ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ΣΕΡΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: Κοστολόγηση και Ελεγκτική ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ (Δ.Λ.Π.) ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΟΡΚΩΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΩΝ Η εργασία (Thesis) υποβάλλεται για τη μερική κάλυψη των απαιτήσεων για την απόκτηση Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης ΤΣΑΚΙΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Επιβλέπων Καθηγητής : Δρ. Παζάρσκης Μιχαήλ, Επιστημονικός Συνεργάτης Σέρρες, Μάιος 2013 i
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...ii EVALUATION OF THE IMPLEMENTATION OF IFRS ON FINANCIAL STATEMENTS OF GREEK LISTED COMPANIES OF HIGH AND MEDIUM CAPITALIZATION AND THE IMPACT OF THE SIZE OF THE AUDITOR COMPANY iii ABSTRACT...iii ΠΕΡΙΛΗΨΗ... iv ΔΗΛΩΣΗ ΜΗ ΛΟΓΟΚΛΟΠΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΗΨΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ... v ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... vi ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1.1 Γενικά Εισαγωγικά Στοιχεία... 1 1.2 Σπουδαιότητα του ερευνητικού θέματος για την επιστημονική κοινότητα και τον υποψήφιο:... 3 1.3 Διάρθρωση Κεφαλαίων... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ... 6 2.1 Ιστορική Αναδρομή και Κύρια Όργανα Κατάρτισης των Δ.Λ.Π.... 6 2.2 Γενικές Αρχές Διεθνών Λογιστικών Προτύπων... 7 2.3 Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο και Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα... 9 2.4 Οικονομικές Καταστάσεις σύμφωνα με τα Δ.Λ.Π./Δ.Π.Χ.Π. σε σχέση και με το Ελληνικό Λογιστικό Σύστημα:... 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ... 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΈΡΕΥΝΑΣ... 22 4.1 Δείγμα επιχειρήσεων - δεδομένα έρευνας... 22 4.2 Ποσοτικές μεταβλητές έρευνας (αριθμοδείκτες)... 24 4.3 Εφαρμοζόμενη μεθοδολογία και έλεγχος υποθέσεων δείγματος... 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΈΡΕΥΝΑΣ... 28 5.1 Αποτελέσματα έρευνας μετάβασης στα Δ.Λ.Π.... 28 5.2 Περαιτέρω ανάλυση αποτελεσμάτων έρευνας... 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 37 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 40 Διεθνής:... 40 Ελληνική:... 43 ii
EVALUATION OF THE IMPLEMENTATION OF IFRS ON FINANCIAL STATEMENTS OF GREEK LISTED COMPANIES OF HIGH AND MEDIUM CAPITALIZATION AND THE IMPACT OF THE SIZE OF THE AUDITOR COMPANY ABSTRACT In 2002, developments in the global markets during the past decades have highlighted the need for common accounting standards among companies globally so as the financial statements to be comparable. From 2005 onwards the Greek Companies listed on the Athens Stock Exchange were obliged to adopt international accounting standards, which was an accounting revolution of the 21st century, given the difference in philosophy between the Greek GAAP and the International Accounting Standards-IAS (next, IFRS). This study evaluates the implementation of IFRS on the financial statements of Greek listed companies of high and medium capitalization, which are companies that are included in the FTSE 20 and FTSE 40 indexes of the Athens Stock Exchage-ASE, respectively. Also, for these firms is examined the effect of the size of the auditor company. The research was conducted using thirteen ratios. According to the ratios of the research, the final conclusion drawn is that only few of the ratios have changed significantly. iii
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ Δ.Λ.Π. ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΟΡΚΩΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το 2002, οι εξελίξεις στις αγορές τις τελευταίες δεκαετίες είχαν καταστήσει επιτακτική την ανάγκη ύπαρξης κοινών λογιστικών προτύπων μεταξύ των εταιρειών σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε οι οικονομικές καταστάσεις που απεικονίζονται να είναι συγκρίσιμες. Από το 2005 και εφεξής, για τις ελληνικές επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών, η υιοθέτηση των διεθνών λογιστικών προτύπων (Δ.Λ.Π.) αποτέλεσε μια λογιστική επανάσταση του 21 ου αιώνα, με δεδομένη τη διαφορά φιλοσοφίας μεταξύ Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου και Δ.Λ.Π. Η παρούσα εργασία έχει ως αντικείμενο μελέτης την αξιολόγηση της εφαρμογής των Δ.Λ.Π στις οικονομικές καταστάσεις Ελληνικών εισηγμένων εταιρειών υψηλής και μεσαίας κεφαλαιοποίησης, που είναι εταιρείες που συμπεριλαμβάνονται στους FTSE 20 και FTSE 40 δείκτες του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (Χ.Α.Α.), αντίστοιχα. Επίσης, για αυτές τις εταιρείες εξετάζεται η επίδραση του μεγέθους της εταιρείας ορκωτών λογιστών. Η ερευνά γίνεται με τη χρήση δεκατριών αριθμοδεικτών. Σύμφωνα με τους αριθμοδείκτες της έρευνας το τελικό συμπέρασμα που προέκυψε είναι πως ελάχιστοι από τους αριθμοδείκτες μεταβλήθηκαν στατιστικά σημαντικά. iv
ΔΗΛΩΣΗ ΜΗ ΛΟΓΟΚΛΟΠΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΗΨΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Με πλήρη επίγνωση των συνεπειών του νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων, δηλώνω ενυπογράφως ότι είμαι αποκλειστικός συγγραφέας της παρούσας Μεταπτυχιακής Διπλωματικής Εργασίας, για την ολοκλήρωση της οποίας κάθε βοήθεια είναι πλήρως αναγνωρισμένη και αναφέρεται λεπτομερώς στην εργασία αυτή. Έχω αναφέρει πλήρως και με σαφείς αναφορές, όλες τις πηγές χρήσης δεδομένων, απόψεων, θέσεων και προτάσεων, ιδεών και λεκτικών αναφορών, είτε κατά κυριολεξία είτε βάσει επιστημονικής παράφρασης. Αναλαμβάνω την προσωπική και ατομική ευθύνη ότι σε περίπτωση αποτυχίας στην υλοποίηση των ανωτέρω δηλωθέντων στοιχείων, είμαι υπόλογος έναντι λογοκλοπής, γεγονός που σημαίνει αποτυχία στην Διπλωματική μου Εργασία και κατά συνέπεια αποτυχία απόκτησης του Μεταπτυχιακού Τίτλου των Μεταπτυχιακών Σπουδών, πέραν των λοιπών συνεπειών του νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων. Δηλώνω, συνεπώς, ότι αυτή η ΜΔΕ προετοιμάσθηκε και ολοκληρώθηκε από εμένα προσωπικά και αποκλειστικά και ότι, αναλαμβάνω πλήρως όλες τις συνέπειες του νόμου στην περίπτωση κατά την οποία αποδειχθεί, διαχρονικά, ότι η εργασία αυτή ή τμήμα της δεν μου ανήκει διότι είναι προϊόν λογοκλοπής άλλης πνευματικής ιδιοκτησίας. Σέρρες, 20 Μαΐου 2013 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ v
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα διπλωματική εργασία κατατέθηκε στα πλαίσια λήψης του διπλώματος ειδίκευσης από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Τ.Ε.Ι. Σερρών. Στην προσπάθεια & σε όλη τη διαδικασία της εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας είχα τη συμπαράσταση και τη βοήθεια ορισμένων δικών μου ανθρώπων. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή της διπλωματικής μου εργασίας, Επιστημονικό Συνεργάτη του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Τ.Ε.Ι. Σερρών Δρ. Παζάρσκη Μιχαήλ για την καθοδήγηση και συνεχή υποστήριξη. Ακόμη θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου και τον αδελφό μου που με στηρίζουν σε κάθε μου βήμα. vi
