2. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ - ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ/ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗ - ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ. 2.1. Προσωρινή αποθήκευση εκτός οικίας Συλλογή. 2.1.1.

2. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ - ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ/ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗ - ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 2.1. Προσωρινή αποθήκευση εκτός οικίας Συλλογή 2.1.1. Γενικά Τα απορρίµµατα συλλέγονται προσωρινά σε υποδοχείς απορριµµάτων των οποίων ο τύπος και η χωρητικότητα εξαρτώνται από διάφορους παραµέτρους. Οι υποδοχείς επιλέγονται από τον παραγωγό ή τις δηµοτικές υπηρεσίες. Στην Ελλάδα, οι υποδοχείς των αστικών απορριµµάτων επιλέγονται, τοποθετούνται και συντηρούνται συνήθως από τη δηµοτική υπηρεσία καθαριότητας του εκάστοτε δήµου. Oρισµένες φορές επιλέγονται και από ιδιώτες. Η διαφοροποίηση των υποδοχέων επιβλήθηκε κατά κύριο λόγο από τη διαφοροποίηση της κατοικίας και της παραγωγής χωροταξικά. Εξαιτίας αυτού, η οργάνωση της συλλογής είναι αρκετά σύνθετη, γιατί µπορεί να κάνει αναγκαία τη χρήση διαφόρων τύπων αυτοκινήτων, προσαρµοσµένων στους τύπους των υποδοχέων. Η επιλογή των υποδοχέων είναι σηµαντική διότι µπορεί να επηρεάσει τη δηµόσια υγιεινή, την αισθητική της εξυπηρετούµενης περιοχής και το σύστηµα συλλογής-µεταφοράς. 2.1.2. Τύποι υποδοχέων απορριµµάτων Οι υποδοχείς διακρίνονται σε: α. Κοινές πλαστικές σακούλες. Στην περίπτωση αυτή, τα απορρίµµατα αποθηκεύονται εντός αυτών και στη συνέχεια τοποθετούνται στο πεζοδρόµιο προς συλλογή. Οι σακούλες µειονεκτούν στο ότι δεν είναι ανθεκτικές στις καιρικές συνθήκες και στις επιθέσεις των ζώων. Επίσης προσφέρουν µειωµένη αισθητική. Η χρήση των σακουλών µειώνει το κόστος συλλογής των απορριµµάτων διότι δε χρειάζονται ιδιαίτερες επενδύσεις για αγορά υποδοχέων και ειδικά εξοπλισµένων απορριµµατοφόρων. Οι σακούλες µεταφέρονται από τους εργάτες καθαριότητας και απορρίπτονται µέσα στο απορριµµατοφόρο. Για την αύξηση της απόδοσης στη συλλογή, µπορεί να χρησιµοποιηθούν από τους εργάτες καθαριότητες µεγαλύτεροι σάκοι, που να τους γεµίζουν µε τους µικρότερους σε κάθε στάση (stop) και να µεταφέρουν το περιεχόµενο για άδειασµα στο απορριµµατοφόρο. Έτσι ελαττώνονται οι µικροµετακινήσεις και τα ατυχήµατα λόγω της κυκλοφορίας. Εάν το απορριµµατοφόρο έχει µηχανισµό ανύψωσης και η συλλογή γίνεται σε προάστια µε σχετικές αποστάσεις των κατοικιών, µπορεί να χρησιµοποιηθεί από τον εργάτη καθαριότητας κυλιόµενος κάδος, τον οποίο γεµίζει από τους σωρούς των κατοικιών και το µεταφέρει για άδειασµα στο απορριµµατοφόρο. β. Μεταλλικοί ή πλαστικοί κάδοι Οι κάδοι απορριµµάτων (Εικόνα 13, 14 και 15), ανοιχτοί ή κλειστοί, κατασκευάζονται από ανθεκτικό πλαστικό ή µέταλλο και µπορεί να είναι κυλιόµενοι ή όχι. Στην Ελλάδα, χρησιµοποιούνται κατά βάση µεταλλικοί και πλαστικοί τροχήλατοι κάδοι χωρητικότητας που κυµαίνεται από 120 έως 1100 lt. 40

(α) Κάδος χειρωνακτικής εκκένωσης (β) Κάδοι διαφόρων χωρητικοτήτων Εικόνα 13. Κάδοι απορριµµάτων. Εικόνα 14. Πλαστικοί κάδοι απορριµµάτων των 120 και 240 lt. Το σύστηµα των κάδων προσφέρει καλύτερη αισθητική και προστασία της δηµόσιας υγιεινής από τις σακούλες αλλά αυξάνει το κόστος λειτουργίας των υπηρεσιών καθαριότητας εξαιτίας των δαπανών για προµήθεια κάδων και συντήρηση αυτών. Το σύστηµα αυτό αντιµετωπίζει προβλήµατα ως προς την τοποθέτηση των κάδων, ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικηµένες περιοχές. Οι κάδοι εκκενώνονται είτε µηχανικά (περίπτωση µεγάλων κάδων) είτε χειρωνακτικά (περίπτωση των µικρών δοχείων). Υπάρχει και η περίπτωση συλλογής των κάδων και η αντικατάστασής του από άλλον καθαρό. γ. Απορριµµατοκιβώτια µεγάλης χωρητικότητας (κοντέινερς) Πρόκειται για ανοιχτούς µεταλλικούς υποδοχείς απορριµµάτων µεγάλης χωρητικότητας (έως και 5 m 3 ) που τοποθετούνται σε επιλεγµένα σηµεία όπου παρατηρείται αυξηµένη παραγωγή. 41

Στην Εικόνα 16 παρουσιάζονται δύο διαφορετικοί τύποι container και στην Εικόνα 17 φαίνεται ο τρόπος φόρτωσης και εκκένωσης ενός container. Εικόνα 15. Μεταλλικός κάδος απορριµµάτων των 1100 lt Εικόνα 16. Τύποι κλειστών κοντέινερς (επάνω: πρέσσα, κάτω: απλό). 42

Εικόνα 17. Φόρτωση και εκκένωση container. 43

δ. ίκτυο συλλογής απορριµµάτων Πρόκειται για δίκτυο που αποτελείται από αγωγούς µεγάλου διαµετρήµατος (κεκλιµένους ή κατακόρυφους), οι οποίοι έχουν θύρες σε κάθε όροφο ή διαµέρισµα και καταλήγουν σε υποδοχείς απορριµµάτων στο υπόγειο συνήθως του κτιρίου (xρησιµοποιούνται κοινά δοχεία, χάρτινοι σάκοι και κυλιόµενοι κάδοι της απαιτούµενης χωρητικότητας). Στην Εικόνα 18 παρουσιάζεται ένα δίκτυο συλλογής απορριµµάτων. Εικόνα 18. ίκτυο συλλογής απορριµµάτων. Οι αγωγοί πρέπει να έχουν κυκλική εσωτερική διάµετρο µε ελαχίστη διάσταση 30 cm. Μια τετραγωνική διατοµή µε ελαχίστη πλευρά 30 cm µπορεί επίσης να γίνει δεκτή, µε την προϋπόθεση ότι οι γωνίες είναι στρογγυλεµένες µε ακτίνα 10 cm. Νεώτερες απαιτήσεις σχετικά µε τις διαστάσεις, αυξάνουν την ελαχίστη διάµετρο σε 40 cm. Μπορεί επίσης να γίνουν δεκτές διάµετροι από 60 έως 70 cm εάν υπάρχουν πολλά πατώµατα. Ο σωλήνας πρέπει να είναι από ανθεκτικό υλικό, για να αντέχει στις πτώσεις σκληρών και βαρέων αντικειµένων, οι δε συνδέσεις να είναι τελείως στεγανές στο νερό. Ο αγωγός πρέπει να µπορεί να καθαρίζεται και να αδειάζει εύκολα, από τις επικαθίσεις ζυµώσιµων υλικών. Ο καθαρισµός και η απολύµανση πρέπει να γίνεται περιοδικά τουλάχιστο µια φορά το χρόνο. Ο αγωγός πρέπει να βρίσκεται σε υποπίεση, σε σχέση µε τις κατοικίες στις οποίες έχουν τοποθετηθεί ανοίγµατα εκκένωσης. Η κυκλοφορία του αέρα πρέπει να γίνεται από πάνω προς τα κάτω. Η τοποθέτηση σωλήνα αερισµού, παράλληλα µε τον αγωγό εκκένωσης, θεωρείται καλή λύση. Στην κορυφή του πρέπει να επικοινωνεί µε την ατµόσφαιρα. Σε µεγάλες εγκαταστάσεις εφαρµόζεται ο µηχανικός αερισµός. Ο αγωγός εκκένωσης και πνευµατικής µεταφοράς πρέπει να τοποθετείται κατάλληλα, ώστε να ελαχιστοποιείται η µετάδοση ενοχλητικών θορύβων. Πρέπει να εγκαθίσταται µακριά από υπνοδωµάτια και τους χώρους παραµονής. Όταν ο θόρυβος που προκαλείται ή που µεταδίδεται στα υπνοδωµάτια και στο καθιστικό, είναι κάτω από 30 έως 40 dba θεωρείται αποδεκτός. Τα βασικά πλεονεκτήµατα του συστήµατος είναι: Εξάλειψη οσµών. Εξάλειψη θορύβου από τα απορριµµατοφόρα. Αισθητική αναβάθµιση. ιασφάλιση της δηµόσιας υγείας. Προστασία περιβάλλοντος. Μείωση λειτουργικών δαπανών συλλογής. Αυξηµένη αξιοπιστία και ασφάλεια. 44

