Η Kοινή Γεωργική Πολιτική μετά το 2013 Περίληψη των εισηγήσεων στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου Η Κοινή Γεωργική Πολιτική πρόκειται να μεταρρυθμιστεί έως το 2013. Στα τέλη του τρέχοντος έτους θα ξεκινήσει η επίσημη δημόσια διαβούλευση για την ΚΓΠ μετά το 2013 όταν η Επιτροπή θα δημοσιεύσει ένα έγγραφο πολιτικής στο οποίο θα παρουσιάζονται οι διαφορετικές εναλλακτικές επιλογές για την μελλοντική ΚΓΠ. Στις 12 Απριλίου 2010 ο αρμόδιος επίτροπος κάλεσε όλους τους ενδιαφερόμενους πολίτες και οργανισμούς της ΕΕ είτε εργάζονται στον τομέα της γεωργίας είτε όχι να συμμετάσχουν στο διάλογο για το μέλλον της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, τις αρχές και τους στόχους της. Ο εν λόγω διάλογος, ο οποίος διεξήχθη ηλεκτρονικά, ολοκληρώθηκε στις 11 Ιουνίου 2010. Στόχος ήταν να δοθεί σε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες και άμεσα ενδιαφερόμενους της ΕΕ η δυνατότητα να εκφράσουν εγκαίρως τις απόψεις τους στη διαδικασία προβληματισμού για τη μελλοντική ΚΓΠ. Οι απαντήσεις τους θα δώσουν στοιχεία στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής η επίσημη διαδικασία διαβούλευσης θα ξεκινήσει εφόσον η Επιτροπή εκδώσει ανακοίνωση επί του θέματος στα τέλη του τρέχοντος έτους. EL Μεθοδολογία Δημιουργήθηκε ειδική ιστοσελίδα στον ιστότοπο της ΓΔ Γεωργίας, όπου οι συμμετέχοντες μπορούσαν να διατυπώσουν τις απόψεις τους, οι οποίες διαρθρώνονται γύρω από τέσσερεις κύριες ερωτήσεις. Οι συμμετέχοντες συγκαταλέγονται σε τρεις ευρείες κατηγορίες: ευρύ κοινό άμεσα ενδιαφερόμενοι συμμετέχοντες σε δεξαμενές σκέψης, ερευνητικά ιδρύματα και άλλοι Από το κοινό ζητήθηκε να απαντήσει ηλεκτρονικά στις ερωτήσεις. Η Επιτροπή κάλεσε ορισμένους άμεσα ενδιαφερόμενους και συμμετέχοντες σε δεξαμενές σκέψης, ερευνητικά ιδρύματα και άλλους να υποβάλουν λεπτομερέστερα έγγραφα, επίσης με επίκεντρο τις Η Κοινή Γεωργική Πολιτική μετά το 2013 Δημόσιος διάλογος -1- Περίληψη εισηγήσεων
τέσσερεις ερωτήσεις, παρέχοντας επιπροσθέτως συνοπτικότερες περιλήψεις των θέσεών τους επί των θεμάτων. Κατά την ίδια περίοδο η Επιτροπή κάλεσε τα εθνικά αγροτικά δίκτυα και άλλα μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Αγροτικής Ανάπτυξης (EN RD) να αρχίσουν διαβουλεύσεις εντός των αντίστοιχων χωρών/οργανισμών τους και να παράσχουν εισηγήσεις στο δημόσιο διάλογο μέσω του δικτύου EN RD. Μια ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων και συντακτών συνόψισε τις εισηγήσεις που ελήφθησαν. Η παρούσα έκθεση αποτελεί τη σύνοψη των απόψεων των συμμετεχόντων. Δεν αποτελεί ανάλυση των εν λόγω απόψεων, ούτε διατυπώνει παρατηρήσεις για την αξία τους. Υπογραμμίζεται ότι οι απαντήσεις δεν αποτελούν έρευνα σε αντιπροσωπευτικό δείγμα της κοινωνίας. Αντικατοπτρίζουν τις απόψεις όσων ενδιαφέρονται αρκετά για το θέμα ώστε να υποβάλλουν