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά Εισαγωγικά Στοιχεία Είναι γενικά παραδεκτό ότι η έκταση της παγκοσμιοποίησης των αγορών τις τελευταίες δεκαετίες συντελείται με καλπάζοντα ρυθμό. Αυτές οι εξελίξεις έχουν καταστήσει επιτακτική την ανάγκη ύπαρξης κοινών λογιστικών προτύπων μεταξύ των εταιρειών σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε τα οικονομικά μεγέθη που απεικονίζονται να είναι συγκρίσιμα 1, 2, 3, 4, 5, 6, κ.α.. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) ψήφισε τον 1606/2002 Κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο οποίος υποχρέωνε τα Κράτη-Μέλη να προβούν στην υιοθέτηση κοινών λογιστικών προτύπων, τα οποία ονομάστηκαν Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (Δ.Λ.Π.) 7 και αποτελούν κανόνες διεθνούς λογιστικής τυποποίησης και παραδεγμένες λογιστικές αρχές και μέθοδοι που προδιαγράφουν τα στοιχεία και τις πληροφορίες που πρέπει να παρατίθενται στις οικονομικές καταστάσεις που δημοσιεύουν οι εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες, ώστε να εναρμονιστεί η χρηματοοικονομική πληροφόρηση που αυτές παρέχουν. Εάν θέλαμε να δώσουμε επίσημο ορισμό θα βασιζόμασταν στο άρθρο 2 του 1606/2002 Κανονισμού, το οποίο αναφέρει: «Ως Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα νοούνται τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (Δ.Λ.Π.), τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής 1 Naoum, V.-C., Sykianakis, N. and Tzovas, C. (2011) The perceptions of managers of Greek firms regarding the Costs and Benefits ensuing from the adoption of International Financial Reporting Standards in Greece, International Journal of Economic Sciences and Applied Research, Vol. 4(3) pp. 59-74. 2 Iatridis, G. and Rouvolis, S. (2010) The post-adoption effects of the implementation of International Financial Reporting Standards in Greece, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, Vol. 19, pp. 55-65. 3 Zarzeski, M. (1996) Spontaneous harmonization effects of culture and market forces on accounting disclosure practices, Accounting Horizons, Vol. 10, pp. 18-37. 4 Meek, G. and Saudagaran, S. (1990) A survey of research on financial reporting in a transnational context, Journal of Accounting Literature, Vol. 9, pp. 145-182. 5 Baker, R.C. and Barbu, E.M. (2007) Trends in research on international accounting harmonization, International Journal of Accounting, Vol. 42, pp. 272-304. 6 Tsalavoutas, Ι. and Evans, L.(2010) Transition to IFRS in Greece: financial statement effects and auditor size, Managerial Auditing Journal, Vol. 25, no 8, pp. 814-842. 7 Εναλλακτικά -αλλά ισότιμα- στη βιβλιογραφία χρησιμοποιείται αντί του όρου Δ.Λ.Π. ο όρος Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης- Δ.Π.Χ.Π.. Αυτό συμβαίνει γιατί μέχρι το Μάρτιο του 2002 ονομαζόταν Δ.Λ.Π. και στη συνέχεια όσα νέα πρότυπα υιοθετούνται ονομάζονται Δ.Π.Χ.Π. 1
Πληροφόρησης (Δ.Π.Χ.Π) και οι συναφείς ερμηνείες (ερμηνείες της SIC-Δ.Π.Χ.Π), οι μεταγενέστερες τροποποιήσεις των εν λόγω προτύπων και συναφών ερμηνειών καθώς και τα μελλοντικά πρότυπα και συναφείς ερμηνείες που θα εκδώσει ή θα δημοσιεύσει στο μέλλον ο Οργανισμός Διεθνών Λογιστικών Προτύπων». Σκοπός είναι η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου διαφάνειας και συγκρισιμότητας των οικονομικών καταστάσεων των εταιρειών και η εξασφάλιση της προστασίας των επενδυτών. Με την εφαρμογή διεθνών λογιστικών κανόνων αποσκοπείται ακόμα η διαφύλαξη της εμπιστοσύνης προς τις χρηματοπιστωτικές αγορές και, ταυτόχρονα, η διευκόλυνση της διαπραγμάτευσης κινητών αξιών σε διασυνοριακό και διεθνές επίπεδο 8, 9, 10. Όπως άλλωστε αναφέρεται και στην παράγραφο 4 του Κανονισμού 1606/2002, «Ο παρών κανονισμός ενισχύει την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων στην εσωτερική αγορά και βοηθά τις κοινοτικές εταιρείες να ανταγωνίζονται σε ισότιμη βάση για την εξεύρεση διαθέσιμων χρηματοοικονομικών πόρων τόσο στις κοινοτικές όσο και στις διεθνείς κεφαλαιαγορές». Η υποχρεωτική εφαρμογή των Δ.Λ.Π. ξεκίνησε για όλα τα Κράτη-Μέλη της Ε.Ε. από το 2005 και αφορά όλες τις εισηγμένες εταιρείες της Ε.Ε. (συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών και των ασφαλιστικών επιχειρήσεων), οι οποίες πρέπει να εφαρμόζουν τα Δ.Λ.Π. για την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεών τους. Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να επιτρέπουν ή να επιβάλλουν τη χρήση αυτών των πρότυπων αναφοράς στις εισηγμένες στο χρηματιστήριο επιχειρήσεις της Ε.Ε. για τους ετήσιους λογαριασμούς τους και στις μη εισηγμένες επιχειρήσεις της ΕΕ για τους ετήσιους και/ή τους ενοποιημένους λογαριασμούς τους 11. 8 http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/single_market_services/financial_services_ge neral_framework/l26040_el.htm. 9 Pazarskis, M., Alexandrakis, A., Notopoulos, P. and Kydros, D. (2011) IFRS Adoption Effects in Greece: Evidence from the IT Sector, MIBES Transactions - International Journal, Vol. 5, no 2, pp. 101-111. 10 Van Hulzen1, P., Alfonso, L., Georgakopoulos, G. and Sotiropoulos I. (2011) Amortisation Versus Impairment of Goodwill and Accounting Quality, International Journal of Economic Sciences and Applied Research, Vol. 4(3) pp. 93-118. 11 http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/single_market_services/financial_services_g eneral_framework/l26040_el.htm. 2
Όσον αφορά την Ελλάδα, μετά την εφαρμογή του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (Ε.Γ.Λ.Σ.) και την υιοθέτηση των λογιστικών οδηγιών της ΕΟΚ στη δεκαετία του 1980, η εισαγωγή των Δ.Λ.Π. και η υποχρέωση εφαρμογής τους από το 2005 και εφεξής στις Ελληνικές επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών αποτέλεσε τη λογιστική επανάσταση του 21 ου αιώνα, με δεδομένη τη διαφορά φιλοσοφίας μεταξύ Ε.Γ.Λ.Σ. και Δ.Λ.Π. Η επιτυχία ενός τέτοιου μεγέθους και σημασίας εγχειρήματος απαιτεί καλό σχεδιασμό, συντονισμό ενεργειών και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων: κράτος και εποπτικοί φορείς, ορκωτοί ελεγκτές και διοικήσεις των υποκείμενων εταιρειών 12. Επίσης, η μετάβαση αυτή από τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα 13 στα Δ.Λ.Π. πιθανόν να επηρέασε σε κάποιο βαθμό την εικόνα των οικονομικών καταστάσεων των επιχειρήσεων, άρα και την εμφανιζόμενη οικονομική τους επίδοση, η οποία βασίζεται στις δημοσιοποιούμενες οικονομικές καταστάσεις 14,15. 1.2 Σπουδαιότητα του ερευνητικού θέματος για την επιστημονική κοινότητα και τον υποψήφιο: Στην Ελλάδα αναφορικά με την υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. υπήρξαν διάφορες έρευνες και μελέτες για εισηγμένες εταιρείες στο Χρηματιστήριο Αθηνών, με ανάλυση και μελέτη διαφόρων δειγμάτων 16. Ωστόσο καμία από αυτές τις έρευνες δεν ασχολήθηκε με τη μελέτη και ανάλυση των εισηγμένων εταιρειών που εντάσσονται στο FTSE 20 και FTSE 40 17 (δηλαδή εισηγμένων εταιρειών μεγάλης και μεσαίας κεφαλαιοποίησης αντίστοιχα) σε 12 Καραμάνης, Κ. και Παπαδάκης, Β. (2009) Η Εφαρμογή των Δ.