ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM ΣΤΙΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ. ΒΕΡΒΙΤΗ ΣΟΦΙΑ ΓΚΕΝΑ ΙΩΑΝΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ.αοανασιοσ ΤΑΧΤΑΤΖΗΣ.

Πρόλογος Η εργασία αυτή εκπονήθηκε στα πλαίσια των σπουδών της σχολής ΣΤΕΦ του Τει Καβάλας, τμήματος Χημεία και Τεχνολογία Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου από Σεπτέμβριο μέχρι και Μάρτιο του 2010 υπό την επίβλεψη του καθηγητή χημικού μηχανικού κ. Αθανάσιο Ταχτατζή. Ευχαριστούμε τον κ. Ταχτατζή για τις συμβουλές του και την συμμέτοχη του στην εργασία αυτή. Σοφία Βερβίτη Γκένα Ιωάννα

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ cel 1 1.1 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 1.2 ΟΦΕΛΗ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ σελ. 7 1.3 ΟΦΕΛΗ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΟΙΚΕΙΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ. 1.4 ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, σελ. 13 1.5 SOUTH STREAM ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 2. ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM σελ. 18 2.1 ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ ΠΟΡΟΙ σελ. 18 2.2 ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM σελ. 19 2.3 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM σελ.21 2.4 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ σελ.24 2.5 ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM 2.6 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM 2.7 Ο ΑΓΩΓΟΣ SOUTH STREAM ΘΑ ΣΥΝΔΕΣΕΙ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ σελ.27 σελ.28 σελ.31 2.8 ΕΝΑ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΑΠΟΣΚΟΠΕΙ ΣΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ σελ.3 3

3. ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ 3.1 ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.2 ΑΥΣΤΡΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.3 ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.4 ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.5 ΚΡΟΑΤΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.6 ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.7 ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΚΑΙ ΡΩΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΩΓΟ SOUTH STREAM 3.8 ΑΥΣΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΩΓΟ SOUTH STREAM 3.9 ΣΕΡΒΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.10 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.11 ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.12 ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM 3.13 ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM σελ.34 σελ.42 σελ.43 σελ.44 σελ.46 σελ.47 σελ.49 σελ.50 σελ.51 σελ.54 σελ.57 σελ.59 σελ.61

4. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΩΓΟ SOUTH STREAM σελ.64 4.1 ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ σελ.64 4.2 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΣΧΕΣΕΩΝ σελ.70 4.3 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕ ΕΠΙΦΥΑΑΞΕΙΣ σελ.71 4.4 ΠΡΟΩΘΗΣΗ SOUTH STREAM ΑΠΟ ΡΩΣΙΑ σελ.72 4.5 ΔΙΠΑΩΜΑΤΙΚΟ "ΠΟΚΕΡ" ΓΙΑ NABUCCO, SOUTH STREAM ΚΑΙ ITGI σελ.76 4.6 NABUCCO VS SOUTH STREAM σελ.78 4.7 ΔΥΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΈΑΑΗΝΙΚΟ SOUTH STREAM σελ.86 5. ΣΤΑΣΗ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ελ.89 5.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΡΩΣΙΑΣ. 5.2 ΣΧΕΔΙΑΖΟΜΕΝΟΙ ΑΓΩΓΟΙ ΟΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ Η ΤΟΥΡΚΙΑ 5.3 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΑΙΤΙΚΗ ΤΟΥΡΚΙΑΣ, ΡΩΣΙΑΣ, ΕΑΑΑΔΑΣ.

6. ΣΤΑΣΗ ΑΜΕΡΙΚΗΣ σε>_ 110 6.1 ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΡΩΣΙΚΑ ΠΥΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ 6.2 Η ΕΑτΥΑΔΑ ΙΣΟΡΡΟΠΕΙ ΜΕΤΑΞΥ ΡΩΣΙΑΣ - ΗΠΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, σελ. 112 7. ΜΕΑΑΟΝΤΙΚΕΣ ΕΞΕΑΙΞΕΙΣ 7.1 GAZPROM σε/ 115 σελ. 115 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ σε>-120 9. ΒΙΒΑΙΟΓΡΑΦΙΑ σε>^124 10. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ σε>^125

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Το φυσικό αέριο μέχρι τελευταία θεωρείτο ότι είναι οργανικής προέλευσης. Σήμερα υποστηρίζεται ότι μέρος των αποθεμάτων φυσικού αερίου, και μάλιστα το μεγαλύτερο, δεν έχει προκύψει από βιολογικές διεργασίες. Για την οργανική προέλευση του φυσικού αερίου υπάρχει συμφωνία για την ύπαρξη δυο διαδικασιών δημιουργίας του. Ένα μέρος των αποθεμάτων φυσικού αερίου δημιουργήθηκε μαζί με το πετρέλαιο. Η πρώτη ύλη ήταν τα νεκρά υπολείμματα πλαγκτόν και αλγών σε αβαθείς αρχέγονες θάλασσες, τα οποία υπέστησαν ζύμωση στους ττυθμένες των θαλασσών. Στη συνέχεια καλύφθηκαν από ανόργανα ιζήματα (άμμος, άσβεστος, πηλός) και μετατράπηκαν μέσω καταλυτικών διεργασιών σε άσφαλτο. Με την αυξανόμενη βύθιση του πυθμένα της θάλασσας, η οποία συνοδευόταν από αύξηση της πίεσης και της θερμοκρασίας, σχηματίσθηκαν από την άσφαλτο υγροί και αέριοι υδρογονάνθρακες. Το φυσικό αέριο αυτής της προέλευσης εμφανίζεται στις πλούσιες σε υδρογονάνθρακες λεκάνες της Γης, δηλαδή κάτω από τη Βόρεια Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο. Ένα άλλο μέρος των αποθεμάτων φυσικού αερίου δημιουργήθηκε μαζί με τους άνθρακες. Ανώτεροι φυτικοί οργανισμοί, από παλαιότερες γεωλογικές περιόδους, κυρίως της Εποχής του Ανθρακα, μετά από απότομη βύθιση του εδάφους βρέθηκαν σε βαθύτερα στρώματα της Γης. Αυτή η φυτική ύλη μέσω της διεργασίας ενανθράκωσης μετατράπηκε κατά σειρά σε τύρφη, λιγνίτη, λιθάνθρακα και ανθρακίτη. Κατά τη διάρκεια της ενανθράκωσης σχηματίσθηκαν σε μεγάλες ποσότητες αέρια προϊόντα διάσπασης, κυρίως μεθάνιο. Το φυσικό αέριο αυτής της προέλευσης εμφανίζεται στην Ολλανδία και στο νότιο τμήμα της Βόρειας Θάλασσας.

Σύμφωνά όμως με εργαστηριακές μελέτες και χημικά πειράματα το φυσικό αέριο σχηματίστηκε όμοια με το πετρέλαιο με την πάροδο πάρα πολλών χιλιετιοδν της ιστορίας της γης και συσσωρεύτηκε σε κοιτάσματα, αφού μετανάστευσε από το τόπο γένεσης του σε πορώδεις χώρους κάτω από την επιφάνεια του εδάφους σχηματίζοντας τα κοιτάσματα (Oil and Gas). Είναι ένα φυσικό μίγμα αεριωδών υδρογονανθράκων, που είτε βγαίνει από την ετηφάνεια του εδάφους, είτε αντλείται με ειδικά κατασκευασμένα φρεάτια που φτάνουν σε αρκετό μεγάλο βάθος κάτω από την επιφάνεια της Γης συχνά, κοντά σε αποθέματα πετρελαίου. Αφότου φτάσει στην επτφάνεια, το αέριο διαχωρίζεται από οποιοδήποτε έλαιο ή νερό που μπορεί να υπτήρχε στο απόθεμα πετρελαίου. Στο κοίτασμα το φυσικό αέριο συναντάται σε μορφή μίγματος αέριων υδρογονανθράκων σε ελεύθερη μορφή ή διαλυμένων σε πετρέλαιο και νερό ή απορροφημένων από πετρώματα. Ανάλογα με την προέλευση διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Το συμβατικό φυσικό αέριο (άμεσα απολήψιμο) και Ίο μη συμβατικό ( περιέχεται σε άμμους και σχιστόλιθους) Το συμβατικό φυσικό αέριο ανάλογα με την εκμετάλλευσή του διακρίνεται στο συναρτημένο με το αργό πετρέλαιο και είναι παραπροϊόν της πρωτογενούς επεξεργασίας αυτού και στο μη συναρτημένο, το οποίο λαμβάνεται απευθείας με γεωτρήσεις. Ίο μη συμβατικό φυσικό αέριο περιέχεται σε άμμους και σχιστόλιθους και δεν είναι, με τα σημερινά μέσα τεχνολογίας οικονομικά εκμεταλλεύσιμο.

