Η Ναυτική τέχνη στο Βυζάντιο και στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία Μαθητές:Ζαχουλίτη Γεωργία-Κανελλάκης Μαρίνος-Χρονοπούλου ΝικολίαΠαπακρίβου Απόστολος-Μουράτης Βασίλης. Υπεύθυνος καθητής:υφαντής Ανδρέας Εργασία τάξης Α Λυκείου 8o ΓΕΛ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2012-13 (1O Τετράμηνο)
Περιεχόμενα Εισαγωγή...σελ:3 Κύριο θεμα...σελ:4 Αρχαία Ρώμη Το Ναυτικό της Ρώμης Βυζαντινό ναυτικό Είδη πλοίων Yassi Ada Yγρό πυρ Η δύση της βυζαντινής αυτοκρατορίας Συμπεράσματα...σελ:14 Επίλογος...σελ:15 Πηγές...σελ:16 2
Βυζαντινή αυτοκρατορία Εισαγωγή Το ναυτικό ήταν πάντα ένα από τα σηµαντικότερα όπλα των Ελλήνων στο πέρασµα των αιώνων, το οποίο τους βοήθησε να ανταπεξέλθουν σε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Μία από τις σηµαντικότερες περιόδους ήταν αυτή του Βυζαντίου και της Ρωµαϊκής εποχής. Η έρευνα µας βασίστηκε στην επιθυµία µας να γνωρίσουµε καλύτερα την έννοια «ναυτιλία». Η εργασία µας περιλαµβάνει πολύτιµες πληροφορίες σχετικά µε την ναυτική τέχνη και τα πιο γνώριµα είδη πλοίων που κυριαρχούσαν στην Μεσόγειο από τον 3 ο αιώνα π.χ. µέχρι το 1453 µ.χ.. Επίσης, αξίζει να σηµειωθεί ότι η εργασία µας απαρτίζεται από εµπεριστατωµένες πληροφορίες αλλά και παραστατικές εικόνες τα οποία µας ταξιδεύουν σε αυτή την εποχή. Το ταξίδι αυτό έχει ως αφετηρία την πανίσχυρη Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία και προορισµό την σύγχρονη Ελλάδα.Ας ξεκινήσουµε λοιπόν 3
Από το Βυζάντιο περνούσαν όλα τα πλοία που ταξίδευαν από το Αιγαίο πέλαγος Αρχαία Ρώµη Η Ρωµαϊκή Αγορά, κέντρο των πολιτικών, εµπορικών και δικαστικών δραστηριοτήτων της αρχαίας Ρώµης. Ο όρος Αρχαία Ρώµη περιγράφει έναν πολιτισµό που είχε τις ρίζες του σε µια µικρή αγροτική κοινότητα η οποία ιδρύθηκε στην ιταλική χερσόνησο κατά τον 10ο αιώνα π.χ. Ανήκοντας γεωγραφικά στο χώρο της Μεσογείου Θάλασσας, εξελίχθηκε σε µια από τις εκτενέστερες αυτοκρατορίες στην ιστορία. [1] Με την πάροδο των αιώνων, το ρωµαϊκό πολίτευµα µετατράπηκε από µοναρχία σε ολιγαρχική δηµοκρατία, και κατόπιν σε µια όλο και πιο συγκεντρωτική 4
αυτοκρατορία. Κατέληξε να κυριαρχήσει στο σύνολο της υτικής Ευρώπης και της Μεσογείου διαµέσου της κατάκτησης και της αφοµοίωσης. Η παρακµή της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας επήλθε τον 5ο αιώνα µ.χ. Μαστιζόµενη από πολιτική αστάθεια και αφού δέχτηκε πολυάριθµες επιθέσεις από µεταναστεύοντες πληθυσµούς, το δυτικό τµήµα της αυτοκρατορίας, συµπεριλαµβανοµένων της Ισπανίας, της Γαλατίας και της Ιταλίας, διαιρέθηκε σε ανεξάρτητα βασίλεια κατά τον 5ο αιώνα. Το ανατολικό τµήµα της αυτοκρατορίας, του οποίου η κυβέρνηση είχε σαν έδρα την Κωνσταντινούπολη, επιβίωσε της κρίσης και συνέχισε να υφίσταται για µια ακόµη χιλιετηρίδα, µέχρι που τα