Θεωρία της Roe
Η Θεωρία της Roe (1956) προσπάθησε να εξετάσει τη σχέση μεταξύ των εμπειριών του ατόμου κατά την παιδική του ηλικία και της επαγγελματικής του συμπεριφοράς Η επαγγελματική επιλογή σύμφωνα με τη Θεωρία της Roe έχει σχέση με τις πρώτες εμπειρίες του ατόμου μέσα στην οικογένεια (ψυχοδυναμική προσέγγιση). Η θεωρία έχει ωςβάση δύο κύρια στοιχεία Τις θεωρίες των αναγκών και κυρίως του Maslow (1970) Το ρόλο της γενετικής κληρονομιάς στη συμπεριφορά του ατόμου. 2
Ατομικά χαρακτηριστικά, όπως ενδιαφέροντα, στάσεις προσωπικότητα καθορίζονται από τη ματαίωση ή την ικανοποίηση των αναγκών του ατόμου ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Η μη ικανοποίηση των αναγκών του ατόμου οδηγεί στη δημιουργία κινήτρων που είναι τόσο ισχυρά όσο σπάνια ήταν η ικανοποίηση των αναγκών. Η Roe υιοθετεί το σύστημα του Maslow (1954) ως προς την ιεράρχηση των αναγκών, με βάση της πυραμίδας τις απλές φυσιολογικές ανάγκες και κορυφή της αυτή της αυτοπραγμάτωσης. Η μέθοδος ανατροφής του παιδιού, ο τρόπος ικανοποίησης των αναγκών, το θερμό ή ψυχρό οικογενειακό κλίμα έχουν επιπτώσεις στις μεταγενέστερες επαγγελματικές επιλογές του ατόμου. 3
Οι ανάγκες που κατά την παιδική ηλικία ικανοποιούνται από τους γονείς κανονικά, δεν μετατρέπονται σε κίνητρα Αν ανάγκες χαμηλού επιπέδου στην κλίμακα του Maslow δεν ικανοποιούνται κανονικά, αυτές παρεμποδίζουν την εμφάνιση αναγκών ανώτερου επιπέδου Ανάγκες που δεν ικανοποιούνται κανονικά κατά την παιδική ηλικία, μετατρέπονται σε κίνητρα και η ικανοποίηση τους γίνεται (συνειδητός ή υποσυνείδητος) σκοπός για το άτομο 4
αυτοπραγμάτωση, εκτίμηση, αγάπη, ασφάλεια, επιβίωση 5
Ο τύπος του οικογενειακού περιβάλλοντος, ιδιαίτερα όπως καθορίζεται από την ψυχολογική συμπεριφορά των γονέων στις σχέσεις τους με τα παιδιά τους, οδηγεί στην ανάπτυξη συγκεκριμένων τύπων προσωπικότητας και στη συνέχεια στην εκδήλωση ορισμένης επαγγελματικής συμπεριφοράς και σε συγκεκριμένες επιλογές συμπεριφορά αποδοχής του παιδιού συμπεριφορά αδιαφορίας απέναντί του ή αποφυγής του υπερπροστατευτική συμπεριφορά 6
Η ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών είναι συνάρτηση της αντίστοιχης συμπεριφοράς των γονέων Τα παιδιά επιλέγουν ή προτιμούν επαγγελματικές δραστηριότητες σύμφωνα με τον τύπο αυτό. Άτομα που προέρχονται από γονείς που επέδειξαν «συμπεριφορά παραδοχής» δημιουργούν τύπους που αγαπούν τους ανθρώπους και ασχολούνται με αυτούς. Αυτοί οι τύποι προτιμούν κοινωνικά και εκπαιδευτικά επαγγέλματα. Άτομα που προέρχονται από γονείς που επέδειξαν «συμπεριφορά αποφυγής» δημιουργούν τύπους που δεν επιθυμούν να ασχολούνται μεανθρώπους. Αυτοί οι τύποι προτιμούν επαγγέλματα που αναφέρονται στην τεχνολογία, τις επιστήμες και τις εξωτερικές ασχολίες 7
Άτομα που προέρχονται από γονείς που επέδειξαν «υπερπροστατευτική συμπεριφορά» δημιουργούν τύπους που επιθυμούν να ασχολούνται με «άλλους» ή με τον ίδιο τους τον εαυτό Αυτοί οι τύποι προτιμούν επαγγέλματα που αναφέρονται στην τέχνη ή την ψυχαγωγία. 8
Τα επίπεδα δραστηριότητας σε κάθε ομάδα επαγγελμάτων είναι αποτέλεσμα κυρίως γενετικών παραγόντων Η επαγγελματική ζωή επηρεάζει όλες τις άλλες όψεις της ζωής. Το επάγγελμα για να είναι χρήσιμο πρέπει να ενσωματωθεί στο συνολικό πρότυπο ζωής του ατόμου. Η ιστορία ζωής κάθε ατόμου που περιγράφεται με βάση την επαγγελματική του δραστηριότητα περιγράφει την ύπαρξη του πληρέστερα από όσο μπορεί να την περιγράψει κάθε άλλη προσέγγιση. 9
To έργο της Roe συνέβαλε στην κατανόηση της σημασίας του ρόλου των επαγγελμάτων στη ζωή των ατόμων. To μεγαλύτερο επίτευγμα της θεωρίας είναι η αντίληψη των ανθρώπων σε σχέση με τους προσανατολισμούς που σημαίνει ότι οι άνθρωποι θα πρέπει είτε να έχουν προσανατολισμό προς τους ανθρώπους ή έναν προσανατολισμό μακριά από τους ανθρώπους. Οι δύο αυτές ιδέες έχουν αλλάξει τον τρόπο που οι σύμβουλοι εργάζονται με τους πελάτες (Walsh & Osipow, 1983), καθώς υπογραμμίζεται η σημασία των οικογενειακών σχέσεων στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, η οποία τελικά οδηγεί στην επιλογή σταδιοδρομίας 10
Σιδηροπούλου Δημακάκου, Δ., Μυλωνάς, Κ., & Αργυροπούλου, Α. (2003). Οι απόψεις των εφήβων για την επίδραση των γονέων τους στις επαγγελματικές τους επιλογές. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 64-65, 95 108. Roe, A. (1956). The psychology of occupations. New York: Wiley. 11