KEΦAΛAIO 7 νωστίζονται λοι. Αυτ εντείνει τη σ γχυση σχετικά µε την παγκοσµιοποίηση και αποκρ πτει και τις διαφορές αυτών των οµάδων. ε τερον, αυτές οι οργανώσεις και τα κινήµατα διατρέχουν τον κίνδυνο να παλινδροµήσουν σε µια ιδι - µορφη ψυχολογική κατάσταση µέσα απ την οποία αφεν ς καταφέρονται κατά της παγκοσµιοποίησης γενικά, ως ένα αδιαφοροποίητο λο και, αφετέρου, οδηγο νται στη δαιµονοποίησή της ως συνέπεια. Η δαιµονοποίηση µως σε κάθε περίπτωση θέτει εµπ δια στο Λ γο και στην προσέγγιση των θετικών και των αρνητικών φαινοµένων κάθε περίπτωσης. Ο τρίτος κίνδυνος που ανακ πτει είναι το αντίθετο της δαιµονοποίησης, δηλαδή η εξιδανίκευση της παγκοσµιοποίησης και, µάλιστα, η εξίσωσή της µε τις αξίες της διεθνοποίησης, του κοσµοπολιτισµο και του ουµανισµο. Θα αναφερθο µε σε αυτ εκτενέστερα καθώς είναι στενά συνδεδεµένο µε την ιδεολογικοποίηση της παγκοσµιοποίησης. Η εξιδανίκευση της παγκοσµιοποίησης δε συναντάται τ σο στα πολιτικά κινήµατα σο, κυρίως, στις µη-κυβερνητικές οργανώσεις, διεθνείς οργανισµο ς αλλά και µεµονωµένα άτοµα στον ακαδηµαϊκ και τον πολιτικ χώρο. Θα εστιάσουµε την προσοχή στις σχετικές αναφορές που γίνονται στον ακαδηµαϊκ χώρο καθώς οι διανοο µενοι, λ γω της θέσης τους, επηρεάζουν τον τρ πο που εκλαµβάνεται η παγκοσµιοποίηση και, συνεπώς, την αντίστοιχη δραστηριοποίηση των ατ µων ή των ΜΚΟ. Η εξιδανίκευση της παγκοσµιοποίησης εκδηλώνεται στην περιγραφή και οριοθέτησή της ως θετικής διαδικασίας σχεδ ν εξ ορισµο, µε αποτέλεσµα την προ-κατειληµµένη ανάλυσή της. Για παράδειγ- µα, η ισχυροποίηση της Ταϊλανδέζικης και της Ιρλανδικής ταυτ τητας που αναφέραµε παρουσιάστηκε στις σχετικές αναλ σεις των Nedpogaeo και Fagan αντίστοιχα ως δηµιουργική προσαρµογή στις συνθήκες της παγκοσµιοποίησης γενικ τερα. Έτσι, η δηµιουργία της διχοτ µησης ανάµεσα σε εµάς και τους άλλους στην Ταϊλανδέζικη ταυτ τητα ερµηνε τηκε ως «διαπραγµάτευση του παγκ σµιου» και παράδειγµα παγκοσµιοποίησης (Nedpogaeo 2001: 111), και η πολιτισµική αναγέννηση της Ιρλανδίας ως διαδικασία που «ανθίσταται στην παγκ σµια κουλτο ρα» και την εµπλουτίζει και συνοδε εται απ συµπεράσµατα τι «η Ιρλανδία επινοείται απ τη νέα πολιτισµική παγκοσµιοποίηση» (Fagan 2001: 123). Σε τέτοιου τ που ερµηνείες διαπιστώνουµε τι η ίδια η παγκοσµιοποίηση και η προσαρµογή σε αυτήν (δηλαδή η επιτυχής υιοθέτηση των πολιτικών της) µετατρέπεται σε κριτήριο για το χαρακτηρισµ της εθνικής αναγέννησης