υπολείµµατά του κατακτήθηκαν από την ανερχόµενη Οθωµανική Αυτοκρατορία. Το µεσαιωνικό αυτό κράτος της Ανατολής συνήθως αναφέρεται από τους ιστορικούς ως «Βυζαντινή Αυτοκρατορία». Ο ρωµαϊκός πολιτισµός συχνά κατατάσσεται στην «Κλασική Αρχαιότητα» µαζί µε την Αρχαία Ελλάδα, ενός πολιτισµού που επηρέασε καθοριστικά αυτόν της Αρχαίας Ρώµης. Ο τελευταίος είχε σηµαντική συνεισφορά στη διαµόρφωση της νοµοθεσίας, της τέχνης, της λογοτεχνίας, της πολεµικής τέχνης, της αρχιτεκτονικής, της τεχνολογίας και της γλώσσας στον δυτικοευρωπαϊκό κόσµο, και η ιστορία του εξακολουθεί να επηρεάζει το σηµερινό παγκόσµιο πολιτισµό. ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΚΑΤΑ ΡΩΜΑΙΚΗ ΠΕΡΙΟ Ο Νόµισµα Ρώµης 217, 215 π.χ., µε τη θεά Ρώµη και πρώρα ρωµαϊκής τριήρους 5
Η Ρώµη µε πολλές ελλείψεις στο ναυτικό της στην αρχή έπαθε πολλές ήττες στις θαλάσσιες αναµετρήσεις της µε τους έµπειρους Καρχηδόνιους και Έλληνες, ειδικά από τους Κρήτες και γι αυτό ισοπέδωσαν την Κρήτη. Αργότερα, όµως έδωσε µεγαλύτερη σηµασία στο στόλο της, που µε την ενίσχυσή του βοήθησε στις κοσµοκρατορίες της βλέψεις. Για τη δηµιουργία του µεγάλου εµπορικού και πολεµικού στόλου των Ρωµαίων υπόβαθρο αποτέλεσε η µεγάλη ναυτική παράδοση των αρχαιοελληνικών και ελληνιστικών χρόνων. Μια παράδοση που συνέχισαν και βελτίωσαν κι απ' την οποία άντλησαν τεχνικές γνώσεις και ναυτικές εµπειρίες οι µετέπειτα διεκδικητές της Μεσογείου Άραβες, Βενετοί και Οθωµανοί. Τα εµπορικά πλοία της ρωµαϊκής περιόδου χωρίζονται στα µικρά, που έχουν µεταφορική ικανότητα µέχρι και 3000 αµφορείς, και στα µεγάλα, τα αποκαλούµενα από τους Έλληνες µυριοφόρα, που µπορούν να µεταφέρουν 10000 αµφορείς. Μια τρίτη ειδική κατηγορία αποτελούν τα κατά πολύ µεγαλύτερα σιταγωγά, που µεταφέρουν από την Αλεξάνδρεια στη Ρώµη τους 50.000 τόνους σιτάρι που χρειάζεται κάθε χρόνο η Αυτοκρατορία. Στην αρµατωσιά τους χρησιµοποιείται για πρώτη φορά ένα δεύτερο πανί σε επικλινή ιστό στην πλώρη, που εξασφαλίζει µεγαλύτερη ταχύτητα. Επίσης για πρώτη φορά εµφανίζονται εµπορικά πλοία χωρίς κουπιά ΠΕΝΤΗΡΗ Σ Οι γνώσεις µας για το ρωµαϊκό ναυτικό είναι συγκριτικά περιορισµένες. Πριν τα µέσα του 3ου αιώνα π.χ., αξιωµατικοί γνωστοί ως «duumviri navales» διοίκησαν ένα στόλο είκοσι πλοίων µε στόχο την καταπολέµηση της πειρατείας. Κατά τον Πρώτο Καρχηδονιακό Πόλεµο η Ρώµη έπρεπε να κατασκευάσει µεγάλους στόλους, και τα κατάφερε κυρίως χάρις στη συνεισφορά των συµµάχων της. Αυτή η εξάρτηση από τη βοήθεια των συµµάχων είχε διάρκεια µέχρι το τέλος της δηµοκρατικής περιόδου. Η πεντήρης ήταν το βασικό πολεµικό πλοίο και των δύο αντιµαχόµενων παρατάξεων των Καρχηδονιακών Πολέµων και η Ρώµη συνέχισε την κατασκευή τους µέχρι την εποχή του Αυγούστου, οπότε και αντικαταστάθηκαν από ελαφρύτερα και πιο εύκολα στο χειρισµό πλοία. Σε σύγκριση µε µια τριήρη η πεντήρις επέτρεπε τη χρήση µείγµατος έµπειρων και άπειρων ναυτικών. Τα πλοία διοικούσε ένας ναύαρχος, 6