Τα κυριότερα µειονεκτήµατα του είναι: Υψηλό κόστος αγοράς και εγκατάστασης. Αδυναµία εφαρµογής του σε ήδη ανεπτυγµένες οικοδοµικά περιοχές. Τεχνικά προβλήµατα (όπως στην περίπτωση φραξίµατος των αγωγών από ογκώδη απορρίµµατα. Σπασίµατα των αγωγών από κακή λειτουργία ή φθορά. Υγιεινή εντός κτιρίου. Επιλογή υποδοχέων Η εκλογή του σωστού υποδοχέα έχει επίδραση: Στους κατοίκους που το θεωρούν το πιο συγκεκριµένο µέσο για την εκκένωση των απορριµµάτων. Στην καθαριότητα των δρόµων, την ασφάλεια και τις συνθήκες υγιεινής εργασίας του προσωπικού συλλογής. Στο ποσοστό της περιεχόµενης υγρασίας, ανάλογα µε το αν αυτοί είναι κλειστοί ή ανοικτοί. Γενικά πρέπει να επιδιώκεται µια οµοιόµορφη κατανοµή ειδών και µεγέθους υποδοχέων, για να µην επιβραδύνεται ο ρυθµός συλλογής. Η έρευνα για την επιλογή των υποδοχέων επικεντρώνεται στην εκτίµηση του αριθµού και της χωρητικότητας τους. Η εκλογή των υποδοχέων και του συστήµατος προσυλλογής εξαρτώνται επίσης και από το δηµοτικό εξοπλισµό συλλογής. Σαν γενικά κριτήρια λαµβάνονται υπόψη τα παρακάτω: Άνεση. Το σύστηµα που θα εκλεγεί πρέπει να δίδει άνεση στους ενοίκους, το θυρωρό και το προσωπικό της δηµοτικής υπηρεσίας. Ασφάλεια. Το σύστηµα πρέπει να παρέχει ασφάλεια στους χρήστες και τα πρόσωπα που είναι επιφορτισµένα µε τις περαιτέρω φορτοεκφορτώσεις. Αθόρυβη λειτουργία. Πρέπει η εκκένωση των κάδων και τα απορριµµατοφόρα να είναι κατά το δυνατό αθόρυβα. Ευρωστία - αξιοπιστία σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας. Απαραίτητες µετρήσεις για την επιλογή των υποδοχέων είναι οι παρακάτω: Πληθυσµός. Αριθµός νοικοκυριών. Μεταβολή του τονάζ που συλλέγεται µέσα στην εβδοµάδα. Το µέσο ηµερήσιο συλλεγόµενο φορτίο σε τόνους. Οικιστική και κτιριακή δόµηση. Σαν βάση εκτιµήσεων χρησιµοποιείται η δοµή της κατοικίας: Στην πυκνοδοµηµένη οίκηση (συλλογική οίκηση), υπάρχει ενδιαφέρον για την εκλογή µιας χωρητικότητας υποδοχέων, όσο το δυνατόν µεγαλύτερης. Π.χ. για τους κυλιόµενους κάδους, εφόσον η προσπέλαση το επιτρέπει, θα χρησιµοποιηθούν κάδοι των 750 ή των 1100 lt. 45

Στις ατοµικές ιδιοκτησίες χρησιµοποιούνται: (α) Σάκοι των 30-100 λίτρων (πλαστικοί, χάρτινοι), σε συνάρτηση µε τη συχνότητα συλλογής και (β) κυλιόµενοι κάδοι των 120, 240 ή 330 lt. Τοποθέτηση Τοποθετούνται καλαίσθητα δοχεία σε επαρκή αριθµό και χωρητικότητα, για την εναπόθεση των απορριµµάτων. Τα δοχεία αυτά πρέπει να πλένονται συστηµατικά και να απολυµαίνονται. Τα δοχεία απορριµµάτων θα προσκοµίζονται στις θέσεις προσυλλογής, λίγο πριν τη διέλευση των απορριµµατοφόρων και θα αποµακρύνονται το γρηγορότερο µετά την εκκένωσή τους. Προκειµένου για κυλιόµενους κάδους ή δοχεία µεγάλης χωρητικότητας, αυτά πρέπει πριν και µετά την εκκένωσή τους να βρίσκονται σε καθορισµένες θέσεις. Ο χρόνος προσκόµισης και αποµάκρυνσης καθώς και η συχνότητα συλλογής θα πρέπει να περιλαµβάνονται στον κανονισµό λειτουργίας του ήµου ή της Κοινότητας ή του Συνδέσµου ή της ηµοτικής επιχείρησης Α. Προσοχή πρέπει να δίδεται στη σταθεροποίηση των καλυµµάτων των δοχείων συλλογής, για να ελαχιστοποιούνται οι ενοχλήσεις και ο διασκορπισµός απορριµµάτων, που οφείλεται στο πάρσιµο των καπακιών από τον άνεµο, ή στο σπάσιµό τους από άλλους λόγους. 2.1.3. Χώρος προσωρινής αποθήκευσης Για την αποθήκευση των απορριµµάτων είναι απαραίτητος ένας χώρος, καλά αεριζόµενος, εύκολα προσπελάσιµος, µε πόρτα που να ανοίγει προς το δρόµο ή µέσω ενός διαδρόµου. Ο χώρος πρέπει να είναι ευρύχωρος και να παρέχει την ευχέρεια για εύκολους χειρισµούς των εργατών καθαριότητας, που µεταφέρουν τα απορρίµµατα για εκκένωση. Ο χώρος προσωρινής αποθήκευσης πρέπει να έχει τις κατάλληλες διαστάσεις. Το πλάτος του να είναι µεγαλύτερο ή ίσο µε 2 m και ο λόγος µήκους προς πλάτος µικρότερος ή ίσος προς 2. Το ύψος της οροφής να µην είναι µικρότερο από 2,2 m. Το δάπεδο και τα τοιχώµατα του χώρου πρέπει να αποτελούνται από αδιαπέρατα υλικά και δεν πρέπει να είναι δυνατή, η εισχώρηση τρωκτικών και η παραµονή εντόµων. Πρέπει να υπάρχει σύστηµα πλύσης και αποχέτευσης των νερών της πλύσης, να αποφεύγεται η διατήρηση ενοχλητικών οσµών και η εισχώρησή τους στους κατοικήσιµους χώρους. Απαραίτητος είναι ο φωτισµός του χώρου και η ύπαρξη εύκολης πρόσβασης, µέσω ενός διαδρόµου χωρίς σκαλιά και µε την κατά το δυνατό µικρότερη κλίση. Εάν στο χώρο αυτό θα εγκατασταθούν και ευκολίες για τη συγκέντρωση προϊόντων ανακύκλωσης, η επιφάνειά του πρέπει να αυξηθεί µε 0,3 m 2 /κατοικία. Για εµπορικά κτίρια επιφάνειας µέχρι 1000 m 2 χρειάζονται 10 m 2, πέραν δε αυτών χρειάζονται 0,5 m 2 για κάθε προστιθέµενα 100 m 2 επιφάνειας. 2.2. Συλλογή απορριµµάτων 2.2.1. ροµολόγια προσυλλογής Πρόκειται για τα δροµολόγια που πραγµατοποιούνται από την κατοικία µέχρι το σηµείο συλλογής από την υπηρεσία καθαριότητας. Οι διαδροµές πρέπει να είναι κατά το δυνατό οι πιο σύντοµες και να εξασφαλίζουν τις µετακινήσεις των υποδοχέων από ένα µόνο πρόσωπο. Εφόσον υπάρχει διάδροµος, το πλάτος του θα πρέπει να είναι 1,5 m και σε περίπτωση χρήσης µηχανικού µέσου 2 m. Οι κλίσεις των οδεύσεων πρέπει να είναι µικρότερες από 4% για τη χειροκίνητη αποκοµιδή και 10% για τη µηχανική. 2.2.2. ιάκριση συλλογής σύµφωνα µε τον τρόπο εκκένωσης των µέσων συλλογής Η συλλογή διακρίνεται: 46

Στη χειρωνακτική, που πραγµατοποιείται από τους εργάτες αποκοµιδής, χωρίς τη συµµετοχή του οδηγού του απορριµµατοφόρου. Το χρησιµοποιούµενο απορριµµατοφόρο είναι µε ή χωρίς µηχανισµό και η φόρτωση γίνεται στο πίσω µέρος (rear loader) (Εικόνα 15). Εικόνα 19. Απορριµµατοφόρο χειρωνακτικής συλλογής. Στην ηµιαυτόµατη συλλογή, που πραγµατοποιείται από απορριµµατοφόρο µε µηχανισµό πλευρικής φόρτωσης (side loader). Η εργασία διεκπεραιώνεται µόνο από τον οδηγό του απορριµµατοφόρου, που συλλέγει τους κάδους από συγκεκριµένες θέσεις δίπλα στο κράσπεδο του πεζοδροµίου, όπου µεταφέρονται κάθε φορά από το χρήστη, πριν την ώρα της συλλογής. Στην αυτόµατη συλλογή, που πραγµατοποιείται µε απορριµµατοφόρα εµπρόσθιας φόρτωσης (front loader) δια χρήσης µηχανισµού ανύψωσης µεγάλων δοχείων, τοποθετηµένων σε καθορισµένες θέσεις. Οι χρήστες µεταφέρουν µε κυλιόµενους κάδους τα απορρίµµατά τους στις θέσεις όπου είναι τοποθετηµένα τα δοχεία. Εκεί τα εκκενώνουν στα µεγάλα κοντέϊνερς µέσω µηχανισµού και τα παραλαµβάνουν για τη νέα χρήση. Εάν η διαδροµή είναι κατάλληλη (λίγη κυκλοφορία, κοντινή απόσταση κάτω των 300 m) δεν υπάρχει δυσφορία του κοινού. Η όλη εργασία φορτοεκφόρτωσης πραγµατοποιείται µόνο από τον οδηγό του απορριµµατοφόρου. Επισηµαίνεται ότι ο αυτοµατισµός στη συλλογή κάνει το επάγγελµα ελκυστικό και στο γυναικείο πληθυσµό. Όταν το κοινό συµµορφώνεται και δεν αφήνει γύρω από τα δοχεία ογκώδη αντικείµενα, το σύστηµα είναι πολύ οικονοµικό. Στην αντίθετη περίπτωση απαιτούνται στο απορριµµατοφόρο εργάτες αποκοµιδής και χάνονται τα πλεονεκτήµατα της αυτόµατης συλλογής. Από σχετικές µέχρι τώρα έρευνες στη λειτουργία των ανωτέρω τρόπων συλλογής, έχουν προκύψει διάφορα συγκριτικά στοιχεία. ειγµατοληπτικά αναφέρουµε τα εξής: Στην πόλη Alberta των ΗΠΑ, ενώ στη χειροκίνητη συλλογή πραγµατοποιούντο 522 λήψεις/αυτοκίνητο, στο τµήµα της πόλης που εφαρµόστηκε η αυτόµατη συλλογή, επετεύχθησαν 800 λήψεις/αυτοκίνητο. Αναφέρονται ακόµη περιπτώσεις όπου διπλασιάσθηκε 47

