ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η οικονομική ανασυγκρότηση της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ο ρόλος της Ελλάδας και της ΕΕ Εισηγήτρια: Σταυριανού Δήμητρα 433M/2006009 Επιβλέπων Καθηγητής: Ιωάννης Σεϊμένης ΡΟΔΟΣ Ιούνιος 2008

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η οικονομική ανασυγκρότηση της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ο ρόλος της Ελλάδας και της ΕΕ Εισηγήτρια: Σταυριανού Δήμητρα 433M/2006009 Επιβλέπων Καθηγητής: Ιωάννης Σεϊμένης ΡΟΔΟΣ Ιούνιος 2008 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 Κεφάλαιο 1. ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΟΦΕΛΗ... 6 1.1.Ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση... 6 1.2. Όροι προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση... 7 1.3 Η πολιτική της διεύρυνσης... 8 1.3.1 Οφέλη που προκύπτουν από τη διεύρυνση... 9 Κεφάλαιο 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ Ν.Α. ΕΥΡΩΠΗΣ... 12 2.1 Αλβανία... 12 2.1.1 Ιστορική αναδρομή... 12 2.1.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία... 12 2.1.3 Οικονομικά στοιχεία... 12 2.2 Βοσνία Ερζεγοβίνη... 14 2.2.1 Ιστορική αναδρομή... 14 2.2.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία... 15 2.2.3 Οικονομικά στοιχεία... 15 2.3 Κροατία... 17 2.3.1 Ιστορική αναδρομή... 17 2.3.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία... 18 2.3.3 Οικονομικά στοιχεία... 18 2.4 Μαυροβούνιο... 19 2.4.1 Ιστορική αναδρομή... 19 2.4.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία... 19 2.4.3 Οικονομικά στοιχεία... 19 2.5 ΠΓΔΜ... 20 2.5.1 Ιστορική αναδρομή... 20 2.5.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία... 20 2.5.3 Οικονομικά στοιχεία... 20 2.6 Σερβία... 23 2.6.1 Ιστορική αναδρομή... 23 2.6.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία... 23 2.6.3 Οικονομικά στοιχεία... 23 2.7 Ρουμανία... 25 2.7.1 Ιστορική αναδρομή... 25 2.7.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία... 26 2.7.3 Οικονομικά στοιχεία... 26 2.8 Βουλγαρία... 30 2.8.1 Ιστορική αναδρομή... 30 2.8.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία... 30 2.8.3 Οικονομικά στοιχεία... 30 Κεφάλαιο 3. ΣΧΕΣΕΙΣ Ε.Ε. ΚΑΙ ΧΩΡΩΝ Ν.Α. ΕΥΡΩΠΗΣ... 33 3.1 Σύμφωνο Σταθερότητας (Stability Pact for the Countries of South-eastern Europe)... 33 3.1.1 Ανάλυση Συμφώνου Σταθερότητας... 33 3.1.2 Η συμμετοχή της Ελλάδας στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης... 37 3

3.2 Κοινοτικά Προγράμματα... 38 3.2.1 Το πρόγραμμα PHARE... 38 3.2.2 Το πρόγραμμα CARDS - Κοινοτική βοήθεια για την ανασυγκρότηση, ανάπτυξη και σταθεροποίηση... 42 3.2.3 Το πρόγραμμα ISPA Προενταξιακό Διαρθρωτικό Μέσο... 44 3.2.4 Το πρόγραμμα IPA (Instrument for pre-accession assistance)... 44 Κεφάλαιο 4: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ Ν.Α. ΕΥΡΩΠΗΣ... 46 4.1 Διμερείς Σχέσεις... 46 4.1.1 Αλβανία... 46 4.1.1.1. Διπλωματικές σχέσεις... 46 4.1.1.2. Πολιτικές σχέσεις... 46 4.1.1.3 Οικονομικές σχέσεις... 47 4.1.2 Βοσνία - Ερζεγοβίνη... 48 4.1.2.1. Διπλωματικές σχέσεις... 48 4.1.2.2 Πολιτικές σχέσεις... 48 4.1.2.3. Οικονομικές Σχέσεις... 49 4.1.2.4. Ελληνική αναπτυξιακή βοήθεια... 49 4.1.3 Κροατία... 50 4.1.3.1. Διπλωματικές σχέσεις... 50 4.1.3.2. Οικονομικές σχέσεις... 50 4.1.4 Μαυροβούνιο... 52 4.1.4.1 Διπλωματικές σχέσεις... 52 4.1.4.2 Οικονομικές σχέσεις... 52 4.1.5 Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας... 52 4.1.5.1. Διπλωματικές Σχέσεις... 52 4.1.5.2. Οικονομικές σχέσεις... 53 4.1.6 Σερβία... 54 4.1.6.1 Διπλωματικές Σχέσεις... 54 4.1.6.2 Οικονομικές σχέσεις... 54 4.1.7 Βουλγαρία... 54 4.1.7.1 Διπλωματικές Σχέσεις... 54 4.1.7.2. Οικονομικές Σχέσεις... 56 4.1.8. Ρουμανία... 57 4.1.8.1 Διπλωματικές σχέσεις... 57 4.1.8.2 Οικονομικές σχέσεις... 57 4.2 Ελληνικό Σχέδιο για την Οικονομική Ανασυγκρότηση των Βαλκανίων - ΕΣΟΑΒ... 57 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 67 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 71 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι τα Βαλκάνια αντιμετωπίζουν διαφόρων ειδών προβλήματα. Παρόλα αυτά σημαντικά βήματα έχουν γίνει για την σταθεροποίηση και ανάπτυξη της περιοχής. Καθοριστικό ρόλο έχουν παίξει στη διαδικασία αυτή η ΕΕ και η Ελλάδα. Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία έχει ως θέμα της «την οικονομική ανασυγκρότηση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, τον ρόλο της Ελλάδας και της ΕΕ». Παραθέτονται οικονομικά στοιχεία των χωρών της περιοχής και αναλύονται οι επιδράσεις από την ευρωπαϊκή τους προοπτική και από την οικονομική βοήθεια της Ελλάδος. Η εργασία αυτή είναι επιμερισμένη σε τέσσερα κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο πραγματεύεται την ένταξη των χωρών αυτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, αναλύονται οι όροι προσχώρησης για τις προς ένταξη χώρες, η πολιτική διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τα οφέλη που προκύπτουν για τα νέα κράτη μέλη. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση της οικονομικής κατάστασης των κρατών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και ειδικότερα, της Αλβανίας, της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, της Κροατίας, του Μαυροβούνιου, της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Για την κάθε μια από αυτές τις χώρες έγινε αρχικά μια παράθεση ιστορικών γεγονότων, έπειτα δίνονται κάποιες γενικές πληροφορίες, όπως ο γεωγραφικός προσδιορισμός της χώρας, και τέλος γίνεται η ανάλυση της οικονομικής τους κατάστασης, με αναλυτική παράθεση οικονομικών δεικτών. Στο τρίτο κεφάλαιο αρχικά γίνεται αναλυτική παρουσίαση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Έπειτα, αναλύονται τα σημαντικότερα και πιο πρόσφατα Κοινοτικά Προγράμματα όπως είναι το PHARE, το CARDS, το ISPA και το IPA. Το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας πραγματεύεται το Σχέδιο για την Ανασυγκρότηση των Βαλκανίων ΕΣΟΑΒ. Αναλυτικότερα, παρουσιάζονται οι δράσεις και τα προγράμματα ανά χώρα. Στην συνέχεια, έχουμε την περιγραφή των σχέσεων της Ελλάδας με κάθε μια από τις χώρες που παρουσιάστηκε στο δεύτερο κεφάλαιο. Τέλος, γίνεται αναφορά όλων των βιβλιογραφικών πηγών, ελληνικών και ξένων, που χρησιμοποιήθηκαν για την εκπόνηση της εργασίας. 5