ως θετικής ή αρνητικής εξέλιξης. Σε αυτή τη βάση, η ανασυγκρ τηση των εθνικών ταυτοτήτων στη Ρωσία, απ τη µία, και στην Ταϊλάνδη και την Ιρλανδία απ την άλλη αξιολογήθηκε απ τους ερευνητές ως αντιδραστική στη µία περίπτωση και προοδευτική στις άλλες δ ο κατά αντιστοιχία µε την προσαρµογή των χωρών αυτών στην παγκοσµιοποίηση, δηλαδή στην αποτελεσµατική φιλελε θερη διαχείριση. [ 308 ]
H EΘNIKH TAYTOTHTA ΣTHN EΠOXH THΣ ΠAΓKOΣMIOΠOIHΣHΣ Παροµοίως, εκφέρονται απ ψεις που εξισώνουν την παγκοσµιοποίηση µε τον κοσµοπολιτισµ και την ανάδειξη παγκ σµιων ανθρωπιστικών αξιών. Η αναφορά του Giddens στο βιβλίο του Runaway World (1999) είναι χαρακτηριστική. Η παγκοσµιοποίηση, υποστηρίζει σε αυτ, χαρακτηρίζεται, µεταξ άλλων, απ συνεχή αλλαγή και πολυπλοκ τητα. Αυτ σχετίζεται µε δ ο συνακ λουθες παρατηρήσεις: πρώτον, τι υπάρχει µια γενιά νέων πολιτών διαµορφω- µένων απ τις νέες τεχνολογίες που είναι ενεργοί και έχουν έντονα ανακλαστικά και οι οποίοι δυσανασχετο ν µε τις παλαιο τ που ορθ δοξες δηµοκρατίες που παραµένουν αποµονωµένες απ τη ροή των αλλαγών (1999: 73) δε τερον, τι «οι κοσµοπολίτες καλωσορίζουν και αγκαλιάζουν αυτή την πολιτισµική πολυπλοκ τητα» (1999: 5). Αυτές οι παρατηρήσεις, σε συνδυασµ µε την απ φανσή του τι η παγκοσµιοποίηση «είναι ο κ σµος που ζο µε σήµερα» (1999: 18), αυτοµάτως αξιολογεί και ταξινοµεί την παγκοσµιοποίηση ως µια καινοτ - µα και προοδευτική διαδικασία ή κατάσταση, στην οποία αποδίδει επιπλέον αξία καθώς τη συνδέει µε τον κοσµοπολιτισµ και τις παγκ σµιες αξίες. Πράγ- µατι, σε συζητήσεις µε φοιτητές, για παράδειγµα, που προσπαθο ν µέσα απ τη µελέτη της βασικής βιβλιογραφίας να ορίσουν την παγκοσµιοποίηση, διαπιστώνει κανείς τι ως τάση προκ πτει η τα τιση της παγκοσµιοποίησης µε την έννοια του κοσµοπολιτισµο. Αυτή είναι η µία µ νο πλευρά του νοµίσµατος. Η άλλη πλευρά αφορά στις συνέπειες αυτής της άποψης, η οποία έχει συγκεκριµένες πολιτικές αποχρώσεις. Συγκεκριµένα, ο Giddens υποστηρίζει τι µια βασική επίπτωση της παγκοσµιοποίησης είναι «η σ γκρουση ανάµεσα στην κοσµοπολίτικη θεώρηση και στο φονταµενταλισµ» (Giddens 1999: 48). Ο φονταµενταλισµ ς, αναφέρει, είναι ένα καινο ριο φαιν µενο που έχει δηµιουργηθεί ως απάντηση στην παγκοσµιοποίηση και είναι, επιπλέον, «ο εχθρ ς των κοσµοπολίτικων αξιών» (1999: 50): ενώ οι κοσµοπολίτες υποδέχονται ευµενώς την πολιτισµική ποικιλία και διαφορετικ τητα, «οι φονταµενταλιστές τη θεωρο ν ενοχλητική