ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΑΒΟΚΑΝΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η καλλιέργεια του αβοκάντο στην Ελλάδα άρχισε να διαδίδεται από τα τέλη της δεκαετίας του 1960.Οι πρώτες εμπορικές φυτείες έγιναν στον κάμπο των Χανίων και από εκεί επεκτάθηκαν στο εσωτερικό της κοιλάδας της Αγυιάς, Γαλατά, Βαρυπέτρου, Αλικιανού καθώς και στην περιοχή του Αποκόρωνα ( Αρμένους, Νιό Χωριό, Στύλος ). Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 έγινε μια προσπάθεια για επέκταση της καλλιέργειας, μέσω των ΜΟΠ, η οποία δυστυχώς δεν προχώρησε για πολλούς λόγους και το πρόγραμμα αυτό ολοκληρώθηκε μόνο κατά περίπου 10%. Έτσι και μέχρι το 2000 υπολογίζεται ότι καλλιεργούνταν στη χώρα μας περίπου 4000-4500 στρ. και από αυτά από 3000-3500 στρ. εντοπίζονται στον νομό Χανίων, 700 στρ. περίπου στον νομό Ρεθύμνης, 100 στρ. στο Ηράκλειο και 100 στρ. στην υπόλοιπη Ελλάδα. Μετά το 2000 έγινε, με αυτόνομη πρωτοβουλία των παραγωγών, στο νομό Χανίων και κυρίως στην ζώνη των εσπεριδοειδών που διέρχονται μεγάλη εμπορική κρίση, μεγάλη επέκταση της καλλιέργειας του αβοκάντο που πρέπει να ξεπερνά τα 1500στρ. ( Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία που να μας δείχνουν τον ακριβή αριθμό αλλά όλες οι ενδείξεις στηρίχτηκαν στις πωλήσεις φυτωρίων. Μόνο την τριετία 2004/2006επωλήθησαν από φυτώρια των Χανίων πάνω από 25000 δενδρύλλια).
Η ΕΜΠΟΡΙΑ Για τις δύο πρώρες δεκαετίες ( 1970/1980) από την εγκατάσταση της καλλιέργειας του αβοκάντο στη χώρα μας η εμπορία των προϊόντων της περιοριζόταν σχεδόν στο σύνολο της στην εσωτερική αγορά. Η περιοχή που σε μέγιστο ποσοστό κατανάλωνε και καταναλώνει ακόμα και σήμερα το φρούτο του αβοκάντο είναι το λεκανοπέδιο της Αττικής. Στις υπόλοιπες περιοχές της επικράτειας της χώρας μας αυτό το προϊόν παραμένει σχεδόν άγνωστο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 γίνεται η πρώτη προσπάθεια από την ΕΑΣ Χανίων να εξάγει το προϊόν στην αγορά της Αγγλίας. Έκτοτε οι εξαγωγές σε χώρες της Ε.Ε. διευρύνθηκαν και σε άλλες χώρες όπως η Γαλλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες κ.α. Οι εξαγωγές αυτές κυμαινόταν από 400-900 τόνους ετησίως. Στο ίδιο διάστημα άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία και η ζήτηση στην εσωτερική αγορά. Η αύξηση ήταν τόσο σημαντική που ανέτρεψε γρήγορα το ισοζύγιο εισαγωγών εξαγωγών κάνοντας το αρνητικό για την χώρα μας ( Το έτος 2000 οι εισαγωγές είχαν ξεπεράσει τους 3000 τόνους με εξαγωγές που προσέγγιζαν τους 900 τόνους). Την τελευταία δεκαετία του 2000 παρόλο που οι εξαγωγές αυξήθηκαν σημαντικά φτάνοντας το 2006 τους 1850 τόνους, το ισοζύγιο εισαγωγών εξαγωγών πρέπει να παραμένει αρνητικό. ------------------------------------------------------------------------------------ Η αύξηση της κατανάλωσης στις χώρες της Ε.Ε. έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 15 χρόνια φτάνοντας σχεδόν τους 300 χιλ. τόνους παρουσιάζοντας ήδη από την δεκαετία του 1980 μια σταθερή ετήσιας αύξηση της τάξεως των 10000 τόνων. Την σταθερή αυτή αυξητική τάση προσπάθησαν να καλύψουν, επεκτείνοντας την καλλιέργεια του αβοκάντο οι κύριες παραγωγικές χώρες της λεκάνης της Μεσογείου Ισραήλ και Ισπανία. Αυτό όμως διήρκησε μέχρι τις αρχές του 2000 όπου βλέπουμε να επέρχεται μείωση των καλλιεργουμένων εκτάσεων κατά 10000στρ. στην Ισπανία και 15000 στρ. στο Ισραήλ. Προφανώς πρόκειται για οριακή υπέρβαση βασικών συντελεστών της καλλιέργειας όπως το μικροκλίμα, το έδαφος και το νερό. Το καινό που δημιουργείται στην αγορά σπεύδουν να καλύψουν χώρες του τρίτου κόσμου με κυρίαρχες αυτές την Κεντρικής και Νότιας Αμερικής η Κένυα και η Νότια Αφρική. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι θεωρητικά οι κύριοι ανταγωνιστές μας, στις αγορές της Ε.Ε., είναι χώρες που ανήκουν