Κεφάλαιο 1. ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΟΦΕΛΗ 1.1.Ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ανοιχτή σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα που είναι δημοκρατική, διαθέτει την οικονομία της αγοράς και έχει τη διοικητική ικανότητα να αναλάβει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συμμετοχή της στην Ένωση. Αυτό σημαίνει ότι η διεύρυνση είναι μια συνεχής διαδικασία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει σημαντικά βήματα από τότε που τα αρχικά έξι κράτη μέλη της ένωσαν τις δυνάμεις τους για να δημιουργήσουν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα το 1952 1 και την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1958, καλώντας τους λαούς της Ευρώπης «που συμμερίζονται τα ιδεώδη τους να συμμετάσχουν στην προσπάθειά τους». Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη υποδεχτεί στους κόλπους της νέα μέλη έπειτα από διαδοχικά κύματα προσχωρήσεων. Δημιούργησε επίσης ενιαία αγορά, ενιαίο νόμισμα 2 και ενιαίο νομισματικό σύστημα 3. Επίσης, διεύρυνε το οικονομικό και κοινωνικό της πρόγραμμα εργασίας για να συμπεριλάβει θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας. Με κάθε διεύρυνση αυξάνεται όλο και περισσότερο η μεγάλη πολιτιστική και γλωσσική πολυμορφία που αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διεύρυνση του 2004, από 15 σε 25 μέλη, ήταν η μεγαλύτερη στην ιστορία της Ένωσης. Η διεύρυνση αυτή προσέφερε μια ανέλπιστη και άνευ προηγουμένου ευκαιρία να επεκταθεί η σταθερότητα και η ευημερία που απολαμβάνουν οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Μια από τις πρώτες προτεραιότητες της Ένωσης μετά τη διεύρυνση είναι η αύξηση του βιοτικού επιπέδου των χωρών που προσχώρησαν το 2004 (Εσθονία, Λετονία, Κύπρος, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και 1 Η πρώτη μορφή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας που βασίστηκε στο Σχέδιο των Γάλλων Robert Schuman και Jean Monnet (1950) να ενώσουν την ευρωπαϊκή βιομηχανία άνθρακα και χάλυβα σε μια Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Η υπογραφή της ιδρυτικής συνθήκης έγινε στο Παρίσι το 1951 μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Στη συνέχεια το σχήμα μετεξελίχθηκε σε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, όταν τα έξι ιδρυτικά κράτη της EOK (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) υπέγραψαν τη σχετική Συνθήκη της Ρώμης το 1957. 2 Το ευρώ είναι το επίσημο νόμισμα των 12 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (11 αρχικά, 12 μετά την προσχώρηση της Ελλάδας με την Απόφαση 2000/427/EK του Συμβουλίου, Ιούνιος 2000), με σταθερό συντελεστή μετατροπής ως προς τα εθνικά τους νομίσματα που τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1999. 3 Είναι το σημαντικότερο μέσο νομισματικής συνεργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην πορεία προς την Οικονομική και Νομισματική Ένωση, κεντρικό στοιχείο του οποίου είναι η υποχρέωση που ανέλαβαν τα κράτη μέλη (απόφαση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 5.12.1978, συμφωνία Κεντρικών Τραπεζών των κρατών - μελών) να διατηρούν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες των νομισμάτων εντός περιορισμένων περιθωρίων διακύμανσης. 6

Τσεχική Δημοκρατία) στα επίπεδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 4 1.2. Όροι προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η συνθήκη του Μάαστριχτ, που άρχισε να ισχύει το 1993, ορίζει (στο άρθρο 49) ότι μπορεί να υποβάλει αίτηση προσχώρησης στην Ένωση κάθε ευρωπαϊκό κράτος το οποίο σέβεται τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει επί του παρόντος το ενδεχόμενο περαιτέρω διεύρυνσής της στα Δυτικά Βαλκάνια, η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως να συμπεριλάβει τη Βοσνία- Ερζεγοβίνη, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο, την Αλβανία και την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Η Ένωση θεωρεί ότι οι χώρες αυτές θα πρέπει να γίνουν μέλη της ΕΕ μόλις είναι έτοιμες. 5 Οι χώρες που επιθυμούν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και οι τελευταίες που εντάχθηκαν πρόσφατα, όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία, έχουν να αντιμετωπίσουν μια σειρά από συνθήκες, τις οποίες καλούνται να εκπληρώσουν πριν λάβουν την έγκριση για ένταξη. Είναι γεγονός πως η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 επέφερε μια σειρά από σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό της Ευρώπης. Αυτή η συγκυρία έδωσε την ευκαιρία στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες να διευρύνουν την Κοινή Αγορά, εντάσσοντας σε αυτήν τα κράτη που προέκυψαν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς επίσης και τα ανεξάρτητα κράτη που συμμετείχαν στο Ανατολικό Μπλοκ. Το πρόβλημα που προέκυψε ήταν ο διαφορετικός τρόπος λειτουργίας αυτών των οικονομιών και η διαφορετική κοινωνική, οικονομική και πολιτική κουλτούρα που είχαν για πολλά χρόνια. Προκειμένου να προσαρμοστούν στο δυτικό πρότυπο, αυτές οι χώρες έπρεπε να επιφέρουν διάφορες αλλαγές σε όλη τη δομή του δημόσιου και ιδιωτικού τους τομέα, όπως και στους θεσμούς, αλλά και στη συνταγματική δομή του κράτους. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα προσπάθησε να διευθετήσει το θέμα καθιερώνοντας μία ομάδα κριτηρίων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 1993, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη, προκειμένου να αναγκάσει κάθε νέο κράτος, που θα ήθελε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να λειτουργεί με βάση τα εν λόγω κριτήρια. Από την άλλη πλευρά, ήθελε να διασφαλίσει πως 4 http://europa.eu/pol/enlarg/print_overview_el.htm 5 http://europa.eu/pol/enlarg/print_overview_el.htm 7

αυτά τα κριτήρια δε θα υπήρχε κίνδυνος να τροποποιηθούν από νέα κράτη μέλη που δε θα ήταν διατεθειμένα να τα σεβαστούν. Η ένταξη κάθε υποψήφιου κράτους θα πραγματοποιούνταν, αφού εκείνο ικανοποιούσε τις απαιτούμενες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες. Το πρώτο κριτήριο αφορούσε στην εσωτερική δομή των κρατών. Θα έπρεπε να έχουν σταθερούς θεσμούς, ικανούς να εγγυηθούν τη δημοκρατία, την έννομη τάξη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων. Το δεύτερο αφορούσε την ύπαρξη μιας εν λειτουργία οικονομίας της αγοράς, καθώς επίσης και την ικανότητα να διαχειριστεί την πίεση του ανταγωνισμού και των δυνάμεων της αγοράς μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό το συγκεκριμένο κριτήριο ήταν και το πιο δύσκολο να εκπληρωθεί από τα κράτη, πρώην μέλη, του Ανατολικού Μπλοκ, των οποίων οι οικονομίες λειτουργούσαν με βάση τις αρχές του σοσιαλισμού. Το πέρασμα από το ένα σύστημα στο άλλο σήμαινε πως ολόκληρο το κράτος θα έπρεπε να ξαναχτιστεί σε καινούργια και τελείως διαφορετικά θεμέλια. Ο ανταγωνισμός σε ένα περιβάλλον που κυριαρχείται από τον καπιταλισμό, που σημαίνει νέοι κανόνες στο οικονομικό παιχνίδι, ήταν μια νέα πραγματικότητα μέσα στην οποία αυτά τα κράτη έπρεπε να υπάρξουν. Το τρίτο ήταν ένα συνηθισμένο κριτήριο, το οποίο τίθεται σχεδόν από κάθε οργανισμό. Το υποψήφιο κράτος θα πρέπει να έχει την ικανότητα να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του ως μέλος, συμπεριλαμβανομένης και της υιοθέτησης των σκοπών της πολιτικής, οικονομικής, και νομισματικής ένωσης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης, το Δεκέμβριο του 1995, δέχθηκε πως κάθε υποψήφιο κράτος μέλος έπρεπε να ρυθμίσει τις διοικητικές του δομές προκειμένου να μπορεί, όχι μόνο να μεταφέρει την κοινοτική νομοθεσία σε εθνικό επίπεδο, αλλά και να εξασφαλίζει την αποτελεσματική εφαρμογή της. Για την εφαρμογή αυτού του κριτηρίου τα υποψήφια κράτη έπρεπε να οργανώσουν ξανά τις διοικητικές και δικαστικές δομές τους, ακόμα και αν αυτό σήμαινε την τροποποίηση των συνταγμάτων τους. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ελσίνκι, το 1999, δέχθηκε πως κάθε υποψήφιο κράτος θα έπρεπε να υιοθετήσει τους στόχους και τις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτά καθορίζονται από τις συνθήκες και να επιλύσει τις συνοριακές διαφορές με τους γείτονές του. 6 1.3 Η πολιτική της διεύρυνσης Η εμπειρία από τις προηγούμενες διευρύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέδειξε πόσο 6 http://www.webport.gr/gr/modules.php?name=news&file=article&sid=90 8