και επικίνδυνη» (1999: 5). Γι αυτ το λ γο συµπεραίνει τι «το πεδίο της µάχης του εικοστο πρώτου αιώνα θα σηµαδευτεί απ τον φονταµενταλισµ ενάντια στην κοσµοπολίτικη ανεκτικ τητα» (1999: 4, πρ σθετη έµφαση). Η συνακ λουθη επιχειρηµατολογία του Giddens έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο φονταµενταλισµ ς, αναφέρει, προβάλλει ένα ερώτηµα στην ίδια τη νεωτερικ τητα, εάν µπορο µε να ζήσουµε χωρίς κάτι που να είναι ιερ για µας, ερώτηµα στο οποίο απαντά αρνητικά. «Οι κοσµοπολίτες», υποστηρίζει ο Giddens, «πρέπει να καταστήσουν σαφές τι η ανοχή και ο διάλογος µπορο ν να καθοδηγηθο ν απ παγκ σµιες αξίες Πρέπει να είµαστε προετοιµασµένοι να εξαπολ σουµε µια ενεργητική άµυνα αυτών των αξιών οπουδήποτε αυτές δεν είναι επαρκώς ανεπτυγµένες ή απειλο νται. Η κοσµοπολίτικη ηθική πρέπει να καθοδηγείται απ [ 309 ]
KEΦAΛAIO 7 το πάθος. Κανείς απ εµάς δεν θα είχε τίποτα για το οποίο να ζήσει αν δεν είχε κάτι για το οποίο να αξίζει να πεθάνει» (1999: 50, πρ σθετη έµφαση). Και, τέλος, σε αυτήν τη σ γκρουση «µπορο µε νοµιµοποιηµένα να ελπίζουµε τι η κοσµοπολίτικη άποψη θα νικήσει» (1999: 5, πρ σθετη έµφαση). Με µια µικρή δ ση υπερβολής θα µπορο σαµε να πο µε τι, αλλάζοντας τους δ ο π λους, του κοσµοπολιτισµο και του φονταµενταλισµο, θα µπορο σε να παρατεθεί το παραπάνω απ σπασµα ως πολεµική κάποιου ακραίου φονταµενταλιστικο κινήµατος! Κατ αρχάς, υπάρχουν ορισµένα κρίσιµα ερωτήµατα, πως ποιο είναι το περιεχ µενο των παγκ σµιων αξιών, ποιος τις ορίζει και µε βάση ποια κριτήρια, και επίσης ποιους περιλαµβάνει το εµείς που πρέπει να πολεµήσει γι αυτές τις αξίες. µως, αυτά τα ερωτήµατα ανοίγουν ένα τεράστιο θέµα που δε θα θίξουµε σε αυτ το σηµείο, πολ περισσ τερο γιατί ο ίδιος ο Giddens που τα αναφέρει δεν τα απαντά. Θα µείνουµε λοιπ ν στη ρητορική που χρησιµοποιείται για την υπεράσπισή τους. Εδώ παρατηρο - µε τι η λέξη ανεκτικ τητα σε συνδυασµ µε τη ρητορική περί σ γκρουσης, µάχης κλπ. αποτελεί αντίφαση. Πρ κειται για µια ρητορική που χρησιµοποιεί την ίδια φρασεολογία και λογική µε αυτή την οποία αντιπαλε εται. Πρ κειται δηλαδή για την υπεράσπιση της ανεκτικ τητας που, µως, ακ µη και σε θεωρητικ επίπεδο, είναι ανεπιτυχής γιατί δεν πραγµατοποιείται µε ανεκτικ τρ πο (δηλαδή µε την επισήµανση του σεβασµο και την προσπάθεια καταν ησης) αλλά µε µια σκληρή πολεµική. Επιπλέον, το γεγον ς τι σε ολ κληρο το βιβλίο του Giddens δε γίνεται η αποσαφήνιση των ρων