η παραγωγικότητα µε την εφαρµογή της αυτόµατης συλλογής (ένα απορριµµατοφόρο αυτόµατης συλλογής κάνει την εργασία που κάνουν δύο οπίσθιας φόρτωσης). Τέλος για τα αυτοκίνητα πλευρικής φόρτωσης, έχει µετρηθεί αύξηση της παραγωγικότητας µέχρι και 50%. Τα αυτοκίνητα αυτά µπορούν να λειτουργήσουν και µε βραχίονες από τις δύο πλευρές. 2.2.3. Tύποι απορριµµατοφόρων Στην Eλλάδα χρησιµοποιούνται παντού απορριµµατοφόρα µε θερµικό κινητήρα (µηχανή ντίζελ). Στο εξωτερικό όµως σε κάποιες χώρες (Iαπωνία, Kαναδά) έχουν αρχίσει να χρησιµοποιούνται και απορριµµατοφόρα µε ηλεκτρικό κινητήρα ή ακόµη και µε φυσικό αέριο. Eνώ τα ιδιωτικά ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα δεν είναι ακόµη ιδιαίτερα διαδεδοµένα, οι ηλεκτροκινητήρες για τα απορριµµατοφόρα παρουσιάζουν µία σειρά από πλεονεκτήµατα. H σύγκριση θερµικών κινητήρων και ηλεκτροκινητήρων γίνεται στον Πίνακα 11. Πίνακας 11. Σύγκριση ηλεκτρικών και θερµικών κινητήρων για απορριµµατοφόρα. Xαρακτηριστικά Θερµικός κινητήρας Hλεκτρικός κινητήρας Aυτονοµία Aπεριόριστη Mέχρι 70 χιλιόµετρα Bάρος Aυξηµένο λόγω της ύπαρξης συσσωρευτών Tαχύτητα Mέχρι 100 km/h Mέχρι 30 km/h, επαρκής για µέσα στην πόλη Ισχύς 90-150 KW 25-30 KW Συντήρηση Mεγάλη φθορά του συµπλέκτη και του κιβωτίου ταχυτήτων Aντοχή του κινητήρα Aνάγκη επίβλεψης συσσωρευτών Eπένδυση Kοστίζει λιγότερο Kοστίζει περισσότερο αλλά έχει µεγαλύτερη διάρκεια ζωής Θόρυβος Πολύς Eλάχιστος Kατανάλωση Πιο οικονοµικό Pύπανση Πολλοί αέριοι ρύποι Mηδενική ρύπανση 2.2.4. Κόστος συλλογής Θα εξετάσουµε το κόστος των δύο βασικών συστηµάτων συλλογής, του χειρωνακτικού και του αυτόµατου, το οποίο υπάρχει η τάση να επικρατήσει τα προσεχή έτη. Κόστος χειρωνακτικής συλλογής. Προσδιορίζονται τα ακόλουθα: Ολικός αριθµός σταµατηµάτων. Σταµάτηµα ανά οδό ηµέρα. Εργασία σε µηνιαία και σε ετήσια βάση. Απαιτούµενος εξοπλισµός. Ολικό κόστος εξοπλισµού. 48

Λειτουργικό κόστος και κόστος συντήρησης ανά απορριµµατοφόρο. Ολικό κόστος λειτουργίας και συντήρησης ανά έτος. Κόστος συλλογής ανά µήνα και πελάτη. Κόστος αυτόµατης συλλογής. Πραγµατοποιούνται οι εξής µετρήσεις: Συνολικός αριθµός εξυπηρετουµένων καταναλωτών. Ολικός αριθµός δοχείων των διαφόρων χωρητικοτήτων. Απαιτούµενη εργασία. Μηνιαίο και ετήσιο εργατικό κόστος. Απαιτούµενος εξοπλισµός. Ολικό κόστος εξοπλισµού: Απορριµµατοφόρα και δοχεία. Κόστος απόσβεσης πέντε ετών. Κόστος, λειτουργικό και συντήρησης, ανά απορριµµατοφόρο. Κόστος, λειτουργικό και συντήρησης, ανά έτος. Ολικό κόστος συλλογής ανά έτος. Κόστος συλλογής ανά µήνα και πελάτη. Είναι απαραίτητη µία σύγκριση για τα κόστη και τις εξοικονοµήσεις σε ένα χρονικό διάστηµα 5-10 ετών, προκειµένου να επιτευχθεί απόσβεση των εξόδων για τον εξοπλισµό στο αυτόµατο σύστηµα. 2.2.5. Χώρος στάθµευσης - οδοί κυκλοφορίας Όταν ο αριθµός των υποδοχέων είναι µεγάλος και η κυκλοφορία αρκετά πυκνή, πρέπει να προβλεφθεί ένας χώρος στάθµευσης των απορριµµατοφόρων, που να επιτρέπει τη στάθµευση εκτός των οδών κυκλοφορίας. Ο χώρος πρέπει να είναι αποµακρυσµένος από τις κατοικίες, για την αποφυγή οχλήσεων που οφείλονται στο θόρυβο, στις οσµές και στα διαφεύγοντα αέρια από τα απορριµµατοφόρα. Οι οδοί που προορίζονται για την κυκλοφορία των απορριµµατοφόρων, πρέπει να έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά. Ελάχιστο πλάτος 3 m. Ακτίνα καµπυλότητας 10,5 m. Μεγίστη κλίση 12% στις θέσεις που δεν επιτρέπεται το σταµάτηµα και 10% στις άλλες. Ικανότητα για φόρτιση των οδών µε φορτίο 13 ton/άξονα. 2.2.6. Συχνότητα συλλογής Μια µεγάλη συχνότητα δεν είναι πάντοτε ενδεικτική µιας υψηλής στάθµης προσφερόµενης υπηρεσίας. Κάθε δήµος καθορίζει ανάλογα µε τις προκύπτουσες ανάγκες και τις δυνατότητες του, τη συχνότητα συλλογής των απορριµµάτων που παράγονται εντός των ορίων του. Στις αστικές περιοχές η συχνότητα συλλογής κυµαίνεται από 3 έως 7 φορές την εβδοµάδα, ανάλογα την περιοχή όπου γίνεται η συλλογή και την πολιτική που κάθε δήµος υϊοθετεί. 49

2.2.7. Ωράριο συλλογής Η εκλογή των ωραρίων συλλογής πρέπει να βασίζεται στα ακόλουθα κριτήρια. Η διάρκεια παραµονής των δοχείων απορριµµάτων στο πεζοδρόµιο, πρέπει να είναι η πιο σύντοµη δυνατή. Πρέπει να µειωθεί στο ελάχιστο η ενόχληση για την κυκλοφορία, καθώς και ο θόρυβος για τους κατοίκους. 2.2.8. Χαρακτηριστικά ηµερήσιας και νυχτερινής συλλογής Η ηµερήσια συλλογή απορριµµάτων πρέπει να ξεκινά πολύ ενωρίς πριν τις 8 π.µ., για να ενοχλεί λιγότερο την κυκλοφορία. Προηγούνται οι περιοχές γύρω από τα σχολεία, το κέντρο της πόλης, τα εµπορικά κέντρα και οι µεγάλοι άξονες, ώστε τα πεζοδρόµια να είναι ελεύθερα κατά τη διάρκεια της ηµέρας. Το πρωί ή απόγευµα γίνεται η συλλογή στις περιοχές κατοικίας και την περιφέρεια. Η ηµερήσια συλλογή πρέπει να γίνεται µέσα στο συνηθισµένο ωράριο εργασίας, για να µην αυξάνεται το κόστος εργασίας. Αντίθετα µε την ηµερήσια συλλογή, η νυκτερινή συλλογή (µε ξεκίνηµα περίπου στις 7 µ.µ.) πρέπει να αρχίζει από τους χώρους κατοικίας και την περιφέρεια, ενώ στη συνέχεια να κατευθύνεται προς τα εµπορικά κέντρα µόλις ελαττωθεί η πυκνότητα της κυκλοφορίας. Μειονεκτήµατα για το είδος αυτό της συλλογής είναι η ανάγκη να τελειώσει η συλλογή πριν από τις 10 µ.µ., καθώς και η δυσκολία εξεύρεσης προσωπικού που να αποδέχεται νυκτερινά ωράρια εργασίας. 2.2.9. Μικροµετακινήσεις Οι µικροµετακινήσεις αντιστοιχούν στη φάση µετακίνησης του απορριµµατοφόρου και του πληρώµατος, από σταµάτηµα σε σταµάτηµα, µεταξύ του πρώτου και του τελευταίου σηµείου συλλογής. Εάν οι αποστάσεις είναι µεγάλες ή εάν δεν γίνεται συλλογή, τότε το πλήρωµα του απορριµµατοφόρου ανεβαίνει στα σκαλοπάτια που είναι στο πίσω µέρος του. Στις αγροτικές περιοχές, οι αποστάσεις που χωρίζουν τα σηµεία συλλογής είναι πολλές φορές µακρινές και ως εκ τούτου οι εργάτες του απορριµµατοφόρου για λόγους ασφαλείας ανεβαίνουν στις καµπίνες. 2.2.10. ροµολόγια συλλογής Για να οργανώσουµε τα δροµολόγια συλλογής είναι απαραίτητο να γνωρίζουµε τις παρακάτω παραµέτρους: Παραγωγή απορριµµάτων. Για να ορισθούν τα δροµολόγια, είναι απαραίτητο να γίνει µια εκτίµηση της ποσότητας των απορριµµάτων που θα συλλεχθούν. Η εκτίµηση αυτή πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβής. Ένας πολύ απλός τρόπος στην περίπτωση που χρησιµοποιούνται δοχεία είναι, να βρίσκεται ο αριθµός τους ανά τµήµα δρόµου. Η µέτρηση αυτή παρουσιάζει µεγάλο ενδιαφέρον, καθώς η ταχύτητα συλλογής εξαρτάται από τον αριθµό και τον όγκο των συλλεγοµένων δοχείων, ενώ ο χρόνος εκκένωσης ενός γεµάτου και ενός λιγότερο γεµάτου δοχείου είναι πρακτικά ο ίδιος. 50

