχει υπάρξει μια θέρμανση. O διπλασιασμός της συγκέντρωσης του διοξεδίου του άνθρακα και άλλων αερίων στην ατμόσφαιρα, μπορούν να αυξήσουν την ετήσια θερμοκρασία κατά 3 ± 1.5 0 C κατά τη διάρκεια των επόμενων 50 με 100 χρόνων. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η κλιματική αλλαγή με την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη συνοδεύεται και από μεταβολές στην βροχόπτωση, την ροή των ποταμών και τα αποθέματα διαθέσιμου νερού. Διατάραξη του υδρολογικού κύκλου.
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους Μεταβολή της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας από την περίοδο 1970-1990 μέχρι τη περίοδο 2040-2060 (Πηγή: Canadian Centre for Climate Modelling and Analysis)
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους Στην Κεντρική Ευρώπη τα τελευταία 50 χρόνια, κατά μέσο όρο, έχουν αυξηθεί κατά 4 οι ημέρες με ισχυρή βροχόπτωση ενώ στην Ιβηρική Χερσόνησο και τα Βαλκάνια έχουν μειωθεί κατά 2-3 περίπου ημέρες. Οι προβλέψεις των κλιματικών μοντέλων για την βροχόπτωση είναι πιο αβέβαιες από αυτές της θερμοκρασίας (γι' αυτό και πρέπει να ερμηνεύονται προσεκτικά) και δείχνουν ότι στην Ευρώπη μέχρι το 2080 θα έχουμε μείωση της βροχόπτωσης (μέχρι και 30% τοπικά στην Ελλάδα). Ανύψωση της στάθμης της θάλασσας.
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους Η αύξηση της θερμοκρασίας συνεπάγεται: -Αύξηση της εξάτμισης και της διαπνοής και μείωση της υγρασίας του εδάφους - Αύξηση βροχής κυρίως στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη (> 30 0 Ν) το χειμώνα - Μείωση βροχοπτώσεων στα γ.π. S 10 0 N 30 0 κατά περιοχές και με βροχόπτωση σήμερα <20 mm (Αλλαγές στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία) ( Ιεράπετρα 35 0 Ν Ορεστιάδα 41,39 0 Ν) - Ακραία φαινόμενα : συχνότερα και εντονότερα - Αλλαγή της κατανομής των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, της έντασης και των ακραίων τιμών τους, αλλά όχι και σημαντική μεταβολή του όγκου τους συνολικά. - Υφάλμυρες πηγές (μετατόπιση της διεπιφάνειας στους παράκτιους υδροφορείς.
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους Αύξηση της επιφανειακής απορροής και μείωση του εμπλουτισμού των υδροφορέων. Σημαντική αύξηση των απωλειών νερού (εξάτμιση και διαπνοή) και μείωση της υγρασίας του εδάφους Αποτελούν οι κλιματικές αλλαγές άμεση απειλή ερημοποίησης??? Η μη βιώσιμη διαχείριση των αποθεμάτων νερού και οι ασύμβατες με τη διαθεσιμότητά του χρήσεις, αποτελούν σημαντική απειλή για την ερημοποίηση τμημάτων της χώρας
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους Πόσο αξιόπιστες είναι οι προβλέψεις; Δε μπορούμε να προσομοίωσουμε εύκολα τις τάσεις της βροχής Δημιουργείται μια ασυμβατότητα μεταξύ της μεγάλης κλίμακας των κλιματικών μοντέλων και της υδρολογικής λεκάνης (Οδηγία 2000/60 για τα νερά) Δε μπορεί να προσομοιωθεί εύκολα η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ποιότητα του νερού. Η μεγάλη φυσική μεταβλητότητα των υδρολογικών μεταβλητών συχνά κρύβει τις μακροχρόνιες τάσεις τους χωροχρονική αβεβαιότητα Αξιοπιστία μετρήσεων και χρονοσειρών δεδομένων που θα υποστούν επεξεργασία, προκειμένου να υπολογιστούν οι μακροχρόνιες τάσεις.
Πιθανές επιδράσεις μεταβολής του κλίματος στους υδατικούς πόρους Δυσκολίες που αφορούν στα δεδομένα Ύπαρξη μη επαρκών υδρομετεωρολογικών στοιχείων (πολύ μεγάλη έλλειψη μετρήσεων παροχών, μεγαλύτερο εύρος μετρήσεων βροχοπτώσεων). Έλλειψη Αξιόπιστων μετρήσεων Ανισοκατανομή υδρομετεωρολογικών σταθμών Βασικό αίτιο είναι η εμπλοκή πολλών φορέων. Μεγάλη αβεβαιότητα εκτίμησης του υπόγειου δυναμικού κ.α.
Επιπτώσεις των αλλαγών χρήσεων γης στους υδατικούς πόρους Αλλαγή χρήσης γης Μεταβολή της φυτοκάλυψης ή του τρόπου που γίνεται η εκμετάλλευση της γης. Φυσικές αλλαγές: οφείλονται στην αλλαγή των φυσικών ισορροπιών που ευνοούν ή όχι έναν τύπο φυτοκάλυψης Ανθρωπογενείς αλλαγές χρήσεων γης: 1) Προγραμματισμένες (αστικοποίηση μιας λεκάνης απορροής) και 2) Τυχαίες (αποδάσωση λόγω πυρκαγιάς) ΠΡΟΣΟΧΗ: Η αλλαγή στη χρήση της γης επεμβαίνει στις διεργασίες του υδρολογικού κύκλου, με άμεσες περιβαλλοντικές συνέπειες π.χ. συνέπειες από αστικοποίηση περιοχής
Επιπτώσεις των αλλαγών χρήσεων γης στους υδατικούς πόρους Σε περίπτωση αστικοποίησης μιας περιοχής: Αυξημένοι όγκοι αλλά και αιχμές απορροής Ελάττωση βασικής απορροής Ελάττωση εξατμισοδιαπνοής Ελάττωση διήθησης και τροφοδοσίας υπόγειου υδροφορέα Ελάττωση κατακράτησης Μείωση του χρόνου συγκέντρωσης του νερού στα υδατορέματα Αλλαγή φυτοκάλυψης: Άμεση (οδηγία που επιτρέπει ένα συγκεκριμένο είδος καλλιέργειας) Έμμεση (αποτέλεσμα περιβαλλοντικών συνθηκών/μεταβολών, κλιματικής αλλαγής και αλλαγή χρήσεων γης)
Επιπτώσεις των αλλαγών χρήσεων γης στους υδατικούς πόρους Σενάριο αλλαγής χρήσεων γης στη Θεσσαλία που προβλέπει τη μείωση των δασικών εκτάσεων και την αύξηση των αγροτικών (Μ.Α. Μιμίκου)
Επιπτώσεις των αλλαγών χρήσεων γης στους υδατικούς πόρους Σενάριο αλλαγής χρήσης γης: Καταστροφή του δάσους ανάντι της πόλης των Τρικάλων λόγω πυρκαγιάς και % αύξηση παροχών για διάφορες περιόδους επαναφοράς (Μ.Α. Μιμίκου)