εισηγήσεις, καθώς και των φορέων τους οποίους προέτρεψε η Επιτροπή να συμμετάσχουν στον εν λόγω διάλογο. Δημοσιεύτηκαν περίπου 5.700 εισηγήσεις. Η συμμετοχή ιδίως του ευρέος κοινού ξεπέρασε σε μεγάλο βαθμό κάθε προσδοκία. Οι απαντήσεις σε τέσσερεις κύριες ερωτήσεις Οι τέσσερεις ερωτήσεις ήταν ευρείες. Οι απαντήσεις σε διαφορετικές ερωτήσεις ορισμένες φορές επικαλύπτονται. Ορισμένες απαντήσεις ήταν εκτός θέματος. Μολαταύτα, αναδείχθηκαν ορισμένα μείζονα θέματα. Ερώτηση 1 - Γιατί χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή Κοινή Γεωργική Πολιτική; Οι περισσότεροι άμεσα ενδιαφερόμενοι και οι συμμετέχοντες σε δεξαμενές σκέψης, σε ερευνητικά ιδρύματα και άλλοι πιστεύουν ότι μια Κοινή Γεωργική Πολιτική σε επίπεδο ΕΕ είναι προτιμότερη από μια σειρά εθνικών/περιφερειακών πολιτικών, ή από την πλήρη ανυπαρξία γεωργικών πολιτικών. Πολλοί, όχι όμως όλοι, υποστηρίζουν ότι ορισμένες μεταρρυθμίσεις της ΚΓΠ τα τελευταία έτη οδήγησαν την γεωργική πολιτική στη σωστή κατεύθυνση. Παρατηρείται ευρεία συναίνεση στην άποψη ότι η κοινή πολιτική της ΕΕ αποτελεί το κλειδί για τη διασφάλιση ισότιμου ανταγωνισμού εντός της ΕΕ, με παροχή εγγυήσεων για θεμιτούς όρους ανταγωνισμού. Το ευρύ κοινό τόνισε επίσης την ανάγκη καλής πίστης σε ολόκληρη την αλυσίδα τροφίμων γεωργικής προέλευσης και μεταξύ των κρατών μελών. Πολλοί συμμετέχοντες υπογράμμισαν ότι η ΚΓΠ είναι σημαντική για την επισιτιστική ασφάλεια της ΕΕ αυτή ήταν η πρώτη παρατήρηση που διατυπώθηκε από πολλούς συμμετέχοντες, από όλες τις ομάδες που υπέβαλαν εισηγήσεις. Πολλοί συμμετέχοντες, από όλες τις κοινωνικές ομάδες, υποστηρίζουν ότι η ΚΓΠ πρέπει να αποσκοπεί στη διατήρηση των διαφοροποιημένων γεωργικών καθεστώτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, ιδίως στις απομακρυσμένες περιοχές, και να διασφαλίζει την παροχή πολλαπλών δημόσιων αγαθών. Ωστόσο, καταγράφονται αποκλίνουσες απόψεις σχετικά με τον τρόπο με των οποίο η ΚΓΠ πρέπει να το επιτύχει. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η ΚΓΠ είναι σημαντική γιατί θα επιτρέψει στους γεωργούς να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους υπό συνθήκες στις οποίες οι αγορές δεν θα μπορούν να παράσχουν τις σωστές οικονομικές αποδόσεις, και στις οποίες αντιμετωπίζουν υψηλό κόστος παραγωγής το οποίο συχνά συνδέεται με την παροχή δημόσιων αγαθών. Οι συμμετέχοντες αυτοί Η Κοινή Γεωργική Πολιτική μετά το 2013 Δημόσιος διάλογος -2- Περίληψη εισηγήσεων