ομαλά εξελίσσεται η διαδικασία ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, οι μεγάλες αλλαγές αποτελούν συχνά πηγή ανησυχίας και η διεύρυνση του 2004 δεν ήταν εξαίρεση. Το μέγεθος της διεύρυνσης και μόνο προκάλεσε ερωτήματα στους πολίτες των παλαιών και νέων κρατών μελών σχετικά με τον αντίκτυπο που αυτή θα μπορούσε να έχει στη ζωή τους και στην εργασία τους. Στις 15 παλαιές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρχαν φόβοι για μεγαλύτερο κύμα μεταναστεύσεων ή και για αθρόα εισροή φθηνού εργατικού δυναμικού. Οι πολίτες των νέων κρατών μελών ανησύχησαν για την εξαγορά τοπικών εταιρειών από αλλοδαπούς και για τον αντίκτυπο στην τοπική οικονομία και στις τοπικές επιχειρήσεις. Οι περισσότεροι από αυτούς τους φόβους αποδείχθηκαν αβάσιμοι. Όμως οι πολίτες των παλαιών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξακολούθησαν να ανησυχούν για το μέγεθος και τις επιπτώσεις της διεύρυνσης, και αυτό συνετέλεσε στην αρνητική ψήφο για το σχέδιο συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες το 2005 7. Προτού ακόμη προσχωρήσουν στην Ένωση η Βουλγαρία και η Ρουμανία, άρχισαν επίσημα οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με δύο άλλες υποψήφιες χώρες, την Τουρκία και την Κροατία (τον Οκτώβριο του 2005). Ενώ οι διαπραγματεύσεις με την Κροατία μπορεί να ολοκληρωθούν εντός ολίγων ετών, οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία προβλέπεται να διαρκέσουν πολύ περισσότερο. Τον Δεκέμβριο του 2005, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έκαναν επίσημα δεκτή την αίτηση προσχώρησης που υπέβαλε η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας τον Μάρτιο του 2004, μολονότι δεν καθόρισαν ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. 8 1.3.1 Οφέλη που προκύπτουν από τη διεύρυνση Ο οικονομικός αντίκτυπος της διεύρυνσης μπορεί να είναι σημαντικός, δεδομένου ότι μια μεγαλύτερη και πιο ολοκληρωμένη αγορά δίνει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη τόσο των νέων όσο και των παλαιών κρατών μελών. Τα νέα κράτη μέλη ωφελούνται από τις επενδύσεις επιχειρήσεων που εδρεύουν στη Δυτική Ευρώπη και από τη χρηματοδότηση της περιφερειακής 7 http://europa.eu/pol/printall_el.htm 8 http://www.mfa.gr/www.mfa.gr/articles/el-gr/071206_s1324.htm 9

και κοινωνικής τους ανάπτυξης από τους πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις των παλαιών κρατών μελών διαθέτουν τώρα μεγαλύτερες αγορές για τα προϊόντα τους. Τέσσερα χρόνια μετά την προσχώρησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οικονομίες των χωρών που προσχώρησαν το 2004 αναπτύσσονται με ταχύτερο ρυθμό από τις οικονομίες των υπολοίπων. Η εξέλιξη αυτή αυξάνει την ευημερία των νέων κρατών μελών και συμβάλλει στη μείωση των διαφορών των συνθηκών διαβίωσης σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, η ταχύτερη ανάπτυξη των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης ενισχύει τις εξαγωγικές και επενδυτικές δυνατότητες από την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση, δεδομένου ότι αυξάνεται η αγοραστική τους δύναμη. Ένας από τους κύριους στόχους όλων των νέων μελών είναι η ανάληψη ευθύνης για τη διασφάλιση των ανατολικών συνόρων τους, τα οποία αποτελούν πλέον τα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης. Η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη διατήρηση ανοιχτών εσωτερικών συνόρων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ένωση παρέχει σημαντική βοήθεια, τόσο υλική όσο και υπό μορφή τεχνικής υποστήριξης και συμβουλών, ώστε οι συνοριακοί έλεγχοι στα νέα κράτη μέλη να ανταποκρίνονται στα Κοινοτικά πρότυπα. 9 Ας αναφερθούμε όμως πιο συγκεκριμένα στα οφέλη που προκύπτουν από την ένταξη της κάθε χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στο τι έχει καταφέρει μέχρι σήμερα η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση ως οργανισμός. Η Ένωση, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, έχει δημιουργήσει μια ενιαία αγορά που επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών, των υπηρεσιών, των κεφαλαίων και των προσώπων και ενισχύεται από την εφαρμογή της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Ασκεί πολιτικές που αλληλοενισχύονται, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ανταγωνιστικότητας, της απασχόλησης, της κοινωνικής προόδου και ενός βιώσιμου περιβάλλοντος. Το σύστημα που εφαρμόζει η Ένωση κατέστησε δυνατό αυτή η οικονομική ολοκλήρωση να επιφέρει βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των ευρωπαίων πολιτών, ιδίως στα λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη μέλη. Υπό αυτή την έννοια, η Ένωση έδωσε έμφαση σε ισχυρές θεσμικές δομές, στη μεταξύ τους διάδραση, στη συμμετοχή των συντελεστών μέσω του ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου, στα θεμελιώδη πρότυπα εργασίας όπως η έλλειψη διακρίσεων στην απασχόληση και η ισότητα ανδρών και γυναικών, στα 9 http://europa.eu/pol/enlarge/print_overview_el.htm 10

ελάχιστα πρότυπα στους τομείς της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία και στις συνθήκες εργασίας, σε ισχυρά εθνικά συστήματα κοινωνικής προστασίας, στην επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο, στην ποιότητα της απασχόλησης και, γενικότερα, στο σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. 10 Ένας άλλος τομέας είναι το περιβάλλον, ένας τομέας που μας απασχολεί όλους και είμαστε όλοι υπεύθυνοι για την προστασία του. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, η Ευρώπη ανέλαβε σταθερή δέσμευση όσον αφορά το περιβάλλον: η προστασία της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα και των υδάτων, η διατήρηση των φυσικών πόρων και της βιοποικιλότητας, η διαχείριση των αποβλήτων και των δραστηριοτήτων που έχουν δυσμενείς επιπτώσεις συγκαταλέγονται μεταξύ των πεδίων της ευρωπαϊκής δράσης, τόσο σε επίπεδο κρατών μελών όσο και στον διεθνή χώρο. Στόχος της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής, που βασίζεται στο άρθρο 174 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, είναι η εξασφάλιση της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, ανεξαρτήτως του εάν πρόκειται για διορθωτικά μέτρα με σκοπό την αντιμετώπιση συγκεκριμένων περιβαλλοντικών προβλημάτων ή για μέτρα που καλύπτουν περισσότερους τομείς ή ενσωματώνονται σε άλλους τομείς άσκησης πολιτικής. 11 10 http://europa.eu/scadplus/leg/el/cha/c11913.htm 11 http://europa.eu/scadplus/leg/el/s15000.htm 11

Κεφάλαιο 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ Ν.Α. ΕΥΡΩΠΗΣ 2.1 Αλβανία 12 2.1.1 Ιστορική αναδρομή Η Αλβανία διακήρυξε την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική αυτοκρατορία το 1912, αλλά κυριεύτηκε πάλι από την Ιταλία το 1939. Το 1944 οι Παρτιζάνοι κομμουνιστές έγιναν κυρίαρχοι της χώρας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 έπεσε το κομμουνιστικό καθεστώς και εγκαθιδρύθηκε μια πολυκομματική δημοκρατία. Η μετάβαση στην δημοκρατία έκρυβε εκπλήξεις αφού οι κυβερνήσεις έπρεπε να αντιμετωπίσουν το υψηλό ποσοστό ανεργίας, την διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα αλλά και τις εκάστοτε αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις. Οι πρώτες εκλογές έγιναν το 1991, γεγονός που σηματοδότησε την αρχή της λειτουργίας του κράτους υπό το πλαίσιο ενός δημοκρατικού καθεστώτος. Παρόλο που η οικονομία της χώρας διαγράφει μια θετική πορεία, η Αλβανία συνεχίζει να θεωρείται μια από τις πιο φτωχές χώρες της Ευρώπης με σημαντικά προβλήματα σε θέματα υποδομών. 2.1.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία Η Αλβανία συνορεύει νότια με την Ελλάδα, βόρεια με το Μαυροβούνιο, δυτικά με την Αδριατική θάλασσα και το Ιόνιο πέλαγος και ανατολικά με την ΠΓΔΜ. Η συνολική έκταση της χώρας είναι 28.748 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός ανέρχεται στα 3.619.778κάτοικοι. 2.1.3 Οικονομικά στοιχεία Κατά την δεκαετία του 90, η οικονομία της χώρας χαρακτηριζόταν από αστάθεια ανάλογη της πολιτικής αστάθειας που επικρατούσε στο εσωτερικό της χώρας. Μετά το 1997 και χάρη στην εφαρμογή διαδικασιών για την αναδιάρθρωση της, η οικονομία της Αλβανίας ακμάζει με ταχύτατους ρυθμούς. Η Αλβανία κάνει σημαντικά βήματα για την μετάβαση σε μια πιο μοντέρνα ελεύθερη αγορά. Οι κυβερνητικές δυνάμεις έχουν λάβει μέτρα για την πάταξη του εγκλήματος και της παραοικονομίας και οι προσπάθειες τους έχουν επικεντρωθεί στην προσπάθεια προσέλκυσης ξένων επενδύσεων. Η οικονομία ενισχύεται από εμβάσματα της 12 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html 12

