Επηρεάζοντας έμμεσα το πρόβλημα Aργυροπούλου, Μαρία Ιωάννα, Kλινικός Ψυχολόγος, MSc, Ph.D. - Ψυχοθεραπεύτρια Γνωσιακής / Συμπεριφοριστικής κατεύθυνσης gmargirop@gmail.com, www.argiropoulou.gr
Η Οικοσυστημική προσέγγιση Σύστημα: ένα ενιαίο σύνολο, κάτι περισσότερο από το απλό άθροισμα των μερών του, γιατί αποτελείται από τις διασυνδέσεις - σχέσεις των μερών του, που βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση Τα πάντα στη ζωή μας είναι οικοσυστημικά συνδεδεμένα και η μεταβολή σε ένα μέρος, θα επηρεάσει και όλα τα άλλα μέρη
Έμμεση αλλαγή Όλα τα στοιχεία του οικοσυστήματος αλληλεπιδρούν Μια μεταβολή σε ένα μη προβληματικό μέρος του ή σε μία μη προβληματική πλευρά τη κατάστασης είναι δυνατό να επηρεάσει την προβληματική συμπεριφορά
Τεχνική της κερκόπορτας Συχνά στις προβληματικές καταστάσεις το πρόβλημα μοιάζει με μια κλειδαμπαρωμένη πόρτα, που στέκεται ανάμεσα σε μας και σε μια πιο εποικοδομητική σχέση «πολιορκητική μηχανή» «πίσω πόρτα»
Σε ποιόν ανήκει αυτό; Η Χριστίνα ήταν μια πολύ καλή και συνεπής μαθήτρια. Το πρόβλημα ήταν ότι παρά τις ρητές οδηγίες του δασκάλου της, συστηματικά ξεχνούσε να γράψει στο γραπτό της ονοματεπώνυμο και ημερομηνία. Πρόκειται για ένα φαινομενικά απλό πρόβλημα, ωστόσο οποιαδήποτε υπενθύμιση, υπόδειξη, απειλή ή τιμωρία δεν φαίνονταν να έχει κανένα αποτέλεσμα...
Σε ποιόν ανήκει αυτό; Ο δάσκαλος λοιπόν αποφάσισε να εφαρμόσει την τεχνική της κερκόπορτας : Επέλεξε να επικεντρώσει την προσοχή του στο αυξημένο ενδιαφέρον της Χριστίνας για την εξωτερική της εμφάνιση και κάθε μέρα έβρισκε ένα σχετικό θετικό σχολείο. Από τη 2 η κιόλας μέρα η Χριστίνα παρέδωσε ένα γραπτό με πλήρη στοιχεία. Υπήρχαν όμως και υποτροπές
Βασικά στοιχεία 1. Ανεύρεση των μη προβληματικών στοιχείων του οικοσυστήματος 2. Εντοπισμός μερικών πιθανών θετικών στοιχείων ή συμπεριφορών του προβληματικού ατόμου 3. Επιλογής μιας θετικής πλευράς ή συμπεριφοράς του ατόμου 4. Σχεδιασμός του τρόπου διατύπωσης ενός θετικού σχολίου 5. Έκφραση του θετικού σχολίου
Τεχνική της κερκόπορτας Τα θετικά σχόλια ακόμα κι αν δεν αφορούν την προβληματική συμπεριφορά φαίνεται να την επηρεάζουν Είναι για πολλούς πιο εύκολο να χρησιμοποιούν αυτή τη τεχνική, που αφορά μόνο μη προβληματικές συμπεριφορές, χαρακτηριστικά ή πλευρές ενός ατόμου, παρά άλλες που επικεντρώνονται στο πρόβλημα
Τεχνική της κερκόπορτας Τα πάντα στη ζωή μας είναι οικοσυστημικά συνδεδεμένα και η μεταβολή σε ένα μέρος, θα επηρεάσει και όλα τα άλλα μέρη Οι αλλαγές σε ένα μέρος του οικοσυστήματος δεν επηρεάζουν όλα τα μέρη με την ίδια ισχύ Κάθε μέρος του οικοσυστήματος δεν επηρεάζεται με τον ίδιο τρόπο από μία δεδομένη αλλαγή Συνήθως στην πράξη το οικοσύστημα λειτουργεί μέσα στα όρια του περιβάλλοντος όπου εμφανίζεται το πρόβλημα
