ΙΧΘΥΗΡΑ Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παρασχέθηκαν από το Ολλανδικό Ινστιτούτο Προώθησης Ιχθυηρών, η συνολική κατανάλωση ιχθυηρών των ολλανδικών νοικοκυριών ανήλθε κατά το 2005 σε 51.527 τόνους (3,16 κιλά κατά κεφαλή), κατά το 2006 σε 54.275 τόνους (3,32 κιλά κατά κεφαλή), ενώ το 2007 σε 55.510 τόνους (3,39 κιλά κατά κεφαλή). Παρατηρώντας τα αναφερόμενα στοιχεία διαπιστώνεται ότι η κατανάλωση ιχθυηρών στην Ολλανδία βαίνει αυξανόμενη, αλλά με συγκρατημένους ρυθμούς, αφού η επιλογή κατανάλωσης κόκκινων κρεάτων και πουλερικών συνεχίζει να τυγχάνει της προτίμησης των Ολλανδών καταναλωτών. Παρά ταύτα, κατά την τελευταία τριετία γίνονται προσπάθειες για την ενημέρωση και προβολή της υψηλής διατροφικής αξίας των συστατικών των ψαριών, ενώ παράλληλα προτείνονται και διαφημίζονται στον τύπο και τα τηλεοπτικά μέσα τρόποι μαγειρικής, στοχεύοντας στην διαμόρφωση νέων διατροφικών συνηθειών των Ολλανδών καταναλωτών. Έτσι, κατά το 2007 η κατανάλωση ψαριών, οστράκων και μαλακοστράκων ανήλθε σε 55.000 τόνους, εμφανίζοντας αύξηση 2% σε σχέση με το 2006 (54.275 τόνους), ενώ η αξία των προϊόντων αυξήθηκε κατά 5% ανερχόμενη σε 489 εκατομμύρια ευρώ. Όσον αφορά στη μορφή των καταναλωθέντων ιχθυηρών, το 45,5% εξ αυτών, αφορά σε φρέσκα προϊόντα, 36,4% σε κατεψυγμένα και 18,1% σε κονσερβοποιημένα. Εξετάζοντας τα σημεία πώλησης, ο όγκος διανομής κατανέμεται ως εξής: 41,1% σε ειδικευμένα καταστήματα, 19,0% στην αγορά, 61,9% στα σούπερ μάρκετ και 4,9% σε λοιπά σημεία πώλησης. Τα σούπερ μάρκετ προοδευτικά κερδίζουν μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, σε βάρος των παραδοσιακών σημείων πώλησης (ιχθυοπωλεία). Στα ολλανδικά σούπερ μάρκετς δεν διατίθεται φρέσκα ολόκληρα ψάρια σε πάγκους, αλλά μόνο τεμαχισμένα και τυποποιημένα, σε διάφορα μεγέθη και μορφές (φιλέτα, μπουκίτσες, τετραγωνάκια) σε ειδικές προθήκες, υπό ψύξη. Σημειώνεται ότι το 60% του φρέσκου ψαριού που καταναλώνεται από τα νοικοκυριά αγοράζεται στο σούπερ μάρκετ, 36% σε ιχθυοπωλεία και το υπόλοιπο σε άλλα σημεία πώλησης, ενώ τονίζεται ότι το μεγαλύτερο μέρος του όγκου αφορά σε καπνιστά ψάρια. Πίνακας ενδεικτικών. τιμών λιανικής πωλήσεως ιχθυηρών στα ολλανδικά σούπερ μάρκετ: Είδος ψαριού Χώρα προέλευσης Συσκευασία Τιμή κιλού (σε ευρώ) Pangasius Βιετνάμ 300 γρ. 11,98 Tilapia Εκουαδόρ 200 γρ. 17,98 Γάδος Βόρειος Ατλαντικός Ωκεανός 200 γρ. 16,98 Μπακαλιάρος Βόρειος Ατλαντικός Ωκεανός 200-250 γρ. 19,49 Πέστροφα Ιχθυοκαλλιέργεια Βελγίου Γαλλίας 2 ψάρια 12,29 Σολομός φιλέτο Σκοτία 200 γρ. 20,95 1