Έπειτα υποβάλλεται σε επεξεργασία για να αφαιρεθούν οι ακαθαρσίες, άλλα αέρια όπως το προπάνιο και το βουτάνιο, και οποιοδήποτε υπόλειμμα νερού ή υδρατμού. Η σύνθεση του φυσικού αερίου ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή. Το βασικό του συστατικό είναι το μεθάνιο και αποτελεί το 80%-95% της σύστασής του, ενώ σε μικρότερα ποσοστά υπάρχουν επίσης αιθάνιο, προπάνιο, βουτάνιο και διάφορες άλλες ενώσεις υδρογονανθράκων. Μερικοί από τους υδρογονάνθρακες που βρίσκονται στη βενζίνη εμφανίζονται επίσης ως ατμοί στο φυσικό αέριο και με την υγροποίηση αυτών των υδρογονανθράκων μπορεί να ληφθεί βενζίνη. Το μεθάνιο είναι το βασικότερο συστατικό των φυσικών αερίων και καθορίζει αποφασιστικά τις φυσικές και θερμοφυσικές ιδιότητές τους, που είναι οι εξής: Είναι ελαφρύτερα από τον αέρα ( ενώ τα υγραέρια βαρύτερα), έχουν μεγαλύτερη θερμογόνο δύναμη από το πετρέλαιο, μπορεί να αντικαταστήσουν άμεσα τον ηλεκτρισμό σε πολλές χρήσεις, Έχουν σημαντικά μικρότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον σε σχέση με τους άλλους υδρογονάνθρακες (υγρούς και στερεούς). Αν και συναντάται συνήθως σε κοιτάσματα πετρελαίου, μπορεί να εμφανιστεί επίσης χωριστά στην άμμο, στον ψαμμίτη και στις καταθέσεις ασβεστόλιθων. Μερικοί γεωλόγοι θεωρούν ότι το φυσικό αέριο είναι ένα υποπροϊόν φυτικού υλικού αποσύνθεσης στα υπόγεια στρώματα, ενώ άλλοι θεωρούν ότι μπορεί να είναι αρχέγονα αέρια που ανέρχονται από το μανδύα της Γης. Λόγω της εύφλεκτης φύσης του και της υψηλής θερμαντικής του αξίας, το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται εκτενώς ως φωτιστικό και ως καύσιμο.

Τα παραπάνω πλεονεκτήματα συνδυαζόμενα με το γεγονός ότι τα παγκόσμια αποθέματα φυσικού αερίου προβλεπεται να επαρκέσουν πάνω από 60 χρόνια, καθιστούν το φυσικό αέριο ως ένα από τα βασικά καύσιμα στην αρχή της Τρίτης χιλιετίας. Προχωρώντας σε μια χημική επεξεργασία του φυσικού αερίου βλέπουμε ότι το φυσικό αέριο (κυρίως ρωσικής προέλευσης) είναι πολύ ελαφρύτερο του αέρα και αποτελείται (ενδεικτικά) από τα εξής συστατικά: [*% κατ όγκο]. Τυπική Σύσταση Φυσικού Αερίου ΡΩΣΙΚΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΛΓΕΡΙΝΟ ΑΕΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Περιεκτικότητα ( % κ.ο.) σε : Μεθάνιο (CH4) 98 91,2 Αιθάννο (C2H6) 0,6 6,5 Προπάνιο ( C3 Hg) 0,2 1,1 Βουτάνιο ( C4 Η ο) 0,2 0,2 Πεντάνιο (Cs Η12 ) και 0,1 βαρύτερα Άζωτο (Ν2) 0,8 1,0 Διοξείδιο του άνθρακα 0,1 (C02) Ανωτέρα θερμογόνος δύναμη Από 8.600 kcal/nm^ Έως 9.500 kcal/nm^ Από 9.640 kcal/nm^ Έως 10.650 kcal/nm^ Το φυσικό αέριο δεν περιέχει στερεά σώματα Η ανωτέρα θερμογόνος δύναμή του κυμαίνεται από 8.600 έως και 9.500 Kcal/m^ και το ειδικό Βάρος = 0,70 kg/m^.η αναλογία των προαναφερθέντων συστατικών, για κάθε συγκεκριμένης προέλευστ ς φυσικό αέριο, καθορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του μίγματος (θερμογόνος δύναμη, ειδικό Βάρος κλπ). Το μεθάνιο είναι άχρωμο, μη τοξικό έχει το μισό περίπου βάρος του αέρα και καιγόμενο εμφανίζει μια ελάχιστα ορατή μπλε φλόγα χωρίς ν αφήνει στερεά κατάλοιπα.

Από άποψη καύσης και για λόγους τυποποίησης των συσκευών που λειτουργούν με αέρια καύσιμα, τα διάφορα αέρια κατατάσσονται σε τρεις βασικές οικογένειες (κατηγορίες). Η πρώτη (α) οικογένεια περιλαμβάνει αέρια πόλεως παραγόμενα επί τόπου ή μακριά από τις καταναλώτριες πόλεις σε ειδικές εγκαταστάσεις (απαερίωσης ή εξαερίωσης) υπό πίεση. Πρόκειται για αέρια με υψηλή περιεκτικότητα σε υδρογόνου (Η2) και μονοξείδιο του άνθρακα (CO) τα οποία δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο εμπορικό ενδιαφέρον. Η δεύτερη (β) οικογένεια καλύπτει τα φυσικά αέρια καθώς και τα εναλλάξιμά τους, δηλαδή μίγματα αερίων τα οποία με την ίδια προπίεση, παρουσιάζουν την ίδια συμπεριφορά καύσης με τα αέρια της β οικογένειας, χωρίς να απαιτείται νέα ρύθμιση της συσκευής αερίου. Στον παρακάτω Πίνακα 1 φαίνονται ενδεικτικά τα βασικά χαρακτηριστικά των αερίων α και β οικογένειας. ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΕΡΙΑ ΚΑΥΣΙΜΑ α β οικογένειας οικογένειας Κινηματική Συνεκτικότητα (m^/sec) 26.10 14.10 Θερμοκρασία Αερίου ( Κ ) 285 285 Πίεση Αερίου ( mbar) 9.2 22.4 Βαρομετρική Πίεση ( mbar) 993 993 Πυκνότητα (ρ) (KgW ) 0.6125 0.7936 Ειδικό Βάρος (ως προς τον αέρα σε 16 0.50 0.64 ο

Η τρίτη (γ) οικογένεια περιλαμβάνει τα υγραέρια (LPG), το προπάνιο και μίγματα προπανίου-βουτανίου, τα οποία λόγω της υψηλής τους πίεσης (= lobar/20 βαθμούς Κελσίου) είναι υγροποιημένα. Εξετάζοντας τη στοιχειώδη ανάλυση ενός ορυκτού καυσίμου παρατηρούμε ότι τα στοιχεία τα οποία καθορίζουν τη θερμογόνο ικανότητα (Kcal/kg),είναι ο άνθρακας (C) και το υδρογόνο (Η). Εκτός από τα προαναφερόμενα στοιχεία, υπάρχουν ως γνωστόν και άλλα στοιχεία [ για παράδειγμα το θειο (S), και η τέφρα], τα οποία έχουν ελάχιστη ενεργειακή συμβολή, ενώ αντίθετα παρουσιάζουν υψηλές ρυπαντικές ιδιότητες. Τα στοιχεία αυτά δεν ανήκουν στη χημική σύνθεση του φυσικού αερίου. Ενδεικτικά, η μέση ποσοστιαία σύνθεση (%) των πλέον διαδεδομένων ορυκτών καυσίμων φαίνεται στον πίνακα 2. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 Καύσιμο Η C S ΝΟχ Τέφρα Στοιχεία Μεθάνιο 24,5 75-0,5 Πετρέλαιο 12,5 80 5 2,9 Άνθρακας 5 86,5 1,5 3 4 Εξετάζοντας εκτενέστερα τα συστατικά του φυσικού αερίου βλέπουμε ότι επιπλέον εμπεριέχονται: Συνήθως μικρές ποσότητες βαρύτερων υδρογονανθράκων και H2S Διαφορετικές ποσότητες ανόργανων αερίων (π.χ. Νι, 02,και H2S).

To φυσικό αέριο δεν έχει σταθερή σύνθεση και διαφέρει από κοίτασμα σε κοίτασμα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι το φυσικό αέριο μεταφέρεται μέσω διεθνών διασυνδεδεμένων δικτύων καθιστά αναγκαίο τον έλεγχο της σύστασης και των ιδιοτήτων του για τον υπολογισμό των ποσοτήτων ενέργειας και του κόστους βάσει διεθνών συμβάσεων προμήθειας. 1.2 ΟΦΕΛΗ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η συνεχώς αυξανόμενη χρήση του φυσικού αερίου σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, αποτελεί αναμφίβολα μια εγγύηση για τα πλεονεκτήματά του σε σύγκριση με τις άλλες ενεργειακές χώρες και κυρίως με το πετρέλαιο. Αναφέρεται κυρίως με το πετρέλαιο, καθόσον η Ελλάδα, όπως και άλλες μεσογειακές χώρες, έχουν το χάρισμα της υψηλής ηλιοφάνειας στη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους. ΓΤ αυτό το λόγο, η χρήση ηλιακών συστημάτων για την παραγωγή -τουλάχιστον- ζεστού νερού χρήσης, αποτελεί στην πλειονότητα των περιπτώσεων (π.χ. ξενοδοχεία, νοσοκομεία, κατοικίες, κλπ) μια επικερδή επένδυση. Το φυσικό αέριο υπόσχεται ανώτερη ποιότητα ζωής και ανώτερους οικογενειακούς και εμπορικούς προϋπολογισμούς διότι: Το φυσικό αέριο είναι το ιδανικότερο καύσιμο και η ιδανικότερη μορφή πρωτογενούς ενέργειας μετά τις υδατοπτώσεις.