Λ.Π. στην Ελλάδα: Θετικές Συνέπειες για Ελεγκτές, Λογιστές και Επιχειρήσεις διαθέσιμο, http://www.tovima.gr/finance/financenews/article/?aid=249381 [πρόσβαση στις 8-4-2013]. 13 Ο όρος Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα, αν και μη επίσημος, χρησιμοποιείται για να αναφερθεί στο σύνολο της Ελληνικής λογιστικής και φορολογικής νομοθεσίας. Υπό τον όρο αυτό υπάγονται ο ν.2190/1920 για τη λειτουργία των Α.Ε., το Ε.Γ.Λ.Σ. (Π.Δ.1123/1980), ο Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων, ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος και λοιπά φορολογικά νομοθετήματα. 14 Παζάρσκης, Μ., Παντελίδης, Π., και Παπαδάρη, Χ. (2011) Μια πρώτη Αποτίμηση της Εφαρμογής των Δ.Λ.Π. στην Ελλάδα: Μελέτη Περίπτωσης των Εταιρειών Χημικών Προϊόντων, ΕΣΔΟ 2011, 16-18 Σεπτεμβρίου 2011, Conference Proceedings, pp. 63-67. 15 Καραγιώργος, Θ. και Πετρίδης, Α. (2010) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα: Θεωρία και Πράξη. Η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ., Θεσσαλονίκη. 16 Iatridis, G. and Dalla, K. (2011) "The impact of IFRS implementation on Greek listed companies: An industrial sector and stock market index analysis", International Journal of Managerial Finance, Vol. 7, no 2, pp. 284-303. 17 Ο FTSE/ASE 20 είναι ο χρηματιστηριακός δείκτης των μεγαλύτερων εταιριών του Χ.Α.Α., που. δημιουργήθηκε μέσω μιας συνεργασίας μεταξύ του Χ.Α.Α. και του Διεθνούς FTSE. 3
συνάρτηση με την επίδραση του μεγέθους της εκάστοτε εταιρείας ορκωτών λογιστών (Big 4: KPMG, PwC 18, Deloitte Touche Tohmatsu, Ernst & Young ή λοιπών εταιρειών: non-big 4) για την ανάλυση της μεταβολής που προήλθε από την υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. στις οικονομικές καταστάσεις και την επιχειρηματική επίδοση των εν λόγω εισηγμένων εταιρειών. Άλλωστε, είναι σαφές ότι η υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. δεν αφορά μόνο τους λογιστές των εταιρειών οι οποίοι έχουν την ευθύνη για τη σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων, αλλά και τους ελεγκτές-ορκωτούς λογιστές που έχουν την ευθύνη να τις ελέγξουν, να γνωμοδοτήσουν, και να εκθέσουν αυτή τη γνωμάτευση τουλάχιστον μια φορά το έτος για τις εισηγμένες εταιρείες. Μάλιστα, οι εταιρείες που είναι εισηγμένες στο Χ.Α.Α. υποχρεούνται εκ του νόμου να ελέγχονται από ορκωτούς λογιστές. Φυσικά, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία όσο αυξάνεται το μέγεθος και το κύρος της εταιρείας ορκωτών λογιστών που διενεργεί τον έλεγχο αυτό (όπως οι εταιρείες ορκωτών που ανήκουν στις Big 4), τόσο περισσότερο αυξάνεται και το κύρος του ελέγχου και η αξιοπιστία των δημοσιευμένων πληροφοριών της επιχείρησης υπό έλεγχο, εφόσον μια μεγάλη εταιρεία ορκωτών λογιστών έχει μεγαλύτερη τεχνογνωσία και γνωρίζει πληρέστερα πώς εφαρμόζονται σωστά τα Δ.Λ.Π. 19. Για τους λόγους αυτούς, δηλαδή εξαιτίας κυρίως του υπάρχοντος κενού στην ελληνική βιβλιογραφία, επιλέχθηκε να μελετηθεί στην παρούσα εργασία αφενός η ανάλυση της επίδρασης της υιοθέτησης των Δ.Λ.Π. στην εικόνα των οικονομικών καταστάσεων των εισηγμένων στο Χ.Α.Α. εταιρειών που εντάσσονται στο FTSE 20 και FTSE 40 και αφετέρου να εξεταστεί η επίδραση αυτή σε συνάρτηση και με το μέγεθος των εταιρειών ορκωτών λογιστών, όπως και να γίνει γενικότερα σύγκριση των αποτελεσμάτων της παρούσας μελέτης με τα αποτελέσματα παρόμοιων ερευνών που διεξήχθησαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. 18 Συντομογραφία για την Price WaterHouse Coopers, η οποία έρχεται πρώτη σε έσοδα ($31.5bn) σύμφωνα με τη Wikipedia. 19 Tsalavoutas, Ι. and Evans, L.(2010) Transition to IFRS in Greece: financial statement effects and auditor size, Managerial Auditing Journal, Vol. 25, no 8, pp. 814-842. 4
1.3 Διάρθρωση Κεφαλαίων Στο πρώτο εισαγωγικό κεφάλαιο γίνεται μια αναφορά στην αναγκαιότητα της λογιστικής τυποποίησης, τον ορισμό και τη φύση των Δ.Λ.Π., και στην εισαγωγή τους στην Ελληνική πραγματικότητα, ενώ παρουσιάζονται και οι λόγοι επιλογής του συγκεκριμένου θέματος προς μελέτη. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται μια σύντομη ιστορική αναδρομή των Δ.Λ.Π., αναφέρονται οι βασικές αρχές που τα διέπουν, και επιχειρείται μια παρουσίαση των σημαντικότερων διαφορών τους σε σύγκριση με τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα, επικεντρώνοντας στην σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων των επιχειρήσεων. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται ευρήματα μελετών που εξέτασαν το ίδιο ή παρόμοιο θέμα με αυτό της παρούσας εργασίας. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται η μεθοδολογία έρευνας που θα ακολουθηθεί στην παρούσα εργασία, ενώ στο πέμπτο και έκτο κεφάλαιο αντίστοιχα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας και συζητούνται τα συμπεράσματά της. 5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ 2.1 Ιστορική Αναδρομή και Κύρια Όργανα Κατάρτισης των Δ.Λ.Π. Η Επιτροπή Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (International Accounting Standards Committee IASC) ιδρύθηκε στις 29 Ιουνίου 1973 στο Λονδίνο, ως αποτέλεσμα μιας συμφωνίας 16 Λογιστικών Σωμάτων εννέα χωρών της Αυστραλίας, του Καναδά, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιαπωνίας, του Μεξικού, της Ολλανδίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και Ιρλανδίας και των ΗΠΑ. Πρωταρχικός σκοπός ήταν η εκπόνηση προτύπων για τις χώρες που δεν διέθεταν. Το 1975 έχουμε την έκδοση του πρώτου Διεθνούς Λογιστικού Προτύπου. Η αρχική αυτή συμφωνία αναθεωρήθηκε το Νοέμβριο του 1982, οπότε και υπεγράφη και το αναθεωρημένο καταστατικό της IASC 20, 21, 22. Τον Μάρτιο του 2001, συστάθηκε ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός το International Accounting Standards Committee Foundation (IASCF) με έδρα την πολιτεία Delaware των ΗΠΑ. Ο οργανισμός αυτός αποτελεί την μητρική οντότητα του International Accounting Standards Board, της ανεξάρτητης αρχής που έχει την ευθύνη και την έκδοση Λογιστικών Προτύπων. Στις 1 Απριλίου 2001 η IASC μετονομάστηκε σε International Accounting Standards Board (IASB), για εναρμόνιση της επωνυμίας της με την επωνυμία της αντίστοιχης αμερικάνικης οργάνωσης Financial Accounting Standards Board (FASB). Αυτό ήταν και το αποκορύφωμα της αναδιοργάνωσης που βασίστηκε στις προτάσεις της μελέτης που είχε ως τίτλο Προτάσεις για τη Δόμηση της IASC στο μέλλον 23, 24. 20 Πρωτοψάλτης, Γ.Ν. και Βρουστούρης, Κ.Π. (2002) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα & Διερμηνείες, Εκδόσεις Σταμούλη Α.Ε., Αθήνα. 21 Σακέλλης, Ι.Ε. (2002) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Ανάλυση και Εφαρμογή σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ. και την Εμπορική και Φορολογική Νομοθεσία, Εκδόσεις Ε. Σακέλλη, Αθήνα. 22 Καραγιώργος, Θ. και Πετρίδης, Α. (2010) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα: Θεωρία και Πράξη. Η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ., Θεσσαλονίκη. 23 Σακέλλης, Ι.Ε. (2002) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Ανάλυση και Εφαρμογή σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ. και την Εμπορική και Φορολογική Νομοθεσία, Εκδόσεις Ε. Σακέλλη, Αθήνα. 24 Ζιγκερίδης Δ. και Κυλώνης, Ν. (2007) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, Εγχειρίδιο Σημειώσεων, Θεσσαλονίκη. 6