Σολομός φιλέτο Σκοτία 300 γρ. 19,98 Σκουμπρί καπνιστό Ολλανδία 100 γρ. 7,99 Ρέγκα (καπνιστή) Βόρειος Ατλαντικός Ωκεανός 2 ψάρια 2,89 (τα 2 ψάρια) Γαρίδες (jumbo) Ταϊλάνδη 100 γρ. 24,90 Γαρίδες Ινδικός και Ειρηνικός Ωκεανός 125 γρ. 13,25 Γαρίδες Ολλανδία 100 γρ. 39,90 Μύδια Ιχθυοκαλλιέργεια Χιλής 150 γρ. 13,27 Wolf-fish Βόρειος Ατλαντικός Ωκεανός 200 γρ. 21,90 Όπως σας γνωρίσαμε με το έγγραφό μας Α.Π. 279/1030/17.12.2007, οι ολλανδικές εισαγωγές τσιπούρας και λαβρακιού είναι: μηδενικές αμελητέες περιστασιακές. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι το 91% των ολλανδικών οικογενειών (6,5 εκατομμύρια οικογένειες) καταναλώνουν μόνο περιστασιακά ψάρια, κυρίως των βορείων θαλασσών και εγχώριας παραγωγής, ιχθυοκαλλιεργειών (μύδια, γαρίδες), ενώ σημαντική βαρύτητα στην επιλογή τους έχει και η τιμή αγοράς των προϊόντων. Κατά την τελευταία διετία παρατηρήθηκε μεγάλη αύξηση εισαγωγής ψαριών από Ταϊλάνδη Βιετνάμ και ειδικότερα του ψαριού pangasius, της κατηγορίας των γατόψαρων, λόγω της προσιτής τιμής του και του εύκολου τρόπου παρασκευής του. Η αύξηση της πώλησης αυτού του είδους ψαριού επέφερε την μείωση στην κατανάλωση των «παραδοσιακών» ψαριών όπως ο μπακαλιάρος και η γλώσσα, ενώ και οι πωλήσεις ρέγκας και γαρίδας παρουσίασαν επίσης μικρή μείωση, η οποία αποδίδεται στην μειωμένη προσφορά και στις υψηλές τιμές. Καθοριστικό επίσης στοιχείο στις αποφάσεις επιλογής του Ολλανδού καταναλωτή αποτελεί η ευκολία του τρόπου, καθώς και ο χρόνος παρασκευής τους. Για αυτό το λόγο την πρώτη θέση κατέχει ο καταψυγμένος μέρλαγγος και ακολουθούν ο τόνος σε κονσέρβα και οι κροκέτες ψαριού. Παραθέτουμε κατωτέρω πίνακες κατανάλωσης ψαριών, μαλακοστράκων και οστράκων που αφορούν στον όγκο και την αξία, κατά σειρά, των δέκα πρώτων ιχθυηρών προϊόντων που τυγχάνουν της προτίμησης του Ολλανδού καταναλωτή. Πρώτες 10 επιλογές εκ του συνόλου ψαριών, μαλακόστρακων και οστράκων κατ όγκο Σειρά προτίμησης Είδος 2005 2006 2 1 Μέρλαγγος (κατεψ.) 4 2 Τόνος (κονσέρβα) 1 3 Μύδι με όστρακο 3 4 Ρέγκα (σε γυάλινη κονσέρβα) 5 5 Κροκέτες ψαριού (κατεψ.) 6 6 Σολομός (κατεψ.) 7 7 Ρέγκα καπνιστή 9 8 Μπακαλιάρος (κατεψ.) 10 9 Σολομός (καπνιστός) 11 10 Σολομός (φρέσκος) Ανωτέρω κατάταξη αφορά στο 54.2% του συνολικού όγκου κατά το 2005 και 51.5% κατά το 2006. 2
Πρώτες 10 επιλογές εκ του συνόλου ψαριών, μαλακόστρακων και οστράκων κατ αξία Σειρά προτίμησης Είδος 2005 2006 1 1 Ρέγκα καπνιστή 2 2 Σολομός (καπνιστός) 4 3 Σολομός (φρέσκος) 3 4 Σολομός (κατεψ.) 6 5 Μπακαλιάρος 11 6 Κροκέτες τηγανισμένου μπακαλιάρου 10 7 Τόνος (κονσέρβα) 7 8 Lekkerbek (κροκέτα διάφορων ψαριών, τηγανιτή) 10 9 Μπακαλιάρος (κατεψ.) 5 10 Χέλι (καπνιστό) Ανωτέρω κατάταξη αφορά στο 48.9% της αξίας κατά το 2005 και 49.4% κατά το 2006. Ολλανδικές καλλιέργειες μυδιών Το μέγεθος του στόλου αλιείας μυδιών μειώθηκε κατά τέσσερις μονάδες το 2006, απαρτίζεται δε πλέον, από 60 αλιευτικά σκάφη. Κατά το 2007 ουδεμία μεταβολή επήλθε σε σχέση με το προηγούμενο έτος, αφού δεν προστέθηκε κάποιο νέο αλιευτικό, ενώ οι επενδύσεις στον τομέα παρέμειναν στάσιμες, σε ίδια περίπου με τα περσινά επίπεδα. Ο όγκος των μυδιών που εξήχθησαν μειώθηκε περίπου κατά το ήμισυ και ανήλθε σε 30 