και των αξιών του κοσµοπολιτισµο, υποδηλώνει τι αυτές θεωρο νται δεδοµένες και αυτον ητες και, άρα, δεν αποτελο ν αντικείµενο συζήτησης, ανάλυσης ή διαπραγµάτευσης πως ακριβώς και οι απολυτ τητες των φονταµενταλιστών. Επίσης, δεν επιχειρείται ο ορισµ ς, η ανάλυση, η ερµηνεία ή η καταν ηση του φονταµενταλισµο και των αιτιών που µπορεί να οδηγήσουν σε αυτ ν. Έτσι, ο κοσµοπολιτισµ ς του Giddens αποτυγχάνει στην απαιτο µενη καταν ηση των αιτιών που εγείρουν και ενδυναµώνουν τον φονταµενταλισµ και, συνεπώς, στην αποτελεσµατική καταπολέµησή του την οποία επιδιώκει 17. Με την επισήµανση αυτή θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σε µια σηµαντική παράµετρο που αφορά τ σο στον εθνικισµ σο και στα περισσ τερα 17. Ο τως ή άλλως, η τοποθέτηση του Giddens τι ο φονταµενταλισµ ς είναι ένα καινο ριο φαιν µενο που εµφανίστηκε ως απάντηση στην παγκοσµιοποίηση είναι λανθασµένη, εκτ ς αν τοποθετήσει κανείς χρονικά την παγκοσµιοποίηση πριν απ τις αρχές του 20ο αιώνα κάτι το οποίο δεν κάνει ο Giddens (που την τοποθετεί στην δεκαετία του 60). µως, ο φονταµενταλισµ ς ως έννοια έχει τις ρίζες της στις αρχές του 20ο αιώνα στις ΗΠΑ, και συγκεκριµένα στα κείµενα ορισµένων λευκών Aµερικάνων προτεσταντών που έφεραν τον τίτλο Fundamentals. [ 310 ]
H EΘNIKH TAYTOTHTA ΣTHN EΠOXH THΣ ΠAΓKOΣMIOΠOIHΣHΣ πολιτικά φαιν µενα: πως η αφοσίωση στα εθνικά και θρησκευτικά ιδεώδη µπορεί να ακολουθήσει αντιδραστικά µονοπάτια και να µεταβληθεί σε εθνικισµ και φονταµενταλισµ, µε παρ µοιο τρ πο µπορο ν να επηρεαστο ν και τα κοσµοπολίτικα ιδεώδη και να υποβληθο ν απ έναν κοσµοπολίτικο φονταµενταλισµ. Ο ισχυρισµ ς πως οι κοσµοπολίτικες αξίες είναι κάτι για το οποίο αξίζει να πεθάνει κανείς είναι παρ µοιος µε την εθνικιστική αξίωση που δίνει απ λυτη προτεραι τητα στο έθνος έναντι οποιασδήποτε άλλης αξίας, ακ µη και της ανθρώπινης ζωής: οι εθνικιστές αναφέρονται στο έθνος-κράτος µε τον ίδιο τρ πο που ο Giddens αναφέρεται στις παγκ σµιες αξίες, το οποίο µάλιστα απολαµβάνει της ίδιας αυτον ητης νοµιµοποίησης. Με αυτήν την έννοια, και ο κοσµοπολίτικος φονταµενταλισµ ς µπορεί να προκ ψει µέσω της ψυχολογικής παλινδρ µησης απ το λογικ στάδιο του παγκ σµιου ακτιβισµο ή του κοσµοπολιτισµο. πως έχουµε δει, η τα τιση µε ένα ιδεώδες και η σηµασία που θα αποκτήσει στο ασυνείδητο είναι µια ρευστή παράµετρος. Αυτ ς είναι ένας ορατ ς κίνδυνος που ενυπάρχει σε κάθε λογής ιδεολογικοποίηση, εξιδανίκευση