Είναι 700 φορές λιγότερο ρυπογόνο από τα πετρελαιοειδή σε διοξείδιο του θείου (SO2) Λόγω της αέριας φύσης του δεν απαιτεί καμία προετοιμασία για την καύση του (π.χ. άλεση για τα στερεά καύσιμα, προθέρμανση και εξαερίωση μέσω σταγονιδιοποίησης για τα υγρά) και καίγεται με τους υψηλότερους βαθμούς απόδοσης, άνω του 90%. Η καύση γίνεται χωρίς τεχνικά προβλήματα και δεν παράγονται αιθάλη ή άλλοι ρύποι. Οι καυστήρες και οι συσκευές αερίου ετητρέπουν την ακριβέστερη ρύθμιση και διεύθυνση. Οι σωστά ρυθμισμένοι καυστήρες αερίου μειώνουν τις δαπάνες για προληπτική συντήρηση και επισκευές. Δεν απαιτείται χώρος και δεξαμενή αποθήκευσης. Το φυσικό αέριο επιπλέον επιτρέπει τη μέγιστη εκμετάλλευση της θερμότητας των καυσαερίων (επειδή δεν περιέχει θείο), ακόμη και η εκμετάλλευση της θερμότητας συμττύκνωσης των υδρατμών σε ειδικά σχεδιασμένες συσκευές, όπου η αύξηση της εκμετάλλευσης της θερμότητας μπορεί να φτάσει τα 15%. Το φυσικό αέριο μπορεί να συνδυασθεί με άλλες πηγές ενέργειας, π.χ. εστίες καύσης δύο καυσίμων. Προβλέπεται ευρεία διάδοση σταθμών συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας με κινητήρες και στροβίλους αερίου, καθώς και αντλιών θερμότητας. Εξασφαλίζει μεγάλη ταχύτητα και κέρδος. Είναι αποδοτικότερο έναντι των άλλων καυσίμων. Υπάρχει πλεόνασμα κατανάλωσης για το άμεσο μέλλον. Κατά τη καύση του δεν υπάρχουν κατάλοιπα και οι ρύποι είναι κατά πολύ περιορισμένοι, γτ αυτό και είναι καθαρή η καύση του. Είναι ιδιαίτερα ευέλικτο για πολλές και διάφορες χρήσεις. Είναι η πιο οικονομική ενέργεια διότι το φυσικό αέριο έχει ένα από τα φθηνότερα τιμολόγια από όλα τα

συμβατικά καύσιμα και την ηλεκτρική ενέργεια για κάθε χρήση. Συνεχής παροχή- Η παροχή του φυσικού αερίου γίνεται μέσω αγωγού. Έτσι ο χρήστης έχει το εύκολο στη διάθεσή του με το γύρισμα ενός διακόπτη τη στιγμή που το χρειάζεται, ενώ αποδεσμεύεται από τη διατήρηση δεξαμενών και αποθέματος. Η μέτρηση γίνεται με ακρίβεια: Η μέτρηση γίνεται από τις ενδείξεις του μετρητή, όπως ακριβώς και για τις καταναλώσεις της ΔΕΗ και της ΕΥΔΑΠ. Ο λογαριασμός πληρώνεται μετά την κατανάλωσή του σε αντίθεση με το πετρέλαιο που εξοφλείται κατά την παραλαβή, άρα πριν από τη χρήση του, η πληρωμή των λογαριασμών του φυσικού αερίου πραγματοποιείται μετά την κατανάλωσή του. Είναι καθαρό. Το φυσικό αέριο κάνει καθαρή καύση χωρίς τις οσμές και τα υπολείμματα του πετρελαίου. Είναι πιο φιλικό στο περιβάλλον. Το φυσικό αέριο έχει τους χαμηλότερους ρύπους σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα συμβατικά καύσιμα. Παράγει λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα επομένως όταν υποκαθιστά άλλα καύσιμα συμβάλλει στη μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου και γενικότερα στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Επίσης δεν περιέχει καθόλου θείο άρα δεν προκαλεί το φαινόμενο της όξινης βροχής. Είναι οικολογικό (καθαρό) καύσιμο επειδή δεν περιέχει θείο (και στα καυσαέρια του δεν υπάρχουν κατάλοιπα άνθρακα) καθιστά πολύ ευκολότερη τη συντήρηση των συσκευών αερίου προσδίδοντάς τους ταυτόχρονα μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Μας δίνει τη δυνατότητα ακριβέστερων ρυθμίσεων, αυξημένου βαθμού απόδοσης και αποκεντρωμένων χρήσεων. Η καθαρότητα του φυσικού αερίου (απουσία ρυπογόνων ουσιών), σε συνδυασμό με τον τρόπο ρύθμισης και λειτουργίας των συσκευών αερίου (λεβήτων, καυστήρων, θερμοσιφώνων) μας

εξασφαλίζει, υψηλούς βαθμούς απόδοσης (η>90%), άρα μεγαλύτερη οικονομία. Το φυσικό αέριο είναι σε σύγκριση με τα άλ>αι καύσιμα αέρια, λόγω του ότι είναι ελαφρύτερο του αέρα, με συνέπεια σε περίπτωση διαρροής να είναι ευκολότερη η διαφυγή του στο περιβάλλον, χωρίς τον κίνδυνο δημιουργίας εκρηκτικού μίγματος. 1.3 ΟΦΕΛΗ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΟΙΚΕΙΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ. Τα αέρια καύσιμα χρησιμοποιούνται σε μεγάλη ποικιλία εφαρμογών. Οι εφαρμογές μπορούν να είναι οικιακές, βιοτεχνικές και βιομηχανικές. Οι οικιακές εφαρμογές είναι η παραγωγή θερμού νερού χρήσης, η θέρμανση χώρων και το μαγείρεμα. Ανάλογες χρήσεις συναντούμε στη βιοτεχνία. Στη βιοτεχνία αέρια καύσιμα χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως σε ειδικούς ενεργοβόρους τομείς, όπως η ζαχαροπλαστική, αρτοποιία, παραγωγή ημιέτοιμων και έτοιμων φαγητών, πλυντήρια και καθαριστήρια καθώς και σε θερμοκήπια. Στη βιομηχανία αέρια καύσιμα χρησιμοποιούνται είτε ως πρώτη ύλη για την παραγωγή ορισμένων προϊόντων, είτε ως πηγή ενέργειας σε φούρνους, εγκαταστάσεις θέρμανσης ή και τήξης, ξηραντήρια, θερμοηλεκτρικούς σταθμούς κλπ. Ανάλογη με την εφαρμογή και το μέγεθός της είναι και η κατασκευαστική διαμόρφωση. Έτσι έχουμε ποικιλία κατασκευών, από μια μικρή, σχετικά απλή συσκευή ολίγων kw, μέχρι ολόκληρες βιομηχανικές ισχύος αρκετών GW.

Θερμαντήρες χώροη Για την θέρμανση χώρων μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε τοπικά είτε κεντρικά συστήματα θέρμανσης με καύση αερίου. Τοπικά συστήματα θέρμανσης με καύση αερίου είναι: Οι τοπικοί θερμαντήρες συναγωγής και Οι θερμαντήρες (άμεσης) ακτινοβολίας. Οι τοπικοί θερμαντήρες συναγωγής, τους οποίους θα μπορούσαμε να αποκαλούμε και θερμαντήρες αερίου, έχουν εφαρμογή σε κατοικίες, γραφεία και χώρους ανάλογης χρήσης. Οι θερμαντήρες (άμεσης) ακτινοβολίας, έχουν εφαρμογή σε βιομηχανίες, εργαστήρια, γκαράζ, κλπ. Στα κεντρικά συστήματα θέρμανσης το αέριο καίγεται σε μια συσκευή είτε θερμαίνοντας αέρα ή νερό είτε παράγοντας ατμό. Η θέρμανση αέρα γίνεται σε αερολέβητες και αυτός διανέμεται μέσω αεραγωγών. Η θέρμανση νερού μπορεί να γίνει: Σε λέβητες αερίου (ανάλογους προς τους λέβητες πετρελαίου), Σε ειδικούς λέβητες αερίου, Σε θερμαντήρες χώρων ανακυκλοφορίας και Σε θερμαντήρες συνδυασμένης λειτουργίας.

Βιομηχανικός τομέας-παραγωγή η/χκτρικού ρεύματος Οι βιομηχανίες είναι οι πρώτοι πελάτες που θα δεχθούν το φυσικό αέριο. Το φυσικό αέριο θα χρησιμοποιηθεί στη βιομηχανία όχι μόνον ως καύσιμο, αλλά και ως πρώτη ύλη σε ορισμένες χημικές διεργασίες. Στα πλαίσια του παρόντος δεν θα ασχοληθούμε με τις περιπτώσεις όπου χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη. Τα αέρια καύσιμα χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία ως καύσιμα για: Την παραγωγή ατμού ή υπέρθερμου ατμού Την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Την τήξη ή θερμική κατεργασία μετάλλων, την τήξη γυαλιού Το ψήσιμο τούβλων και κεραμικών Την ξήρανση διαφόρων υλών (βαφεία, κλωστοϋφαντουργίες αλλά και άλλες), Την κοπή μετάλλων κλπ. Πρόκειται, όπως διαπιστώνεται, για εξαιρετικά ενεργοβόρες βιομηχανίες, οι οποίες σήμερα καταναλίσκουν βαρύ πετρέλαιο. Το φυσικό αέριο μπορεί να είναι μια σημαντική πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας όταν συνδυάζει τη χρήση στροβίλων αερίου και στροβίλων ατμού. Ιδιαίτερα υψηλή απόδοση μπορεί να επιτευχθεί συνδυάζοντας στροβίλους με έναν στρόβιλο ατμού σε έναν συνδυασμένο κύκλο λειτουργίας. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τον τρόπο αυτό είναι η καθαρότερη σε σχέση με τα διαθέσιμα ορυκτό καύσιμα και χρησιμοποιείται ευρέως οπουδήποτε το φυσικό αέριο μπορεί να ληφθεί με λογικό κόστος.