τάξεως των $600 με $800 εκατομμύρια ετησίως που προέρχονται από μετανάστες που μένουν κυρίως στην Ελλάδα και την Ιταλία. Η έλλειψη σύγχρονου εξοπλισμού και τα μη ξεκάθαρα ιδιοκτησιακά δικαιώματα αποτελούν εμπόδια για την ανάπτυξη της γεωργίας. Αν συνυπολογίσουμε ότι τα έσοδα από την γεωργία αντιστοιχούν περίπου στο ένα πέμπτο του ΑΕΠ, κατανοούμε πόσο επιτακτική κρίνεται η ενίσχυση αυτού του παραγωγικού τομέα. Τα περιορισμένα ενεργειακά αποθέματα και οι ανεπαρκείς υποδομές συμβάλλουν στο περιορισμένο επιχειρησιακό περιβάλλον της χώρας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών δεικτών της οικονομίας της Αλβανίας, στην πλειονότητα των οποίων αποτυπώνεται η ανοδική πορεία της οικονομίας της χώρας. Αρχικά, στο παρακάτω διάγραμμα θα παρουσιάσουμε την ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ για την χρονική περίοδο 1990 έως 2005. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1 Ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ της Αλβανίας για την χρονική περίοδο 1990 έως 2005 Ποσοστιαία μεταβολή ΑΕΠ Αλβανίας 15,0% 10,0% 5,0% 9,6% 9,4% 8,9% 9,1% 7,9% 7,3% 7,8% 6,5% 4,7% 6,0% 6,0% 6,1% 0,0% -5,0% -10,0% 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005-9,6% -7,2% -7,0% -15,0% -20,0% -25,0% -30,0% -27,5% Πηγή: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html 13

Παρατηρούμε ότι για την δεκαετία του 90, οι διακυμάνσεις του ΑΕΠ ήταν τεράστιες από έτος σε έτος ενώ η δεκαετία που διανύουμε τώρα χαρακτηρίζεται από σταθερότητα. Η χώρα κινείται με ρυθμούς ανάπτυξης 5%. Το κατά κεφαλή ετήσιο εισόδημα παρουσιάζει αυξητική πορεία αφού το 2003 κυμαίνονταν στα 1.600$ ενώ το 2007 έφθασε στα 5.500$. Το επίσημο ποσοστό ανεργίας της χώρας για το 2007 ήταν 13%, το οποίο όμως σε ανεπίσημες καταγραφές φαίνεται να ξεπερνά το 30%. Ο πληθωρισμός διαγράφει μια σταθερή πορεία αφού το 2003 ήταν 3,3%, το 2006 ήταν 3% και την περσινή χρονιά διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα. Η προστιθέμενη αξία από την γεωργία ήταν το 21.7% επί του συνολικού ΑΕΠ, από την βιομηχανία το 20.3% ενώ από τις υπηρεσίες το 58%. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η οικονομία της χώρας στηρίζεται στον τομέα των υπηρεσιών. Τέλος, ένα από τα κεντρικά φαινόμενα της αλβανικής οικονομίας είναι η αύξηση του δανεισμού. Τα δάνεια, σε ποσοστό του ΑΕΠ, αυξήθηκαν από 6,1% που ήταν στο τέλος του 2002, στο 9% το 2004 και στο 14,8% το 2005. Αξιοσημείωτο για την οικονομία της χώρας είναι ότι παρόλο που η Αλβανία έχει κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου αυτά δεν εξάγονται, λόγω περιορισμένης διασύνδεσης με δίκτυα γειτονικών χωρών, αλλά χρησιμοποιούνται μόνο για την εγχώρια κατανάλωση. Γίνεται κατανοητή η ανάγκη για επενδύσεις στις υποδομές για την διασύνδεση του δικτύου της Αλβανίας με γειτονικές χώρες. 2.2 Βοσνία Ερζεγοβίνη 13 2.2.1 Ιστορική αναδρομή Η διακήρυξη της αυτονομίας της Βοσνίας Ερζεγοβίνης που έγινε το 1991 άνοιξε τον δρόμο για την ανεξαρτητοποίηση της από την πρώην Γιουγκοσλαβία τον Μάιο του 1992. Η πλήρης αυτονομία της επισημοποιήθηκε με την Dayton Peace Agreement 14 όπου προσδιορίστηκαν τα σύνορα της χώρας. Η Βοσνία Ερζεγοβίνη, αν και πέρασε σε μια νέα εποχή μετά την διακήρυξη της 13 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html 14 Η Dayton Peace Agreement για την Ειρήνη στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, γνωστή και ως η συμφωνία του Ντέιτον, είναι η ειρηνευτική συμφωνία που επετεύχθη στο Wright-Patterson Air Force Base κοντά στο Ντέιτον, Οχάιο, το Νοέμβριο του 1995, και επίσημα υπεγράφη στο Παρίσι στις 14 Δεκεμβρίου 1995. Αυτή η συμφωνία έθεσε τη λήξη του πολέμου στη Βοσνία, μία από τις ένοπλες συγκρούσεις στην πρώην Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. 14

αυτονομίας της, είχε να αντιμετωπίσει ποικίλα εσωτερικά προβλήματα. Ο πόλεμος που ξέσπασε μεταξύ Σέρβων, Κροατών και Βοσνίων για εδαφικά δικαιώματα ήταν το σημαντικότερο πρόβλημα. Αν και η ανεξαρτησία της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης αναγνωρίστηκε διεθνώς, οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν. Τον Ιούνιο του 1993 το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών προώθησε τη λύση δημιουργίας έξι «ασφαλών περιοχών» για τους Βόσνιους Μουσουλμάνους. Το Μάρτιο του 1994 τερματίστηκαν οι συγκρούσεις μεταξύ των Κροατών και των Βόσνιων μουσουλμάνων, όταν συμφωνήθηκε να δημιουργήσουν μια κοινή ομοσπονδία. 2.2.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία Η χώρα συνορεύει με την Αδριατική θάλασσα και την Κροατία. Η συνολική της έκταση είναι 51.129 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός της καταγράφηκε το 2007 ίσως με 4.552.198, δηλαδή περίπου 89 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. 2.2.3 Οικονομικά στοιχεία 15 Η Βοσνία - Ερζεγοβίνη είναι μια από τις πιο φτωχές χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η οικονομία της βασίζεται στον τομέα των υπηρεσιών αφού για το 2006 η συμβολή του συγκεκριμένου τομέα στο ΑΕΠ της χώρας έφτασε στο 66%, με την γεωργία και την βιομηχανία να συνεισφέρουν κατά 10,2% και 23.9% αντίστοιχα. Ο ιδιωτικός τομέας εξελίσσεται και οι ξένες επενδύσεις αυξάνονται. Ενδεικτικό στοιχείο για την ασταθή πορεία της οικονομίας της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης είναι η πορεία του πληθωρισμού που παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα. 15 Statistical agency of Bosnia and Herzegovina and http:/www.fipa.gov.ba Foreign Investment Promotion Agency Of Bosnia and Herzegovina]Statistics 15

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2 Πορεία Πληθωρισμού για την Βοσνία - Ερζεγοβίνη Πληθωρισμός Βοσνίας-Ερζεγοβίνης 8,00% 6,00% 4,00% 3,50% 4,40% 3,00% 2,00% 0,00% 0,90% 1,10% 2003 2004 2005 2006 2007 Πηγή: Statistical agency of Bosnia and Herzegovina and http:/www.fipa.gov.ba Foreign Investment Promotion Agency Of Bosnia and Herzegovina]Statistics Οι ρυθμοί ανάπτυξης για το 2006 ήταν 6,2% ενώ για το 2007 8,5%. Η ανεργία για το 2007 έφτασε στο 28% και όπως και οι υπόλοιπες χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης ο τομέας των υπηρεσιών είναι πιο ανεπτυγμένος. Το παρακάτω διάγραμμα αποτυπώνει την προσφορά των κλάδων στο ΑΕΠ. 16