υποστηρίζουν ότι οι γεωργοί πρέπει συνεπώς να λαμβάνουν στήριξη επειδή ακριβώς είναι γεωργοί και να ανταμείβονται για τα πρόσθετα δημόσια αγαθά που παρέχουν. Άλλοι συμμετέχοντες πιστεύουν ότι το επίκεντρο της ΚΓΠ πρέπει να είναι η παροχή δημόσιων αγαθών, (και οι γεωργοί να στηρίζονται μόνο όταν παράγουν τα συγκεκριμένα αγαθά), η συμβολή στην εδαφική συνοχή, στη συντήρηση και στην ενίσχυση της ζωτικότητας των αγροτικών περιοχών. Ερώτηση 2 Τι περιμένουν οι πολίτες από τη γεωργία; Όλες τις κοινωνικές ομάδες διατυπώνουν συναφείς απόψεις σχετικά με τους κύριους στόχους της γεωργίας στην ΕΕ, οι οποίοι πρέπει να είναι: η παροχή ασφαλών και υγιών τροφίμων σε διαφανείς και προσιτές τιμές η διασφάλιση της αειφόρου χρήσης των γαιών δραστηριότητες που στηρίζουν τις αγροτικές κοινότητες και την ύπαιθρο η ασφάλεια της προμήθειας τροφίμων. Πολλοί συμμετέχοντες υποστηρίζουν ότι οι πολίτες θέλουν η γεωργία της ΕΕ να σέβεται το περιβάλλον, να μειώσει τις επιπτώσεις της στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και να διατηρήσει τη βιοποικιλότητα, τους υδάτινους πόρους, κ.λπ. Πολλοί πιστεύουν ότι η βιώσιμη οικογενειακή γεωργία παράγει πολυποίκιλα οφέλη και αυτό αναγνωρίζεται από τους Ευρωπαίους πολίτες. Σημαντικός αριθμός συμμετεχόντων τόνισαν τη σημασία του τομέα της γεωργίας για την εξασφάλιση των θέσεων απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές. Η άποψη αυτή ήταν κυρίαρχη σε πολλά κράτη μέλη. Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι πολίτες επιθυμούν υψηλής ποιότητας προϊόντα διατροφής. Οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι τα εν λόγω προϊόντα πρέπει να παρέχονται σε λογικές τιμές στους καταναλωτές. Πολλοί άλλοι υποστηρίζουν ότι και οι γεωργοί έχουν ανάγκη από σωστές τιμές για τα προϊόντα διατροφής. Για το ευρύ κοινό τα τρόφιμα πρέπει να είναι υγιή, φυσικά (πολλοί υποστηρίζουν συγκεκριμένα ότι αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται καθόλου γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί ή εντομοκτόνα), να παράγονται με φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο (όσον αφορά την ποιότητα των υδάτων, του εδάφους και του αέρα) και να είναι ιχνηλάσιμα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα εισαγόμενα τρόφιμα πρέπει να πληρούν τα υψηλά πρότυπα της ΕΕ. Ερώτηση 3 Γιατί πρέπει να μεταρρυθμιστεί η ΚΓΠ; Τα κύρια επιχειρήματα που συνηγορούν υπέρ της περαιτέρω μεταρρύθμισης της ΚΓΠ έχουν στόχο: να δοθεί η δυνατότητα στους γεωργούς, στους συμμετέχοντες στην τροφική αλυσίδα και στους καταναλωτές να αντιμετωπίσουν την αυξημένη αστάθεια/μεταβλητότητα των τιμών των γεωργικών πρώτων υλών και των τροφίμων να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση (και η γενική τάση προς ολοένα και πιο ανοικτές παγκόσμιες αγορές) να αναδιαρθρωθούν οι ενισχύσεις στο πλαίσιο της ΚΓΠ και να απλοποιηθούν οι διοικητικές διαδικασίες Η Κοινή Γεωργική Πολιτική μετά το 2013 Δημόσιος διάλογος -3- Περίληψη εισηγήσεων