To φυσικό αέριο έχει καθαρότερη καύση από τα άλλα ορυκτό καύσιμα, όπως το πετρέλαιο και ο άνθρακας, και παράγει τα λιγότερα αέρια θερμοκηπίου. Για ένα ισοδύναμο ποσό θερμότητας, το φυσικό αέριο παράγει περίπου 30%λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα από την καύση του πετρελαίου και λιγότερο από την καύση του άνθρακα. Η τεχνολογία των κυψελών καυσίμων μπορεί τελικά να παρέχει τις καθαρότερες επιλογές για τη μετατροπή του φυσικού αερίου σε ηλεκτρική ενέργεια, αλλά μέχρι τώρα δεν είναι ανταγωνιστική λόγω του υψηλού κόστους Η τεράστια ποικιλία βιομηχανικών εφαρμογών καθιστά αδύνατη την ανάλυσή τους. Εκείνο όμως που πρέπει ιδιαίτερα να τονίσουμε είναι η αναγκαιότητα χρήσης του φυσικού αερίου στο σύνολο των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, την προστασία του περιβάλλοντος και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής κυρίως των κατοικούντων στα μεγάλα αστικά κέντρα. 1.4 ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. Η Ευρώπη αναγνωρίζει την αξία του φυσικού αερίου, και συγκεκριμένα την ικανότητά του να αντιμετωπίσει τα κύρια παγκόσμια ενεργειακά θέματα: την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ασφάλειας στις προμήθειες μέσω της διαθεσιμότητας πόρων. Η Ευρώπη αποτελεί τη βασικότερη αγορά εξαγωγών της Gazprom, με περίπου 500 εκατομμύρια καταναλωτές και συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση σε φυσικό αέριο. Η Ρωσία και η Ευρώττη συνδέονται στενά, όχι μόνο από πολιτιστική και γεωγραφική άποψη, αλλά και από ένα μεγάλο δίκτυο αγωγών.

Συμπληρώνοντας το ήδη υπάρχον δίκτυο, ο South Stream θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώττης, κι ιδιαίτερα της Νότιο-Ανατολικής Ευρώττης, όπου θα προσφέρει έναν νέο άμεσο διάδρομο προμηθειών αερίου μεγάλης χοτρητικότητας. Η ζήτηση ανάμεσα στους Ευρωπαίους καταναλωτές αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς και οι ετήσιες ανάγκες της Ευρώπης για εισαγωγές σε φυσικό αέριο θα αυξηθούν μέχρι το 2020 κατά το 70-100bcm. Κατά συνέπεια, ποικίλοι νέοι αγωγοί θα χρειαστούν για την άντληση ανάλογων μεγάλων ποσοστών φυσικού αερίου. Ο South Stream θα συμβάλει στην ικανοποίηση της αυξανόμενης ευρωπαϊκής ζήτησης για περαιτέρω εισαγωγές αερίου για ένα διευρυμένο δίκτυο μεταφορών, για καλύτερες συνδέσεις μεταξύ της Ανατολικής και Δυτικής Ευρώττης και μια πιο ευέλικτη αγορά φυσικού αερίου στην ΕΕ. Η ρωσική εταιρεία που παρέχει το φυσικό αέριο είναι η Gazprom και είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες σε διεθνή επίπεδο. Έχει όλες τις τεχνολογικές δυνατότητες και τα αποθέματα να ανταποκριθεί πλήρως στις ανάγκες των πελατών. Δεν υπάρχει κίνδυνος ή απειλή για οποιαδήποτε χώρα έχει ιδιαίτερη σχέση με την Gazprom. Ο South Stream θα δικαιώσει τις προσδοκίες όσων χωρών εμπλακούν καθώς η Gazprom δεν είναι βάρος για όποια χώρα την επιλέγει ως προμηθευτή. Κάθε στρατηγική συμμαχία μαζί της προσφέρει ενεργειακή ασφάλεια. Η Gazprom έχει ήδη υπογράψει σχετικές συμφωνίες με τη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Ελλάδα και την Ουγγαρία ως προς τη διέλευση του South Stream από τα εδάφη τους. Όλες οι συμφωνίες ορίζουν ίσο μερίδιο στα κέρδη και στα έσοδα. Αρα

το οικονομικό όφελος αναμένεται να επεκταθεί και προς το νότο δηλαδή στην Αφρική. Ο South Stream θα προσφέρει αξιόπιστες προμήθειες φυσικού αερίου προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες των ταχέων αναπτυσσόμενο3ν χωρών της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης, όπως ο Nord Stream θα προσφέρει αξιόπιστες προμήθειες στη Βόρειο-Δυτική Ευρώπη. Ο αγωγός South Stream θα δώσει τη δυνατότητα στις χώρες της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης να ικανοποιήσουν την, ολοένα και αυξανόμενη, ανάγκη παροχής για χρήση φυσικού αερίου ρωσικής προέλευσης. Επίσης ο αγωγός θα παρέχει σημαντικά νέες θέσεις εργασίας, αυξάνοντας τις επενδύσεις σε νέες υποδομές για το αέριο και επιφέροντας έσοδα από τη διέλευση του φυσικού αερίου. Τα 'αστρονομικά' έσοδα και τα καθαρά κέρδη της ρωσικής ενεργειακής εταιρείας Gazprom που θα ξεπεράσουν τα 100 δις δολάρια και τα 35 δις δολάρια, αντίστοιχα, υποδεικνύουν πως η ρωσική επιχείρηση έχει την οικονομική βάση για την υλοποίηση της κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου South Stream. 1.5 SOUTH STREAM ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μεταξύ όλων των ορυκτών ττηγών ενέργειας, το φυσικό αέριο θεωρείται ως προς το περιβάλλον καύσιμο με τις χαμηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Στην πραγματικότητα, η καύση του φυσικού αερίου αντί του πετρελαίου μειώνει τη έκλυση του διοξειδίου του άνθρακα κατά το 20%.

Επίσης, το φυσικό αέριο που μεταφέρεται μέσω των υπεράκτιων αγωγών αποβάλλει κατά το 40% λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα σε σύγκριση με τον φυσικό αέριο που μεταφέρεται με τους επίγειους αγωγούς. Επομένως, η χρήση του φυσικού αερίου δύναται να συμβάλει σημαντικά στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Στην κοινοπραξία του South Stream, η οποία ιδρύθηκε με σκοπό τη διαχείριση του υπεράκτιου τμήματος του αγωγού, συμμετέχουν η Gazprom και η Επί, αμφότερες οι οποίες έχουν εκτεταμένη πείρα στην κατασκευή και τη διαχείριση των δικτύων αγωγών προηγμένης τεχνολογίας. Το περιβάλλον και η ασφάλεια εντάσσονται στις βασικές προτεραιότητες της Gazprom και σε όλα τα έργα. Έχουμε δεσμευτεί στην παράδοση του πιο καθαρού ορυκτού καυσίμου μέσω του South Stream με τον πιο ασφαλή και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο. Η κατασκευή του τμήματος του South Stream που θα περάσει από τη Μαύρη Θάλασσα θα κάνει χρήση υπερσύγχρονων τεχνολογιών με στόχο την κάλυψη ακόμη και των πιο αυστηρών οικολογικών προτύπων. Ως ένα διασυνοριακό έργο, ο South Stream υπόκειται στην ισχύ των διεθνών συμβάσεων και της εθνικής νομοθεσίας σε καθεμία από τις χώρες που διέρχεται. Προτού ξεκινήσει η τοποθέτηση του αγωγού μια σφαιρική περιβαλλοντική μελέτη και εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΙΑ) θα ολοκληρωθεί σε πλήρη συμμόρφωση με τη Συνθήκη Espoo. Ο South Stream θα κατασκευαστεί χρησιμοποιώντας τις πιο σύγχρονες και οικολογικά αποδεκτές τεχνολογίες. Η εμπειρία που αποκτήθηκε κατά την κατασκευή και λειτουργία του αγωγού Blue Stream διαμέσου της Μαύρης Θάλασσας -που

στην πραγματικότητα αποτελεί ένα αντίστοιχο έργο του South Stream- αποδεικνύει ότι η υλοποίηση ανάλογων έργων έχει μόνο προσωρινή και τοτακή επίπτωση στο θαλάσσιο περιβάλλον, ενώ ο κίνδυνος για την τηθανή μόλυνση μπορεί να αποτελεσματικά να ελαχιστοποιηθεί. Νέα πρότυπα για την ασφάλεια των αγωγών θα καθοριστούν, καθώς το έργο South Stream φιλόδοξα εστιάζει στην προστασία του περιβάλλοντος. Ο αγωγός θα συμμορφώνεται με τις διεθνώς αναγνωρισμένες πρακτικές λειτουργίας και -το πιο σημαντικό- στα υπάρχοντα πρότυπα της εταιρείας και των μετοχών της. Οι μέτοχοι του South Stream αποτελούν εξέχουσες εταιρείες ενέργειας με μεγάλη πείρα στην κατασκευή και διαχείριση αγωγών. Έχουν δεσμευτεί στη χρήση της τεχνογνωσίας τους για την επιβολή των υψηλότερων προτύπων ασφάλειας στο έργο. Η Gazprom διαχειρίζεται το πιο εκτεταμένο δίκτυο αγωγών στον κόσμο, που φτάνει στα 156.000 χιλιόμετρα. Από κοινού με την Επί, κατασκεύασε τον αγωγό φυσικού αερίου Blue Stream που εκτείνεται σε 396 χιλιόμετρα, και μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία μέσω του βυθού της Μαύρης Θάλασσας σε βάθος που ξεπερνά τα 2.000 μέτρα.

