Χάρης Σαββίδης αρχιτέκτων d.p.l.g. Η Αρχιτεκτονική εντός της Αρχιτεκτονικής. Η Αρχιτεκτονική του κελύφους και της δομής των κτιρίων Στον σύγχρονο πολεοδομικό ιστό της Αθήνας δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια η ανάγκη παραγωγής κτιρίων επαγγελματικής στέγης που να μπορούν να στεγάσουν πολλαπλές χρήσειςλειτουργίες χωρίς κατ ανάγκη τη γνώση από την φάση της μελέτης και της κατασκευής του φορέα που θα τα καταλάβει. Δημιουργήθηκαν επίσης μια σειρά από εταιρείες κατασκευής και διαχείρισης-εκμετάλλευσης τέτοιων κτιρίων με θεαματική εξέλιξη και άνοδο. Τα κτίρια αυτά, εξωτερικά φαίνονται ολοκληρωμένα τόσο όσον αφορά το κέλυφος του κτιρίου όσο και τον περιβάλλοντα χώρο. Διακρίνονται από τους μεγάλους - πολυώροφους υπόγειους χώρους στάθμευσης, την άνετη είσοδο στο ισόγειο και τα κλιμακοστάσια ασφαλείας λόγω της επαγγελματικής συνήθως χρήσης τους. Παρ όλες τις ιδιομορφίες που συχνά παρουσιάζουν τα οικόπεδα όσο μεγάλα και αν είναι, τα κτίρια αυτά διατηρούν μία κανονικότητα στον κάναβο (= η επανάληψη της θέσης των υποστυλωμάτων κατά τις δύο διευθύνσεις χ και ψ), η οποία να επιτρέπει τη μέγιστη εκμετάλλευση σε θέσεις στάθμευσης στο υπόγειο τους. Οι κάναβοι αυτοί είναι συνήθως της τάξεως του 7,50 x 7,50, 9,80 x 7,50 και διαφοροποιούνται ανάλογα με τον αριθμό των σταθμευμένων αυτοκινήτων από υποστύλωμα σε υποστύλωμα (3 ή 4 θέσεις αντίστοιχα). Λειτουργικά, το κτίριο οργανώνεται γύρω από έναν κατακόρυφο άξονα κυκλοφορίας προσώπων: το κεντρικό κλιμακοστάσιο με τους ανελκυστήρες. Λόγοι ασφαλείας και οικονομίας σε επιφάνεια επιβάλλουν τον μονοσήμαντο προσδιορισμό της κατακόρυφης κυκλοφορίας. Τα υπόλοιπα κλιμακοστάσια, είτε εξυπηρετούν εσωτερικές ανάγκες κατακόρυφης κυκλοφορίας, είτε έχουν καθαρά χαρακτήρα εξόδων διαφυγής σε περίπτωση κινδύνου. Η είσοδος συμπεριλαμβάνει την υποδοχή και τον πυρήνα με τους ανελκυστήρες. Το κλιμακοστάσιο χρησιμοποιείτε σπανίως. Γύρω από τον χώρο της εισόδου οργανώνονται συνήθως σε όλους τους
ορόφους οι υγροί χώροι, ώστε τα κατακόρυφα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης να είναι επισκέψιμα από τους τεχνικούς έξω από τους κλειστούς ενοικιαζόμενους χώρους του κάθε ορόφου. Το κέλυφος του κτιρίου κατασκευάζεται στην κάθε λεπτομέρειά του από τον κατασκευαστή και καμία επέμβαση σε αυτό δεν επιτρέπεται στους ενοικιαστές. Το σύνηθες πρόβλημα που αυτοί συναντούν είναι το θέμα της σκίασης (εάν αυτό δεν έχει επιλυθεί από τους μελετητές του κτιρίου) και το πέρασμα των δικτύων κλιματισμού και αερισμού αφού οι ανάγκες διαρκώς αυξάνουν και αντίστοιχες προβλέψεις σε περάσματα δεν είναι ποτέ αρκετές. Ποσοτικές συνιστώσες στην ποιότητα τέτοιων κτιρίων είναι το καθαρό ύψος των ορόφων, η πρόβλεψη ψευδοδαπέδων, η ηχομόνωση από όροφο σε όροφο, η εξωτερική θερμομόνωση και σκίαση, η ποιότητα γενικότερα του φυσικού φωτισμού και σε μεγάλο βαθμό το βάθος του υπό διαμόρφωση χώρου σε σχέση με τις όψεις. Ο αρχιτέκτων που παραλαμβάνει ένα τέτοιο χώρο για να εντάξει εντός αυτού μια επαγγελματική χρήση έχει να αντιμετωπίσει ένα πολυσύνθετο πρόβλημα στο οποίο η ανάδειξη μιας συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής σύνθεσης περνά μέσα από τις συμπληγάδες του κελύφους, τόσο ως φέρων οργανισμός, όσο