να δοθεί μεγαλύτερη σημασία σε πτυχές εκτός της αγοράς, όπως στο περιβάλλον, στα πρότυπα ποιότητας και υγείας, στην αειφορία να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος να ληφθούν υπόψη οι ποικίλες υψηλότερες προσδοκίες των καταναλωτών, παραδείγματος χάριν σχετικά με την προέλευση των ειδών διατροφής, την εγγύηση ποιότητας, κ.λπ. να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής γεωργίας να διασφαλισθεί ο καλύτερος συντονισμός με άλλες πολιτικές της ΕΕ που εφαρμόζονται στις αγροτικές περιοχές. Μεταξύ των άλλων θεμάτων που θίχτηκαν συγκαταλέγονται: η έλλειψη ισότητας στην εφαρμογή της ΚΓΠ στα 27 κράτη μέλη η λειτουργία της τροφικής αλυσίδας η ανάγκη εργαλείων διαχείρισης της αγοράς η αντιπαράθεση μεταξύ μικρογεωργών και μεγαλογεωργών ο αντίκτυπος της ΚΓΠ στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ερώτηση 4 Ποια εργαλεία χρειαζόμαστε για την ΚΓΠ του μέλλοντος; Ένας μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων υποστήριξε ότι πρέπει να διατηρηθεί ο σημερινός προσανατολισμός της ΚΓΠ με σχετικά ελάχιστες αλλαγές. Ωστόσο, μια σημαντική μερίδα των συμμετεχόντων τάσσεται υπέρ του αναπροσανατολισμού της ΚΓΠ ώστε να συνδέει στενότερα τη γεωργική παραγωγή και την ανταμοιβή των γεωργών με την παροχή δημοσίων αγαθών όπως οι περιβαλλοντικές υπηρεσίες. Στις απαντήσεις που προέρχονται από το ευρύ κοινό αναφέρεται ότι πρέπει να υπάρξει ευρεία στήριξη για το σκοπό αυτό. Μεταξύ των δύο αυτών πόλων εκφράστηκαν ποικίλες απόψεις. Έγιναν εκκλήσεις για μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στη χάραξη και εφαρμογή της μελλοντικής πολιτικής. Προτάθηκε μια μεγάλη ποικιλία εργαλείων στο πλαίσιο διαφόρων σεναρίων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα νέα μέσα σταθεροποίησης της αγοράς, τα προγράμματα εκπαίδευσης, οι τοπικές στρατηγικές, οι ομάδες παραγωγών, η προώθηση τροφίμων και η βελτίωση της αγοράς και άλλες πηγές δεδομένων/πληροφοριών. Μια άποψη η οποία υποστηρίχθηκε σθεναρά, ιδιαίτερα από το ευρύ κοινό, ήταν ότι η «βιομηχανική» γεωργία πρέπει να έχει μικρό μερίδιο στην ΚΓΠ, της οποίας η στήριξη πρέπει να προσανατολίζεται καλύτερα σε αποδέκτες που το αξίζουν περισσότερο (μειονεκτικές περιοχές, ορεινές περιοχές, γεωργοί που ασχολούνται με τη βιολογική γεωργία ή κάποια άλλη από τις αναφερόμενες κατηγορίες). Συμπεράσματα Είναι δύσκολο να συναχθούν συμπεράσματα από το σύνολο των απόψεων που διατυπώθηκαν. Ωστόσο, αναδείχθηκαν πολλά θέματα τα οποία έτυχαν σημαντικής στήριξης από διάφορες κατηγορίες συμμετεχόντων. Σε αυτά τα θέματα υπάρχει συναίνεση από πλευράς συμμετεχόντων. Ορισμένοι θα ήθελαν να προχωρήσουν έτι περαιτέρω άλλοι λιγότερο. Από τις εισηγήσεις διαγράφονται 12 κατευθύνσεις που πρέπει να ακολουθηθούν. Η ΕΕ πρέπει: να χαράξει μια στρατηγική προσέγγιση για τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ. Να υιοθετήσει συνολικές και όχι μερικές λύσεις λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις της ΚΓΠ αφενός και την αλληλεπίδραση μεταξύ της ΚΓΠ και άλλων εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ αφετέρου Η Κοινή Γεωργική Πολιτική μετά το 2013 Δημόσιος διάλογος -4- Περίληψη εισηγήσεων