Έτσι, τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα αποκαλούμενα International Financial Reporting Standards - IFRS (ή International Accounting Standards - IAS, για τα παλαιότερα πρότυπα) εκδίδονται από τον Οργανισμό Διεθνών Λογιστικών Προτύπων, τον International Accounting Standards Board - IASB, ο οποίος είναι εγκατεστημένος στο Λονδίνο 25. Στις 19/7/2002, εκδίδεται ο Κανονισμός 1606/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου για τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό κανονισμό, ο οποίος διασαφηνίζει πολλά ζητήματα γύρω από τη φύση των ΔΛΠ, ενώ κάποιες διατάξεις του κανονισμού μιλούν και για χρονικές δεσμεύσεις. 2.2 Γενικές Αρχές Διεθνών Λογιστικών Προτύπων Τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα βασίζονται σε κάποιες γενικές παραδεκτά λογιστικές αρχές οι οποίες διασφαλίζουν την αντικειμενικότητα, εγκυρότητα και αξιοπιστία τους. Πιο αναλυτικά, οι αρχές αυτές παρουσιάζονται παρακάτω 26, 27. Αρχή της ακριβοδίκαιης παρουσίασης Οι οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών που καταρτίζονται σύμφωνα με τα ΔΛΠ θα πρέπει να συμμορφώνονται απαραίτητα σε όλες τις αρχές των προτύπων και να παρουσιάζουν ακριβοδίκαια την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης. Η εφαρμογή τους θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική ούτως ώστε να μην παραποιούνται τα οικονομικά δεδομένα των εταιρειών προς παραπληροφόρηση των χρηστών των καταστάσεων. Σε κάποιες περιπτώσεις η χρήση ενός προτύπου μπορεί να οδηγήσει σε στρεβλή πληροφόρηση. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις που παρουσιάζονται στις Επεξηγηματικές Σημειώσεις, όπου εκεί ερμηνεύονται και οι οικονομικές επιπτώσεις που 25 http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/single_market_services/financial_services_g eneral_framework/l26040_el.htm. 26 Κωστοπούλου, Γ. (2010) Δ.Λ.Π.-Η Επίδραση τους στις Οικονομικές Καταστάσεις των Επιχειρήσεων, η Διαφοροποίησή τους από το Ε.Γ.Λ.Σ. και η Εφαρμογή τους στα Τραπεζικά Ιδρύματα, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα. 27 Παζάρσκης, Μ. (2011) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα & Διερμηνείες, Εγχειρίδιο Σημειώσεων, Σέρρες. 7
έχουν οι ενέργειες αυτές στην επιχείρηση. Έτσι κάθε παρέκκλιση από τα Δ.Λ.Π. γίνεται με την προϋπόθεση ότι θα εξηγείται ο λόγος που συμβαίνει αυτό. Αρχή της Συνεχιζόμενης Δραστηριότητας Η αρχή αυτή τονίζει ότι η οικονομική μονάδα θα πρέπει να παρουσιάζει συνεχιζόμενη δραστηριότητα, η οποία θα φαίνεται στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις, εκτός εάν η διοίκηση προτίθεται να ρευστοποιήσει την επιχείρηση ή να παύσει τις εμπορικές συναλλαγές, οπότε το γεγονός αυτό γνωστοποιείται στις οικονομικές καταστάσεις. Αρχή Δεδουλευμένων Εσόδων-Εξόδων Τα έσοδα και τα έξοδα λογίζονται στη χρήση που αφορούν, ανεξάρτητα από το χρόνο είσπραξης ή πληρωμής τους. Έσοδα ή έξοδα προηγούμενων χρήσεων δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Συνεπώς κάθε χρήση θεωρείται ανεξάρτητη από την άλλη. Αρχή της Αυτοτέλειας των χρήσεων Κάθε χρήση θεωρείται ανεξάρτητη από τις άλλες. Οι συναλλαγές απεικονίζονται στις οικονομικές καταστάσεις όταν πραγματοποιούνται και απεικονίζονται κατά τις χρήσεις που αυτές αφορούν. Ομοιομορφία των Οικονομικών Καταστάσεων Η εμφάνιση και ταξινόμηση των στοιχείων στις οικονομικές καταστάσεις θα πρέπει να παραμένει η ίδια από χρήση σε χρήση, εκτός αν πραγματοποιηθεί: μεταβολή στις επιχειρηματικές δραστηριότητες της επιχειρηματικής μονάδας. μεταβολή που απαιτείται από τα ΔΛΠ. Σπουδαιότητα και ολότητα Κάθε σημαντικό στοιχείο θα πρέπει να παρουσιάζεται ξεχωριστά στις οικονομικές καταστάσεις ενώ τα επουσιώδη ποσά-στοιχεία θα πρέπει να συναθροίζονται με ποσά-στοιχεία όμοιας φύσης. Η παράλειψη σημαντικών οικονομικών δεδομένων θεωρείται ατόπημα και μπορεί να αποβεί μοιραίο για τις επενδυτικές αποφάσεις των χρηστών. 8
Συμψηφισμοί Δεν επιτρέπεται ο συμψηφισμός στοιχείων ενεργητικού - παθητικού, εσόδων - εξόδων, ζημιών - κερδών, περιουσιακών στοιχείων και υποχρεώσεων, εκτός από τις περιπτώσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 33, στο ΔΛΠ 1. Συγκριτική Πληροφόρηση Οι διαχρονικές καταστάσεις πρέπει να είναι διαχρονικά συγκρίσιμες έτσι ώστε οι χρήστες να εκτιμούν τις τάσεις και να προβαίνουν σε προβλέψεις για το μέλλον. Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, επιτρέπεται η παρουσίαση των οικονομικών καταστάσεων σε δυο στήλες, ούτως ώστε να φαίνονται τα κονδύλια της τρέχουσας και της προηγούμενης περιόδου αναφοράς ή των προηγούμενων περιόδων και να υπάρχει χρονική, κλαδική και διακλαδική σύγκριση. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συμβεί να υπάρξει παρέκκλιση από τη προηγούμενη περίοδο, αλλά αυτό θα συμβεί μόνο στην περίπτωση που επιτρέπονται από τα πρότυπα. 2.3 Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο και Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Το Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο αποτέλεσε το βασικό άξονα της λογιστικής εξέλιξης της χώρας μας, της ανάπτυξης της λογιστικής τυποποίησης που διαδέχθηκε ομαλά και σταδιακά ένα παλαιό και απαρχαιωμένο λογιστικό σύστημα και αποτέλεσε την κοινή γλώσσα των λογιστών, οικονομολόγων και φοροτεχνικών. Παρόλα αυτά, λαμβάνοντας υπόψη το παρελθόν αλλά και τις προκλήσεις του μέλλοντος σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να προσαρμοστούμε στις νέες εξελίξεις στο τομέα της Λογιστικής μέσω της εφαρμογής των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων, τα οποία καλούνται να αποτελέσουν την παγκόσμια λογιστική γλώσσα που θα την αντιλαμβάνονται όλοι οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων του πλανήτη 28, 29, 30. 28 Ζιγκερίδης Δ. και Κυλώνης, Ν. (2007) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, Εγχειρίδιο Σημειώσεων, Θεσσαλονίκη. 29 Παζάρσκης, Μ. (2011) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα & Διερμηνείες, Εγχειρίδιο Σημειώσεων, Σέρρες. 30 Καραγιώργος, Θ. και Πετρίδης, Α. (2010) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα: Θεωρία και Πράξη. Η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ., Θεσσαλονίκη. 9