εκατομμύρια κιλά., με συνέπεια την πτώση του τζίρου στις δημοπρασίες της ιχθυόσκαλας σε 46 εκατομμύρια ευρώ (-18%), με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ως ο χαμηλότερος τζίρος που σημειώθηκε εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Τα έξοδα λειτουργίας στον τομέα καλλιεργειών μυδιών παρέμειναν στα ίδια επίπεδα με το προηγούμενο έτος, γεγονός που οδήγησε σε μείωση των καθαρών κερδών κατά -38%, ήτοι 13 εκατομμύρια ευρώ. Στα επόμενα χρόνια αναμένεται να εμφανιστεί περαιτέρω ύφεση στον υπό εξέταση τομέα, αφού η ενοικίαση ζωνών καλλιέργειας, το κόστος γόνων μυδιών, καθώς και οι αμοιβές των απασχολουμένων στον τομέα, καλύπτουν γύρω στο 50% των επενδεδυμένων κεφαλαίων. Ιχθυοκαλλιέργειες Σύμφωνα με παρασχεθείσες πληροφορίες, στην Ολλανδία λειτουργούν πάνω από 100 μονάδες ιχθυοκαλλιεργειών. Από αυτές οι μισές περίπου εκτρέφουν και παράγουν χέλια, ενώ 30 εξειδικεύονται στην εκτροφή και παραγωγή γατόψαρου wels catfish και οι υπόλοιπες, που παρουσιάζουν μάλιστα ανοδική πορεία, γλώσσα, καλκάνι, πέρκα, γαρίδες. Μετά από έρευνα του Ολλανδικού Αγροτικού Οικονομικού Ινστιτούτου προκύπτει ότι, τόσο οι ιχθυοκαλλιέργειες χελιού, όσο και εκείνες γατόψαρου - wels catfish (Silurus Glanis) δεν εμφάνισαν κέρδη κατά το προηγούμενο έτος. Εξωτερικό εμπόριο Οι εξαγωγές ψαριών και προϊόντων αυτών παρουσίασαν ρυθμό αύξησης 5% κατά το 2005 και ανήλθαν σε 2.3 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου. Ο όγκος των εξαγωγών 3
παρουσίασε μείωση -6% (λιγότερο από 1 εκατομμύριο τόνους), εκ του συνόλου του οποίου, το 70% καλύφθηκε από εξαγωγές κατεψυγμένων ψαριών και το 15% από φρέσκα και ψυγμένα ψάρια. Εξ αυτών το ποσοστό εισαγωγών από τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρουσίασε σημαντική αύξηση (+80%), ενώ πιο συγκρατημένοι ήταν οι ρυθμοί αύξησης των εισαγωγών από τρίτες χώρες (+33%). Οι κυριότερες χώρες προς τις οποίες κατευθύνονται οι ολλανδικές εξαγωγές ιχθυηρών είναι το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία, οι οποίες καλύπτουν το 67% της συνολικής αξίας των εν λόγω εξαγωγών. Οι εισαγωγές παρουσίασαν και αυτές σημαντική αύξηση. Η αξία των εισαγωγών παρουσίασε αύξηση 23%, ο δε όγκος αυξήθηκε κατά 15%. Κατά το 2006, εισήχθησαν στην Ολλανδία, 776,000 τόνοι ιχθυηρών, συνολικής αξίας 1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ. Πίνακας συνολικής αξίας ολλανδικών εισαγωγών και εξαγωγών ιχθυηρών Αξία εισαγωγών Αξία εξαγωγών Ισοζύγιο Χώρες Περίοδος 1 000 euro 1 000 euro 1 000 euro Eυρωπαϊκή Ένωση 2005 869889 1738431 868542 Eυρωπαϊκή Ένωση 2006 941252 1815368 874116 Eυρωπαϊκή Ένωση 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 847648 1802767 955119 Γαλλία 2005 50878 258918 208040 Γαλλία 2006 59751 261361 201610 Γαλλία 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 51077 264145 213068 Γερμανία 2005 266451 367201 