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3 Σύνθεση ΑΕΠ κατά κλάδους Σύνθεση ΑΕΠ της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης κατά κλάδους 14% 55% 31% Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Πηγή: Statistical agency of Bosnia and Herzegovina and http:/www.fipa.gov.ba Foreign Investment Promotion Agency Of Bosnia and Herzegovina]Statistics Τα αποτελέσματα των Βοσνιακών Κοινοβουλευτικών και Προεδρικών εκλογών δείχνουν ότι έρχονται δύσκολοι, πολιτικά, καιροί για τη χώρα. Η συνταγματική δομή θα είναι στο προσκήνιο τους ερχόμενους μήνες. Εξαιτίας αυτών των γεγονότων, πολλοί πιστεύουν ότι οι μεταρρυθμίσεις την περίοδο 2006-2010 δε γίνονται με την ταχύτητα που γίνονταν το 2002-2006, τουλάχιστον αρχικά, με τα συνταγματικά ζητήματα να είναι μόνιμα στο προσκήνιο, ειδικά εάν σκεφτούμε το θέμα της ανεξαρτησίας του Κοσσόβου. Οι μεταρρυθμίσεις στον οικονομικό και επιχειρηματικό τομέα, που είναι απαραίτητες για την προσέλκυση ξένου κεφαλαίου, μάλλον θα καθυστερήσουν για τους παραπάνω λόγους. 2.3 Κροατία 16 2.3.1 Ιστορική αναδρομή Η περιοχή που σήμερα αποτελεί το κράτος της Κροατίας ανήκε στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία μέχρι το τέλος του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1918, Σέρβοι, Κροάτες και Σλοβένοι ήταν οι βασικές εθνικές ομάδες που αποτελούσαν την Γιουγκοσλαβία. Η 16 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hr.html 17

Γιουγκοσλαβία έγινε ένα ισχυρό ομοσπονδιακό ανεξάρτητο κομμουνιστικό κράτος υπό την ηγεσία του Τίτο. Παρόλο που η Κροατία κήρυξε την ανεξαρτησία της από την Γιουγκοσλαβία το 1991, χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια ώστε και πρακτικά η χώρα να ανεξαρτητοποιηθεί. 2.3.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία Η Κροατία συνορεύει με την Αδριατική Θάλασσα και βρίσκεται μεταξύ της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και της Σλοβενίας. Η συνολική έκταση του κράτους είναι 56,542 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο συνολικός πληθυσμός της φτάνει τους 4,493,312 κατοίκους, άρα μια αναλογία 79 κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. 2.3.3 Οικονομικά στοιχεία Πρόκειται για ένα από τα πιο πλούσια κράτη που δημιουργήθηκαν μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας. Η οικονομία της χώρας κατά την χρονική περίοδο 1991 έως 1995 δέχθηκε ένα τεράστιο πλήγμα και η χώρα έχασε τα κύματα επενδύσεων από την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη λόγω της πτώσης του τείχους του Βερολίνου. Από το 2000 η οικονομία της χώρας δείχνει ανοδική πορεία με μέτριους αλλά σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης μεταξύ του 4% και 6%. Ο πληθωρισμός αυξήθηκε το 2007 στο 5,5% (το 2006 ήταν 4,8%), ενώ το ΑΕΠ για το πρώτο εξάμηνο του 2008 αναμένεται να παρουσιάσει μια μείωση από την περυσινή χρονιά της τάξεως του 16,36% (το ΑΕΠ για το 2007 υπολογίστηκε στα 275,5 δις). Σημαντικό πρόβλημα αποτελούν οι υψηλοί δείκτες ανεργίας. Τα ποσοστά ανεργίας είναι πολύ υψηλά στην ανατολική Κροατία φτάνοντας σχεδόν το 20% σε ορισμένες περιοχές, ενώ σχετικά χαμηλά στα βορειοδυτικά όπου τα ποσοστά είναι μεταξύ 3 και 7%. Γενικότερα, η ανεργία, αν και είναι στο 18%, παρουσιάζει μείωση κατά 5% την τελευταία επταετία. Ο ιδιωτικός τομέας δεν παρουσιάζει αξιοσημείωτη ανάπτυξη αφού οι προσπάθειες για ιδιωτικοποιήσεις δεν ευδοκιμούν λόγω των κυβερνητικών αντιδράσεων και ο τουρισμός δεν συμβάλλει αρκετά στον κρατικό προϋπολογισμό. Το εμπόριο έχει αρχίσει τελικά να παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομική απόδοση της Κροατίας. Το 2007 η Κροατία εξήγαγε προϊόντα συνολικής αξίας 12,84 δισ. δολάρια (24,7 δισ. ευρώ συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών). Αν και οι μακροοικονομικοί δείκτες είναι ενθαρρυντικοί, η έλλειψη διαρθρωτικών θεσμικών αλλαγών αποτελεί τροχοπέδη για την περαιτέρω οικονομική ευημερία του κράτους. Η εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης κρίνεται επιτακτική για να βγει η χώρα από το τέλμα του 18

συντηρητισμού. Η προοπτική ένταξης της στην ΕΕ αναμένεται να δημιουργήσει σοβαρές θετικές οικονομικές τάσεις, υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και άνθηση των επενδύσεων με την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων. 2.4 Μαυροβούνιο 17 2.4.1 Ιστορική αναδρομή Μετά την λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, το Μαυροβούνιο αφομοιώθηκε από το βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων που το 1929 ονομάστηκε το βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας. Στο τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου μετονομάστηκε σε Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Όταν αυτή διαλύθηκε το 1992, το Μαυροβούνιο συνασπίστηκε με την Σερβία, αρχικά σαν Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας και μετά από το 2003 με έναν πιο χαλαρό δεσμό, ως Σερβία και Μαυροβούνιο. Τον Μάιο του 2006 επικαλέστηκε το δικαίωμα του να διεξάγει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του. Αφού οι ψήφοι υπέρ ανήλθαν πάνω από το 55%, το Μαυροβούνιο διακήρυξε την ανεξαρτησία του στις 3 Ιουνίου του 2006. 2.4.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία Η χώρα βρίσκεται μεταξύ της Αδριατικής Θάλασσας και της Σερβίας. Η συνολική έκταση της χώρας είναι μόλις 14,026 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο συνολικός της πληθυσμός 678,177, στοιχεία που μεταφράζονται σε 48 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. 2.4.3 Οικονομικά στοιχεία Η ιδιαιτερότητα του Μαυροβούνιου έγκειται στο γεγονός ότι, λόγω της σύντομης λειτουργίας του ως ανεξάρτητο κράτος, μόλις το 2006 απέκτησε την Κεντρική του Τράπεζα και άρχισε να διαχειρίζεται αυτόνομα την οικονομία του. Κατά την ίδια χρονική περίοδο όπου κατέρρευσε το ενιαίο κράτος της Σερβίας και του Μαυροβούνιου, έδωσε το παρόν σε Διεθνείς Οικονομικούς Οργανισμούς, όπως της Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης. Τον Ιανουάριο του 2007, το Μαυροβούνιο έγινε μέλος της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (IMF). Η ανεργία είναι το κύριο οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Το Μαυροβούνιο 17 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mj.html 19