Οι µετρήσεις µπορούν να πραγµατοποιούνται κατά την ίδια µέρα της εβδοµαδιαίας αιχµής για το σύνολο της µελετούµενης περιοχής. Η όλη έρευνα συµπληρώνεται µε µία ζύγιση του βάρους του απορριµµατοφόρου, όπως επίσης και µε µέτρηση των διαδροµών που διανήθηκαν για κάθε δροµολόγιο. Απόδοση των µέσων συλλογής. Μετά την εύρεση της ποσότητας των παραγοµένων απορριµµάτων, είναι απαραίτητο να καθοριστεί το πώς θα γίνει η µεταφορά τους µε τα υφιστάµενα µέσα συλλογής (ή τα προς απόκτηση). Η απόδοση των µέσων συλλογής εξαρτάται από: α. Την ταχύτητα συλλογής που επηρεάζεται από την πυκνότητα και τον τύπο των χρησιµοποιουµένων δοχείων. β. Την ικανότητα υποδοχής του απορριµµατοφόρου, που σχετίζεται µε το γεωµετρικό του όγκο και την απόδοση του συστήµατος συµπίεσης. Η µέτρηση της χωρητικότητας γίνεται µέσω φόρτισης του απορριµµατοφόρου µε απορρίµµατα και µέτρησης του αριθµού των εκκενωθέντων δοχείων γνωστού όγκου. Άλλος τρόπος είναι µέσω του υπολογισµού του γεωµετρικού όγκου του απορριµµατοφόρου ή ακόµη και µε χρησιµοποίηση του ποσοστού συµπίεσης που δίνεται από τον κατασκευαστή. Επίσης, η χωρητικότητα µπορεί να µετρηθεί µέσω στατιστικής µελέτης αναφεροµένης και στο βάρος των απορριµµατοφόρων. Περιορισµοί στη συλλογή. Στην αστική περιοχή η οργάνωση των δροµολογίων συλλογής πρέπει να λαµβάνει υπόψη της τους ακολούθους περιορισµούς: 1. Τα ωράρια, τη διάρκεια και τη συχνότητα της συλλογής. 2. Τους δρόµους ή τις περιοχές προτεραιότητας όπως, το κέντρο της πόλης, τους κύριους άξονες κυκλοφορίας, τις εµπορικές περιοχές κ.λπ. 3. Τους δρόµους µονής κατεύθυνσης. 4. Τους στενούς δρόµους, που δεν είναι βατοί από τα συνήθη απορριµµατοφόρα. 5. Τους φαρδείς δρόµους, που θα γίνεται συλλογή ήε δύο διαδροµές (µε τη µία θα περνούν τους ζυγούς και µε την άλλη τους µονούς). (Στις αγροτικές περιοχές οι περιορισµοί είναι διαφορετικοί και αφορούν:) 6. Τις συχνότητες συλλογής που µπορεί να είναι εβδοµαδιαίες 7. Τις διακυµάνσεις στην παραγωγή των απορριµµάτων σε συνάρτηση µε την ηµέρα της αιχµής. 8. Τις δυσκολίες στην κυκλοφορία σε ορισµένους επαρχιακούς ή κοινοτικούς δρόµους. 9. Τις κυκλοφοριακές δυσχέρειες κατά τη χειµερινή περίοδο, ιδιαίτερα στις ορεινές περιοχές. Τέλος και στις δύο περιπτώσεις (αστικές, αγροτικές περιοχές) πρέπει να λαµβάνεται υπόψη η θέση του γκαράζ εκκίνησης των απορριµµατοφόρων (αµαξοστάσιο) και η θέση του χώρου διάθεσης απορριµµάτων (χώρος υγειονοµικής ταφής ή µονάδα επεξεργασίας). Επίσης θα πρέπει να συνεκτιµάται η θέση του σταθµού µεταµόρφωσης, στην περίπτωση που τέτοιος κατασκευάζεται λόγω µεγάλης απόστασης του χώρου διάθεσης (πάνω από 20 km) από την περιοχή συλλογής. Η ανάλυση των διαφόρων παραµέτρων που εξετάστηκαν προηγουµένως (ΠΑ, απόδοση του µέσου συλλογής, περιορισµοί συλλογής, συχνότητα) οδηγεί στον προσδιορισµό ενός επιθυµητού προγράµµατος για τη χρησιµοποίηση των απορριµµατοφόρων. ύο είναι οι κυριότεροι στόχοι ενός προγράµµατος δροµολογίων: Η επιδίωξη ελαχιστοποίησης της διανυόµενης συνολικής χιλιοµετρικής απόστασης. Η επιδίωξη ελαχιστοποίησης του αριθµού των απορριµµατοφόρων. 51

Στην πράξη οι δύο αυτοί συντελεστές είναι στενά συνδεδεµένοι. Η πείρα δείχνει ότι το κόστος της συλλογής εξαρτάται απ ευθείας από τον αριθµό των απορριµµατοφόρων που είναι σε κυκλοφορία. Θα πρέπει εποµένως να αναζητηθεί τρόπος ελάττωσης του αριθµού τους. Για την επίτευξη του στόχου, πρέπει να εφαρµοσθεί µια κατάλληλη τεχνική, που στηρίζεται στον χωρισµό της περιοχής σε τοµείς και κατόπιν στον ακριβή προσδιορισµό των δροµολογίων. 2.2.11. Bελτιστοποίηση διαδροµών απορριµµατοφόρων H ελαχιστοποίηση των διαδροµών που θα κάνει ένα απορριµµατοφόρο είναι πολύ σηµαντική για τους παρακάτω λόγους: 1) Mείωση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης την οποία προκαλεί το απορριµµατοφόρο. 2) Mείωση της όχλησης που προκαλεί στην κυκλοφορία. 3) Oικονοµία στα καύσιµα και στα ηµεροµίσθια. Σε µεγάλες περιοχές η βελτιστοποίηση αυτή µπορεί να γίνει µόνο µε χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Σε µικρές όµως περιοχές µπορεί να γίνει µε τη βοήθεια της µεθόδου των περιττών (ή µονών) κόµβων. H µέθοδος αυτή στην απλή εκδοχή της περιγράφεται ακολούθως (Κόλλιας, 1993): Oνοµάζουµε µονό κόµβο ένα σηµείο συνάντησης µονού αριθµού δρόµων (3 ή 5 ή 7). Η Εικόνα 20 δείχνει µία περιοχή στην οποία θα εφαρµοσθεί η µέθοδος των µονών κόµβων. εχόµαστε ότι στην περιοχή αυτή δεν υπάρχουν καθόλου µονόδροµοι. Eπίσης δεχόµαστε ότι το απορριµµατοφόρο θα εισέλθει και εξέλθει από την πάνω αριστερά γωνία της περιοχής. O σκοπός µας είναι να χαράξουµε µία "µονοκονδυλιά" της διαδροµής του απορριµµατοφόρου που να είναι η συντοµότερη δυνατή. Aκολουθούµε τα παρακάτω βήµατα: 1) Aφαιρούµε όλα τα αδιέξοδα τµήµατα (γιατί δεν είναι ασφαλές να κινείται το απορριµµατοφόρο µε την όπισθεν). Mπορούµε επίσης να αφαιρέσουµε και κάποιο µικρό τµήµα οδού στο οποίο δε θα γίνει συλλογή, γιατί υπάρχουν λίγοι κάτοικοι οι οποίοι θα υποχρεωθούν να µεταφέρουν τα απορρίµµατα στην πλησιέστερη γωνία. 2) Bρίσκουµε όλους τους µονούς κόµβους και τους σηµειώνουµε µε ένα αστεράκι. Πρέπει οπωσδήποτε ο αριθµός των µονών κόµβων να είναι ζυγός. Aλλιώς κάποιον ξεχάσαµε. 3) Συνδέουµε τους µονούς κόµβους ανά δύο προσέχοντας ώστε το συνολικό µήκος των διαδροµών να είναι όσο το δυνατόν µικρότερο. Στην Εικόνα 16 οι µονοί κόµβοι είναι συνδεδεµένοι µε διακεκοµµένη γραµµή. 4) Eκλέγουµε το σηµείο εκκίνησης της διαδροµής του απορριµµατοφόρου. Συνήθως είναι ο πρώτος κάδος που συναντά το απορριµµατοφόρο όταν εισέρχεται στην περιοχή συλλογής από το χώρο στάθµευσης ή από το σταθµό διάθεσης απορριµµάτων (περίπτωση περισσοτέρων από ένα δροµολογίων την ηµέρα).tο σηµείο εξόδου του απορριµµατοφόρου από την περιοχή συλλογής καθορίζεται έτσι ώστε να απέχει όσο το δυνατό λιγότερο από το δρόµο που οδηγεί στο χώρο διάθεσης των απορριµµάτων. Υπάρχουν περιπτώσεις που τα σηµεία εισόδου και εξόδου του απορριµµατοφόρου από την περιοχή συλλογής συµπίπτουν (όπως φαίνεται στο παραπάνω παράδειγµα), ενώ στην αντίθετη περίπτωση καθορίζουµε την πορεία διαδροµής έτσι ώστε το απορριµµατοφόρο να έχει καλύψει όλη την περιοχή συλλογής όταν θα φτάσει για τελευταία φορά στο σηµείο εξόδου. 5) Ξεκινάµε από το προκαθορισµένο σηµείο αναχώρησης και χαράσουµε την πορεία συλλογής µε βάση τους παρακάτω κανόνες: - Όταν φθάνουµε σ' ένα µονό κόµβο ακολουθούµε υποχρεωτικά τη γραµµή που τον συνδέει µε τον άλλο. 52