100750 Γερμανία 2006 258429 400650 142221 Γερμανία 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 271235 347678 76443 Ιταλία 2005 15390 284510 269120 Ιταλία 2006 14227 284203 269976 Ιταλία 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 14741 290267 275526 Ελλάδα 2005 6016 15566 9550 Ελλάδα 2006 10310 16794 6484 Ελλάδα 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 7508 15172 7664 Ισπανία 2005 18037 172503 154466 Ισπανία 2006 18903 184569 165666 Ισπανία 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 17125 168833 151708 Βέλγιο (από το 2000) 2005 154784 387346 232562 Βέλγιο (από το 2000) 2006 168090 394184 226094 Βέλγιο (από το 2000) 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 155113 403160 248047 Σύνολο Ευρώπη 2005 937527 1858176 920649 Σύνολο Ευρώπη 2006 1127453 1937342 809889 Σύνολο Ευρώπη 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 1066929 1916848 849919 Σύνολο Αφρική 2005 110898 192720 81822 Σύνολο Αφρική 2006 110950 193521 82571 Σύνολο Αφρική 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 149066 186422 37356 Σύνολο Αμερική 2005 81060 27111-53949 Σύνολο Αμερική 2006 78162 31552-46610 Σύνολο Αμερική 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 77043 41136-35907 Σύνολο Ασία 2005 177398 95216-82182 Σύνολο Ασία 2006 286933 109270-177663 Σύνολο Ασία 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 301965 114570-187395 4
Σύνολο Ωκεανία 2005 4045 1590-2455 Σύνολο Ωκεανία 2006 3300 2078-1222 Σύνολο Ωκεανία 2007 Ιανουάριος - Δεκέμβριος* 6417 817-5600 *προσωρινοί αριθμοί Θεωρούμε ότι η Ολλανδία ως χώρα διερχομένων κεφαλαίων και εμπορευμάτων, τα οποία διακινούνται από τα εγκαταστημένα στον ολλανδικό χώρο παραρτήματα πολυεθνικών επιχειρήσεων, λόγω δεσπόζουσας γεωγραφικής θέσης στην Ευρώπη, με σκοπό την τοποθέτησή τους σε χώρες της Ε.Ε., καθώς και εκείνες της Ανατ. Ευρώπης και της νοτιοανατολικής Ασίας μπορεί να αποτελέσει αγορά στόχο, τόσο για εξαγωγές των ελληνικών προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας κατευθυνομένων για άμεση κατανάλωση στην Ολλανδία, όσο και για εταιρικές μορφές συνεργασίας. Πράγματι, κρίνουμε ότι είναι δυνατόν να επωφεληθεί και η χώρα μας από την εξαγωγική δραστηριότητα των ολλανδικών πολυεθνικών επιχειρήσεων με έδρα την Ολλανδία, λόγω της ενιαίας αγοράς, με σκοπό κυρίως την τοποθέτηση των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας και σε άλλες χώρες εκτός Ε.Ε., αφού η Ολλανδία αποτελεί κύριο διακομιστικό κέντρο. Τέλος, πιστεύουμε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την βελτίωση της εξωστρέφειας των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων προϊόντων ιχθυοκαλλιεργειών, καθίσταται η συμμετοχή σε εκθέσεις του κλάδου, καθώς και η οργάνωση ελληνικών επιχειρηματικών αποστολών για απ ευθείας συνεννοήσεις με Ολλανδούς εισαγωγείς εταίρους. 5