Πότε χρησιμοποιείται Όταν οι παραδοσιακές τεχνικές αντιμετώπισης της προβληματικής συμπεριφοράς (π.χ. τεχνικές θετικής ή αρνητική ενίσχυσης) δεν φαίνεται να έχουν κανένα αποτέλεσμα Στην προσπάθεια εφαρμογής των οικοσυστημικών ιδεών, στην αντιμετώπιση συμπεριφορών που δεν ανταποκρίνονται σε καμία από τις εστιασμένες στο πρόβλημα οικοσυστημικές τεχνικές
Πότε χρησιμοποιείται Σε προβλήματα συμπεριφοράς που εμφανίζει ένας συγκεκριμένος μαθητής Σε προβλήματα συμπεριφοράς που εμφανίζει μια ολόκληρη ομάδα ατόμων π.χ. μία σχολική τάξη Σε προβληματικές καταστάσεις μεταξύ συναδέλφων
Ο άλλοτε συνεπής μαθητής Ο Αλέξης είναι 11 χρονών και πάει στην ΣΤ τάξη. Ενώ δίνει την εντύπωση ότι διαβάζει, στην πραγματικότητα δεν κάνει τη δουλειά που του αναθέτει ο δάσκαλος, ούτε στο σπίτι, ούτε στην τάξη. Η συμπεριφορά αυτή έχει ανησυχήσει πολύ τον δάσκαλο και του γονείς του, οι οποίοι αποφάσισαν να εφαρμόσουν ένα αυστηρό σύστημα επιτήρησης καθημερινά η μητέρα του έστελνε στο σχολείο ένα χαρτί με τις εργασίες που έκανε ο Αλέξης. Η τακτική αυτή δεν είχε καμία επιτυχία...
Ο άλλοτε συνεπής μαθητής Μια μέρα που ο Αλέξης δεν είχε φέρει ούτε τις ασκήσεις, ούτε το φύλλο εργασιών, ο δάσκαλος αντί να το επιπλήξει του είπε : - Όποτε κάνεις τις εργασίες σου, μου αρέσει το πόσο τακτικά είναι γραμμένες. Και συνέχισε, - Έχεις προσέξει ότι πάντα σου δίνω το λόγο όταν σηκώνεις το χέρι σου; Αυτό το κάνω διότι ξέρω ότι θα δώσεις μια προσεκτική απάντηση. Για την υπόλοιπη μέρα ο Αλέξης εργάστηκε με επιμέλεια και την Δευτέρα παρέδωσε με περηφάνια τις περισσότερες από τις καθυστερημένες εργασίες του
Ο έμπιστος βοηθός Ο Πέτρος ήταν ο «κλόουν» της τάξης, έλεγε πολύ συχνά αστεία και έκανε τους άλλους να γελούν. Με αυτό τον τρόπο όμως παραμελούσε τις εργασίες του μέσα στην τάξη και κατά συνέπεια έπαιρνε κακούς βαθμούς. Μετά από αλλεπάλληλες παρατηρήσεις και τιμωρίες, που όμως δεν φαίνονταν να έχουν κανένα αποτέλεσμα, ο δάσκαλος αποφάσισε ότι κάτι έπρεπε να αλλάξει...
Ο έμπιστος βοηθός Παρατήρησε ότι ο Πέτρος ήταν πρόθυμος να κάνει πράγματα για την τάξη και ξεκίνησε με το αναθέτει στον Πέτρο μικρές δουλειές μέσα στην τάξη και φρόντιζε να λέει καλά λόγια για τις δουλειές που έκανε. Όταν μερικές φορές έπρεπε να λείψει από την τάξη για λίγα λεπτά, άφηνε τον Πέτρο υπεύθυνο. Τα πράγματα άρχισαν σιγά σιγά να αλλάζουν: ο Πέτρος άρχισε να αποκτά περισσότερη αυτοπεποίθηση και να παραδίδει εγκαίρως τις εργασίες του. Πλέον, ο δάσκαλος συνεχίζει να τον επαινεί και να του αναθέτει ιδιαίτερα καθήκοντα, όχι όμως τόσο συχνά όσο στην αρχή.
Το δικό σας παράδειγμα 1. Ποιο είναι το πρόβλημα. Τι κάνει το άτομο; Πότε το κάνει; Ποιος άλλος εμπλέκεται; 2. Πώς αντιδράτε συνήθως και τι αποτέλεσμα έχει; 3. Τι μη προβληματικό μπορείτε να εντοπίσετε στο οικοσύστημα; 4. Πως θα το διατυπώνατε; (Έκφραση θετικού σχολίου)