(α) Περιοχή µελέτης (κάτοψη). (β) Ορισµός περιττών κόµβων. Εικόνα 20. Μέθοδος των µονών κόµβων (α-γ). 53

30 1 18 7 24 19 2 9 20 8 17 16 5 15 6 25 10 23 4 21 26 11 22 29 28 27 12 3 13 14 (γ) Προκύπτον δροµολόγιο. Εικόνα 20 (συνέχεια). - Στην περίπτωση αλλαγής διεύθυνσης κατά την χάραξη της διαδροµής είναι προτιµότερο να γίνεται αυτή στρίβοντας προς τα δεξιά, εξαιτίας του συστήµατος κυκλοφορίας. Στην Aγγλία και στην Iαπωνία θα γινόταν το αντίθετο. - Όταν διασταυρώνουµε γραµµή που συνδέει δύο µονούς κόµβους σε ενδιάµεσο σηµείο της δεν την ακολουθούµε. - Όταν φθάνουµε σε άρτιο κόµβο (κόµβος που δεν έχει αστεράκι) περνούµε απέναντι (δε στρίβουµε). Σε αυτόν τον κανόνα µπορεί να χρειασθεί να υπάρξουν κάποιες εξαιρέσεις π.χ. όταν στον άρτιο κόµβο συναντούµε µία διακεκοµµένη γραµµή στη µέση της, τότε είµαστε υποχρεωµένοι να µην την ακολουθήσουµε και ίσως χρειασθεί να στρίψουµε. 6) Η διαδροµή που χαράξαµε (µονο-κονδυλιά) πρέπει να περνάει από όλους τους δρόµους µια φορά εκτός από τους δρόµους που συνδέουν περιττούς κόµβους, απ'όπου θα πρέπει να περάσει δύο φορές. Mε βάση τη µέθοδο των µονών κόµβων ελαχιστοποιείται ο αριθµός των διαδροµών. Oι διαδροµές αυτές είναι εκείνες στις οποίες το απορριµµατοφόρο θα περάσει δύο φορές (µια για να µαζεύει τα απορρίµµατα κ αι µια φορά χωρίς να µαζεύει). Έτσι η ελαχιστοποίηση του συνολικού δροµολογίου ανάγεται στην ελαχιστοποίηση των παραπάνω διαδροµών. H µέθοδος εφαρµόζεται καλά όταν η περιοχή δεν είναι µεγάλη, όταν η συλλογή γίνεται ταυτοχρόνως και από τις δύο µεριές της οδού και όταν δεν υπάρχουν µονόδροµοι. 54

Πρέπει ακόµη να σηµειωθεί ότι κατά τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται µε αυξητικούς ρυθµούς η εφαρµογή γεωγραφικών συστηµάτων πληροφοριών σε συνδυασµό µε αλγόριθµους βελτιστοποίησης της αποκοµιδής απορριµµάτων. Τα πληροφορικά αυτά συστήµατα προσφέρουν την δυνατότητα τόσο αρχικού, στρατηγικού σχεδιασµού όσο και καθηµερινής παρακολούθησης της λειτουργίας του συστήµατος. 2.3. Mεταφόρτωση Σταθµοί µεταφόρτωσης 2.3.1. Γενικά Tο κόστος συλλογής αποτελεί συνήθως το 80% του συνολικού κόστους συλλογής και διάθεσης, όταν χρησιµοποιείται η µέθοδος της υγειονοµικής ταφής για τη διάθεση των απορριµµάτων. Όταν χρησιµοποιείται η µέθοδος της καύσης, το κόστος της συλλογής είναι περίπου το 60% του συνόλου, γιατί η καύση κοστίζει περισσότερο από την ΥΤ και γιατί συνήθως γίνεται σε µονάδα πιο κοντινή στην πόλη όπου παράγονται τα απορρίµµατα. Η µεταφόρτωση απορριµµάτων είναι επιβεβληµένη για την ελαχιστοποίηση του κόστους µεταφοράς των απορριµµάτων από τους χώρους παραγωγής στους χώρους τελικής τους διάθεσης. Χωρίς µεταφόρτωση, το έργο της µεταφοράς επιτελείται από τα ίδια τα απορριµµατοφόρα, των οποίων ο ρόλος θα έπρεπε να περιορίζεται στην αποκοµιδή και συλλογή. Κεντρική ιδέα της µεταφόρτωσης είναι η ύπαρξη ενός Σταθµού Μεταφόρτωσης Απορριµµάτων (ΣΜΑ), στον οποίο καταλήγουν τα απορριµµατοφόρα και, αφού εκκενωθούν, επιστρέφουν στο χώρο παραγωγής των απορριµµάτων για τη συνέχιση του έργου της αποκοµιδής. Στο ΣΜΑ τα απορρίµµατα συµπιέζονται µε κατάλληλες πρέσες και φορτώνονται σε απορριµµατοκιβώτια (κοντέινερς) που στη συνέχεια µεταφέρονται είτε σιδηροδροµικά ή µε ειδικούς οχηµατοσυρµούς («νταλίκες») στο χώρο Τ (π.χ. τη χωµατερή). 2.3.2. Προϋποθέσεις λειτουργίας ΣΜΑ Προϋποθέσεις για να αποτελέσει η µεταφόρτωση παράγοντα ελαχιστοποίησης του κόστους Α είναι οι παρακάτω: 1) Η µεταφορά µεγάλων ποσοτήτων απορριµµάτων σε µεγάλες αποστάσεις. 2) Η χρήση µικρών οχηµάτων (ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές µε στενούς δρόµους). 3) Η εκµετάλλευση του ΣΜΑ από πολλά απορριµµατοφόρα. 2.3.3. Χωροθέτηση ΣΜΑ Για τη βέλτιστη χωροθέτηση ενός σταθµού µεταφόρτωσης πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφορα κριτήρια, που από τη φύση τους εν µέρει αντικρούουν το ένα το άλλο. Έτσι είναι σκόπιµο ο σταθµός να καλύπτει τις παρακάτω προϋποθέσεις: Να είναι κοντά στους χώρους ΠΑ, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι διαδροµές των απορριµµατοφόρων (αυτό επιβάλλει, αν είναι δυνατόν, να βρίσκεται µέσα στον αστικό ιστό). Να έχει εύκολη πρόσβαση που, ιδιαίτερα, να επιτρέπει τη γρήγορη µεταφορά των απορριµµατοκιβωτίων στο χώρο Τ (λόγος: ελαχιστοποίηση απαιτουµένου αριθµού απορριµµατοκιβωτίων και οχηµατοσυρµών). 55