βαθµός ισότιµος µε αυτόν του εκατόνταρχου, ο οποίος συνήθως δεν ήταν Ρωµαίος πολίτης. Ο Potter θεωρεί ότι η διοίκηση των πλοίων από µη-ρωµαίους, οδήγησε σε µια νοοτροπία ότι ο στόλος είναι µη-ρωµαϊκός και ήταν το αίτιο που έπεφτε σε ατροφία σε περιόδους ειρήνης Η τρίηρης ήταν ο προγενέστερο πλοίο που κυριάρχησε πριν απο την πεντήρη στο Αιγαίο Οι διαθέσιµες σε εµάς πληροφορίες δείχνουν ότι την ύστερη αυτοκρατορική περίοδο (350) το ρωµαϊκό ναυτικό αποτελούταν από ένα σύνολο στόλων που περιελάµβαναν τόσο πολεµικά πλοία όσο και εµπορικά για τη µεταφορά προµηθειών. Τα πολεµικά πλοία ήταν γαλέρες µε πανιά και µε τρεις έως πέντε σειρές κωπηλατών. Ναυτικές βάσεις ήταν τα λιµάνια όπως η Ραβέννα, η Αρλς, η Ακουίλεα, το Μισένουµ και η εκβολή του ποταµού Σωµ στη ύση, καθώς επίσης η Αλεξάνδρεια και η Ρόδος στην Ανατολή. Στολίσκοι µικρών ποταµίσιων σκαφών ήταν τµήµα των στρατευµάτων που φύλαγαν τα σύνορα κατά την περίοδο αυτή, µε βάση οχυρωµένα ποταµίσια λιµάνια κατά µήκος του Ρήνου και του ούναβη. Το γεγονός ότι επιφανείς στρατηγοί διοικούσαν τόσο πεζικό όσο και ναυτικό καταδεικνύει ότι οι ναυτικές δυνάµεις θεωρούνταν βοηθητικά σώµατα για το πεζικό κι όχι ανεξάρτητες µονάδες στρατού. Λεπτοµέρειες για τη δοµή της διοίκησης και το δυναµικό των στόλων δεν είναι γνωστές. ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ Η αρχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας συµπίπτει µε την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης από τον Κωνσταντίνο τον Μέγα, την 11η Μαϊου του 330, µε το όνοµα Νέα Ρώµη. Η επιλογή της τοποθεσίας υπάκουε σε στρατηγικούς λόγους και ήταν το αποτέλεσµα µιας µακράς πορείας που ξεκίνησε τον 3ο αι., όταν οι 7
αυτοκράτορες άρχισαν να αποµακρύνονται από την Ρώµη για να βρίσκονται κοντύτερα στα ευαίσθητα σηµεία της αυτοκρατορίας, από τα οποία γίνονταν εισβολές βαρβάρων. Η διαίρεση της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας σε Ανατολική και υτική το 395 π.χ. και η ανάδειξη της Κωνσταντινούπολης ως πρωτεύουσας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, επανέφερε στο προσκήνιο το Αιγαίο Πέλαγος. Την περίοδο µάλιστα µεταξύ 4ου και 7ου αιώνα µ.χ. στη λεκάνη της Μεσογείου η Βυζαντινή θαλασσοκρατορία αναβαθµίζει και πάλι το Αιγαίο σε σταυροδρόµι εµπορίου, ενώ το πλοίο που χαρακτηρίζει τη Βυζαντινή Περίοδο είναι ο Βυζαντινός ρόµωνας. ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΕΙΣ Τον 4ο αιώνα, από το ίδιο το Μεγάλο Κωνσταντίνο, ιδρύονται τα λιµάνια της Θεσσαλονίκης και της Κωνσταντινούπολης και από τον 5 ο αιώνα λειτουργεί ένα εκτεταµένο δίκτυο τεχνητών λιµανιών κατά µήκος του Κερατίου κόλπου και της Προποντίδας. Τα λιµάνια αυτά, που διαθέτουν άρτιες για την εποχή λιµενικές εγκαταστάσεις, παίζουν σπουδαίο ρόλο στην οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή του Βυζαντίου. Μεγάλους πολεµικούς στόλους εκτός από το Μ. Κωνσταντίνο και Ιουστινιανό δηµιούργησαν και ο Λέοντας A', µε 1.113 σκάφη, ο αυτοκράτορας Κώνστας B', είχε στόλο µε 700 πολεµικά σκάφη κατά των Αράβων κ.α. Περισσότερο εντυπωσιακή ήταν η επιχείρηση κατά της Κρήτης το 961 µ.x. Το σύνολο των πλοίων που συγκέντρωσε ο αυτοκράτορας Νικηφόρος ο Φωκάς ανερχόταν στα 3.300 και από αυτά τα 2.000 ήσαν ρόµωνες και Xελάνδια. ΕΙ Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΠΛΟΙΩΝ Οι Σακτούρες ήταν βυζαντινά ελαφρά κωπήλατα και ταχύπλοα, στην εποχή τους, πλοία που έφεραν µια σειρά κουπιών ανά πλευρά.με τέτοια όµως πλοία απαρτίζονταν, επί εποχής Βυζαντίου, και ο αραβικός στόλος στον οποίο ήταν τα πλέον συνήθη.το όνοµα αυτών των σκαφών θεωρείται ότι προέκυψε εκ παραφθοράς από την αραβική ονοµασία τους «σατήρ» (= ταχύς, ευκίνητος). Ο λεγόµενος Πάµφυλος ήταν τύπος βυζαντινού πολεµικού πλοίου, τύπου ρόµωνας, µεγαλύτερο από το Χελάνδιον. Για το είδος και την ονοµασία αυτού του τύπου πλοίου υπάρχουν πληροφορίες που όµως αντιφάσκουν µεταξύ τους. Στην εποχή του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου ο Πάµφυλος είχε 120 έως 140 κωπηλάτες και συνεπώς θα πρέπει να ήταν σε µήκος µικρότερος του ρόµωνα που είχει 300 κωπηλάτες. Αντίθετα ο Λέων Γ ο Ίσαυρος θεωρεί τον Πάµφυλο ανώτερο του ρόµωνα και ως καταλληλότερο για ναυαρχίδα του " ρουγγαρίου των Πλοΐµων", (του µετέπειτα λεγόµενου Αµιράλιου), πιθανώς επιχειρησιακά. Επίσης διαφωνία υπάρχει και ως προς τη καρταγωγή του όνόµατος του πλοίου αυτού. Άλλοι το αποδίδουν στη Παµφυλία όπου εκεί και 8
από τη ξυλεία της περιοχής ναυπηγούνταν, και άλλοι από το γεγονός ότι το πλήρωµα αυτού του τύπου συγκροτούνταν από ανθρώπους διαφόρων φυλών. Ο ρόµων ή ρόµωνας υπήρξε ο επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεµικού ναυτικού. Ήταν πολύ γρήγορο και ευκίνητο πλοίο.ο ρόµων έφερε δύο σειρές 50 κουπιών ανά πλευρά, µε δυο κωπηλάτες ανά κουπί (ήταν δηλαδή σύµφωνα µε την αρχαία ναυτική ορολογία δίκροτη τετριήρης) µε πλήρωµα περίπου 200 ερέτες (κωπηλάτες). Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι). Στο κατάστρωµά του επέβαιναν πολεµιστές που επεδίωκαν όµως την από κοντά µάχη µε τον εχθρό.κατά τον 6ο αι. µ.χ. Οι δρόµωνες αποτελούσαν το µεγαλύτερο µέρος του βυζαντινού στόλου των Βελισαρίου και Ναρσή.Περί το τέλος του 7ου αιώνα τα πλοία αυτά έφεραν στη πλώρη τους ειδική συσκευή µε την οποία εξακοντίζονταν το υγρό πυρ.