Η Ελληνική πολιτεία εναρμονίστηκε στις οδηγίες της Ε.Ε. για εφαρμογή των Δ.Λ.Π. αρχικά με τον ν.2992/2002 και στη συνέχεια με ένα πλήθος άλλων νόμων που προσαρμόζουν την Ελληνική νομοθεσία στις απαιτήσεις των Δ.Λ.Π. 31. Στην χώρα μας η υποχρέωση για την τήρηση των Δ.Λ.Π. καλύπτει τις παρακάτω εταιρείες 32 : - εισηγμένες σε χρηματιστηριακή αγορά - οι συνδεδεμένες με αυτές που είναι εισηγμένες σε χρηματιστηριακή αγορά - οι μη εισηγμένες και οι μη συνδεμένες Α.Ε. και Ε.Π.Ε. εφόσον εγκριθεί με απόφαση Γενικής Συνέλευσης (πάγια εφαρμογή 5 έτη). - δημόσιες επιχειρήσεις (Α.Ε.) - πιστωτικά και χρηματοδοτικά ιδρύματα πού έχουν την μορφή της Α.Ε. Τα δύο λογιστικά συστήματα μοιάζουν σε πολλές εκ των περιπτώσεων, υπάρχουν όμως και σημαντικές διαφορές. Στόχος της σύγκρισης που θα ακολουθήσει στην επόμενη ενότητα είναι να κατανοήσουμε τις διαφορετικές προσεγγίσεις σημαντικών λογιστικών θεμάτων επικεντρώνοντας στην εφαρμογή τους όσον αφορά την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων των εταιρειών. Άλλωστε, αυτές είναι και οι διαφορές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ύπαρξη επιπτώσεων εξαιτίας της υιοθέτησης των Δ.Λ.Π. στις οικονομικές καταστάσεις και την επιχειρηματική επίδοση των εν λόγω εισηγμένων εταιρειών. 2.4 Οικονομικές Καταστάσεις σύμφωνα με τα Δ.Λ.Π./Δ.Π.Χ.Π. σε σχέση και με το Ελληνικό Λογιστικό Σύστημα: Οι οικονομικές καταστάσεις είναι μια δομημένη απεικόνιση της οικονομικές θέσης και επίδοσης μιας οικονομικής ομάδας και αποσκοπούν στην παροχή πληροφοριών στους χρήστες ώστε αυτοί να κατανοήσουν τη χρηματοοικονομική θέση, την αποδοτικότητα και τις 31 Καραγιώργος, Θ. και Πετρίδης, Α. (2010) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα: Θεωρία και Πράξη. Η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ., Θεσσαλονίκη. 32 Ζιγκερίδης Δ. και Κυλώνης, Ν. (2007) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, Εγχειρίδιο Σημειώσεων, Θεσσαλονίκη. 10
μεταβολές στην οικονομική θέση της επιχείρησης προκειμένου να πάρουν οικονομικές αποφάσεις 33. Οι καταστάσεις αυτές δημοσιεύονται μια φορά το χρόνο και αποτελούν το αντικείμενο έκθεσης ενός ελεγκτή. Η ευθύνη για την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων και για τις κατάλληλες γνωστοποιήσεις ανήκει στη διοίκηση της επιχείρησης. Η ευθύνη του ελεγκτή είναι να σχηματίσει γνώμη για τις οικονομικές καταστάσεις και να την εκθέσει 34. Όσον αφορά τις προβλέψεις για τη σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων υπάρχουν αρκετές διαφορές μεταξύ της σχετικής Ελληνικής νομοθεσίας και των Δ.Λ.Π. 35, οι σημαντικότερες εκ των οποίων παρατίθενται παρακάτω 36 37 38 39, κ.α. Καταρχήν, μια σημαντική διαφορά που επέρχεται στις εταιρείες που τηρούν τα Δ.Λ.Π., σχετικά με τις οικονομικές καταστάσεις τους, αφορά τη δομή και το περιεχόμενο των καταστάσεων αυτών. Σύμφωνα με τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα, στις διατάξεις του ν.2190/1920 καθορίζεται η δομή και το περιεχόμενο των οικονομικών καταστάσεων και παρέχεται ένα πλήρες υπόδειγμα των καταστάσεων αυτών, το οποίο πρέπει να τηρούν όλες οι Α.Ε. και Ε.Π.Ε. Αντιθέτως, τα Δ.Λ.Π. δεν καθορίζουν κάποιο υπόδειγμα οικονομικών καταστάσεων, παρά μόνο παραθέτουν τον ελάχιστο αριθμό λογαριασμών που πρέπει να απεικονίζονται στις καταστάσεις αυτές. 33 Καραγιώργος, Θ. και Πετρίδης, Α. (2010) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα: Θεωρία και Πράξη. Η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ., Θεσσαλονίκη. 34 Καββαδίας, Σ.Λ. (2003) Εισαγωγή στα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, Ipirotiki Software & Publications s.a., Αθήνα. 35 Το Δ.Λ.Π. 1 (IAS 1: Presentation of Financial Statements) είναι το πιο σημαντικό, εφόσον αποτελεί το πρώτο λογιστικό πρότυπο που θεσπίστηκε από το Σώμα Διεθνών Λογιστικών Προτύπων. Το Δ.Λ.Π.1 καθορίζει την παρουσίαση των οικονομικών καταστάσεων, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η χρονική, κλαδική, και διακλαδική συγκρισιμότητα. 36 Grant Thornton (2007) 2006: Impact of I.F.R.S on listed firms, Grant Thornton, Greece 37 Καραγιώργος, Θ. και Πετρίδης, Α. (2010) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα: Θεωρία και Πράξη. Η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ, Θεσσαλονίκη. 38 Πρωτοψάλτης, Ν. και Κεραμόντε, Γ. (2007) Κωδικοποίηση Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης, Διεθνών Λογιστικών Προτύπων και Διερμηνειών, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα. 39 Ζιγκερίδης Δ. και Κυλώνης, Ν. (2007) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, Εγχειρίδιο Σημειώσεων, Θεσσαλονίκη. 11
Σύμφωνα λοιπόν με τα Δ.Λ.Π., μια πλήρης σειρά οικονομικών καταστάσεων, περιλαμβάνει 40 : Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης (Statement of Financial Position). Πρόκειται για μια πιο συνοπτική παρουσίαση του Ισολογισμού σε σχέση με το υπόδειγμα του Ε.Γ.Λ.Σ., χωρίς κωδικοποίηση, από την οποία απουσιάζουν οι λογαριασμοί τάξεως. Κατάσταση Ενοποιημένων Εισοδημάτων (Statements of Comprehensive Income). Πρόκειται για μια πιο συνοπτική παρουσίαση της Κατάστασης Αποτελεσμάτων σε σχέση με το υπόδειγμα του Ε.Γ.Λ.Σ, χωρίς κωδικοποίηση. Καταλήγει στα κέρδη μετά φόρων. Κατάσταση Μεταβολών Ιδίων Κεφαλαίων (Statement of Changes in Equity). Κατάσταση Ταμειακών Ροών (Cash Flow Statement) Σημειώσεις (Full Notes), που περιλαμβάνουν περίληψη των σημαντικών λογιστικών πολιτικών και άλλες επεξηγηματικές σημειώσεις. Αποτελεί το μεγαλύτερο κομμάτι των οικονομικών καταστάσεων καθώς περιλαμβάνει παραπομπές και αναλύσεις για τις συνοπτικές γραμμές της κατάστασης χρηματοοικονομικής θέσης και της κατάστασης ενοποιημένων εισοδημάτων. Μια άλλη διαφορά που παρατηρείται έγκειται στο ότι με βάση τα Δ.Λ.Π. η αποτίμηση όλων σχεδόν των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης γίνεται με βάση λογιστικές εκτιμήσεις της Διοίκησης (για παράδειγμα εκτίμηση εύλογης αξίας παγίων στοιχείων και καθορισμός ωφέλιμης ζωής για την αποτίμησή τους). Ενώ, σύμφωνα με το Ε.Γ.Λ.Σ., η αποτίμηση του συνόλου σχεδόν των περιουσιακών στοιχείων γίνεται βάση των διατάξεων της νομοθεσίας και καθορισμένων λογιστικών αρχών και μεθόδων. Εξίσου σημαντική διαφορά είναι ότι με βάση τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα δεν προβλέπεται η διόρθωση λαθών στις οικονομικές καταστάσεις προηγούμενων χρήσεων, ενώ τα Δ.Λ.Π. επιτρέπουν σε περίπτωση σημαντικών λαθών οι επιχειρήσεις να αναπροσαρμόζουν τις οικονομικές καταστάσεις μέσω του λογαριασμού «Αποτελέσματα εις νέο». 40 Καραγιώργος, Θ. και Πετρίδης, Α. (2010) Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα: Θεωρία και Πράξη. Η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. σε συνδυασμό με το Ε.Γ.Λ.Σ., Θεσσαλονίκη. 12
Ακόμα, το Ε.Γ.Λ.Σ. δεν προβλέπει την εμφάνιση των κερδών ανά μετοχή στις οικονομικές καταστάσεις, σε αντίθεση με το Δ.Λ.Π. που την προβλέπει. Επιπροσθέτως, σχετικά με τον αποπληθωρισμό των οικονομικών καταστάσεων, η Ελληνική σχετική νομοθεσία δεν την προβλέπει για επιχειρήσεις που εδρεύουν σε υπερ-πληθωριστικές οικονομίες, κάτι όμως που μπορεί να διαστρεβλώνει σημαντικά τα οικονομικά αποτελέσματα της επιχείρησης. Αντίθετα, τα Δ.Λ.Π. προβλέπουν με αναλυτικό τρόπο τη μέθοδο αποπληθωρισμού των ανωτέρω οικονομικών καταστάσεων. Τέλος, μετά την εφαρμογή των Δ.Λ.Π. οι επιχειρήσεις αναπόφευκτα ενσωμάτωσαν τις παρατηρήσεις των Ορκωτών Ελεγκτών στις οικονομικές καταστάσεις τους, κάτι που συνέβαλε σημαντικά στην αξιοπιστία των αποτελεσμάτων των επιχειρήσεων 41. Παρακάτω κάνουμε μια συνοπτική παρουσίαση των βασικότερων διαφορών που προκύπτουν κατά την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων των επιχειρήσεων με τα Δ.Λ.Π. σε σχέση με τα Ε.Λ.Π. και που η εφαρμογή τους μπορεί να επηρεάσει τις καταστάσεις αυτές: Η αναγνώριση αναβαλλόμενης φορολογίας (ΔΛΠ 12- Φόρος Εισοδήματος) Η προσαρμογή της αξίας των ενσώματων ακινητοποιήσεων στην εύλογη αξία αντί του ιστορικού κόστους και η αναπροσαρμογή των αποσβέσεων των εταιριών σύμφωνα με την ωφέλιμη ζωή των παγίων περιουσιακών στοιχείων (ΔΛΠ 16- Ενσώματες Ακινητοποιήσεις) Η διαγραφή άυλων περιουσιακών στοιχείων και κεφαλαιοποιημένων δαπανών (ΔΛΠ 38- Άυλα Περιουσιακά Στοιχεία) Ο σχηματισμός πρόσθετων προβλέψεων προγραμμάτων παροχών και αποζημιώσεων προσωπικού (ΔΛΠ 19 και ΔΛΠ 26-αναγνώριση παροχών και προγραμμάτων αποχώρησης των εργαζομένων) 41 Καραμάνης, Κ. και Παπαδάκης, Β. (2009) Η Εφαρμογή των Δ.Λ.Π. στην Ελλάδα: Θετικές Συνέπειες για Ελεγκτές, Λογιστές και Επιχειρήσεις, διαθέσιμο, http://www.tovima.gr/finance/financenews/article/?aid=249381 [πρόσβαση στις 8-4-2013]. 13