Να είναι σε απόσταση ασφαλείας από κατοικίες και προστατευόµενες περιοχές, ώστε να µπορούν να αποκλεισθούν ενοχλήσεις λόγω οσµών, θορύβου κ.λπ. Επίσης, το οικόπεδο που θα επιλεγεί για ένα σταθµό µεταφόρτωσης πρέπει να πληρεί συγκεκριµένες προϋποθέσεις, όπως: Να έχει το απαιτούµενο µέγεθος, ώστε να έχει χώρο η όλη εγκατάσταση (επί του προκειµένου µεγάλο ρόλο παίζει η απαιτούµενη οδοποιία, αν ληφθούν υπόψη οι απαιτούµενοι ελιγµοί απορριµµατοφόρων και οχηµατοσυρµών). Να ικανοποιεί τις θεµελιώδεις εδαφολογικές προδιαγραφές για µια βαριά κατασκευή. Να επιτρέπει την εύκολη σύνδεση µε τα δίκτυα ηλεκτροδότησης, ύδρευσης και αποχέτευσης. Μετά την επιλογή του βέλτιστου χώρου για την κατασκευή του σταθµού µεταφόρτωσης, ακολουθεί ο σχεδιασµός της ίδιας της εγκατάστασης. Το βασικό µέγεθος που προσδιορίζει το µέγεθος του σταθµού και επιδρά στον όλο σχεδιασµό είναι η ποσότητα απορριµµάτων που πρέπει να είναι σε θέση να δέχεται ο σταθµός, η λεγόµενη ικανότητα µεταφόρτωσης. ευτερευόντως ενδιαφέρει και ο µέγιστος προβλεπόµενος ρυθµός προσαγωγής των απορριµµάτων, δηλαδή η διακίνηση απορριµµάτων σε ώρα αιχµής. 2.3.4. Σχεδιασµός ΣΜΑ Μεταξύ των άλλων, κατά το σχεδιασµό ενός ΣΜΑ πρέπει να καθορισθούν τα εξής µεγέθη: Mήκος λωρίδας αναµονής των απορριµµατοφόρων: Αυτή προκύπτει από τον προγραµµατισµό της κίνησης των απορριµµατοφόρων κατά την περίοδο αιχµής. Σχετικές πληροφορίες είναι διαθέσιµες στην αρµόδια Υπηρεσία Καθαριότητας. Προφανώς, το µήκος λωρίδας αναµονής εξαρτάται και από τον αριθµό θέσεων εκφόρτωσης, όπως επίσης και από τη διάρκεια εκφόρτωσης. Αριθµός θέσεων εκφόρτωσης. Θεωρητικά, και µε βάση τα χαρακτηριστικά των συγχρόνων απορριµµατοφόρων, µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως βάση σχεδιασµού ένας ρυθµός εκφόρτωσης 25 t/h. Έτσι, µε τέσσερις θέσεις εκφόρτωσης και για οκτώ ώρες λειτουργίας προκύπτουν 800 τόνοι ηµερησίως (ποσότητα συγκρίσιµη µε την ΠΑ στην Ευρύτερη Περιοχή της Θεσσαλονίκης). Όµως, η προσαγωγή δε µπορεί να υποτεθεί ότι θα είναι συνεχής, ενώ πρέπει να προβλέπονται και περιθώρια ασφάλειας, π.χ. για την εκτέλεση έργων συντήρησης ή απαιτούµενες επισκευές. Αριθµός πρέσων. Οι πρέσες είναι η ακριβότερη συνιστώσα (εξοπλισµός) ενός σταθµού µεταφόρτωσης και έτσι ο αριθµός τους προσδιορίζει σε µεγάλο βαθµό το κόστος της όλης εγκατάστασης. Για να µπορούν να συµπιεσθούν απορρίµµατα κάθε είδους, είναι σκόπιµο να επιλέγονται πρέσες υψηλής ισχύος. Μια συχνά επιλεγόµενη τιµή για την ικανότητα συµπίεσης των πρεσών είναι 150 t/h, κάτι που, εάν ληφθούν υπόψη τα απαιτούµενα διαλείµµατα για τη µετατόπιση των απορριµµατοκιβωτίων (αποµάκρυνση πληρωθέντος, προσέγγιση κενού), οδηγεί, για οκτάωρη λειτουργία, σε θεωρητική ικανότητα µεταφόρτωσης περίπου 400 τόνων ηµερησίως. Σε σχέση µε το ρυθµό εκφόρτωσης, αυτή η ικανότητα µεταφόρτωσης επιτυγχάνεται στην πράξη αν ο αριθµός θέσεων εκφόρτωσης είναι διπλάσιος σε σύγκριση µε τον αριθµό πρεσών, κάτι που µπορεί να υλοποιηθεί εφ'όσον οι πρέσες απορριµµάτων τροφοδοτούνται από χοάνες απόρριψης των απορριµµάτων που να επιτρέπουν την ταυτόχρονη εκφόρτωση δύο απορριµµατοφόρων. Μια εναλλακτική λύση για την καλύτερη αξιοποίηση των πρεσών, που όµως µάλλον σπάνια εφαρµόζεται, είναι η εκφόρτωση των απορριµµατοφόρων σε σκάµµα µεγάλων διαστάσεων και η µηχανική µεταφορά των απορριµµάτων προς τις πρέσες. Με βάση τα παραπάνω, για την ικανοποίηση ανάγκης µεταφόρτωσης 800 τόνων θα αρκούσαν προφανώς δύο πρέσες. Όµως στην πράξη επιβάλλεται και η ύπαρξη εφεδρείας, που µπορεί να αποβεί ιδιαίτερα χρήσιµη σε ώρες αιχµής. 56

Αριθµός απορριµµατοκιβωτίων. Τα συνήθως επιλεγόµενα απορριµατοκιβώτια είναι πανοµοιότυπα αυτών που χρησιµοποιούνται για µεταφορές. Ο απαιτούµενος αριθµός τους προκύπτει από την ικανότητα µεταφόρτωσης του σταθµού, τον αριθµό των οχηµατοσυρµών και τον προγραµµατισµό κίνησης των τελευταίων. Ο ελάχιστος αριθµός οχηµατοσυρµών µπορεί να υπολογισθεί εύκολα µε βάση την ικανότητα µεταφόρτωσης, τον αριθµό απορριµµατοκιβωτίων που µπορεί να µεταφέρει κάθε συρµός και το χρόνο µεταφοράς από το σταθµό µεταφόρτωσης στο χώρο Τ (περιλαµβανοµένου του χρόνου φορτοεκφόρτωσης). Επισηµαίνεται ότι µια περίσσεια απορριµµατοκιβωτίων µπορεί να αποβεί ιδιαίτερα ευνοϊκή για την κάλυψη περιόδων αιχµής, καθώς οι οχηµατοσυρµοί προβλέπεται συνήθως να κινούνται ολόκληρο το εικοσιτετράωρο, ενώ η συµπίεση στο σταθµό περιορίζεται µόνο σε µέρος της ηµέρας. Προφανώς, στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται η πρόβλεψη χώρων προσωρινής αποθήκευσης των γεµάτων απορριµµατοκιβωτίων, έως ότου φθάσει η ώρα της µεταφοράς τους προς το χώρο Τ. Συνήθως, σ'ένα σταθµό µεταφόρτωσης προβλέπονται επίσης: Ζυγιστήριο, για τον προσδιορισµό της ποσότητας των διακινούµενων απορριµµάτων. Πλυντήριο οχηµάτων. Σταθµός καυσίµων. Κτίριο διοικητικών υπηρεσιών. Κατά περίπτωση επιβάλλεται η προσθήκη εγκαταστάσεων για την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιδράσεων ενός σταθµού µεταφόρτωσης στο περιβάλλον, όπως: Βιολογικός καθαρισµός υγρών αποβλήτων. Καταιονισµός χοανών απόρριψης απορριµµάτων. Βιολογικά φίλτρα καθαρισµού απαερίου. Πετάσµατα για τον περιορισµό της ηχορύπανσης. 2.4. Κοστολόγηση υπηρεσιών καθαριότητας Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» Η κοστολόγηση των υπηρεσιών καθαριότητας γίνεται µε τη χρέωση ανταποδοτικών, δηµοτικών ή κρατικών φόρων στους πολίτες που εξυπηρετούνται. Σήµερα, το µεγαλύτερο ποσοστό των φορέων διαχείρισης δηµοτικών απορριµµάτων χρησιµοποιούν το σύστηµα «flat rate» για τη χρέωση των υπηρεσιών τους (σύστηµα που ακολουθεί και η Ελλάδα). Το σύστηµα αυτό χρεώνει το δηµότη ανάλογα τα τετραγωνικά µέτρα του ακινήτου. Μερικοί φορείς χρεώνουν ένα συγκεκριµένο τέλος για τις υπηρεσίες που προσφέρουν, κοινό για όλους τους πολίτες. Τα τελευταία χρόνια - ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, Αυστραλία και Καναδά - η χρέωση των τελών καθαριότητας ακολουθεί τη µεταβλητή κοστολόγηση βάσει της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Το τελευταίο σύστηµα χρέωσης καλείται µοναδιαίo (unit pricing) ή µεταβλητό (variable rate pricing) και το ολικό πρόγραµµα Α και κοστολόγησης αυτής καλείται «πληρώνεις όσο απορρίπτεις» (Pay As You Throw = PAYT). Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» πρεσβεύει την ελαχιστοποίηση-αποφυγή ΠΑ µέσω άµεσης αντιστοίχησης της πραγµατικής παραγόµενης ποσότητας απορριµµάτων κάθε νοικοκυριού µε τα ανταποδοτικά τέλη. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε το PAYT, τα ανταποδοτικά τέλη οφείλουν να είναι ανάλογα της ποσότητας που παράγει το κάθε νοικοκυριό (µεταβλητή κοστολόγηση) και όχι πάγιας ετήσιας χρέωσης ανάλογα µε τα τετραγωνικά µέτρα του ακινήτου που ισχύει σήµερα. Με αυτόν τον τρόπο θα µπορούσαν να θεσπισθούν αυτοµάτως οικονοµικά κίνητρα για µείωση της ατοµικής ΠΑ και προώθηση της ανακύκλωσης. 57

2.4.1. Στόχοι Οι βασικότεροι στόχοι του PAYT εστιάζονται κυρίως: Στην παρότρυνση των νοικοκυριών να αποφύγουν την ΠΑ ή να ελαχιστοποιήσουν την ποσότητα αυτών που παράγουν και καταλήγουν στις χωµατερές ή ΧΥΤΑ, ακολουθώντας την ιεραρχία των δυνατοτήτων Α (Εικόνα 21). Στην εξισορρόπηση και αναπροσαρµογή των ανταποδοτικών τελών µε δίκαιο τρόπο για όλους τους πολίτες. Στην προώθηση της γενικής ιδέας της προστασίας του περιβάλλοντος, επισηµαίνοντας τη βαρύτητα και την αξία της για την παγκόσµια ευηµερία. Τα επιτυχή αποτελέσµατα του PAYT επιβεβαιώνονται από τη συνεχή του προοδευτική ανάπτυξη και την απήχηση που είχε σε διάφορους δήµους παγκοσµίως. Συγκεκριµένα στις ΗΠΑ, όπου η πρώτη περίπτωση εφαρµογής του PAYT συναντάται στη δεκαετία του '70, o αριθµός των πόλεων που είχαν ήδη εφαρµόσει ένα από τα συστήµατα που στηρίζονται στο PAYT ξεπερνούσε τις 4.400 κατά το 1997 (Skumatz et al., 1997, Εικόνα 22). ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΒΕΛΤΙΣΤΟ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ - ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΙΑΘΕΣΗ ΧΕΙΡΙΣΤΟ Εικόνα 21. Ιεραρχία δυνατοτήτων διαχείρισης απόβλήτων σύµφωνα µε την Απόφαση του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Community Council Resolution on Waste Policy) 90/C122/02 και την αναθεωρηµένη Οδηγία 91/156/ΕΕC. ήµοι που ακολοθούν προγράµµατα PAYT 4500 3000 1500 0 Ως 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 Εικόνα 22. Ανάπτυξη συστηµάτων PAYT στις ΗΠΑ (Skumatz et al., 1997). 58 1993 1994 1995 1996 1997