ο Blue Stream αποτελεί ζωτικό παράγοντα για την ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας, προσφέροντας επιπρόσθετες σταθερές προμήθειες με έναν περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο 2. ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM 2.1 ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ ΠΟΡΟΙ Η προμήθεια του φυσικού αερίου είναι άφθονη. Τεράστια κοιτάσματα βρίσκονται σε περιοχές, όπως τα πεδία Bovanenkovo και Shtokman. Το τελευταίο πεδίο μάλιστα εκτιμάται ότι διαθέτει αποθέματα φυσικού αερίου που φθάνουν τα 3,8 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Στην πρώτη φάση, η ποσότητα παραγωγής στο Shtokman θα φτάσει τα 23,7 bcm φυσικού αερίου. Η έναρξη της εξόρυξης φυσικού αερίου προγραμματίζεται για το 2013, ενώ οι παραδόσεις σε μορφή LNG θα ξεκινήσουν το 2014. Στο μακροπρόθεσμο μέλλον η προβλεπόμενη παραγωγή φυσικού αερίου στο πεδίο Bovanenkovo αναμένεται να αυξηθεί και να φτάσει τα 140 bcm ετησίως. Για την παράδοση του αερίου που θα έχει εξορυχτεί στο Ενιαίο Σύστημα Παροχής Φυσικού Αερίου της Ρωσίας, χρειάζεται να κατασκευαστεί ένα σύστημα μεταφοράς αερίου μήκους 2.500 χλμ., που θα περιλαμβάνει το διάδρομο Bovanenkovo - Ukhta.

Τα επιβεβαιωμένα αποθέματα του πεδίου πετρελαίου και φυσικού αερίου Yuzhno - Russkoe, που βρίσκεται στην Αυτόνομη Περιφέρεια Yamal - Nemets, ανέρχονται σε πάνω από Ιτρις. Κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Φέτος, η παραγωγικότητα του πεδίου αναμένεται να φτάσει στη σχεδιασμένη του δυναμικότητα, που είναι 25 bcm. Η ανάπτυξη των κοιτασμάτων στη χερσόνησο Yamal, αποτελεί μια επιχείρηση στρατηγικής σημασίας, το οποίο μπορεί να συγκριθεί μόνο με την έναρξη εξόρυξης φυσικού αερίου στα πεδία αερίου της Δυτικής Σιβηρίας. Η Ευρώπη και η Ρωσία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες όχι μόνο λόγω των στενών πολιτιστικών και οικονομικών δεσμών, αλλά και με την αποδεδειγμένως αμοιβαία ωφέλιμη συνεργασία στον ενεργειακό τομέα, τη γεωγραφική εγγύτητα και το υπάρχον δίκτυο αγωγών. Το έργο South Stream θα συμβάλει στη διεύρυνση και διαφοροποίηση του συστήματος αγωγών προμηθειών και θα συντελέσει στην ασφαλή, υπεύθυνη και αποτελεσματική ικανοποίηση της αυξανόμενης ενεργειακής ζήτησης της Ευρώπης, προσφέροντας περαιτέρω πρόσβαση στις άφθονες προμήθειες φυσικού αερίου της Ρωσίας. 2.2 ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM Με αφορμή δημοσιεύματα στον Τύπο της Βουλγαρίας που αναμεταδόθηκαν και από ελληνικά μέσα και έφεραν στέλεχος της ρωσικής εταιρείας να μιλάει για νέα διαδρομή του αγωγού από την Τουρκία, έδωσε χθες διευκρινήσεις η Gazprom σχετικά με την ακριβή διαδρομή που θα ακολουθήσει ο αγωγός φυσικού αερίου South Stream. Ο Όμιλος της Gazprom εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «ο αγωγός South Stream θα

ακολουθήσει διαδρομή από τη Βουλγαρία προς την Ελλάδα και την Ουγγαρία», όπου αναφέρει ότι συνεχίζει εντατικά τις εργασίες του για την προώθηση του αγωγού φυσικού αερίου South Stream, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα έργα υποδομής και έχει σχεδιαστεί με στόχο να ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια των πελατών του στην Ευρώττη. «Έχει ήδη αποφασιστεί ότι ο αγωγός θα διέλθει από τη Ρωσία προς τη Βουλγαρία και από εκεί θα προχωρήσει περαιτέρω μέσα από δύο διακλαδώσεις : μία προς την Ουγγαρία μέσω της Σερβίας και μια προς την Ελλάδα», δήλωσε ο αναπληρωτής διευθυντής του τμήματος Διεθνών Οικονομικών Υποθέσεων του ΟΑΟ Gazprom, Σεργκέι Κορόβιν. Προσθέτοντας, ότι η πρώτη διακλάδωση θα καταλήξει στην Αυστρία και η δεύτερη στην Ιταλία. Σύμφωνα με τον κ. Κορόβιν, «κατά πρώτον, εξετάζουμε την πιθανότητα ο συγκεκριμένος αγωγός, που έχει μήκος 900 χλμ περίπου, να διέλθει από ρωσικό έδαφος (περίπου απ όπου ξεκινά ο υπάρχων αγωγός Blue Stream), να ακολουθήσει διαδρομή κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα και να καταλήξει στις Βουλγαρικές ακτές. Προτού προσδιορίσουμε τα συγκεκριμένα σημεία στη ρωσική επικράτεια και σε άλλες ενδιαφερόμενες χώρες, απ όπου ο αγωγός φυσικού αερίου θα διέλθει, είναι απαραίτητο να υλοποιηθεί εμπεριστατωμένη μελέτη του βυθού της θάλασσας. Κατά συνέπεια, για τον καθορισμό των τμημάτων της εντός εδάφους διαδρομής του South Stream θα λάβουμε υπόψη μας τις τοπικές γεωλογικές συνθήκες και τα υπάρχοντα συστήματα αγωγών φυσικού αερίου».

ο κ. Κορόβιν υπογράμμισε ότι έχουν ήδη υπογραφεί συμφωνίες μεταξύ της Ρωσίας και των κυβερνήσεων της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Ελλάδας και της Σερβίας και ότι οι διαδικασίες επικύρωσης έχουν ολοκληρωθεί. Τόνισε ότι ο Όμιλος Gazprom «διαθέτει τις πηγές και τις υποδομές εξαγωγής, προκειμένου να καλύψει πλήρως τη ζήτηση για το ρωσικό φυσικό αέριο, το οποίο θα περάσει μέσω του αγωγού South Stream». Project ώασονοεϊίης Τουρκίας - Project Διασύν&αι^Ελλάδας- - Project Ιταλίας υπί 2.3 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM Στα τέλη του 2010 θα ξεκινήσει η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου South Stream, η έναρξη λειτουργίας του έργου αναμένεται το 2015 και μέσω αυτού του αγωγού θα διέλθουν οι επιπλέον ποσότητες αερίου που θα χρειαστεί η ελληνική αγορά τα επόμενα χρόνια για ηλεκτροπαραγωγή, βιομηχανική και αστική κατανάλωση. Τα παραπάνω ανέφερε μεταξύ άλλων σήμερα σε συνέντευξη Τύπου ο Διευθυντής του Τμήματος Συμβάσεων και Διαμόρφωσης Τιμών της ρωσικής Gazprom Export κ. Σεργκέι Κόμλεφ.

Όπως δήλωσε ο ίδιος, αυτή τη στιγμή εκκρεμεί η υπογραφή δύο διακρατικών συμφωνιών (με την Αυστρία και τη Σλοβενία) για το έργο, ενώ οι συμφωνίες με όλες τις υπόλοιπες χώρες διέλευσης έχουν ολοκληρωθεί. Σήμερα η Τουρκική κυβέρνηση ενέκρινε την έναρξη υλοποίησης των μελετών για το υποθαλάσσιο τμήμα του αγωγού, στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ σε 3Θ ημέρες αναμένεται να συσταθεί η κοινή εταιρεία με τη Σερβία. Εξάλλου οι τελευταίες επαφές με τη Σόφια έδειξαν ότι η νέα βουλγαρική κυβέρνηση δεν αμφισβητεί το έργο, αλλά δήλωσε ότι επιθυμεί να μελετήσει περαιτέρω τα δεδομένα. Η διακρατική συμφωνία με τη χώρα μας προβλέπει ότι η συμμετοχή των εταιρειών των δύο πλευρών στο South Stream (Gazprom από τη Ρωσία και ΔΕΣΦΑ από την Ελλάδα) θα είναι 5Θ - 5Θ%. Ο κ. Κόμλεφ ανέφερε, διευκρινίζοντας ότι εκφράζει προσωπικές απόψεις, ότι ο καταμερισμός 5 0-5 0 δεν είναι ιδανικός σε περίπτωση που προκόψει σύγκρουση συμφερόντων, πρόσθεσε ωστόσο ότι «αν έχουν ήδη αποφασιστεί τα ποσοστά δεν υπάρχει λόγος να τα αλλάξουμε». Η συμφωνία για τη σύσταση της κοινής εταιρείας Gazprom- ΔΕΣΦΑ αναμένεται να υπογραφεί ως το τέλος του χρόνου. Πάντως, στο πρώτο εξάμηνο του 2010 θα γίνουν οι ετημέρους (ανά χώρα) μελέτες σκοπιμότητας για το έργο και στο δεύτερο εξάμηνο του ίδιου χρόνου θα ενωθούν σε ενιαία μελέτη. Απαντώντας σε ερωτήσεις αναφορικά με τη νέα κυβέρνηση ο κ. Κόμλεφ δήλωσε ότι «ιστορικά είχαμε καλές σχέσεις με την κυβέρνηση και το κόμμα του ΠΑΣΟΚ και πιστεύουμε πως δεν θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές στις σχέσεις μας με την Ελλάδα».