Η αναγνώριση και αποτίμηση χρηματοοικονομικών μέσων στην εύλογη αξία (ΔΛΠ 39- αποτίμηση χρηματοοικονομικών στοιχείων) Η αναπροσαρμογή της αξίας των ενσώματων ακινητοποιήσεων (υπεραξία- Goodwill), από την εφαρμογή του ΔΠΧΠ 3 «Ενοποιήσεις Επιχειρήσεων» σχετικά με την αναγνώριση της υπεραξίας κατά την ενοποίηση επιχειρήσεων. Κλείνοντας την ενότητα αυτή, οφείλουμε να τονίσουμε ότι εδώ παρατέθηκαν ελάχιστες - αυτές που θεωρήθηκαν οι πιο σημαντικές και πιο «σχετικές» με τη σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων- διαφορές μεταξύ των Ελληνικών και των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων. Πλήρης αναφορά των διαφορών μπορεί κανείς να βρει σχεδόν σε οποιοδήποτε από το πλήθος συγγραμμάτων που υπάρχουν και που ασχολούνται με την ερμηνεία και εφαρμογή των Δ.Λ.Π. ΕΛΕΓΚΤΗΣ Λ 14
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα έπειτα από την εφαρμογή των Δ.Λ.Π. και στις χώρες της Ε.Ε., πολλοί είναι οι ακαδημαϊκοί που ασχολήθηκαν με την διερεύνηση των επιπτώσεων από την εφαρμογή των προτύπων στις εταιρείες των χωρών που τα υιοθέτησαν. Πληθώρα μελετών υπάρχει και αναφορικά με Ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες μελέτες εξέτασαν τις επιπτώσεις της υιοθέτησης των Δ.Λ.Π. στις επιχειρήσεις αυτές από διάφορες πλευρές 42, 43, όπως την επίδραση στην αξία των μετοχών και την απόδοση των μετοχών των εμπλεκόμενων εταιρειών 44,45, την επίδραση μέσω ανάλυσης χρηματικών ροών 46,47, την επίδραση στα ενσώματα περιουσιακά στοιχεία 48, μέσω ερωτηματολογίων για απόψεις των μάνατζερ από την εφαρμογή των Δ.Λ.Π. 49, κλπ. Παρακάτω θα ακολουθήσει συνοπτική αναφορά σε έναν σημαντικό αριθμό μελετών που αφορούν τον Ελληνικό χώρο. 42 Diakomichalis, M. and Toudas, K. (2007) Differences in the valuation of equity of firms after the implementation of IFRS: An empirical approach, 6th Conference of the Hellenic Finance and Accounting Association, 15-17 December 2007, Patra, Greece, Conference Proceedings. 43 Παζάρσκης, Μ., Παντελίδης, Π., και Παπαδάρη, Χ. (2011) Μια πρώτη Αποτίμηση της Εφαρμογής των Δ.Λ.Π. στην Ελλάδα: Μελέτη Περίπτωσης των Εταιρειών Χημικών Προϊόντων, ΕΣΔΟ 2011, 16-18 Σεπτεμβρίου 2011, Conference Proceedings, pp. 63-67. 44 Armstrong, C., Barth, M., Jagolinzer, A. and Riedl, E. (2007) Market reaction to the adoption of IFRS in Europe, Working paper, University of Pennsylvania, Stanford University, and Harvard University. 45 Floros, C. (2007) The effects of international accounting standards on stock market volatility: the case of Greece, Investment Management and Financial Innovations, Vol. 4, pp. 61-72. 46 Schleicher, T., Tahoun, A. and Walker, M. (2010) IFRS adoption in Europe and investment-cash flow sensitivity: Outsider versus insider economies, International Journal of Accounting, Vol. 45, pp. 143-168. 47 Prather-Kinsey, J., Jermakowicz, E. and Vongphanith, T. (2008) Capital market consequences of European firms mandatory adoption of IFRS, Working paper, University of Missouri and Tennessee State University. 48 Γκίνογλου Δ., Ταχυνάκης Π., Μωϋση Σ. και Γκίνογλου Εμ. (2008) Λογιστική παρακολούθηση της αναπροσαρμογής της αξίας των παγίων περιουσιακών στοιχείων: Η περίπτωση των ελληνικών επιχειρήσεων, 1o Εθνικό Συνέδριο Διοίκησης και Οικονομίας, Conference Proceedings, pp. 2-17. 49 Floropoulos, J. and Moschidis, O. (2004) Are the small enterprises ready for the implementation of IFRS? The case of Greece, East-West Journal of Economics and Business, Vol. 7, pp. 81-116. 15
Οι Iatridis & Dalla (2011) 50 μελετώντας την μετάβαση ελληνικών εισηγμένων εταιρειών στα Δ.Λ.Π. κατέληξαν στο συμπέρασμα πως αυτά έχουν επηρεάσει θετικά την κερδοφορία των εταιρειών στους περισσότερους βιομηχανικούς κλάδους, και ιδιαίτερα επηρέασαν τις επιχειρήσεις που είναι χαμηλότερης κεφαλαιοποίησης. Οι Tsalavoutas & Evans (2010) 51 αναφέρουν πως η υλοποίηση και η υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. είχε σημαντική επίπτωση στις οικονομικές καταστάσεις καθώς και στους δείκτες ρευστότητας. Κατά μέσο όρο, οι επιπτώσεις στα ίδια κεφάλαια των μετόχων και τα καθαρά έσοδα ήταν θετική, σε αντίθεση με τη ρευστότητα που ήταν αρνητική. Μόνο οι ελεγκτικές εταιρείες με non-big 4 ορκωτούς ελεγκτές αντιμετωπίζουν σημαντικές επιπτώσεις στα καθαρά κέρδη και στη ρευστότητα. Επίσης, αντιμετώπισαν σημαντικά μεγαλύτερο πρόβλημα στην προετοιμασία από τις εταιρίες που είχαν τις Big 4 ως ελεγκτικές εταιρείες. Το τελικό συμπέρασμα τους ήταν ότι η ποιότητα των λογιστικών πληροφοριών υπήρξε βελτιωμένη και ιδιαίτερα για τις εταιρείες που είχαν διάφορες non-big 4 εταιρείες ως ορκωτούς ελεγκτές. Οι Daske et al. (2008) 52 εξέτασαν δείγμα από 26 χώρες και 3100 επιχειρήσεων που υποχρεώθηκαν να εφαρμόσουν τα Δ.Λ.Π., αναλύοντας τις επιπτώσεις της εφαρμογής αυτή στη ρευστότητα της αγοράς, το κόστος κεφαλαίου, και την αξία της επιχείρησης. Βρήκαν ότι όσες επιχειρήσεις εφάρμοσαν υποχρεωτικά τα Δ.Λ.Π. αντιμετώπισαν μεγαλύτερη ρευστότητα στην αγορά, καθώς και μείωση του κόστους κεφαλαίου 53. Οι Athianos et al. (2005) 54, βασιζόμενοι στη μεθοδολογία των Hung & Subramanyam (2004) 55, 56, οι οποίοι είχαν διεξάγει αντίστοιχη έρευνα για Γερμανικές εταιρείες, 50 Iatridis, G. and Dalla K. (2011) The impact of IFRS implementation on Greek listed companies: An industrial sector and stock market index analysis, International Journal of Managerial Finance, Vol. 7, no 3, pp. 284-303. 51 Tsalavoutas, I. and Evans, L. (2010) "Transition to IFRS in Greece: financial statement effects and auditor size", Managerial Auditing Journal, Vol. 25, no 8, pp. 814-842. 52 Daske, H., Hail, L., Leuz, C. and Verdi, R. (2008) Mandatory IFRS reporting around the world: Early evidence on the economic consequences, Journal of Accounting Research, Vol. 46, pp. 1085-1142. 53 Αν και θα επικεντρωθούμε στην παράθεση ευρημάτων μελετών που αφορούν Ελληνικές εισηγμένες επιχειρήσεις, αναφέρουμε και τη συγκεκριμένη έρευνα λόγω του μεγάλου δείγματός της και τη διασπορά αυτού σε 26 χώρες. 54 Athianos S, Vazakides A, and N Dritsakis (2005) Financial Statement Effects of Adopting International Accounting of Greece, 4rth Conference of the Hellenic Finance and Accounting, December 2005, Piraeus, Greece, Conference Proceedings. 16