και ως φλοιός και ως ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις και περάσματα. Οι η/μ εγκαταστάσεις διατηρούν συνήθως μία αυτονομία όσον αφορά την ύδρευση, τα ισχυρά ρεύματα, τον κλιματισμό και τον αερισμό των χώρων. Αυτές θα συνδυαστούν με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις του κτιρίου (αποχέτευση, αερισμός υγρών χώρων, συστήματα ενεργητικής και παθητικής πυροπροστασίας). Το δυσκολότερο σημείο στην μελέτη των εγκαταστάσεων αυτών είναι τα σημεία-περάσματα των δικτύων αυτών από τους χώρους προς το ύπαιθρο (κατακόρυφα περάσματα προς το δώμα, οριζόντια περάσματα προς εξώστες ή σημεία τοποθέτησης εξωτερικών μονάδων). Εκεί η μελέτη πρέπει να αντιμετωπίζει την κάθε εξεταζόμενη λύση από πλευράς ευκολίας στην κατασκευή, κόστους κατασκευής και κόστους λειτουργίας. Ένα στοιχείο που αποτελεί προϋπόθεση για την οποιαδήποτε εγκατάσταση εντός του κτιρίου είναι το ελεύθερο ύψος των ορόφων κάτω από οποιοδήποτε εμπόδιο. Δεδομένου ότι όποια και αν είναι η εσωτερική διάταξη, πάντα υπάρχει ανάγκη για
οριζόντια δίκτυα κλιματισμού και αερισμού, πάνω από την ψευδοροφή (που και αυτή έχει ένα πάχος) Η Αρχιτεκτονική των εσωτερικών χώρων Η αρχιτεκτονική μελέτη έχει ως βασικό στόχο την εξεύρεση της καλύτερης διάταξης έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η άρτια λειτουργία των χώρων, μία λογική αναλογία επιφανειών χώρων προς εργαζομένους και επισκέπτες, καλές συνθήκες φωτισμού, ηλιασμού και αερισμού-κλιματισμού. Για το σκοπό αυτό η συνεργασία μεταξύ μηχανολόγου μηχανικού και αρχιτέκτονα είναι απαραίτητη. Πολλές δε φορές, ανάλογα και με τη χρήση, η ομάδα μελέτης συμπληρώνεται από ειδικούς για τον φωτισμό ή για την ακουστική άνεση των χώρων (ηχομόνωση ηχοαπορρόφηση, ποσοστά ανάκλασης του ήχου, κλπ. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου απαιτείται και στατικός (πολιτικός μηχανικός) εάν για οποιαδήποτε χρήση απαιτηθεί η διαφορετική φόρτιση των πλακών από εκείνη οπού προεβλέπετο στην αρχική μελέτη (η δημιουργία μίας πισίνας σε ένα γυμναστήριο, η τοποθέτηση ενός ιατρικού μηχανήματος σε ένα διαγνωστικό κέντρο, κλπ.). Ο Αρχιτέκτονας έχει να μελετήσει την κατασκευή του εσωτερικού του κτιρίου, έχοντας ως δεδομένα όλα όσα περιγράψαμε για το προηγούμενο στάδιο ολοκλήρωσης του κτιρίου και επεξεργάζεται τη λύση του λαμβάνοντας υπόψη, τις ανάγκες του πελάτη του ένοικου του χώρου. Δάπεδα, τοίχοι, ψευδοροφές, εξοπλισμός αποτελούν ένα σύνολο υλικών που το καθένα από μόνο του έχει χιλιάδες διαφορετικές μορφές ιδιότητες ποιότητες - τελικές επιφάνειες. Το κόστος των προϊόντων μπορεί να είναι από ελάχιστο έως πολύ υψηλό και οι ποιοτικές προδιαγραφές τους άλλοτε παρακολουθούν το κόστος και άλλοτε δεν σχετίζονται με αυτό. Οι ποιοτικές προδιαγραφές του κάθε ενός υλικού αναφέρονται αφενός στις αντοχές του (αντοχές σε κρούση, σε χημικά, στη γήρανση του ίδιου του υλικού, σε χρήση οποιασδήποτε μορφής) και αφετέρου στις φυσικές του ιδιότητες (π.χ. η απορροφητικότητα για τα υλικά δαπεδοστρώσεων, η ηχο-ανακλαστικότητα των υλικών επένδυσης τοίχων, η θερμοδιαπερατότητα, η πυραντοχή και πολλοί άλλοι δείκτες). Η γκάμα των προϊόντων είναι απεριόριστη και για ευκολία μπορεί να χωριστεί σε τρία κεφάλαια: Δάπεδο, Τοίχος, Ψευδοροφή.