ή απλά τα τιση. Μάλιστα, στην περίπτωση του κοσµοπολίτικου φονταµενταλισµο, εκτ ς του τι χρησιµοποιείται η ίδια λογική και φρασεολογία που ο κοσµοπολιτισµ ς αντιπαλε εται, µπορο µε να δο µε τι και οι επιπτώσεις του στην πράξη είναι συχνά εξίσου καταστροφικές. Στην περίπτωση του κοσµοπολίτικου φονταµενταλισµο υπάρχει, για παράδειγµα, ένας εχθρ ς, που είναι το εθνικ κράτος, δι τι θεωρείται υπε θυνο για τους πολέµους, τον εθνικισµ κλπ. Αυτ, σε συνδυασµ µε τη ρητορική της παγκοσµιοποίησης που απαξιώνει την παρξη των εθνικών κρατών στη νέα εποχή, είχε ως συνέπεια την άρθρωση του επιχειρήµατος των νοµιµοποιηµένων επεµβάσεων (ανθρωπιστικών κ.ά.) στα εσωτερικά εθνικών κρατών που λειτο ργησε νοµιµοποιητικά αρκετές φορές απ τις αρχές της δεκαετίας του 90 σε αντίστοιχες πρακτικές. Σε σχέση µε αυτήν τη νοµιµοποιητική λειτουργία αυτής της επιχειρηµατολογίας το άρθρο του Segell (2001) είναι χαρακτηριστικ. Ο Segell αναφέρει ως αυτον ητο τι ζο µε στην εποχή µετά το εθνικ κράτος, στην οποία επιπλέον υπάρχει µια παγκ σµια κοινωνία πολιτών που δ ναται να χρησιµοποιεί στρατιωτικές υποδοµές για την «επιβολή παγκ σµιων αξιών» (2001: 133). Αυτή η κοινωνία πολιτών χρησιµοποιεί υπερεθνικο ς στρατο ς, πως χαρακτηρίζει το ΝΑΤΟ, τη EUROCORP (µια στρατιωτική συµµαχία ανάµεσα στη Γαλλία, Βέλγιο και Γερµανία) και άλλες παρ µοιες στρατιωτικές δυνάµεις, που έχουν το νοµιµοποιηµένο δικαίωµα δράσης, γιατί εκφράζουν υπερεθνικές αξίες. Έτσι, υποστηρίζει ο Segell, καθώς δεν υπάρχουν σήµερα σ νορα στις οικονο- µίες των εθνικών κρατών, η παγκ σµια κοινωνία πολιτών «δεν µπορεί πια να ανέχεται την παρξη στρατών που περιπολο ν σε σ νορα που έχουν απ καιρ πάψει να υπάρχουν» (2001: 137). Τα ζητήµατα που θίγονται απ την επι- [ 311 ]
KEΦAΛAIO 7 χειρηµατολογία του Segell είναι πολλά και θα τα αναφέρω επιγραµµατικά: η κατάργηση των εθνικών συν ρων και η παρξη µιας παγκ σµιας κοινωνίας πολιτών ως δεδοµένης πραγµατικ τητας, η παρξη αξιών που είναι παγκ σµιες, ο χαρακτηρισµ ς δι-εθνών συµµαχιών δυτικών κρατών ως υπερ-εθνικών και η νοµιµοποίησή τους να επιβάλλουν µε στρατιωτικά µέσα τις παγκ σµιες αξίες που αυτά εκφράζουν και, τέλος, η έλλειψη ανοχής αυτής της παγκ σµιας κοινωνίας πολιτών για τα εθνικά κράτη και, γενικά, οτιδήποτε αντιτίθεται στις παγκ σµιες αξίες της. Τα ζητήµατα αυτά έχουν λίγο-πολ αναλυθεί ως τώρα αρκεί να αναφέρου- µε τι η συν παρξή τους στο άρθρο του Segell υποδεικν ει