Για τις διαπραγματεύσεις που σχετίζονται με την επέκταση της σύμβασης προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ελλάδα, είπε ότι ο χρονικός ορίζοντας είναι το 2016 οπότε λήγει η υπάρχουσα σύμβαση. Ο κ. Κόμλεφ επανέφερε το θέμα των αντισταθμιστικών ωφελημάτων που προβλέπει η σύμβαση, δηλαδή τις απευθείας αναθέσεις έργων σε εταιρείες ρωσικών συμφερόντων. Δύο από τα έργα αυτά είναι τα υδροηλεκτρικά Συκιάς και Πευκόφυτου, που συνδέονται με την εκτροττή του Αχελώου η τελική απόφαση για την οποία όπως είπε ο κ. Κόμλεφ μπορεί να καθυστερήσει μέχρι και δύο χρόνια. Για το λόγο αυτό η ρωσική πλευρά προτείνει την αντικατάσταση των δύο υδροηλεκτρικών από εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής. Ο ίδιος είπε χαρακτηριστικά ότι η αρχική συμφωνία είχε γίνει με τον κ. Ανδρέα Παπανδρέου και ότι «αναμένουμε η νέα κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου να λάβει αποφάσεις ώστε να δοθεί μια δίκαιη λύση». Ο κ. Κόμλεφ επανέλαβε επίσης τη βούληση της Gazprom να πουλήσει αέριο απευθείας στην εσωτερική αγορά της χώρας μας, στο βαθμό που θα προχωρήσει η απελευθέρωση. Τέλος, ο διευθυντής της Gazprom Export ανέφερε ότι δεν ύπαρχε αντίθεση με την κατασκευή του Ναμπούκο και του αγωγού Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας, ανέφερε ωστόσο πως αν οι ευρωπαϊκές χώρες θέλουν να προμηθευτούν αέριο από την περιοχή της Κασπίας θα πρέπει να απευθυνθούν στη Ρωσία η οποία διαπραγματεύεται ενεργειακές συμφωνίες με τα κράτη της περιοχής.

2.4 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Το συνολικό κόστος μεταφοράς του φυσικού αερίου εξαρτάται από το επίπεδο των επιμέρους στοιχείων του, δηλαδή το κόστος κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης του αγωγού. Σύμφωνα με τη ΙΕΑ, τα έργα κατασκευής και λειτουργίας διακρατικών αγωγών φυσικού αερίου, χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλό κόστος κατασκευής των υποδομών και σχετικά χαμηλό κόστος λειτουργίας και συντήρησης. Ο συνδυασμός δύο σχετικώς απλών υποδειγμάτων χρησιμοποιείται στην παρούσα φάση, προς εκτίμηση των επιδράσεων μίας σειράς παραγόντων, επί του τελικού κόστους μεταφοράς του φυσικού αερίου. Στη βάση εκτιμήσεων από διάφορες ττηγές ( όπως αναφέρονται κατά περίπτωση ), οι κυριότερες υποθέσεις στις οποίες στηρίζεται η εκτίμηση του κόστους μεταφοράς αφορούν στις χιλιομετρικές αποστάσεις, στις ποσότητες του μεταφερόμενου καυσίμου, στα επιτόκια και το κόστος κεφαλαίου, στα τεχνικά χαρακτηριστικά των αγωγών (διάμετρος, τύπος, υλικά κατασκευής), κ.ά. Η θεωρητική εικόνα του υποδείγματος στηρίζεται στην υπόθεση ότι το κόστος μεταφοράς αποτελεί αρνητική συνάρτηση της μεταφερόμενης ποσότητας (μέσα από την ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας), ενώ αντίθετα θετική συνάρτηση ως προς την απόσταση, το κόστος κεφαλαίου (επιτόκια), τη διάμετρο και την εξέλιξη στην τεχνολογία των αγωγών.

Για την εκτίμηοτη του κόστους μεταφοράς, ανά μονάδα φυσικού αερίου (εκπεφρασμένη σε $/MBTU), συμπεριλαμβανομένων του κόστους επένδυσης, του κόστους λειτουργίας, συντήρησης και διαχείρισης του αγωγού χρησιμοποιείται η ευρέως διαδεδομένη και χρησιμοποιούμενη συνάρτηση «αποκτηθείσας εμπειρία» (learning curve). Ένα πλέγμα των παραμέτρων του συνολικού κόστους αναπτύσσεται μέσα από τον συνυπολογισμό όλων των προσδιοριστικών παραμέτρων, το οποίο καταλήγει σε μια απλοποιημένη συνάρτηση του κόστους ανά μονάδα φυσικού αερίου, ως προς την εξαγωγική ικανότητα του παραγωγού και αποστολή του φυσικού αερίου, μέσω του αγωγού. Για λόγους ευχέρειας στη χρήση, η εν λόγω συνάρτηση λαμβάνει γραμμική μορφή, συγκεκριμένα y=a*x+b, όπου y το κόστος ανά θερμαντική ικανότητα μονάδας του χ, όπου χ η εισροή της συνάρτησης και αφορά στην ποσότητα του φυσικού αερίου με το οποίο δύναται να τροφοδοτήσει ο παραγωγός τον αγωγό ανά έτος, a ο ρυθμός μείωσης του κόστους για κάθε αύξηση της μεταφερόμενης ποσότητας φυσικού αερίου μέσω του αγωγού και το b το σταθερό κόστος της επένδυσης, όπως διαμορφώνεται από την επιλογή των τεχνικών χαρακτηριστικών του αγωγού. Για τον συντελεστή a ισχύει a<0, δεδομένης της αρνητικής σχέσης μεταξύ κόστους και μεταφερόμενης ποσότητας, αλλά και της βελτίωσης της παραγωγικότητας και τεχνολογικής εξέλιξης που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια κατασκευής του αγωγού σε βάθος χρόνου. Ο συντελεστής b καθορίζει ουσιαστικά τα τεχνικά χαρακτηριστικά του αγωγού που θα χρησιμοποιηθεί. Προφανώς, όσο μεγαλύτερη η χωρητικότητα του αγωγού ή ακόμη η πίεση μεταφοράς και το υλικό κατασκευής του (η μεταφορική του ικανότητα σε δεδομένη χρονική στιγμή), τόσο

χαμηλότερο είναι το κόστος ανά μονάδα μεταφερόμενου προϊόντος, το μέσο κόστος μεταφοράς. Τρεις βαθμοί χάλυβα δύναται να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή αγωγών φυσικού αερίου, χάλυβας Χ-70, Χ-80 και Χ-100. Ο χάλυβας Χ-70 χρησιμοποιείται ευρέως σε υπέργειους αγωγούς και επιτρέπει πιέσεις από 75 έως 100 bar. Ο Χ-80επιτρέπει πιέσεις που ξεπερνούν τα 140 bar. Τα αυξημένα επίπεδα πίεσης, σε σύγκριση με τον Χ-70, επιτρέπουν μεταφορά μεγαλύτερων όγκων φυσικού αερίου και ελαττώνουν το κόστος συμπίεσης λόγω των μειωμένων τριβών. Ως αποτέλεσμα το συνολικό κόστος μεταφοράς μειώνεται κατά 10%. Ο χάλυβας Χ-100 δεν έχει χρησιμοποιηθεί ακόμα για κατασκευή διακρατικών αγωγών, εκτιμάται όμως ότι μειώνει το κόστος μεταφοράς, σε σχέση με τον Χ-70, κατά 20%. Η συνολική διαχείριση της συνάρτησης στηρίζεται σε μία σειρά υποθέσεων, όπως αυτές έχουν προκόψει από την εμπειρική και θεωρητική εκτίμηση των συντελεστών του κόστους σε μεγάλο αριθμό αντιστοίχων έργων διεθνώς. Οι υποθέσεις αυτές αφορούν, στα τεχνικά χαρακτηριστικά τόσο του αγωγού όσο και στο σύστημα των συμτηεστών που απαιτείται για τη λειτουργία του, στο κόστος εγκατάστασης, λειτουργίας και συντήρησης των συμπιεστών, στο κόστος της ενέργειας που καταναλώνεται για τη λειτουργία του, και βεβαίως στις σχετικές κατασκευαστικές εργασίες που απαιτούνται για την υλοποίηση του έργου. Στην προκείμενη συνάρτηση, έχει συμπεριληφθεί όλη η προγενέστερη εμπειρία κόστους μεταφοράς φυσικού αερίου δι αναλόγων αγωγών, και έχει καθοριστεί μονοσήμαντη αντιστοιχία μεταξύ μεταφερόμενης ποσότητας και κόστους για κάθε 1.000 km.