να διασφαλίσει ότι η ΚΓΠ εγγυάται την επισιτιστική ασφάλεια της ΕΕ, χρησιμοποιώντας ορισμένα εργαλεία για την επίτευξη αυτού του σκοπού να εξακολουθήσει να προωθεί τους ανταγωνιστικούς και τους δυνητικά ανταγωνιστικούς τομείς της ευρωπαϊκής γεωργίας ώστε να λειτουργήσουν σε ένα περιβάλλον αγοράς, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στην καινοτομία και στη διάδοση της έρευνας να μετατρέψει την παρέμβαση στην αγορά σε ένα σύγχρονο εργαλείο διαχείρισης κινδύνων και κρίσεων να αναγνωρίσει ότι η αγορά δεν είναι σε θέση (ή δεν θα είναι σε θέση) να πληρώσει για την παροχή δημόσιων αγαθών και οφελών. Εδώ είναι που η δημόσια δράση πρέπει να αντισταθμίσει τις ελλείψεις της αγοράς να λάβει υπόψη ότι οι σωστές ενισχύσεις στους γεωργούς για την παροχή δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών θα αποτελέσει κύρια συνιστώσα της μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ να προστατεύσει το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, να διατηρήσει την ύπαιθρο, να στηρίξει την αγροτική οικονομία και να διατηρήσει/δημιουργήσει θέσεις απασχόλησης στον αγροτικό τομέα, να μετριάσει τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος να επανασχεδιάσει τη διάρθρωση των δύο πυλώνων στήριξης και να διευκρινίσει τη σχέση μεταξύ τους να διαθέσει τους κατάλληλους πόρους για μια επιτυχημένη αγροτική ανάπτυξη να εφαρμόσει δικαιότερη ΚΓΠ δικαιότερη για τους μικρούς γεωργούς, τις μειονεκτικές περιφέρειες, τα νέα κράτη μέλη να εισάγει τη διαφάνεια σε όλη την τροφική αλυσίδα όπου οι παραγωγοί θα έχουν τον πρώτο λόγο να δημιουργήσει όρους θεμιτού ανταγωνισμού μεταξύ των εγχώριων και των εισαγόμενων προϊόντων να αποτρέψει τις ζημίες στις οικονομίες ή στις δυνατότητες παραγωγής τροφίμων των αναπτυσσόμενων χωρών να συνδράμει στην καταπολέμηση της πείνας στον κόσμο. Η Κοινή Γεωργική Πολιτική μετά το 2013 Δημόσιος διάλογος -5- Περίληψη εισηγήσεων
Παράρτημα Στατιστικές σχετικά με τις απαντήσεις Είδος απάντησης Είδος απάντησης Αριθμός απαντήσεων Από το ευρύ κοινό 5.473 Από τους άμεσα ενδιαφερόμενους 93 Από συμμετέχοντες σε δεξαμενές σκέψης, ερευνητικά ιδρύματα και άλλους Από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης (ENRD) 1 36 80 Απαντήσεις που έδωσε το ευρύ κοινό και δημοσιεύτηκαν στον ιστότοπο (ανά χώρα προέλευσης) CY 5 EU 6 LU 6 EL 6 SI 10 EE 10 SK 13 BG 14 LT 17 CZ 19 MT 20 DK 21 FI 23 SE 27 PT 27 HU 40 RO 57 NL 72 IT 94 IE 142 UK 145 BE 180 ES 376 AT 399 LV 463 FR 788 PL 1053 DE 1440 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1 Οι απαντήσεις διατίθενται στον ιστότοπο http://enrd.ec.europa.eu/cap-consultation-process_home_en/en/debate-contributions_en.cfm Η Κοινή Γεωργική Πολιτική μετά το 2013 Δημόσιος διάλογος -6- Περίληψη εισηγήσεων