ιδιωτικοποίησε την βιομηχανία του αλουμινίου που αποτελεί την πιο κερδοφόρα βιομηχανία. Επιπλέον, έχει αρχίσει να προσελκύει ξένες άμεσες επενδύσεις στον τομέα του τουρισμού. 2.5 ΠΓΔΜ 18 2.5.1 Ιστορική αναδρομή Η ΠΓΔΜ κέρδισε την ανεξαρτησία της ειρηνικά από την Γιουγκοσλαβία το 1991, αν και λόγω των αντιδράσεων της ελληνικής κυβέρνησης για την χρήση του ονόματος «Μακεδονία», η διεθνής αναγνώριση του κράτους έχει καθυστερήσει. Οι Η.Π.Α. όπως και άλλες χώρες αναγνωρίζουν το κράτος ως Δημοκρατία της Μακεδονίας αν και οι διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα για την επίλυση του προβλήματος δεν έχουν τελειώσει. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι το 2001 η αλβανική μειονότητα της ΠΓΔΜ επαναστάτησε λόγω των πολιτικών και οικονομικών αδικιών που βίωνε, γεγονός που υποδηλώνει τα προβλήματα των μειονοτήτων εντός της επικράτειας της ΠΓΔΜ. Έτσι η χώρα οδηγήθηκε στην υπογραφή του Framework Agreement 19, το οποίο άνοιξε μια νέα εποχή τόσο στην αναγνώριση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων όσο και στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. 2.5.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία Η χώρα βρίσκεται βόρεια της Ελλάδας και καλύπτει μια έκταση των 25,333 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Ο συνολικός πληθυσμός της ΠΓΔΜ είναι 2,055,915, γεγονός που αντιστοιχεί σε 81 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. 2.5.3 Οικονομικά στοιχεία Παρά το μικρό μέγεθος της ΠΓΔΜ και τις οικονομικές δυσχέρειες που αντιμετωπίζει, η νέα κυβέρνηση της χώρας που ανέλαβε την εξουσία τον Σεπτέμβριο του 2006, δεσμεύθηκε για την ολοκλήρωση των αναγκαίων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στη δημόσια διοίκηση, υγεία, πρόνοια και σε άλλους τομείς. Η παρουσία πολλών πολυεθνικών εταιρειών (κυρίως ελληνικών, ουγγρικών, γερμανικών και αμερικάνικων συμφερόντων) συνηγορεί προς την κατεύθυνση της ταχείας εφαρμογής διεθνών επιχειρηματικών πρακτικών στην χώρα. 18 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mk.html 19 http://www.amnesty.org/en/library/asset/eur65/005/2001/en/dom-eur650052001en.pdf 20

Μετά την ανεξαρτητοποίηση της και μέχρι το 2001, η χώρα γνώρισε μεγάλους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, που διεκόπησαν με την εθνοτική κρίση του 2001. Με την υπογραφή της συμφωνίας της Αχρίδας 20 τον Σεπτέμβριο του 2001, η χώρα επανήλθε στην ομαλότητα. Μετά τις εκλογές του 2006, η νέα κυβέρνηση δεσμεύθηκε για την επιτάχυνση της ανάπτυξης από 3,2% το 2006 σε 5,5% για το 2008, γεγονός που φαίνεται να πραγματοποιείται σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία. Αποτυπώνεται και στο παρακάτω διάγραμμα όπου παρουσιάζεται η ανοδική πορεία του ΑΕΠ. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4 Διαχρονική Μεταβολή του ΑΕΠ της ΠΓΔΜ Διαχρονική μεταβολή του ΑΕΠ 6,00% 4,00% 4,60% 3,20% 3,60% 4,60% 2,00% 2,60% 3,20% 0,00% 0,90% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007-2,00% -4,00% -4,50% -6,00% Πηγή: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mk.html 20 H συμφωνία της Αχρίδας αποτελεί μια ιστορική καμπή στην εξέλιξη του ανεξάρτητου κράτους των Σκοπίων, καθώς οδήγησε στην αλλοίωση της εσωτερικής του φυσιογνωμίας. Η ένοπλη εξέγερση των Αλβανών στην ΠΓΔΜ το 2001 δεν έχει ακόμα διαλευκανθεί πλήρως, ωστόσο δύο γεγονότα είναι αναμφισβήτητα: ότι η σύγκρουση Σλαβομακεδόνων και Αλβανών το 2001 στην ΠΓΔΜ ήταν αντανάκλαση της δυναμικής του ζητήματος του Κοσόβου μετά το 1999 και ότι Αμερικανικοί παράγοντες ενεπλάκησαν στην κρίση για την προώθηση μιας πολιτικής συμφωνίας με την οποία οι Αλβανοί θα αναγορεύονταν σε συνταγματικό έθνος στην ΠΓΔΜ. Η συμφωνία της Αχρίδας υπογράφτηκε τελικά στις 13 Αυγούστου 2001. Η συμφωνία προέβλεπε αλλαγή του προοιμίου του συντάγματος, στο οποίο αναφερόταν ότι η «Δημοκρατία της Μακεδονίας» είναι το κράτος του Μακεδονικού λαού, χρήση της αλβανικής γλώσσας στο Κοινοβούλιο, ισοτιμία της Αλβανικής γλώσσας στους δήμους που οι Αλβανοί αποτελούν το 20%, ανάλογη με την πληθυσμιακή τους δύναμη εκπροσώπηση των Αλβανών στη διοίκηση και την αστυνομία, χορήγηση περισσοτέρων αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση, ένα είδος αποκέντρωσης, ισοτιμία της Μακεδονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με την Καθολική Εκκλησία και την Ισλαμική Ένωση, χορήγηση οικονομικής βοήθειας από τη Συνδιάσκεψη των Δωρητριών Χωρών για την αποκατάσταση των ζημιών στη διάρκεια του πολέμου. Η συμφωνία ήταν μια πολιτική νίκη των Αλβανών που αναγορεύτηκαν σε συνταγματικό έθνος. 21

Επίσης, παρακάτω παρουσιάζεται η σύνθεση του ΑΕΠ κατά κλάδους. Όπως και οι υπόλοιπες χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης, έτσι και η ΠΓΔΜ έχει αναπτυγμένο τον τομέα των υπηρεσιών. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5 Διαγραμματική απεικόνιση συνεισφοράς κλάδων στο ΑΕΠ της ΠΓΔΜ Σύνθεση ΑΕΠ της ΠΓΔΜ κατά κλάδους 32% 9% 59% Υπ ηρεσίες Γεωργία Βιομηχανία Πηγή: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mk.html Το πρόβλημα που ταλανίζει όμως την χώρα, είναι τα υψηλά ποσοστά ανεργίας. Το 2007 η ανεργία έφτασε στο 35,9%, το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των χωρών της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ο πληθωρισμός αν και έκανε ένα άλμα το 2000 με ποσοστό 6,1%, στις μέρες μας κυμαίνεται στο 3,5%, ενώ οι άμεσες ξένες επενδύσεις αυξήθηκαν σημαντικά λόγω της εξαγοράς της εταιρείας ηλεκτρισμού ESM από την αυστριακή ENV. Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η επιρροή της Ελλάδας στην οικονομία της ΠΓΔΜ. Η Ελλάδα έμπρακτα εξέφρασε την αντίθεση της με την χρήση του ονόματος «Μακεδονία» από την ΠΓΔΜ, επιβάλλοντας μερικό εμπορικό αποκλεισμό προς την χώρα. Αυτό το μπλοκάρισμα, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις του ΟΗΕ για τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, κόστισε στην οικονομία περίπου $ 2 δις μέχρι το τέλος του 1994. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώθηκε από $ 1800 σε λιγότερο από $ 760 λόγω των κυρώσεων και τον ελληνικό αποκλεισμό. Μετά τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα σταμάτησε το εμπάργκο τον Οκτώβριο του 1995. 22

2.6 Σερβία 21 2.6.1 Ιστορική αναδρομή Η πορεία της Σερβίας κατά την τελευταία εικοσαετία ήταν ταραχώδης. Στην προσπάθεια του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, τότε πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας, να πραγματοποιήσει το όνειρο του για μια ενωμένη Γιουγκοσλαβία με ηγέτη αυτόν, οδήγησε την περιοχή των Βαλκανίων σε ένα τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό τέλμα. Στις 5 Αυγούστου 1995 η εξοπλισμένη κατά την διάρκεια της 4ετούς ανακωχής (1991-1995) Κροατία επιτίθεται κατά των Σέρβων της Κράινας, παραβιάζοντας την, υπό την προστασία του ΟΗΕ, ισχύουσα από το 1991, εκεχειρία. Στις 30 Αυγούστου 1995 το ΝΑΤΟ εγκαταλείπει και τυπικώς την ουδετερότητα και βομβαρδίζει τους Σέρβους της Βοσνίας, οι οποίοι αντιμετωπίζουν ταυτοχρόνως τις επιθέσεις Κροατών και Βοσνίων. Ο Μιλόσεβιτς συμμαχεί με τους Δυτικούς, επιβάλλοντας εμπάργκο στην Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας. Το ΝΑΤΟ αρνείται να συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις για το μέλλον της πατρίδος τους οι ηγέτες των Σερβοβοσνίων και αντί αυτών καλείται ο Μιλόσεβιτς. Στις 14 Δεκεμβρίου 1995 υπογράφει την συμφωνία του Dayton, με την οποία λήγει, μία από τις ένοπλες συγκρούσεις στην πρώην Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Στις 24 Μαρτίου 1999 το ΝΑΤΟ επεμβαίνει στο πλευρό των Αλβανών του Κοσσόβου με βομβαρδισμούς σε όλη την Σερβία- Μαυροβούνιο. Στις 24 Σεπτεμβρίου 2000 ο Μιλόσεβιτς ηττάται στις πρόωρες εκλογές από τον μετριοπαθή εθνικιστή Καθηγητή Κοστουνίτσα. 2.6.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία Η χώρα συνορεύει με την ΠΓΔΜ και την Ουγγαρία. Ο συνολικός της πληθυσμός είναι 10.150.265 και η συνολική της έκταση 77.474, γεγονός που μεταφράζεται σε 131 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. 2.6.3 Οικονομικά στοιχεία Η διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, οι πολεμικές συγκρούσεις που ακολούθησαν, οι κυρώσεις της διεθνούς κοινότητας, η κάθετη πτώση της παραγωγής και η απώλεια των αγορών είχαν ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της οικονομίας. Το 1994 το Α.Ε.Π. αντιπροσώπευε μόλις 21 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rb.html 23