2.5 ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM Όσο μεγαλύτερη η χωρητικότητα του αγωγού ή ακόμη η πίεση μεταφοράς και το υλικό κατασκευής του (η μεταφορική του ικανότητα σε δεδομένη χρονική στιγμή), τόσο χαμηλότερο είναι το κόστος ανά μονάδα μεταφερόμενου προϊόντος, το μέσο κόστος μεταφοράς. Τρεις βαθμοί χάλυβα δύναται να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή αγωγών φυσικού αερίου, χάλυβας Χ-70, Χ-80 και Χ-100. Ο χάλυβας Χ-70 χρησιμοποιείται ευρέως σε υπέργειους αγωγούς και επιτρέπει πιέσεις από 75 έως 100 bar. Ο X- δοεπιτρέπει πιέσεις που ξεπερνούν τα 140 bar. Τα αυξημένα

επίπεδα πίεσης, σε σύγκριση με τον Χ-70, επιτρέπουν μεταφορά μεγαλύτερων όγκο)ν φυσικού αερίου και ελαττώνουν το κόστος συμπίεσης λόγω το3ν μειωμένων τριβών. Ως αποτέλεσμα το συνολικό κόστος μεταφοράς μειώνεται κατά 10%. Ο χάλυβας Χ-100 δεν έχει χρησιμοποιηθεί ακόμα για κατασκευή διακρατικών αγο)γών, εκτιμάται όμως ότι μειώνει το κόστος μεταφοράς, σε σχέση με τον Χ-70, κατά 20%. Ο κεντρικός αγωγός που θα διατρέχει την χώρα θα είναι κατασκευασμένος από χάλυβα, οι αντένες μέσα στις πόλεις από πολυαιθυλένιο και στις οικείες θα χρησιμοποιούνται χάλκινες σωληνώσεις. 2.6 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ SOUTH STREAM Αναμφίβολα, στο μέλλον η Ευρώττη θα χρειάζεται όλο και περισσότερη ενέργεια. Για την ικανοποίηση της αυξανόμενης ζήτησης σε φυσικό αέριο και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης, η εταιρία Gazprom επενδύει σημαντικά ποσά στην ανάπτυξη νέων πεδίων φυσικού αερίου, διαδρόμων μεταφοράς, αποθηκευτικών εγκαταστάσεων και εμπορικών κόμβων σε όλη την Ευρώπη. Οι επενδύσεις που αφορούν στην ανάπτυξη της υποδομής κατέχουν εξέχουσα θέση στις βασικές επιχειρηματικές μας προτεραιότητες. Επίσης, τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία κατέδειξαν, ότι ο περιορισμός των κινδύνων κατά τη διαμετακόμιση του αερίου αποτελεί εγγύηση για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Η Ρωσία και η Ευρώπη

πρέπει να καταβάλουν σημαντικές προσπάθειες για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών διαδρομών με στόχο να μειωθούν στο ελάχιστο οι κίνδυνοι που συντελούν σε διακοπή προμηθειών, είτε με ευθύνη των χωρών διαμετακόμισης φυσικού αερίου, είτε λόγω τυχόν φυσικών καταστροφών, ατυχημάτων βλάβης ή τρομοκρατικών ενεργειών. Στο πλαίσιο αυτό, η Gazprom μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους αναπτύσσουν το έργο South Stream. To υπεράκτιο τμήμα του αγωγού θα κατασκευαστεί από μία κοινοπραξία στην οποία συμμετέχει η ιταλική Επί ενώ τα χερσαία τμήματά του θα κατασκευαστούν σε συνεργασία με τους τοτηκούς εταίρους μας. Για την κατασκευή του South Stream διαθέτουμε την τεχνογνωσία, η οποία συνάδει απόλυτα με τις πιο πρόσφατες περιβαλλοντικές και τεχνολογικές απαιτήσεις, και προχωρούμε με σταθερά βήματα προς την εξέλιξη του έργου αυτού. Στην παρούσα φάση διεξάγουμε τις μελέτες σκοπιμότητας, που θα μας επιτρέψουν να καθορίσουμε την πορεία των διαδρόμων με μεγαλύτερη ακρίβεια. Ο South Stream όχι μόνο θα προσφέρει μία αξιόπιστη λύση για την ικανοποίηση των αυξανόμενων αναγκών της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης σε φυσικό αέριο, αλλά και θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της οικονομίας των χωρών που συμμετέχουν στο έργο, με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αποφέροντας εισοδήματα από τα διαμετακομιστικά τέλη του αερίου. Το φυσικό αέριο αποτελεί ένα ιδιαίτερα πολύτιμο καύσιμο για την Ευρώπη. Τα αποθέματα του φυσικού αερίου είναι άμεσα διαθέσιμα σε άφθονες ποσότητες κι ανταγωνιστικές τιμές. Ως το πιο καθαρό από όλα ορυκτά καύσιμα, το φυσικό αέριο συμβάλει, επίσης, στη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

ο South Stream αποτελεί βασικό έργο της επιχειρηματικής μας στρατηγικής, που αποσκοπεί στην προμήθεια επιπλέον φυσικού αερίου με ασφάλεια στην Ευρώπη, αλλά δεν είναι και το μοναδικό. Υπάρχει αρκετός χώρος για την υλοποίηση και άλλων έργων που έχουν σχεδιαστεί για την κάλυψη του κενού εισαγωγής φυσικού αερίου στην Ευρώττη, όπως είναι ο Nord Stream ή ο Nabucco. Λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη ζήτηση της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, αυτά τα έργα όχι μόνο δεν αποκλείουν το ένα το άλλο, αλλά και δεν είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Ο South Stream αποτελεί ένα καθ όλα ευρωπαϊκό έργο που θα διασφαλίσει στην Ευρώπη τη διατήρηση της προνομιακής πρόσβασης στα ρωσικά αποθέματα φυσικού αερίου, θα συμβάλλει στην ικανοποίηση της ενεργειακής ζήτησης της Ευρώπης, και θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της. Η ενεργειακή πρόκληση αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες σύγχρονες προκλήσεις της ανθρωπότητας. Η ενεργειακή ασφάλεια και η προώθηση της καθαρής ενέργειας θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της ζωής των μελλοντικών γενεών σε ολόκληρο τον πλανήτη και στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον η ενεργειακή ασφάλεια και οι νέες ενεργειακές επενδύσεις αποτελούν το κλειδί τόσο για την οικονομική ανάπτυξη των χωρών όσο και για την διακρατική συνεργασία. Σε ότι αφορά στις καταναλώτριες χώρες ενέργειας, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν συνίσταται στο γεγονός ότι η ενεργειακή ζήτηση μεγαλώνει με ταχείς ρυθμούς και εκτιμάται θα αυξηθεί έως το 2Θ13 κατά 30%. Σε ότι αφορά το φυσικό αέριο, η αύξηση αυτή θα είναι εντυπωσιακότερη, δεδομένου ότι οι εισαγωγές μας αναμένεται να καλύψουν το 80% των συνολικών αναγκών έως το 2030 συγκριτικά με το μόλις 50% που καλύπτουν σήμερα.

Οι βασικές αρχές της ενεργειακής πολιτικής ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία η Ελλάδα συμμετέχει και συμβάλλει ενεργητικά περιλαμβάνουν: την προώθηση των επενδύσεων στον τομέα των υποδομών, την διαφοροποίηση των πηγών εισαγωγής και των οδεύσεων εξαγωγής από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και της Μεσογείου αλλά και την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας και του διαλόγου. Περιοχές που έχουν αποθέματα είναι το πρώην Ανατολικό μπλοκ και η Κίνα 46%, η Μέση και η Εγγύς Ανατολή 29%,η Βόρεια Αμερική 6%, η Αφρική 7% και η Δυτική Ευρώττη 4% των παγκοσμίων αποθεμάτων φυσικού αερίου. 2.7 Ο ΑΓΩΓΟΣ SOUTH STREAM ΘΑ ΣΥΝΔΕΣΕΙ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ Χιλιάδες χιλιόμετρα ήδη υπαρχόντων υποθαλάσσιων τμημάτων αγωγών φυσικού αερίου - συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διέρχονται από τη Μαύρη και Βόρεια Θάλασσα - αποδεικνύουν ότι οι υπεράκτιες λύσεις είναι διεθνώς αποδεκτές ως βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις προς τους επίγειους αγωγούς. Δε χρειάζεται να διασχίσουν ποτάμια, δάση, χωριά ή ιδιωτική περιουσία, και για το λόγο αυτό επιφέρουν σημαντικά οφέλη στον τομέα της ασφάλειας. Δεδομένης της γεωγραφικής εγγύτητας των ρωσικών αποθεμάτων φυσικού αερίου με τους Ευρωπαίους καταναλωτές, ο South Stream θα αποτελέσει μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στα δαπανηρά και δυσκολοεφαρμοζόμενα