Στο κεφάλαιο δάπεδα συμπεριλαμβάνονται όλων των ειδών οι επιπρόσθετες κατασκευές στην πλάκα μπετόν του ορόφου: Ψευδοπατώματα, γεμίσματα με αδρανή υλικά, τελικές επιφάνειες όλων των ειδών, από μάρμαρα και κεραμικά πλακίδια περιορισμένων διαστάσεων έως λινοτάπητες και τάπητες rubber που στρώνονται πάνω από βιομηχανικά δάπεδα. Επίσης τα ψευδοδάπεδα παρουσιάζουν και αυτά μια εξαιρετικά πλούσια ποικιλία στην επιλογή της τελικής επιφάνειας, από ξύλο έως κεραμικά πλακίδια. Στο κεφάλαιο τοίχοι θα βρούμε όλα τα συστήματα ανάρτησης κατακόρυφων επιφανειών. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των ειδών χωρισμάτων εσωτερικών χώρων είναι ο μεταλλικός κατακόρυφος σκελετός με όλα τα ειδικά εξαρτήματα για την ανάρτηση πανέλων από της δύο πλευρές από οποιοδήποτε υλικό. Προτείνονται συνήθως στην αγορά ολοκληρωμένα συστήματα με σκελετό και εξωτερικές επιφάνειες. Αυτά μπορεί να είναι από τα πιο απλά συστήματα γυψοσανίδας μέχρι τα πλέον σύνθετα συστήματα κινητών τοίχων από ειδικές επιφάνειες. Συχνά τελευταία πρόκειται για συστήματα από μεταλλικό σκελετό αλουμινίου, πάνελ μοριοσανίδας και πάνελ από διπλό κρύσταλλο. Στο ίδιο κεφάλαιο συμπεριλαμβάνονται και όλες οι ειδικές κατασκευές επένδυσης υφισταμένων στοιχείων είτε δομικών είτε διελεύσεων δικτύων που δεν μπορούν να παρακαμφθούν και απλώς επενδύονται. Στο κεφάλαιο ψευδοροφές η γκάμα επίσης είναι μεγάλη αν και τελευταία έχει κωδικοποιηθεί σε τρεις κατηγορίες υλικών: συστήματα γυψοσανίδας για την κάλυψη μεγάλων επιφανειών με ενιαίο υλικό, ορυκτών ινών και υπο-προϊόντων γύψου σε πλάκες διαστάσεων μέχρι 1.20m x 1.20m και τέλος μεταλλικές κασέτες ή λωρίδες με μεγάλη ποικιλία διαστάσεων και διάτρησης της μεταλλικής επιφάνειας τους. Θεωρώντας ότι οι παραπάνω σκέψεις ανοίγουν μία σειρά προσεγγίσεων σε πιο εξειδικευμένα αντικείμενα, επί του παρόντος το κρίσιμο είναι η κατανόηση ότι ο τρόπος κατασκευής κτιρίων όπως τον περιγράψαμε παραπάνω και που τείνει να γίνει ο κανόνας στις μέρες μας, προϋποθέτει δύο πολύ καλές μελέτες: Αυτή του πρώτου σταδίου που θα κάνει το κτίριο να μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του κάθε υποψήφιου ενοίκου με τον καλύτερο τρόπο
Αυτή του δευτέρου σταδίου είναι που ουσιαστικά θα ικανοποιήσει τις ανάγκες του ενοίκου μέσα σε ένα υφιστάμενο δομημένο χώρο χωρίς σημαντικές παρεμβάσεις σε αυτό.