το 44% του επιπέδου 1990. Τον Ιανουάριο 1994 εφαρμόσθηκε το πρώτο σταθεροποιητικό πρόγραμμα με θετικά αποτελέσματα στο πεδίο της μείωσης του πληθωρισμού και της αύξησης του Α.Ε.Π. Η κρίση όμως στο Κόσσοβο (1999) προκάλεσε για δεύτερη φορά σοβαρά προβλήματα. Η έξοδος της χώρας από την πολιτική και οικονομική απομόνωση, μετά τις εκλογές του 2000, η επανένταξή της στις διεθνείς πολιτικές και οικονομικές δομές, ο διάλογος με την Ε.Ε. και η άρση των οικονομικών κυρώσεων, διαμόρφωσαν το κατάλληλο διεθνές περιβάλλον για ανάληψη εσωτερικών διαρθρωτικών κοινωνικοοικονομικών αλλαγών. Ιδιωτικοποιήσεις, ξένες επενδύσεις, φιλελευθεροποίηση εξωτερικού εμπορίου, νέοι νόμοι σε όλες τις περιοχές της οικονομικής ζωής άρχισαν να αποδίδουν καρπούς. Την άνοιξη του 2005 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη μελέτη σκοπιμότητας και επιβεβαίωσε την ετοιμότητα της Σερβίας για έναρξη των διαπραγματεύσεων για την υπογραφή Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με την Ε.Ε. Οι διαπραγματεύσεις άρχισαν επίσημα στο Βελιγράδι το Νοέμβριο 2005. Διεκόπησαν όμως στις αρχές Μαΐου 2006 λόγω της αδυναμίας του Βελιγραδίου να συνεργασθεί πλήρως με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Επιπλέον, η Σερβία είναι πλήρες μέλος της Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA) ενώ έχει συνάψει συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με την Ρωσική Ομοσπονδία, εξασφαλίζοντας έτσι πρόσβαση των προϊόντων της χωρίς δασμούς σε αγορές 55 και 150 εκ. καταναλωτών αντίστοιχα. Το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας αντανακλάται στο εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, στα χαμηλά ημερομίσθια, στις χαμηλές λειτουργικές δαπάνες, στο ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς, στη στρατηγική της θέση στο κέντρο των Βαλκανίων, όπως επίσης και στην δυνατότητα επιχειρηματικής δραστηριοποίησης σε άλλες βαλκανικές χώρες. Η σερβική οικονομία αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς και συγκεκριμένα στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η πορεία που διέγραψε το ΑΕΠ για την χρονική περίοδο 2004 έως 2007. 24

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6 Διαχρονική παρουσίαση ΑΕΠ Σερβίας Πορεία ΑΕΠ Σερβίας 10,0% 7,5% 7,5% 7,5% 5,0% 6,1% 5,6% 2,5% 0,0% 2004 2005 2006 2007 Πηγή: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rb.html Οι προβλέψεις για την επόμενη τετραετία συγκλίνουν σε ρυθμό αύξησης του Α.Ε.Π. τουλάχιστον 5% ανά έτος. Ο πληθωρισμός κυμαίνεται στο 6,6%. Εντούτοις, παρά τον υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, η ανεργία παραμένει σε υψηλά επίπεδα (30%) όπως και το έλλειμμα του εξωτερικού εμπορίου. 2.7 Ρουμανία 22 2.7.1 Ιστορική αναδρομή Τα πριγκιπάτα της Βλαχίας και της Μολδαβίας - για αιώνες κάτω από το κυριαρχία της τουρκικής οθωμανικής αυτοκρατορίας - εξασφάλισαν την αυτονομία τους το 1856 και ενώθηκαν το 1859 με το νέο όνομα Ρουμανία. Η χώρα κέρδισε την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της το 1878. Κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου απέκτησε νέα εδάφη, όπως την Τρανσυλβανία. Το 1940 συνασπίστηκε με τις δυνάμεις του άξονα και συμμετείχε στη γερμανική εισβολή του 1941 της ΕΣΣΔ. Η μεταπολεμική σοβιετική κατοχή οδήγησε στο σχηματισμό μιας 22 Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών, http://www.acci.gr/reports/index.htm 25

κομμουνιστικής δημοκρατίας το 1947 και στην παραίτηση του βασιλιά. Η χώρα από το 1965 έως και τα τέλη της δεκαετίας του 80 στιγματίστηκε από την κυριαρχία του δικτάτορα Τσαουσέσκο. Μετά την δολοφονία του Τσαουσέσκο το 1989 διάφοροι άλλοι κομμουνιστές ανέλαβαν την εξουσία του κράτους έως το 1996. Η Ρουμανία προσχώρησε στο ΝΑΤΟ το 2004 και στην Ε.Ε. το 2007. 2.7.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία Η Ρουμανία βρίσκεται στην νοτιοανατολική Ευρώπη, μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ουκρανίας ενώ συνορεύει και με την Μαύρη Θάλασσα. Η συνολική έκταση της χώρας είναι 237.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα ενώ ο συνολικός της πληθυσμός ανέρχεται σε 22.246.862 κατοίκους. Προκύπτει λοιπόν μια αναλογία 94 κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, γεγονός που την καθιστά μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες 2.7.3 Οικονομικά στοιχεία Η Ρουμανία, που προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Ιανουαρίου 2007, άρχισε τη μετάβαση από τον κομμουνισμό το 1989. Όλοι οι παραγωγικοί της τομείς χρειάζονταν αναδόμηση και εκσυγχρονισμό ώστε να συμβαδίσουν με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Από τις αρχές του 2000 η χώρα δείχνει σημάδια ανάπτυξης, γεγονός που αποτυπώνεται στην εξέλιξη των μακροοικονομικών της δεικτών. Η οικιακή κατανάλωση και η επένδυση έχουν τροφοδοτήσει την ισχυρή ανάπτυξη ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια. Διαμορφώνεται έτσι η μεσαία οικονομική τάξη της χώρας η οποία δεν υπήρχε λόγω της τεράστιας ανισοκατανομής του πλούτου της χώρας. Η διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα συνεχίζουν να εμποδίζουν την ανάπτυξη ενός υγιούς επιχειρησιακού περιβάλλοντος. Η Ρουμανία ελπίζει να υιοθετήσει το ευρώ μέχρι το 2014. Μετά το 2002 ο πραγματικός ρυθμός αύξησης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της Ρουμανίας άρχισε να σταθεροποιείται σε υψηλά επίπεδα, παρουσιάζοντας την κάτωθι εξέλιξη : 26

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 7 Εξέλιξη ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ Διαχρονική εξέλιξη ρυθμού αύξησης ΑΕΠ 10,00% 8,00% 8,50% 7,70% 6,00% 5,20% 5,90% 4,00% 4,10% 2,00% 0,00% 2003 2004 2005 2006 2007 Πηγή: Ετήσια Έκθεση: Ρουμανία η πορεία της οικονομίας της και οι ελληνο-ρουμανικές οικονομικές 2006-2007, δημοσιευμένη στο http://www.acci.gr/reports/index.htm Ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του Δείκτη Τιμών Καταναλωτού (Πληθωρισμός) παρουσίασε μέσα στην τριετία 2004-2006 πτωτική πορεία. Συγκεκριμένα, η πορεία του πληθωρισμού αποτυπώνεται στο παρακάτω διάγραμμα. 27