στο Βόρειο ημισφαίριο, ενώ οι παραγωγικές χώρες που ανήκουν στο νότιο ημισφαίριο και διαθέτουν μεγάλο όγκο παραγωγής ( Χώρες της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής και Αφρικής παρεμβαίνουν στην αγορά της Ε.Ε. ετεροχρονισμένα. Η παραγωγή αβοκάντο σε Ευρωπαϊκό επίπεδο συμπεριλαμβανομένου και του Ισραήλ δεν ξεπερνά το 6-8% της παγκόσμιας παραγωγής ( 2500 εκ. τόνοι). Η συμμετοχή της χώρας μας στην παγκόσμια και Ευρωπαϊκή αγορά είναι συνεπώς αμελητέα. Διαθέτει όμως μια υψηλή ποιότητα προϊόντος που είναι ήδη αναγνωρισμένη και την δυνατότητα να επεκτείνει την παραγωγή της για να καλύψει, με τις κατάλληλες ποικιλίες κενά της αγοράς. Για μας αυτό που απομένει λοιπόν είναι η προσφορά εμπορικών όψιμων ποικιλιών την περίοδο Ιανουαρίου Μαϊου που η αγορά της Ευρώπης παρουσιάζει ένα κενό λόγω του ετεροχρονισμού της παραγωγής του Νοτίου ημισφαιρίου. Δυστυχώς οι ανεξέλεγκτες και χωρίς καθοδήγηση φυτεύσεις που γίνονται, τα τελευταία χρόνια στο νομό μας, δεν λαμβάνουν υπόψη τα στοιχεία αυτά. Βέβαια πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι, πέρα από την Ηαss δεν διαθέτουμε άλλες όψιμες εμπορικές ποικιλίες. Στη χώρα μας για την καλλιέργεια του Αβοκάντο ο χρόνος έχει σταματήσει στην δεκαετία του 80. Ταυτόχρονα για να έχουμε μια σοβαρή παρουσία στο χώρο της Ευρωπαϊκής αγοράς θα πρέπει να εξασφαλίσουμε ένα επίπεδο παραγωγής που θα εγγυάται την συνέπεια και συνέχεια στις εξαγωγές μας. Αυτό είναι δυνατόν να επιτευχθεί με την επέκταση της καλλιέργειας σε τέτοια έκταση που να μας εξασφαλίζει παραγωγές της τάξης των 15000 20000 τόνων.
Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Το δένδρο του αβοκάντο έχει υψηλές απαιτήσεις όσο αφορά την θερμοκρασία ( για να επιτευχθεί η γονιμοποίηση των καρπών είναι αναγκαίες θερμοκρασίες μέρας 26 οc και νύκτας 16οC ), την ατμοσφαιρική υγρασία ( 67% σχετική υγρασία για να έχουμε καρπώδεση ), το νερό, εδάφη με χαμηλή περιεκτικότητα Ανθρακικού ασβεστίου χωρίς αλατότητα, με πολύ καλή διαπερατότητα, εδάφη μέσης σύστασης και γονιμότητας. Σε κάθε περίπτωση εγκατάστασης νέας φυτείας θεωρείται απαραίτητη η ανάλυση της χημικής και μηχανικής σύστασης του εδάφους. Σε εδάφη που έχουν χαμηλές κλήσεις και όπου προκύπτει αναγκαίο καλό είναι να γίνονται στραγγιστικά έργα και οι φυτεύσεις πάνω σε αναχωματώσεις. ------------------------------------------------------------------------------------- Στα παραπάνω μεγάλη επίσης σημασία έχει η επιλογή του κατάλληλου υποκειμένου που θα πρέπει να αντέχει στο κρύο στις ασθένειες και την στην υγρασία συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην γρήγορη ανάπτυξη του φυτού την αντοχή και ικανοποιητική καρποφορία του. Τα καταλληλότερα υποκείμενα είναι αυτά Μεξικάνικης προέλευσης με σημαντικότερα τα Topa Topa, Mexico, Mexicola, Diuk ( το τελευταίο διάστημα επιτεύχθηκαν υποκείμενα ή κλώνοι υποκειμένων ανεκτικών στο παθογόνο phytopthora cinnamoni όπως τα Diuk 7-9, Diusa, Toro, Canyon, VC256 και Evestro-UC2036 τα οποία επιβάλλεται να εισαχθούν άμεσα στην χώρα μας) και δευτερεύοντος το Zutano και Bacon τα οποία όμως κυριαρχούν στα φυτώρια μας και είναι τελευταία στην κατάταξη ανθεκτικότητας σε ασθένειες και υγρασία. ------------------------------------------------------------------------------------- Το αβοκάντο είναι αειθαλές δένδρο και ανάλογα με την ποικιλία ξεχωρίζει: Σε αυτά με ορθόκλαδη ή πλαγιόκλαδη βλάστηση ( στην πρώτη κατηγορία κατατάσσονται οι εμπορικές ποικιλίες Zutano, Bacon, Reed). Σε Πρώιμες, Μεσοπρώιμες και Όψιμες ποικιλίες. Στην πρώτη αναφέρονται η Zutano, Ettinger και Bacon. Στην δεύτερη οι Fuerte και Benik. Στην Τρίτη οι Hass, Rincon, Gwen, Whitsell, Lamb Hass, Pinkerton, Lypps, Kona Sharwil καθώς και πολλά άλλα σύγχρονα μεγαλόκαρπα υβρίδια που προέρχονται κυρίως από την Hass.