2.4.2. Πιθανά αποτελέσµατα από την εφαρµογή ενός συστήµατος PAYT Η εφαρµογή του PAYT µπορεί µακροπρόθεσµα να αποφέρει οφέλη µε τρεις τρόπους: Βοηθώντας την επίτευξη αναγκαίων διαχειριστικών απαιτήσεων. Εξασφαλίζοντας δυνατότητες αύξησης της κερδοφορίας. Ικανοποιώντας περιβαλλοντικούς σκοπούς. Συγκεκριµένα, τα κυριότερα οφέλη που πιθανόν να προκύψουν από την εφαρµογή του PAYT π.χ. σε ένα ήµο µπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Ελαχιστοποίηση-αποφυγή της παραγωγής των δηµοτικών απορριµµάτων. Από περιπτώσεις εφαρµογής συστηµάτων PAYT στις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής προκύπτει ότι κατά µέσο όρο η µείωση ΠΑ κυµαίνεται από 14% έως 27% (Gordon H. Jr, 1999). Οι πολίτες παρακινούµενοι από τα οικονοµικά κίνητρα που θέτει το PAYT, µεταβάλλουν την καταναλωτική συµπεριφορά τους ώστε να αγοράζουν προϊόντα σε οικολογικές συσκευασίες, αναγκάζοντας τις παραγωγικές και µεταποιητικές εταιρίες να ακολουθήσουν. Επίσης, σε συστήµατα PAYT που βασίζονται στη χρέωση ανάλογα µε τον όγκο των απορριµµάτων που βγάζει για αποκοµιδή ο πολίτης, έχει παρατηρηθεί ότι οι πολίτες συµπιέζουν τα απορρίµµατα τους. Αύξηση της συµµετοχής των πολιτών σε προγράµµατα ανακύκλωσης και κοµποστοποίησης. Η ανακύκλωση και η κοµποστοποίηση αποτελούν για τους πολίτες ευκαιρίες µείωσης της ποσότητας των απορριµµάτων που βγάζουν για συλλογή. Σύµφωνα µε την Αµερικανική Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA), έχουν επιτευχθεί βαθµοί αύξησης της συµµετοχής στην ανακύκλωση από 32% έως 59% σε δήµους της ΗΠΑ που έχουν ήδη εφαρµόσει συστήµατα PAYT (Gordon H. Jr, 1999). Μείωση των δαπανών Τ εξαιτίας της µείωσης της ΠΑ. Ενίσχυση της ιεραρχίας των πρακτικών Α. Το PAYT προωθεί την ιδέα της µείωσης των απορριµµάτων στην πηγή και την ανακύκλωση ή κοµποστοποίηση των παραγοµένων απορριµµάτων. ικαιότερο σύστηµα χρέωσης των υπηρεσιών καθαριότητας στους πολίτες. Οι πολίτες πληρώνουν µόνο για τις υπηρεσίες που δέχονται, πάντα ανάλογα µε την ποσότητα των απορριµµάτων που παράγουν. Αναβάθµιση του ενδιαφέροντος για περιβαλλοντικά ζητήµατα - Συµµετοχή πολιτών. Μέσω της µεταβλητής κοστολόγησης των υπηρεσιών καθαριότητας γνωστοποιείται έµµεσα το κόστος της δηµοτικής Α. Οι δηµότες αναγνωρίζοντας την επίδραση που έχει η διάθεση των απορριµµάτων στο περιβάλλον, έχουν τη δυνατότητα να µειώσουν τη συµβολή τους µειώνοντας ταυτόχρονα τα ανταποδοτικά τέλη που τους αντιστοιχούν. Περιορισµός των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Λιγότερα απορρίµµατα σηµαίνει µικρότερη ρύπανση του περιβάλλοντος. Μείωση του διαχειριστικού, λειτουργικού και διοικητικού κόστους. Η µείωση αυτή επέρχεται µε τον περιορισµό των διαχειριστικών και λειτουργικών εργασιών, µειώνοντας κατ' επέκταση και τις διοικητικές ανάγκες τις υπηρεσίας. Αύξηση της απόδοσης της υπηρεσίας. Λόγω της µείωσης των διαχειριστικών δαπανών της υπηρεσίας για το ίδιο έργο αυξάνεται κατ' επέκταση η απόδοση του όλου συστήµατος. Προώθηση µιας θετικής δηµόσιας εικόνας των υπηρεσιών καθαριότητας. Οι διεργασίες κοστολόγησης και χρέωσης είναι πλέον πιο διαφανείς, πέραν του ότι ο τρόπος χρέωσης των ανταποδοτικών τελών είναι πιο δίκαιος για το δηµότη. Αύξηση των εσόδων των υπηρεσιών καθαριότητας. Τα έσοδα των υπηρεσιών αυξάνονται από την εµπορία των συλλεγµένων ανακυκλώσιµων υλικών. 59

Πρέπει να σηµειωθεί ότι τα παραπάνω οφέλη είναι κατά κανόνα εφικτά µόνο υπό την προϋπόθεση σωστής οργάνωσης της υπηρεσίας και πάντα µε τη συνδροµή ενεργών προγραµµάτων ανακύκλωσης και κοµποστοποίησης. Πέραν όµως από τα πιθανά εντυπωσιακά οφέλη, µπορεί η εφαρµογή ενός συστήµατος PAYT να δηµιουργήσει επιπρόσθετα προβλήµατα ή να συναντήσει σηµαντικά ανασταλτικά εµπόδια. Από τις περιπτώσεις εφαρµογής συστηµάτων PAYT, κυρίως στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη, διακρίνονται τα εξής µειονεκτήµατα: Παράνοµη διάθεση απορριµµάτων. Οι δηµότες για να µειώσουν τα απορρίµµατα τους, πιθανόν να καταφύγουν στην απόρριψη αυτών στον κάδο του γείτονα τους, σε χωράφια, σε δηµόσιους χώρους και εµπορικά κέντρα. Από έρευνα που εκπόνησε η EPA σε συνεργασία µε το Πανεπιστήµιο Duke (Durham, Νότια Καρολίνα, ΗΠΑ) σε 212 κοινότητες των ΗΠΑ προέκυψε ότι η πιθανότητα αύξησης της παράνοµης διάθεσης δεν υπερβαίνει το 20% (Canterbury J., 1997 and Canterbury J., 1998, Εικόνα 23). Ωστόσο, η παράνοµη διάθεση απορριµµάτων µπορεί να δηµιουργήσει ένα επιπλέον κόστος εξαιτίας του ελέγχου και των εργασιών που απαιτούνται για την αντιµετώπισή της. Η παράνοµη διάθεση µπορεί εν µέρει να µειωθεί µε ολοκληρωµένα προγράµµατα πληροφόρησης και εκπαίδευσης, σε συνδυασµό πάντοτε µε ανάλογη αστυνόµευση. Εικόνα 23. Μεταβολή της παράνοµης διάθεσης πριν και µετά την εφαρµογή του PAYT σε 212 κοινότητες των ΗΠΑ (Canterbury J., 1997). Αβέβαιη ανάκτηση δαπανών των υπηρεσιών για την καθαριότητα. Τα έσοδα των υπηρεσιών δυστυχώς, δε µπορούν να προβλεφθούν επακριβώς διότι εξαρτώνται από την απήχηση που θα έχει το πρόγραµµα στους πολίτες. Αυξηµένο κόστος εξοπλισµού. Ιδιαίτερα κατά την εκκίνηση του προγράµµατος θα χρειασθεί η αγορά εξοπλισµού νέας τεχνολογίας και η τροποποίηση του παλαιού για την ικανοποίηση των νέων αναγκών. Κόστος ενηµέρωσης και εκπαίδευσης των δηµοτών. Η επιτυχία του προγράµµατος εξαρτάται κατά ένα µεγάλο µέρος από το εύρος της καµπάνιας ενηµέρωσης και του τρόπου εκπαίδευσης δηµοτών και υπαλλήλων των υπηρεσιών καθαριότητας. Αύξηση του κόστους χρέωσης και διαχείρισης των ανταποδοτικών τελών. Το κόστος αυτό µπορεί και θα πρέπει να προβλεφθεί και να ενσωµατωθεί στο ύψος των ανταποδοτικών τελών. υσκολία εφαρµογής του προγράµµατος σε νοικοκυριά εντός πολυκατοικιών. Σε αυτήν την περίπτωση είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη, η αντιστοίχηση των ανταποδοτικών τελών στην πραγµατική ποσότητα απορριµµάτων που παράγει κάθε νοικοκυριό. Υπάρχουν όµως τρόποι εξοµάλυνσης του προβλήµατος αυτού, όπως η χρέωση των υπηρεσιών καθαριότητας στο σύνολο των νοικοκυριών της εκάστοτε πολυκατοικίας και η αντιστοίχηση των ανταποδοτικών τελών σε κάθε νοικοκυριό ανάλογα µε τον αριθµό των 60