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 8 Πορεία πληθωρισμού για την περίοδο 2004-2008 Πορεία πληθωρισμού 14,0% 12,0% 11,9% 10,0% 9,0% 8,0% 6,5% 6,0% 6,6% 5,6% 4,0% 2,0% 0,0% 2004 2005 2006 2007 2008 Πηγή: Ετήσια Έκθεση: Ρουμανία η πορεία της οικονομίας της και οι ελληνο-ρουμανικές οικονομικές 2006-2007, δημοσιευμένη στο http://www.acci.gr/reports/index.htm Το ποσοστό ανεργίας (στοιχεία με βάση τη μεθοδολογία του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας =ILO) εμφανίζει μέσα στο υπό εξέταση χρονικό διάστημα την κάτωθι εξέλιξη: ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 9 Διαχρονική εξέλιξη ποσοστού ανεργίας Εξέλιξη ανεργίας 8% 8% 7,30% 7% 7% 7,20% 7,10% 6% 2003 2004 2005 2006 2007 Πηγή :Ετήσια Έκθεση: Ρουμανία η πορεία της οικονομίας της και οι ελληνο-ρουμανικές οικονομικές 2006-2007, δημοσιευμένη στο http://www.acci.gr/reports/index.html 28

Η Ρουμανία, μετά την από 01.01.2007 πλήρη ένταξή της στην Ε.Ε., άρχισε έστω και με αργούς ρυθμούς να εισπράττει τα πρώτα κονδύλια τόσο από τα διαρθρωτικά όσο και από γεωργικά ταμεία. Το σύνολο των κοινοτικών κονδυλίων που θα εισρεύσουν στη Ρουμανία στην περίοδο 2007-2013 υπολογίζεται ότι θα ανέλθει σε 27,5 δις. Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται αναλυτικά οι τομείς, στους οποίους θα κατευθυνθούν οι κοινοτικές χρηματοδοτήσεις, ενώ παράλληλα εμφανίζονται και οι συμμετοχές του ρουμανικού προϋπολογισμού, καθώς και ιδιωτικών εγχωρίων πηγών: ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Κοινοτικές χρηματοδοτήσεις: συμμετοχές ρουμανικού προϋπολογισμού Ποσά σε εκατ. Ευρώ Διαρθρωτικά ταμεία Γεωργικά ταμεία Πρόγραμμα Κοινοτική χρηματοδότηση Ρουμανική δημόσια χρηματοδότηση Ρουμανική ιδιωτική χρηματοδότηση Ανάπτυξη 3.476,10 613,2 164,2 ανθρώπινων πόρων Βελτίωση 2.554,20 456,8 1.249,0 ανταγωνιστικότητας Μεταφορές 4.566,0 1.131,7 0,0 Περιβάλλον 4.512,50 1.076,0 0,0 Περιφερειακή 3.726,0 657,5 184,7 ανάπτυξη Ανάπτυξη διοικητικής 208,0 38,0 0,0 δυναμικότητας Τεχνική βοήθεια 170,20 42,5 0,0 Βελτίωση ανταγωνιστικότητας 3.173,8 793,5 2.324,6 γεωργίας Βελτίωση αγροτικού περιβάλλοντος 1.880,6 412,8 76,4 Βελτίωση συνθηκών ζωής για τους αγρότες 1.979,0 494,7 532,6 LEADER 188,1 47,0 44,1 Τεχνική βοήθεια 300,9 75,2 0,0 Πρόσθετες, μη άμεσες χρηματοδοτήσεις 500,1 125,0 0,0 κλάδου γεωργίας Αλιεία 230,7 76,9 42,0 ΣΥΝΟΛΟ 27.466,20 6.040,80 4.617,60 Πηγή :Ετήσια Έκθεση: Ρουμανία η πορεία της οικονομίας της και οι ελληνο-ρουμανικές οικονομικές 2006-2007, δημοσιευμένη στο http://www.acci.gr/reports/index.htm 29

2.8 Βουλγαρία 2.8.1 Ιστορική αναδρομή Το πρώτο βουλγαρικό έθνος σχηματίστηκε τον έβδομο αιώνα. Η Βουλγαρία ήταν κάτω από την κατοχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας από τον 14 ο αιώνα μ.χ. Η βόρεια Βουλγαρία αυτονομήθηκε το 1878, ενώ στο σύνολο της η Βουλγαρία διακήρυξε την ανεξαρτησία της λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1908. Μετά από τις ήττες της και στους δύο παγκοσμίους πολέμους ήταν υπό την επήρεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Το 1990 έγιναν οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές, γεγονός που σηματοδότησε και την λήξη της κυριαρχίας του κομμουνισμού στην χώρα. Η χώρα από τότε βρίσκεται σε μια συνεχόμενη ανάπτυξη αν και, όπως οι υπόλοιπες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, έχει να αντιμετωπίσει σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα όπως την διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα, τον έντονο πληθωρισμό και την ανεργία. Η χώρα είναι μέλος του ΝΑΤΟ από το 2004 ενώ εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007, γεγονός που σηματοδότησε μια νέα αρχή. 2.8.2 Γεωγραφικός προσδιορισμός Γενικά στοιχεία Η Βουλγαρία ανήκει στα κράτη της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Συνορεύει με την Μαύρη Θάλασσα, από τα ανατολικά με την Τουρκία και από τα δυτικά με την Ρουμανία. 2.8.3 Οικονομικά στοιχεία 23 Η Βουλγαρία διήλθε την περίοδο 2005-2006 έχοντας ως αποκλειστικό στόχο της εσωτερικής και οικονομικής της πολιτικής, την επιτυχή ολοκλήρωση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων προκειμένου να εξασφαλίσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την σύμφωνη γνώμη για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1.1.2007. Γενικότερη επιδίωξη της οικονομικής πολιτικής που ακολουθήθηκε τα τελευταία έτη, είναι η επιτυχής εφαρμογή και ολοκλήρωση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων σε συνεργασία με τους Διεθνείς Οικονομικούς Οργανισμούς (Παγκόσμια Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Τελικώς ο στόχος επετεύχθη και οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ύστερα από την ενδιάμεση Έκθεση Παρακολούθησης του Μαΐου 2006, στην Τελική της Έκθεση 23 Έκθεση για την πορεία της βουλγαρικής οικονομίας και τις οικονομικές & εμπορικές σχέσεις Ελλάδος Βουλγαρίας 2005-2006 - Πρεσβεία της Ελλάδος στη Σόφια - Γραφείο οικονομικών & εμπορικών υποθέσεων 30

Παρακολούθησης που δημοσιοποίησε στις 26 Σεπτεμβρίου 2006, στην αξιολόγηση της Βουλγαρίας ως ικανής να ενταχθεί από την 1η Ιανουαρίου 2007 στην μεγάλη οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πράσινο φως δεν θα δινόταν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εάν δεν είχε κριθεί επιτυχής τόσο η πορεία οικονομικής ανάπτυξης όσο και η διαρθρωτική ετοιμότητα της οικονομίας (οικονομικά κριτήρια), παράλληλα με την επίτευξη των στόχων στην καταπολέμηση της διαφθοράς και την ανάπτυξη του δικαστικού συστήματος (πολιτικοί στόχοι). Η βουλγαρική οικονομία εξακολούθησε να μεγεθύνεται με ιδιαίτερα σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι οποίοι όχι μόνο υπήρξαν υψηλοί αλλά κυρίως σταθεροί στον χρόνο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτηρίζει την βουλγαρική οικονομία ως «λειτουργούσα οικονομία της αγοράς» χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ορισμένες δομικές κυρίως στρεβλώσεις και δυσλειτουργίες. Η βουλγαρική οικονομία διατήρησε την ισχυρή επίδοσή της κατά το 2005 και το 2006, οπότε το ΑΕΠ, αυξήθηκε με ρυθμό 5,5% και 6,6% αντίστοιχα. Σημειώνεται ότι το 2004 το ποσοστό ήταν 5,7%. Επιβεβαίωσε έτσι για άλλη μία χρονιά τα υψηλά επίπεδα στα οποία πλέον κινείται η μεγέθυνση της βουλγαρικής οικονομίας, έχοντας ξεπεράσει ρυθμούς κάτω από το 5,0% που επέτυχε την τριετία 2001-2003. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 10 Διαχρονική πορεία ΑΕΠ Βουλγαρίας Πορεία ΑΕΠ Βουλγαρίας 8,0% 7,5% 7,0% 6,5% 6,0% 6,6% 6,8% 5,5% 5,0% 5,7% 5,5% 4,5% 4,0% 2004 2005 2006 2007 Πηγή: Έκθεση για την πορεία της βουλγαρικής οικονομίας και τις οικονομικές & εμπορικές σχέσεις Ελλάδος Βουλγαρίας 2005-2006 31