στη µάχη, το πλοίο µπορούσε να φθάσει ταχύτητα περίπου 7 κόµβων, ωστόσο ήταν απαραίτητες οι ευνοϊκές καιρικές συνθήκες. Η Γαλέα ήταν µικρό κωπήλατο πολεµικό πλοίο ο τύπος του οποίου µε εκείνο του ρόµωνα απετέλεσαν τους προδρόµους της Γαλέρας. Κυριότερες αποστολές - χρήσεις αυτού του τύπου πλοίου ήταν ως ταχυδροµικό («απόστολο», «αγγελιαφόρο») των Βυζαντινών στόλων αλλά και ως ανιχνευτικό σε νηοψίες και για παρακολούθηση άλλων στόλων. Το Χελάνδιον ήταν τύπος βυζαντινού πολεµικού πλοίου. Παραλλαγή του δρόµωνα, ήταν και αυτό µια διήρης ή δίκροτο, δηλ. είχε δύο σειρές κουπιών σε κάθε πλευρά, καθώς και έναν ή δύο ιστούς µε τετράγωνα πανιά που χρησιµοποιούνταν βοηθητικά εκτός πολεµικής εµπλοκής. Το χελάνδιον αποτελούσε τον βασικό τύπο πολεµικού πλοίου του Βυζαντίου, κατά τους 9ο-11ο αιώνες. Υπήρχαν δύο βασικές παραλλαγές: το «ουσιακόν χελάνδιον» µε πλήρωµα περίπου 110 ατόµων (δηλαδή µία «ουσία»), και το µεγαλύτερο «πάµφυλον χελάνδιον» µε πλήρωµα 120 έως 160 ατόµων (το 9
όνοµα δηλώνει είτε προέλευση από την Παµφυλία είτε επάνδρωση µε διαλεχτά πληρώµατα, από το πᾶν+φῦλον). Όπως και όλα τα µεσαιωνικά πλοία, δεν έφερε έµβολο, αλλά ήταν συχνά εξοπλισµένο µε έναν ή περισσότερους σίφωνες για την εκτόξευση υγρού πυρός. Ο τύπος του χελανδίου, ή κάποιος αρκετά παρόµοιος, φαίνεται πως υπήρχε και στα ισλαµικά ναυτικά της Μεσογείου, µε την αραβική ονοµασία shalandī (πληθ. shalandiyyāt), ενώ στις δυτικές λατινικές πηγές εµφανίζεται ως chelandium ή scelandrium. Σακτούρα. Βυζαντινή γαλέα (πολεµική χρηση) 10
Εµπορικό πλοίο του 7ου αιώνα µ.χ. - Yassi Ada Αν και από την µια µεριά τα πλοία µε την αρχαία τεχνική ήταν ελαφρά και διακρίνοντο από ιδιαίτερη σταθερότητα, από την άλλη η κατασκευή τους ήταν χρονοβόρα µε αρκετές δυσκολίες και απαιτούσε πολύ εργατικό δυναµικό. Πιθανώς αυτοί ήταν και οι λόγοι που η τεχνική αυτή εγκαταλείφθηκε πρίν τον 11ο αιώνα µ.χ. Για την χρονική περίοδο που συνέβη αυτή η αλλαγή, πολύ αποκαλυπτικές είναι οι µαρτυρίες που προκύπτουν από τις ανασκαφές που έγιναν κοντά στην ακτή της Μ. Ασίας, απέναντι από την Κω, στο νησάκι του Yassi Ada και στo λιµάνι του Serce Liman. Η ανασκαφή για την ανέλκυση του πλοίου του «Yassi Ada», ενός Βυζαντινού Εµπορικού πλοίου του 7ου αιώνα µ.χ., έγινε τα τέσσερα καλοκαίρια, από το 1961 έως το 1964, από οµάδα αρχαιολόγων του Πανεπιστηµίου της Pennsylvania µε επικεφαλής τον καθηγητή κ. George Bass. To πλοίο διασώθει κατά το 60% περίπου και βρίσκεται στο Μουσείο του Bodrum (στην Αρχαία Αλικαρνασσό της Μ. Ασίας). Η κατασκευή του παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον µιας και αποτυπώνει την αλλαγή που συµβαίνει αυτή την χρονική περίοδο από την αρχαία τεχνική «shell first» στην νεότερη «skeleton first» (πρώτα ο σκελετός). Αναλυτικότερα από την µελέτη που έκανε ο Καθηγητής κ. Richard Steffy προκύπτει ότι η κατασκευή των υφάλων του σκάφους έγινε µε την αρχαία τεχνική µε µόρσα και καβίλιες και εκ των υστέρων προσθήκη των νοµέων. Στην συνέχεια τοποθετήθηκαν σκαρµοί εκατέρωθεν της καρίνας πάνω στους οποίους στηρίχθηκε το υπόλοιπο πέτσωµα κατά τρόπο ανάλογο µε την νεότερη τεχνική. Την ολοκλήρωση αυτής της στροφής στην τεχνική της ξυλοναυπηγικής επιβεβαιώνει και η ανασκαφή του ναυαγίου στο λιµάνι του Serce Liman ενός άλλου Βυζαντινού Εµπορικού πλοίου του 11ου αιώνα µ.