διερεύνησαν τις επιπτώσεις από την υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. στην Ελλάδα. Επέλεξαν ως δείγμα 40 Ελληνικές εταιρείες, οι οποίες υιοθέτησαν τα Δ.Λ.Π. για πρώτη φορά το 2003 και από την ανάλυση των στοιχείων που ακολούθησε οδηγήθηκαν στα ίδια συμπεράσματα με τους Hung & Subramanyam (2004), ότι δηλαδή η υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. μπορεί να οδηγήσει σε έμμεσες οικονομικές συνέπειες, όπως η υψηλή ρευστότητα ή το χαμηλό κόστος κεφαλαίου. Συγκεκριμένα, βρήκαν ότι η υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. μεταβάλλει τους κύριους χρηματοοικονομικούς αριθμοδείκτες και τη σχετική αξία των πληροφοριών που πηγάζουν από τις οικονομικές καταστάσεις, και ότι το σύνολο του ενεργητικού και η λογιστική αξία του κεφαλαίου, όπως επίσης και η μεταβλητότητα της λογιστικής αξίας και του καθαρού εισοδήματος, είναι σημαντικά υψηλότερα με τα Δ.Λ.Π. από ότι με τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα. Η Grant Thornton 57 τον Ιούνιο του 2006 δημοσίευσε μια έρευνα για τις επιπτώσεις των Δ.Λ.Π./Δ.Π.Χ.Π. κατά την πρώτη εφαρμογή τους στις εισηγμένες στο Χ.Α.Α. εταιρείες. Τα κύρια συμπεράσματα της έρευνας συνοψίζονται παρακάτω: Τα Ίδια Κεφάλαια των εισηγμένων στο Χ.Α.Α ωφελήθηκαν κατά το ποσό των 1870 εκατ. από την υιοθέτηση των Δ.Π.Χ.Π. (14671 εκατ. ήταν οι θετικές και 12801 εκατ. οι αρνητικές επιδράσεις). Συνολικά τα Ίδια Κεφάλαιά αυξήθηκαν κατά 5%. Τα Αποτελέσματα Χρήσης ωφελήθηκαν κατά ποσό 182 εκατ. (2536 εκατ. ήταν οι θετικές και 2353 εκατ. οι αρνητικές επιδράσεις). Συνολικά τα Αποτελέσματα Χρήσης αυξήθηκαν κατά 4%. Η κυριότερη ωφέλεια στα Ίδια Κεφάλαια προέκυψε από την προσαρμογή των ενσώματων ακινητοποιήσεων σε εύλογες αξίες Η μεγαλύτερη επιβάρυνση στα Ίδια Κεφάλαια προέκυψε από την υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. που αφορούν τις «Παροχές σε εργαζομένους» και από την διενέργεια προβλέψεων επισφαλών απαιτήσεων. 55 Hung, M. and Subramanyam, K. (2004) Financial statement effects of adopting International Accounting Standards: The case of Germany, University of Southern California. 56 Hung, M. (2000) Accounting Standards and Value Relevance of Earnings: An International Analysis, Journal of Accounting and Economics, Vol. 30, pp. 401-420. 57 Grant Thornton (2006) Οι επιπτώσεις των I.F.R.S. κατά την πρώτη εφαρμογή τους στις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών εταιρείες, Grant Thornton, Αθήνα. 17
Την υψηλότερη θετική επίδραση στα Αποτελέσματα Χρήσης επέφερε η προσαρμογή των αποσβέσεων με βάση την ωφέλιμη ζωή των ενσώματων ακινητοποιήσεων. Τη μεγαλύτερη επιβάρυνση στα Αποτελέσματα Χρήσης επέφερε η αναγνώριση αναβαλλόμενων φορολογικών υποχρεώσεων και προβλέψεων για ενδεχόμενους φόρους εισοδήματος. Επίσης, σε επόμενη έρευνα της Grant Thornton τον Ιούλιο του 2007 πάνω στο ίδιο θέμα 58, κατέληξε στα ίδια συμπεράσματα ότι τα Δ.Π.Χ.Π. επέφεραν σημαντικές μεταβολές στα χρηματοοικονομικά μεγέθη των Ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων. Οι Iatridis & Rouvolis (2010) 59 βρήκαν ότι η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. στις Ελληνικές εισηγμένες επιχειρήσεις προκάλεσε μεταβλητότητα σε σημαντικές καταστάσεις όπως η κατάσταση αποτελεσμάτων και ο Ισολογισμός. Παρόλο που η υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. κατά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής φάνηκε να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις (κερδοφορία, ρευστότητα και ανάπτυξη), ίσως εξαιτίας του υψηλού κόστους μετάβασης, οι οικονομικοί αριθμοδείκτες των επιχειρήσεων αυτών βελτιώθηκαν σημαντικά κατά τα επόμενα έτη. Οι Ballas et al. (2010) 60 επίσης εξέτασαν την εφαρμογή των Δ.Λ.Π. στην Ελλάδα. Βρήκαν ότι οι συμμετέχοντες στην έρευνα πίστευαν ότι η υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. βελτίωσε την ποιότητα της λογιστικής τυποποίησης, παρόλο που το Ελληνικό περιβάλλον δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένο για τη μετάβαση από τα Ε.Λ.Π. στα Δ.Λ.Π. Επίσης, συμπέραναν ότι η εισαγωγή των Δ.Λ.Π. αύξησε την αξιοπιστία, τη διαφάνεια και τη συγκρισιμότητα των οικονομικών καταστάσεων. 58 Grant Thornton (2007) Οι επιπτώσεις των Δ.Π.Χ.Π. στις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών εταιρείες για τη χρήση 2006, Αθήνα. 59 Iatridis, G. and Rouvolis, S. (2010) The post-adoption effects of the implementation of International Financial Reporting Standards in Greece, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, Vol. 19, pp. 55-65. 60 Ballas, A., Skoutela, D., and Tzovas, C. (2010) The Relevance of IFRS to an Emerging Market: Evidence from Greece, Managerial Finance, Vol. 36, pp. 931-948. 18
Ο Doukakis (2010) 61 εξέτασε την τάση των κερδών και των συστατικών στοιχείων αυτών μετά την υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. από τις Ελληνικές επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα εξέτασε όλες τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο Χ.Α.Α. αναλύοντας λογιστικά δεδομένα για μια περίοδο δύο χρόνων πριν την υιοθέτηση των Δ.Λ.Π. έως και δύο χρόνια μετά. Το συμπέρασμά του ήταν ότι η λογιστική τυποποίηση που έφεραν τα Δ.Λ.Π. δεν φαίνεται να προσδίδει μια βελτιωμένη τάση καταγραφής των επιχειρηματικών κερδών. Οι Pazarskis et al. (2011) 62 εξέτασαν τις επιπτώσεις της υιοθέτησης των Δ.Λ.Π. στα οικονομικά αποτελέσματα εισηγμένων στο Χ.Α.Α. επιχειρήσεων του τομέα Τεχνολογίας- Πληροφορικής (είκοσι στον αριθμό), αναλύοντας τις οικονομικές τους καταστάσεις για περίοδο τριών ετών πριν και τριών ετών μετά την υιοθέτηση των Δ.Λ.Π., χρησιμοποιώντας τους διάφορους δείκτες. Επίσης, προσπάθησαν να υπολογίζουν τα ακριβή αποτελέσματα εξαιτίας της υιοθέτησης των Δ.Λ.Π. σε διαφορετική χρονική περίοδο και για το λόγο αυτό σύγκριναν το έτος 2002 (το έτος δηλαδή που ανακοινώθηκε για πρώτη φορά η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. στην Ε.Ε.) με το έτος 2005 (η πρώτη χρονιά υποχρεωτικής εφαρμογής των Δ.Λ.Π.). Στην δεύτερη περίπτωση (σύγκριση έτους 2002 με 2005) βρήκαν ότι κανένας από τους δείκτες που εξέτασαν δεν παρουσίασε στατιστικά σημαντικές διαφορές εξαιτίας της υιοθέτησης των Δ.Λ.Π. Αντιθέτως, στην πρώτη περίπτωση βρήκαν ότι δύο από τους 12 δείκτες που εξέτασαν μεταβλήθηκαν σημαντικά και μάλιστα είχαν θετική επίπτωση. Αυτοί οι δείκτες ήταν τα Κέρδη προ Φόρων και Τόκων (ΕΒΙΤ) και ο δείκτης μόχλευσης. Ακόμα, σε μια αντίστοιχη έρευνα των Παζάρσκη κ.α. (2011) 63, αυτή τη φορά για επιχειρήσεις του κλάδου χημικών προϊόντων, ερευνήθηκε η επίδραση της εφαρμογής των Δ.Λ.Π. στην εικόνα των οικονομικών καταστάσεων των εν λόγω επιχειρήσεων, αφενός για τις περιόδους 2002-2004 και 2005-2007 και αφετέρου για το έτος 2002 σε σχέση με το 2005. Κατέληξαν σχεδόν στα ίδια συμπεράσματα, μόνο που σε αυτήν την μελέτη κανένας από τους 61 Doukakis, L. (2010) The Persistence of Earnings and Earnings Components After the Adoption of IFRS, Managerial Finace, Vol. 36, pp. 969-980. 62 Pazarskis, M., Alexandrakis, A., Notopoulos, P. and Kydros, D. (2011) IFRS Adoption Effects in Greece: Evidence from the IT Sector, MIBES Transactions - International Journal, Vol. 5, no 2, pp. 101-111. 63 Παζάρσκης, Μ., Παντελίδης, Π., και Παπαδάρη, Χ. (2011) Μια πρώτη Αποτίμηση της Εφαρμογής των Δ.Λ.Π. στην Ελλάδα: Μελέτη Περίπτωσης των Εταιρειών Χημικών Προϊόντων, ΕΣΔΟ 2011, 16-18 Σεπτεμβρίου 2011, Conference Proceedings, p. 63-67. 19