την ενιαία λογική που χαρακτηρίζει την ιδεολογική διάσταση της παγκοσµιοποίησης και των πρακτικών που αυτή νοµιµοποιεί. Έτσι, παρ µοιες απ ψεις µπορεί να δη- µιουργήσουν αρκετά προβλήµατα, πως δείχνει και το παράδειγµα που έχουµε ήδη εξετάσει στο κεφάλαιο 5 και αφορά στην επίδραση των διεθνών µη-κυβερνητικών οργανώσεων και διαφ ρων µεµονωµένων ατ µων που θεωρείται τι εκπροσωπο ν την παγκ σµια κοινωνία πολιτών στη διαµ ρφωση αµυντικής ταυτ τητας και στάσης των Σέρβων της Βοσνίας (Armakolas 2001). πως είδαµε στην περίπτωση αυτή, η αντίληψη περί παγκ σµιας συνυπευθυν τητας που αυτοί οι δρώντες έχουν και εφαρµ ζουν µπορεί να µετατραπεί στην πράξη σε µια απαίτηση εφαρµογής συγκεκριµένων πολιτικών και αλλαγών που αγνοεί τις ιδιαίτερες συνθήκες του τοπικο και αφήνει ανεφάρµοστη την πρακτική της ανεκτικ τητας. Σε παρ µοιες περιπτώσεις, η διεθνής πολιτική κινητοποίηση αυτών των παραγ ντων εµπεριέχει αφεν ς την προβολή των δικών τους προκαταλήψεων και αντιλήψεων στους άλλους, και αφετέρου την πιθαν τητα πρ κλησης ανεπιθ µητων αντιδράσεων απ την πλευρά του έθνους ή της κοιν τητας στην οποία αυτές προβάλλονται. Η συνεισφορά λοιπ ν της ανεκτικ τητας και της καταν ησης εκλείπει ταν αυτές οι αξίες στην ουσία δεν εφαρµ ζονται και η εφαρµογή τους γίνεται µια απαίτηση που πρέπει να ικανοποιηθεί µε κάθε τρ πο. Αυτ που πρέπει να γίνει αντιληπτ για να µην γίνει και ο ίδιος ο κοσµοπολιτισµ ς µια κυρίαρχη και καταπιεστική ιδεολογία είναι τι, κατ αρχάς, η καταν ηση πρέπει να ξεκινήσει απ την παραδοχή τι η θεωρο µενη παγκ σµια κοινωνία πολιτών προέρχεται κατά κ ριο λ γο απ χώρες που εδώ και καιρ απολαµβάνουν του δικαιώµατος µιας σταθερής ταυτ τητας, µιας εθνικής ταυτ τητας συγκεκριµένα. Ο Giddens (1999), για παράδειγµα, διατυπώνει την άποψη τι ο κοσµοπολιτισµ ς πρέπει να σταθεί εµπ διο στις προσπάθειες των φονταµενταλιστών να εµποδίσουν την αναπ φευκτη πορεία της παγκοσµιοποίησης που φέρνει τον κ σµο σε επαφή. Είναι τελικά αυτή και οι παρ µοιες απ ψεις παγκ σµιες, δηλαδή θεωρήσεις του κ σµου στο σ νολ του και στην [ 312 ]