χ. του οποίου η κατασκευή έγινε εξ ολοκλήρου µε την νεότερη τεχνική. 11
καθοριστικό ρόλο στην οικονοµία του βυζαντίου ΥΓΡΟ ΠΥΡ Το εµπορικό πλοίο που αναµφίβολα έπαιξε Ένα πολύ δυνατό όπλο στα χέρια των Βυζαντινών ηταν το υγρό πυρ. Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον, μηδικόν πυρ, πολεμικόν πυρ, πυρ λαμπρόν, πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ. ignis graecus, αγγλ. Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μ.χ.. Εκτοξευόμενο από καταπέλτες, αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες, το υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό. Ως εκ τούτου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών της Κωνσταντινούπολης, και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως. Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα, με αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του. Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη, και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως «ελληνικό πυρ». 12
ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ = ΤΕΛΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Στα χίλια και πλέον χρόνια ζωής του Βυζαντίου τα καράβια του στόλου του ήλθαν πολλές φορές αντιµέτωπα µε αυτά άλλων λαών και κυρίως των Αράβων (7ος 10ος αι.), που διεκδικούσαν κατά καιρούς την κυριαρχία στη θάλασσα. Η παραµέληση όµως της ναυτικής της δύναµης υπήρξε παράγοντας για την εξασθένηση της στρατιωτικής υπεροχής της αυτοκρατορίας. Ο Αλέξιος Κοµνηνός, για παράδειγµα, µε το χρυσόβουλο του 1082 µ.x. παραχωρεί στους εµπόρους της Βενετίας λιµενικές διευκολύνσεις και έτσι πληρώνει βαρύ τίµηµα για την εγκατάλειψη της ναυτικής δύναµης µε την ταπείνωση και τις απώλειες µεγάλου ποσού από τα έσοδα του κράτους. Ο Ιωάννης Κοµνηνός προχωρεί, επίσης, σε κάτι ολέθριο σε βάρος του ναυτικού, µάλλον από υστεροβουλία και ανικανότητα, καταργεί το Ταµείο για ενίσχυση του Στόλου και έτσι ελλείψει χρηµάτων εγκαταλείφθηκε ο στόλος σαπίζοντας στα καρνάγια. Αλλά σαν να µην έφθανε αυτό, ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ. Άγγελος (1195-1203) έδωσε τη χαριστική βολή στο απόµειναν ναυτικό µε την πώληση όλου του υλικού για τη συντήρηση των πλοίων (ξυλεία, σχοινιά, άγκυρες, κατάρτια, άρµενα). Και όταν τους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου (13ος 15ος αι.) η συστηµατικά οργανωµένη πειρατεία από Τούρκους και υτικούς δύσκολα αντιµετωπίζεται, προδιαγράφεται και το τέλος της κυριαρχίας των Βυζαντινών στη θάλασσα και ταυτόχρονα και της αυτοκρατορίας τους. Με την κατάληψη από τα τουρκικά εµιράτα της Βυζαντινής Μικρασίας και την πτώση της Κωνσταντινούπολης, σηµατοδοτείται και το τέλος της Βυζαντινής εποχής. Η στιγµή που το τέλος του βυζαντιού πλησιάζει 13