ατόµων που περιλαµβάνει ή τα τετραγωνικά µέτρα της οικίας (εσωτερικό «flat-rate» - υβριδικό σύστηµα). Η αντιµετώπιση και ανταπόκριση του κοινού. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η εµπιστοσύνη των πολιτών προς τις δηµοτικές υπηρεσίες καθαριότητας είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη, γεγονός που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής για την επιτυχή εφαρµογή ενός συστήµατος PAYT. Πολιτικές επιφυλάξεις. Οι αιρετοί ίσως φοβηθούν να πάρουν αποφάσεις µε πιθανό πολιτικό κόστος. εν θα πρέπει να παραλείπεται το γεγονός ότι η καθαριότητα αποτελεί το ισχυρότερο «πολιτικό χαρτί» στους δήµους. Οι πολίτες µε χαµηλό εισόδηµα. Πιθανόν η εφαρµογή ενός συστήµατος PAYT να αποτελέσει ένα ακόµη οικονοµικό φορτίο για τους πολίτες χαµηλού εισοδήµατος. Η πολιτεία θα πρέπει να προνοήσει για αυτήν την περίπτωση. 2.4.3. Σχήµατα συλλογής και χρέωσης Ένα σύστηµα PAYT µπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα τον τρόπο συλλογής των απορριµµάτων, τη µονάδα και το σύστηµα χρέωσης των ανταποδοτικών τελών. Τα απορρίµµατα µπορεί να συλλέγονται είτε από κατά τόπους κέντρα συλλογής (κυρίως τα ανακυκλώσιµα) είτε από το πεζοδρόµιο. Η χρέωση δύναται να γίνει σύµφωνα µε διάφορα σχήµατα: Ογκοµετρικό σχήµα (χρέωση βάσει όγκου παραγόµενων απορριµµάτων ανά νοικοκυριό - volume-based schemes). Το σχήµα αυτό περιλαµβάνει τρεις παραλλαγές: (α) συλλογή απορριµµάτων σε κάδους διαφορετικών χωρητικοτήτων αντιστοιχούµενους σε κάθε νοικοκυριό (bins' system), (β) συλλογή απορριµµάτων σε τυποποιηµένες σακούλες απορριµµάτων (prepaid bags' system) και (γ) συλλογή απορριµµάτων σε κοινές σακούλες µε ειδικά προπληρωµένα σήµατα (αυτοκόλλητα ή ετικέτες) (prepaid tags' or stickers' system). Πέραν αυτών των τριών βασικών παραλλαγών, είναι δυνατόν να απαντηθούν και ποικίλοι συνδυασµοί των τριών τους. Στην πρώτη περίπτωση, οι κάτοικοι επιλέγουν κάδους απορριµµάτων µε όγκο δικής τους επιλογής, ο οποίος καθορίζει και την ετήσια χρέωση των ανταποδοτικών τελών (variable bins' system). Μία παραλλαγή του συστήµατος είναι η τοποθέτηση κάδου συγκεκριµένου όγκου σε κάθε νοικοκυριό και η προσθήκη δεύτερου ή και τρίτου ανάλογα τις ανάγκες του εκάστοτε νοικοκυριού (large bins' system). Στη δεύτερη περίπτωση, η υπηρεσία αποκοµιδής συλλέγει µόνο τις σακούλες απορριµµάτων ειδικού χρώµατος, σχεδιασµού και χωρητικότητας, τις οποίες οι πολίτες αγοράζουν από συγκεκριµένα κέντρα πώλησης. Τέλος, το σύστηµα ειδικών αυτοκόλλητων σηµάτων λειτουργεί µε παρόµοιο τρόπο µε τη δεύτερη περίπτωση ογκοµετρικού σχήµατος. Οι δηµότες προµηθεύονται τα ειδικά σήµατα από συγκεκριµένα κέντρα πώλησης πληρώνοντας άµεσα την παροχή υπηρεσιών αποκοµιδής. υναµοµετρικό σχήµα (χρέωση βάσει βάρους παραγόµενων απορριµµάτων ανά νοικοκυριό - weight-based schemes). Επειδή κατά το πλείστον η χρέωση των τελών Τ των απορριµµάτων γίνεται βάσει του βάρους τους, αναπτύχθηκε το δυναµοµετρικό σχήµα χρέωσης, το οποίο κρίνεται και ως πιο δίκαιο για τον πολίτη. Σχήµα συχνότητας (χρέωση βάσει συχνότητας αποκοµιδής απορριµµάτων του εκάστοτε νοικοκυριού - frequency-based schemes). Το χαρακτηριστικό αυτού του σχήµατος είναι ότι όλοι οι δηµότες ανεξαιρέτως έχουν πανοµοιότυπους κάδους (ίδιου όγκου). Το ύψος της χρέωσης των ανταποδοτικών τελών εξαρτάται από τη συχνότητα της συλλογής των απορριµµάτων κάθε νοικοκυριού, η οποία επιλέγεται από το εκάστοτε νοικοκυριό κάτω πάντα από κάποιες προϋποθέσεις Υβριδικά σχήµατα. Είναι πιθανόν να σχεδιαστούν σχήµατα που θα έχουν στοιχεία από δύο ή περισσότερα από τις παραπάνω εναλλακτικές δυνατότητες. 61

2.4.4. οµή χρέωσης - συστήµατα χρέωσης Η δοµή της χρέωσης των ανταποδοτικών τελών καθορίζεται από διάφορα κριτήρια: (α) Τα έσοδα από τα ανταποδοτικά τέλη πρέπει να καλύπτουν το συνολικό κόστος της διαχείρισης δηµοτικών απορριµµάτων, (β) το επίπεδο των οικονοµικών κινήτρων για τους πολίτες να είναι ικανό και αρκετό για ενίσχυση της διαλογής στην πηγή και της µείωσης της ΠΑ και (γ) το βαθµό επικινδυνότητας ανακριβών προβλέψεων για τη µείωση των απορριµµάτων και την αύξηση των ανακυκλώσιµων, που συνδέεται άρρηκτα µε τα προβλεπόµενα έσοδα της υπηρεσίας καθαριότητας. Τα ανταποδοτικά τέλη µπορούν να είναι είτε πλήρως µεταβλητά και ανάλογα την ποσότητα των απορριµµάτων που παράγονται είτε να συνίστανται από ένα ενιαίο πάγιο τέλος και µία µεταβλητή χρέωση. Συγκεκριµένα συναντώνται τα ακόλουθα συστήµατα χρέωσης: Αναλογικό ή γραµµικό (proportional or linear). Eνιαίο σταθερό τέλος για κάθε κάδο ή σακούλα που τοποθετείται έξω προς αποκοµιδή. ιβάθµιο και πολυβάθµιο (two-tiered and multi-tiered). Ενιαίο πάγιο τέλος ή µεταβαλλόµενο µε διάφορα κριτήρια (όπως τα τετραγωνικά µέτρα του ακινήτου) και επιπρόσθετη χρέωση για κάθε επιπλέον κάδο (στο πολυβάθµιο η χρέωση για κάθε επιπλέον κάδο είναι ανάλογη του µεγέθους του). Πλήρως µεταβλητό (fully variable). Προπληρωµένες σακούλες απορριµµάτων ή βάσει του παραγόµενου όγκου. Παροχή περιορισµένης υπηρεσίας. Ενιαίο πάγιο τέλος συν πρόσθετη επιβάρυνση για κάθε επιπλέον παροχή υπηρεσίας (σακούλες εκτός κάδων, υπερχείλιση κάδων). Υβριδικό (hybrid). Το σύστηµα αυτό συναντάται σε διάφορες παραλλαγές. Στην πραγµατικότητα στηρίζεται σε ένα από τα προαναφερθέντα συστήµατα χρέωσης και διαφοροποιείται στο ότι θέτει οικονοµικές κυρώσεις ή επιβραβεύσεις ανάλογα την πολιτική που υιοθετείται. 2.4.5. Συστήµατα χρέωσης και πληρωµής Τα παραδοσιακά συστήµατα χρέωσης στηρίζονται σε ένα ετήσιο ενιαίο πάγιο τέλος για κάθε νοικοκυριό και οποιοδήποτε ύψος παροχής υπηρεσιών. Στην Ελλάδα, όπως και στην πλειοψηφία των χωρών παγκοσµίως, εφαρµόζεται το σύστηµα χρέωσης ανάλογα τα τετραγωνικά µέτρα του εκάστοτε ακινήτου (flat-rate pricing). Η είσπραξη των ανταποδοτικών τελών γίνεται προκαταβολικά κατά το αµέσως προηγούµενο έτος. Κατά την εφαρµογή ενός συστήµατος PAYT, οι δηµοτικές αρχές έχουν να επιλέξουν µεταξύ τριών διαφορετικών συστηµάτων είσπραξης των ανταποδοτικών τελών: Σύστηµα άµεσης πληρωµής (direct payment system). Οι δηµότες πληρώνουν για τις υπηρεσίες που δέχονται µέσω αγοράς ιδιωτικών κάδων, χαρακτηριστικών σακουλών ή αυτοκόλλητων από εξουσιοδοτηµένα κέντρα πώλησης (π.χ. ηµαρχεία, ειδικά καταστήµατα, κ.λπ.). Σύστηµα επιλογής επιπέδου υπηρεσιών (subscription system). Οι δηµότες δηλώνουν εξαρχής το επίπεδο των υπηρεσιών που θα χρειαστούν και χρεώνονται σε τακτική βάση για τις υπηρεσίες αυτές. Ανά συγκεκριµένη περίοδο τους δίνεται η δυνατότητα να επανεπιλέξουν το επίπεδο υπηρεσιών αν κρίνουν ότι χρειάζεται (αύξηση ή µείωση ΠΑ). Σύστηµα ανταπόδοσης ενεργών υπηρεσιών (actual set-out system). Ο κάθε δηµότης πληρώνει για τον αριθµό των κάδων που τοποθετεί στο πεζοδρόµιο. Στην περίπτωση αυτή περιπλέκεται η εργασία των εργατοϋπαλλήλων επειδή απαιτείται καταγραφή των κάδων συλλογής για κάθε νοικοκυριό. 62