12 εξεταζόμενους αριθμοδείκτες δεν μεταβλήθηκε σημαντικά σε κανένα από τα σχετικά χρονικά διαστήματα ελέγχου. Επιπλέον, παρακάτω παρατίθενται τα αποτελέσματα μιας έρευνας που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Πατρών από τους Bellas et al. (2005), όσον αφορά τις επιπτώσεις της αλλαγής των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων σε Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα σε μια σειρά από Ελληνικές εταιρείες για το 2004 64. Σκοπός της έρευνας ήταν να διερευνηθούν οι επιπτώσεις της αλλαγής από τα Ε.Λ.Π. στα Δ.Λ.Π. των εισηγμένων εταιρειών βάση 2004. Η συλλογή των στοιχείων έγινε από το Χ.Α.Α. και από την Ελληνική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (Greek Capital Market Commission) για τις χρήσεις 2004-2005. Το δείγμα συλλέχθηκε και για τις δύο περιόδους από εταιρείες που είχαν συντάξει τις λογιστικές τους καταστάσεις και με βάση τα Δ.Λ.Π. και με βάση τα Ε.Λ.Π. Κατά τη μεθοδολογία εξετάστηκαν οι μεταβλητές της σχετικής και της απόλυτης αξίας, της πραγματικής αξίας και του καθαρού εισοδήματος. Χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της ευθείας παλινδρόμησης (linear regression- Hung and Subramanyam Methodology, t-test, median signed rank tests, standard deviation, f-statistic, cross-correlation). Η έρευνα έδειξε ότι τα άυλα περιουσιακά στοιχεία, τα πάγια περιουσιακά στοιχεία και οι συνολικές υποχρεώσεις σημείωσαν εξαιρετικά υψηλότερες τιμές με την εφαρμογή των Δ.Λ.Π. Ακόμα, παρατηρήθηκε ότι τα ΕΛΠ είναι πιο συντηρητικά από τα ΔΛΠ, και ότι τα δεύτερα δίνουν βάρος στις πραγματικές αξίες. Επιπροσθέτως, η πραγματική αξία αναδεικνύεται και παίζει σημαντικότερο παράγοντα με βάση τα Δ.Λ.Π., σε σχέση με τα Ε.Λ.Π., σε αντίθεση με το καθαρό εισόδημα μετά φόρων. Μάλιστα, η έρευνα έδειξε ακόμα ότι όταν προσαρμοζόμαστε στα Ελληνικά Πρότυπα το καθαρό εισόδημα βελτιώνει την ονομαστική αξία και όχι την πραγματική αξία. Κλείνοντας την ενότητα αυτή να τονίσουμε ότι υπάρχει πληθώρα μελετών, τόσο δημοσιευμένες όσο και ανεπίσημες, που έχουν ασχοληθεί με τη διερεύνηση των επιπτώσεων της υιοθέτησης των Δ.Λ.Π. στις οικονομικές καταστάσεις και τα οικονομικά αποτελέσματα των επιχειρήσεων που τα υιοθέτησαν, τόσο για τον Ελλαδικό χώρο όσο και για τον διεθνές. Εμείς εδώ αναφερθήκαμε σε ένα μικρό δείγμα αυτών, παρουσιάζοντας κάποια αντιπροσωπευτικά συμπεράσματα και επικεντρωνόμενοι στις Ελληνικές επιχειρήσεις που 64 Bellas, A., Toudas K., and Papadatos K. (2005) What International Accounting Standards (IAS) bring about to the Financial Statements of Greek Listed Companies? The Case of the Athens Stock Exchange, University of Patras, March 2005, Patra. 20
είναι εισηγμένες στο Χ.Α.Α. και που από το 2005 και εφεξής υποχρεωτικά πλέον χρησιμοποιούν τα Δ.Λ.Π. 21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΈΡΕΥΝΑΣ 4.1 Δείγμα επιχειρήσεων - δεδομένα έρευνας Το δείγμα των ελληνικών επιχειρήσεων που επιλέχθηκε να εξεταστεί για να διερευνηθεί ο βαθμός που επηρέασε τις οικονομικές τους καταστάσεις η εφαρμογή των Δ.Λ.Π. είναι όλες οι εισηγμένες εταιρείες υψηλής και μεσαίας κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου Αθηνών (FTSE 20 & FTSE 40), με εξαίρεση τις εταιρείες του τραπεζικού κλάδου ή με χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες ή αυτές που έχουν διαγραφεί λόγω πτώχευσης, κλπ., που είναι οι παρακάτω: FTSE 20: ΒΙΟΧΑΛΚΟ Α.Ε. ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Α.Ε. COCA - COLA ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΜΦΙΑΛΩΣΕΩΣ Α.Ε. ΕΛΛΑΚΤΩΡ Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. ΜΕΤΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΙ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ (ΕΛΛΑΣ) ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Α.Ε. JUMBO Α.Ε. ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Α.Ε. Ο.Π.Α.Π. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ Α.Ε. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. ΤΙΤΑΝ Α.Ε. ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΑΦΟΡΟΛΟΓΗΤΩΝ ΕΙΔΩΝ Α.Ε. FTSE 40: ΑΛΚΟ ΕΛΛΑΣ Α.Β.Ε.Ε. AS COMPANY A.E. ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Α.Ε. DIONIC Α.Ε.Β.Ε. ΔΡΟΜΕΑΣ ΠΑΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Α.Β.Ε.Ε.Α. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΖΑΧΑΡΗΣ Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ Α.Ε. ΕΛΑΣΤΡΟΝ Α.Ε.Β.Ε. ΕΠΙΛΕΚΤΟΣ ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ Α.Ε.Β.Ε. ΕΤΕΜ Α.Ε. 22
ΕΥΑΘ Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ Α.Ε. ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ Ε.Α.Ε. ΙΚΤΙΝΟΣ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. ΙΝΤΡΑΚΟΜ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ A.E. "INTRAKAT" ΙΝΤΡΑΛΟΤ Α.Ε. ΙΝΤΡΑΚΟΜ Α.Ε. ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΡΑΤΖΗ Α.Ε. ΚΕΚΡΟΨ Α.Ε. ΚΛΟΥΚΙΝΑΣ, Ι., - Ι. ΛΑΠΠΑΣ Α.Ε. ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΣ ΑΡΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Α.Ε. ΚΡΕΤΑ ΦΑΡΜ Α.Β.Ε.Ε. LAVIPHARM Α.Ε. MLS ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Α.Ε. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΜΕΝΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Α.Ε. PROFILE SYSTEMS & SOFTWARE Α.Ε. REVOIL Α.Ε.Ε.Π. ΣΙΔΕΝΟΡ Α.Ε. ΣΩΛΗΝΟΥΡΓΕΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Α.Ε. ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Β.Ε.Τ.Ε. ΥΓΕΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ & ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. FLEXOPACK A.E.Β.Ε. ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ FRIGOGLASS Α.Β.Ε.Ε. FOURLIS Α.Ε. ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ Η αρχική επιλογή αυτή των εισηγμένων επιχειρήσεων έγινε καθώς είναι δεδομένη η διαθεσιμότητα των οικονομικών καταστάσεων των διαφόρων εισηγμένων επιχειρήσεων. Για τις εν λόγω ελληνικές εισηγμένες εταιρικές επιχειρήσεις, αξιολογούνται οι οικονομικές καταστάσεις τους και συγκρίνονται διάφορα μεγέθη από αυτές κατά τα τρία έτη πριν την εφαρμογή των Δ.Λ.Π. (2002-2004) και κατά τα τρία έτη μετά την εφαρμογή των Δ.Λ.Π. (2005-2007) με τη χρήση διαφόρων αριθμοδεικτών. Τα δεδομένα για τις εν λόγω εισηγμένες ελληνικές επιχειρήσεις του δείγματος που αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης θα πρέπει να αναφερθεί ότι αντλήθηκαν είτε από τις δημοσιευμένες διαθέσιμες οικονομικές καταστάσεις τους είτε από ανακοινώσεις στο διαδίκτυο που δημοσίευσαν το Χρηματιστήριο Αθηνών είτε από τη βάση σχετικών δεδομένων της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. 23