έργα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Εάν το φυσικό αέριο που θα μεταφέρεται μέσω του South Stream προμηθευόταν ως LNG θα χρειαζόταν πάνω από 600 επιπλέον δεξαμενόπλοια LNG ετησίως στη Μαύρη θάλασσα. Επίσης, η εφοδιαστική αλυσίδα LNG θα είναι μία συμπληρωματική πίεση στην ήδη επιβαρυμένη κίνηση στα Στενά του Βοσπόρου. Οι αγωγοί South Stream, Nabucco και Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας (TGI) αποτελούν έργα που θα μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται, ενισχύοντας τη διαφοροποίηση των διαδρομών προμηθειών, διευρύνοντας τις δυνατότητες υγιούς ανταγωνισμού και επεκτείνοντας τις απαιτούμενες υποδομές σε αγωγούς για την κάλυψη των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης. Οι ελλείψεις στις προμήθειες φυσικού αερίου στην Τουρκία, την Ελλάδα και πολλές άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, κατά τη διάρκεια της Ουκρανικής διαμετακομιστικής κρίσης το 2009, σηματοδότησαν τη ζωτική ανάγκη για ευελιξία και επιπλέον χωρητικότητα σε συστήματα αγωγών, με στόχο την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, ο South Stream αποκτά ακόμη περισσότερη σημασία, δεδομένης της προβλεπόμενης σημαντικής αύξησης στην απόκλιση μεταξύ της παραγωγής και της κατανάλωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τώρα μέχρι το 2030. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurogas, η ζήτηση σε φυσικό αέριο στην ΕΕ θα αυξηθεί, από τα 440 εκατομμύρια τόνους του ισοδύναμου σε πετρέλαιο - mtoe (489 bcm) σήμερα στα 625 εκατομμύρια mtoe (694 bcm) μέχρι το 2030. Η ευρωπαϊκή παραγωγή, συμπεριλαμβανομένης και της Νορβηγίας, αντιπροσώπευσε το 59% της συνολικής προμήθειας φυσικού αερίου στις αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2005, ενώ αναμένεται να πέσει στο 33% το 2020 στο 25% το 2030.

Ήδη έχει γίνει αισθητό ότι η δυσχέρεια κατά τη μεταφορά προμηθειών φυσικού αερίου στις περιόδους αιχμής θα συνεχίσει να μαστίζει την Ευρώπη. Ο South Stream θα βοηθήσει στην επίλυση αυτού του προβλήματος. 2.8 ΕΝΑ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΑΠΟΣΚΟΠΕΙ ΣΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. Με προβλεπόμενη συνολική ετήσια χωρητικότητα 63 δισ. κυβικών μέτρων (bcm), Ο South Stream, θα συμβάλει ζωτικά στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, αυξάνοντας την αξιοπιστία και ευελιξία των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου. Ο South Stream όχι μόνο θα ενισχύσει ουσιαστικά την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης μέσω της διαφοροποίησης των διαδρόμων προμήθειας, αλλά και θα ικανοποιήσει την αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση της Ευρώπης. Παράλληλα, το έργο συμπληρώνει άλλα προτεινόμενα δίκτυα αγωγών φυσικού αερίου, όπως ο Nord Stream και ο Nabucco. Το υπεράκτιο τμήμα του South Stream θα ξεκινά από τη Ρωσία και θα καταλήγει στη Βουλγαρία διαμέσου της Μαύρης Θάλασσας, σε μήκος 900 χιλιομέτρων. Εξετάζονται δύο σχέδια διαδρομών του χερσαίου τμήματος του αγωγού: Προς τη Κεντρική Ευρώπΐ"! μέσω της Ουγγαρίας και της Σερβίας Προς τη Νότια Ιταλία μέσω της Ελλάδας

Διακρατικές σχετικές συμφωνίες έχουν υπογραφεί μεταξύ της Ρωσίας και της Βουλγαρίας, της Σερβίας, της Ουγγαρίας και της Ελλάδας. Επίσης, άλλες ενδιαφερόμενες χώρες μπορούν να ενταχθούν στο έργο. Ήδη, η Αυστρία, η Σλοβενία και η Ρουμανία έχουν ξεκινήσει ανάλογες διαπραγματεύσεις. 3.ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ 3.1 ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ SOUTH STREAM Η Ελλάδα υπέγραψε διακυβερνητική συμφωνία με τη Ρωσία για ένταξη στο έργο South Stream στις 29 Απριλίου του 2008. Η συμφωνία επικυρώθηκε από την Βουλή των Ελλήνων στις 2 Σεπτεμβρίου του 2008. Ο South Stream αποτελεί έργο εξαιρετικής σημασίας για την ικανοποίηση της αυξανόμενης ενεργειακής ζήτησης της χώρας, η οποία αναμένεται να διπλασιαστεί κατά την επόμενη δεκαετία. Στις 15 Μαΐου 2009, ο Διαχειριστής Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ), πλήρης θυγατρική της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου (ΔΕΠΑ), και η Gazprom υπέγραψαν Βασική Συμφωνία Συνεργασίας για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο South Stream. Η ΔΕΣΦΑ και η Gazprom όρισαν τους κανόνες και προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας κοινοπραξίας με συμμετοχή 50-50, με στόχο την υλοποίηση της προ-επενδυτικής μελέτης σκοπιμότητας, το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία του τμήματος του South Stream που θα διέρχεται από την Ελλάδα. Η Ρωσία εξάγει φυσικό αέριο στην Ελλάδα από το 1996 βάσει μίας συμφωνίας ανάμεσα στην εταιρεία V/0 Soyuzgazexport και τη ΔΕΠΑ. Η σύμβαση προμηθειών προβλέπει παραδόσεις 3 hem φυσικού αερίου ετησίως μέχρι το 2016. Το 2008 η Ελλάδα κατανάλωσε 4 hem φυσικού αερίου, από τα οποία τα 2,85 bcm παραδόθηκαν από τη Gazprom.

Οι λεπτοαέρειες της συικοωνίας ιιε τη Ρωσία για South Stream To 2014-2015 αναμένεται να ρέουν οι πρώτες ποσότητες φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ελλάδα και την Ιταλία, μέσω του αγωγού South Stream. Αυτό τόνισε σήμερα ο υπουργός Ανάπτυξης Χρήστος Φώλιας σε συνέντευξη τύπου, όπου παρουσίασε τις λεπτομέρειες της πρόσφατης συμφωνίας που υπεγράφη στη Μόσχα. Όπως είπε ο κ. Φώλιας, η συμφωνία είναι διακρατική και δεν υπεισέρχεται σε εμπορικά στοιχεία όπως η τιμή του φυσικού αερίου και τα τέλη διέλευσης, θέματα τα οποία θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης της εταιρείας που θα συσταθεί από τις ΔΕΣΦΑ και Gazprom με ποσοστό συμμετοχής 50% η κάθε μία. Για το θέμα της χάραξης ανέφερε

ότι είναι ανοιχτό, διευκρινίζοντας ότι θεωρεί πιο πιθανή τη διαδρομή από τις ελληνικές ακτές υποθαλάσσια προς την Ιταλία και όχι να συνεχίζει ο αγωγός από την Ελλάδα προς την Αλβανία και από εκεί προς την Ιταλία. Επιπλέον, σχολιάζοντας τις δηλώσεις του Αμερικανού βοηθού υφυπουργού Εξωτερικών κ. Μάθιου Μπράιζα, ο κ. Φώλιας δήλωσε "άλλο το τυρί κι άλλο το φυσικό αέριο, όμως τελικά οι αρχές της οικονομίας είναι παντού οι ίδιες". Όπως τόνισε, στόχος της ελληνικής πολιτικής είναι ακριβώς η μη δημιουργία μονοπωλιακών καταστάσεων. Πρόσθεσε εξάλλου ότι ο αγωγός TGI (Τουρκία-Ελλάδα-Ιταλία) θα βρίσκεται σε λειτουργία πολύ νωρίτερα από τον South Stream, δηλαδή το 20Ι2.Όπως είπε ο υπουργός, το 2012 η ζήτηση φυσικού αερίου θα φτάνει τα 7,5 δισ. κυβικά μέτρα, από τα οποία τα 3 δισ. θα προέρχονται από τη Ρωσία, 3 δισ. από τον TGI και 1,5 δισ. σε υγρή μορφή, ενώ σήμερα το ρωσικό αέριο καλύπτει το 77% των ελληνικών αναγκών. Ο υπουργός Ανάπτυξης αποκάλυψε ότι στις δύο τελευταίες συναντήσεις που είχε με Ρώσους αξιωματούχους εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για δραστηριοποίηση ρωσικών εταιρειών στην ελληνική αγορά ενέργειας (ηλεκτρισμός, εμπορία φυσικού αερίου) καθώς και σε άλλους τομείς. Ανέφερε ακόμη ότι με την υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας θα εντατικοποιηθούν οι διαπραγματεύσεις για την επέκταση της συμφωνίας προμήθειας φυσικού αερίου της ΔΕΠΑ με τη Gazprom. Οκ. Φώλιας χαρακτήρισε τη συμφωνία για τον αγωγό South Stream ως βασική συνιστώσα της εξωστρεφούς ενεργειακής πολιτικής και στρατηγική επιλογή για τη χώρα μας. Τέλος, ο υπουργός ανακοίνωσε τη δημιουργία Ειδικής Γραμματείας Διεθνούς Ενεργειακής Πολιτικής, στην οποία τοποθετείται η μέχρι τώρα στενή συνεργάτης του κ. Φώλια, κ. Έλσα Αοβέρδου.