Σε Α και Β κατηγορία ανάλογα με την ιδιόμορφη συμπεριφορά τους στην φάση της ανθοφορίας. Τα άνθη του αβοκάντο είναι ερμαφρόδιτα αλλά έχουν μια ιδιομορφία που επιβάλει την σταυροεπικονίαση, δηλαδή όταν οι στήμονες απελευθερώνουν την γύρη το στίγμα του υπέρου δεν είναι διαθέσιμο να την αποδεχτεί και αντιστρόφως. ------------------------------------------------------------------------------------ Το αβοκάντο προσφέρεται ιδιαίτερα για βιολογική καλλιέργεια για πολλούς και διάφορους λόγους : Πρώτα απ όλα στην περιοχή μας δεν αντιμετωπίζει σοβαρούς εχθρούς και ασθένειες που να επιβάλουν επεμβάσεις με φυτοφάρμακα. Η πυκνότητα του φυλλώματος και η ανάπτυξη του δένδρου έχουν σαν αποτέλεσμα ένα ανεπαρκή φωτισμό κάτω από το δένδρο που δεν ευνοεί την ανάπτυξη ζιζανίων μέσα στην καλλιέργεια με αποτέλεσμα, αν εξαιρέσουμε τις νέες φυτείες, να μην χρειάζονται επεμβάσεις με ζιζανιοκτόνα. Το αβοκάντο είναι ένα δένδρο που συνεχώς ανανεώνει το φύλλωμα του με αποτέλεσμα να έχουμε σε όλες τις καλλιέργειες εδάφη πλούσια σε οργανική ουσία τα οποία με την σειρά τους συμβάλουν στην σωστή θρέψη του δένδρου. Συνεπώς και στο βαθμό που έχουμε να κάνουμε με μη προβληματικά εδάφη και με την χρήση των απαραίτητων καλλιεργητικών φροντίδων, το αβοκάντο μπορεί να αναπτυχθεί και να παράγει σχεδόν από μόνο του χωρίς την ανάγκη προσθήκης χημικών λιπασμάτων. ------------------------------------------------------------------------------------- Οι καλλιεργητικές επεμβάσεις που διευκολύνουν την βλαστική και παραγωγική ισορροπία του δένδρου κρίνονται αναγκαίες στο βαθμό που συμβάλουν καθοριστικά στη σωστή ανάπτυξη και διαμόρφωση του δένδρου, το επίπεδο παραγωγικότητας του την ρύθμιση της παρενιαυτοφορίας. Για τα πρώτα πέντε χρόνια της καλλιέργειας οι επεμβάσεις έχουν σαν στόχο την σωστή διαμόρφωση του φυτού. Στα επόμενα χρόνια περιορίζονται σε κλαδοκάθαρο, κλάδεμα καρποφορίας που αφορά κυρίως το αραίωμα των ταξιανθιών τουλάχιστον 2-3 μήνες πριν την ανθοφορία ( Γενάρη Φλεβάρη) καθώς επίσης και το χαράκωμα ( το οποίο γίνεται από τον Σεπτέμβρη μέχρι και το Απρίλη και έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα όσο αφορά την καρπόδεση και την αύξηση της παραγωγικότητας του δένδρου, μέχρι και 100% ). Δραστικές επεμβάσεις όπως αυτές των κορμοτομών και βραχιοτομών κρίνονται αναγκαίες σε όλες τις περιπτώσεις
παλαιών φυτειών, που ξεπερνούν την 20ετία, για να ανανεώσουμε την φυτεία. Το κλάδεμα γίνεται ιδιαίτερα αναγκαίο στην περίπτωση των πυκνών φυτεύσεων ( 40-90 φυτών /στρ.) για να κρατήσουμε σε ισορροπία την φυτεία πετυχαίνοντας ταυτόχρονα σταθερή παραγωγή. Δυστυχώς στην χώρα μας δεν έχουν γίνει οι ανάλογες πειραματικές φυτείες που θα μας επιτρέψουν να βγάλουμε συμπεράσματα στις δικές μας συνθήκες με αποτέλεσμα να περιοριζόμαστε μόνο στην ξένη βιβλιογραφία και στα αποτελέσματα των ξένων. Σε κάθε περίπτωση οι πυκνές φυτεύσεις, στις άλλες χώρες, φαίνεται να κυριαρχούν, ενώ στην χώρα μας είναι σχεδόν ανύπαρκτες και οι παραγωγοί μας απληροφόρητοι και δικαιολογημένα διστακτικοί.. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι μέσες παραγωγές στα Χανιά κυμαίνονται κατά Μ.Ο. στα 1200 κιλά/ στρ. και είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που αναφέρονται στο Ισραήλ, Ισπανία και Καλιφόρνια ( 600-900 κιλά/στρ). Υπάρχουν περιπτώσεις φυτειών στο νομό μας που ξεπερνούν τους 2500 κιλά / στρ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1. Είναι απολύτως αναγκαίος ο προγραμματισμός και έλεγχος στις νέες φυτεύσεις. Επιβάλλεται η επέκταση της καλλιέργειας του αβοκάντο ώστε να καλυφθούν τουλάχιστον 10000 στρ. στους νομούς Χανίων και Ρεθύμνης, με μια προοπτική παραγωγής που να προσεγγίζει τους 10-15 χιλ. τόνους ετησίως. 2. Εισαγωγή, εγκατάσταση και προώθηση Νέων εμπορικών ποικιλιών και ανθεκτικών υποκειμένων. Πρέπει άμεσα να εισαχθούν και να εγκατασταθούν στη χώρα μας οι όψιμες ποικιλίες Gwen, Whitsell, Lamb Hass, Lypps, T362, H287A, H287U, H696. και Rayan, Kona Sharwil, XX3 Holiday να γίνει προώθηση των ποικιλιών Benik και Pinkerton, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να παραμείνουν σαν προωθούμενες οι ποικιλίες Fuerte και Hass και να αποθαρρυνθούν οι φυτεύσεις πρώιμων ποικιλιών
που εμπορικά δέχονται μεγάλη πίεση στην αγορά από όλους τους ανταγωνιστές μας ( Την περίοδο ωρίμανσης των πρώιμων ποικιλιών στη Ευρωπαϊκή αγορά υπάρχουν ακόμα οι εμπορικότερες όψιμες ποικιλίες του Νοτίου ημισφαιρίου ( κυρίως Hass ) ενώ η προσφορά πρώιμων ποικιλιών από μεριάς Ισραήλ και Ισπανίας είναι πιεστική και μεγάλη). Να εισαχθούν τα ανθεκτικά υποκείμενα Diuk9/7, Thomas, Toro Canyon, VC218, VC207, VC241 και Dusa( ανθεκτικά στη phytopthora cinnamoni), VC256(αντοχή σε σηψιρριζίες), και Evestro-UC2036 ( Αντοχή στην πολύ υγρασία). Να διευρυνθούν οι μητρικές φυτείες για την παραγωγή σποροφύτων με τις ποικιλίες Topa- Topa, Mexico, Mexicola και Diuk. 3. Πρόγραμμα για εγκατάσταση πειραματικών φυτειών με πυκνές φυτεύσεις, νέα υποκείμενα και νέες ποικιλίες. 4. Κίνητρα στους παραγωγούς για επέκταση της καλλιέργειας. 5. Διαφημιστική καμπάνια με στόχο την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς. 6. Ενημερωτικά προγράμματα που θα απευθύνονται στους παραγωγούς με στόχο την ενημέρωση τους για τις προοπτικές επέκτασης της καλλιέργειας του αβοκάντο, την ένταξη τους σε συστήματα πιστοποίησης και την βιολογική καλλιέργεια. 7. Ενημερωτικά προγράμματα για φυτωριούχους. 8. Πρόγραμμα επενδύσεων στον τομέα μεταποίησης για υποπροϊόντα του αβοκάντο ( αβοκαντέλαιο, κρέμες, σάλτσες κτλ.) εφόσον βέβαια προχωρήσει η ζητούμενη επέκταση της καλλιέργειας. Μια τέτοια επένδυση, με τα σημερινά δεδομένα και τους όγκους παραγωγής που διαχειριζόμαστε, κρίνεται ασύμφορη. Χανιά 24-1 - 2008 Γιώργος Καλλιτεράκης-Γεωπόνος- Βιοκαλλιεργητής