H EΘNIKH TAYTOTHTA ΣTHN EΠOXH THΣ ΠAΓKOΣMIOΠOIHΣHΣ πολυπλοκ τητά του, ή είναι χωροχρονικά και ιδεολογικά συγκεκριµένες; Ως απάντηση θα παρατεθεί ένα απ σπασµα απ το βιβλίο του Ignatieff Blood and Belonging (1993) που αναφέρεται στον κοσµοπολιτισµ. Ο κοσµοπολιτισµ ς είναι το προν µιο αυτών που δ νανται να θεωρήσουν ένα ασφαλές εθνικ κράτος ως δεδοµένο. Παρ λο που έχουµε περάσει σε µια µετάιµπεριαλιστική εποχή, δε βρισκ µαστε σε µια µετα-εθνικιστική εποχή [ ] Η κοσµοπολίτικη τάξη των µεγάλων π λεων Λονδίνο, Λος Άντζελες, Νέα Υ ρκη, Παρίσι εξαρτάται αποφασιστικά απ τη δυνατ τητα του έθνους κράτους να επιβάλει το ν µο. ταν αυτή η τάξη καταρρε σει είναι προφανές τι οι πολιτισµένες, κοσµοπολίτικες πολυεθνικές π λεις έχουν την ίδια έντονη τάση για εθνοτικές συµπλοκές σο και οποιαδήποτε χώρα της Ανατολικής Ευρώπης. [Έτσι], κοσµοπολίτες πως και εγώ δεν έχουν ξεπεράσει το έθνος Με αυτήν την έννοια και µ νο, είµαι ένας πολιτικ ς εθνικιστής [civic nationalist], κάποιος που πιστε ει στην αναγκαι τητα των εθνών για να παρέχουν την ασφάλεια και τα δικαιώµατα που χρειαζ µαστε για να ζήσουµε µε κοσµοπολίτικο τρ πο. Το λιγ τερο που µπορο µε να πο µε είναι τι η περιφρ νηση και κατάπληξη των κοσµοπολιτών απέναντι στην αγρι τητα µε την οποία οι λαοί πολεµο ν για να κερδίσουν ένα δικ τους εθνικ κράτος είναι άτοπη. Τελικά, αυτοί απλά πολεµο ν για ένα προν µιο που οι κοσµοπολίτες έχουν εδώ και καιρ ως δεδοµένο (Ignatieff 1993: 9). πως αναφέρεται σε αυτ το απ σπασµα, η ρητορική και ε κολη απαξίωση της εθνικής/εθνοτικής διάστασης δεν είναι αποσυνδεµένη απ το γεγον ς τι η σταθερ τητα και ασφάλεια που παρέχει το εθνικ κράτος θεωρείται δεδοµένη για τους κοσµοπολίτες του ανεπτυγµένου κ σµου. Ας µην παραβλέπουµε άλλωστε το γεγον ς τι η διεθνής κινητικ τητα και επαφή είναι ένα προαπαιτο µενο της επιτυχηµένης καριέρας πολλών απ τους επαγγελµατίες και ακαδηµαϊκο ς που πρεσβε ουν αυτές τις απ ψεις φαίνεται τι αυτ το προαπαιτο µενο, που γίνεται και τρ πος ζωής τους και αφορά πολ περιορισµένο αριθµ ατ µων, τείνει να παρερµηνε εται ως εµπειρία λων των ατ µων και κοινωνιών παγκοσµίως. Επίσης, η επιβολή των παγκ σµιων αξιών, που είναι µως συγκεκριµένες πολιτισµικά και ιδεολογικά, δεν υποδηλώνει πάντα την αποδοχή της πολιτισµικής ποικιλίας αλλά, µάλλον, την προσπάθεια αλλαγής µιας άγνωστης πραγµατικ τητας σ µφωνα µε τα πρ τυπα και τις προκαταλήψεις αυτών που τις πρεσβε ουν. Με αυτ δεν θέλουµε να εξισώσουµε τον κοσµοπολιτισµ µε τον κοσµοπολίτικο φονταµενταλισµ αλλά, αντιθέτως, να εστιάσουµε στο γεγον ς τι και αυτ ς µπορεί να γίνει αντικείµενο ιδεολογικοποίησης και ρητορικής εκµετάλλευσης, και έχει πράγµατι γίνει µέσα απ την τα τισή του µε την παγκοσµιοποίηση. Ο Γάλλος κοινωνιολ γος Denis Duclos αναλ ει τις αντιδράσεις στην πα- [ 313 ]