Συµπεράσµατα-Αναστοχασµοί Μετά απο αυτο το µεγάλο ταξίδι λοιπόν µάθαµε πολλά πράγµατα που σίγουρα πάντα θα είναι χρήσιµα στη ζωή µας καθώς το ναυτικό θα είναι πάντα το δυνατό όπλο στα χέρια των Ελλήνων.Ίσως στο µέλλον να µην είναι ίδια τα πράγµατα αλλά το σίγουρο είναι πως έχουν προέλθει απο µεγάλη εξέληξη και κοπιαστική δουλειά στο πέρασµα των χρόνων, αυτό εξ άλλου το αποδεικνύει και η παραπάνω εργασία. Θα ήταν σωστό λοιπόν να χαρακτηρίζαµε την Ελλάδα µια πανίσχυρη ναυτική δύναµη; Ο καθένας έχει την δικιά του γνώµη για το συγκεκριµένο ερώτηµα αλλά το σίγουρο είναι πως η Ελλάδα πάντα είχε και έχει τα φόντα να χαρακτηριστεί έτσι.το ότι είναι µια απο τις πιο δυνατές ναυτικές χώρες σίγουρα δεν είναι κάτι το τυχαίο. Ένα άλλο σοβαρό ερώτηµα που µάλλον έχει εύκολη απάντηση είναι το πως κατάφερε αυτή η σχετικά µικρή χώρα να αναπτήξει αυτή την τεράστια ναυτική δύναµη.η πολύ καλή γεωγραφική θέση αλλά και οι περιπέτειες των Ελλήνων µε τους δύσκολους πολέµους αλλά και τα χρόνια σκλαβιάς οδήγησαν τους Έλληνες σε αυτό το µονοπάτι. Ως Έλληνες λοιπόν µπορούµε να αυτοαποκαλούµαστε τυχεροί καθώς αυτό το όπλο µπορεί να µας χαράξει ενα λαµπρό µέλλον και να µας βοηθήσει να ξεπεράσουµε δύσκολες καταστάσεις.οφείλουµε έτσι να το υπερασπιστούµε µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο αλλά και να το βοηθήσουµε να αναπτυχθεί. 14
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Μετά από όσα είδαµε από την εποχή της Ρώµης, ο στόλος έπαιζε καταλυτικό ρόλο στην επέκταση της αυτοκρατορίας. Όµως, η ναυτιλία γνώρισε την πλήρη ακµή της κατά την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όπου ο στόλος θεωρείται ώς το απόλυτο αµυντικό όπλο. Αυτό το συµπεραίνουµε από το ότι οι Βυζαντινοί έδειχναν µεγάλο ενδιαφέρον και φροντίδα για τα καράβια τους καθώς και από ότι ανέπτυσαν διάφορες πρωτοποριακες τεχνικές όπως το υγρό πυρ που καθιστούσαν τους Έλληνες ανίκητους στην θάλασσα. Όπως έγινε λοιπον αντιληπτό η ναυτιλία έπαιζε πάντα καθοριστικό ρόλο στη χωή των Ελλήνων.Ακόµα και σήµερα που η Ελλάδα διανύει µια απο τις δυσκολότερες στιγµές στην ιστορία της και σε οικονοµικό και σε πολιτικό επίπεδο παραµένει µια απο τις καλύτερες και ισχυρότερες ναυτικές δυνάµεις της Ευρώπης αλλά και όλου του κόσµου Ελληνικά σύγχρονα πολεµικά πλοία 15
www.wikipedia.com www.krasanakis.com www.naftotopos.gr www.scribt.gr Πηγές-Βιβλιογραφία 16