ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ

ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΣΜΗΜΑ ΝΟΗΛΕΤΣΙΚΗ ΕΩΣΕΡΙΚΟ ΚΑΝΟΝΙΜΟ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΚΠΟΝΗΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ (ΠΡΟ 400) ΣΜΗΜΑ ΝΟΗΛΕΤΣΙΚΗ, ΣΕΠΑΚ (Προπτυχιακό Πρόγραμμα πουδών) ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΣΟ 2013-2014

Σν παξφλ εγρεηξίδην ζπληάρζεθε απφ ηνπο: Γξα Βαζίιεην Ραθηφπνπιν, Δπίθνπξν Καζεγεηή Γξα Νίθν Μίηιεηηνλ, Δπίθνπξν Καζεγεηή Γξα Υξηζηηάλα Κνχηα, Δπίθνπξε Καζεγήηξηα Μειεηήζεθε θαη εγθξίζεθε απφ ην: πκβνχιην ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο ηνπ Σερλνινγηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Κχπξνπ 2

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ A. ΟΓΗΓΟ ΔΚΠΟΝΗΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ... 4 1. Οξηζκφο ηεο ζπζηεκαηηθήο αλαζθφπεζεο... 4 2. Δπηινγή ηνπ ζέκαηνο:... 4 3. εκαληηθά βήκαηα εθηέιεζεο κηαο ζπζηεκαηηθήο αλαζθφπεζεο... 5 4. Η δνκή ηεο εξγαζίαο... 6 5. Βηβιηνγξαθηθέο πεγέο... 9 6. Πσο γξάθεηαη ε βηβιηνγξαθία (χζηεκα Harvard/APA):... 11 7. Κνηλφηππα ιάζε θαη πξνβιήκαηα θαηά ηελ εθπφλεζε κηαο πηπρηαθήο εξγαζίαο... 12 Β. ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΤΠΟΒΟΛΗ ΑΙΣΗΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΔΚΠΟΝΗΗ ΣΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ... 13 1. Η Δπηηξνπή πληνληζκνχ Πηπρηαθψλ Δξγαζηψλ... 13 2. Ο/Η Δπηβιέπσλ/νπζα Αθαδεκατθφο... 13 3. Γηαδηθαζία ππνβνιήο ηεο αίηεζεο... 13 4. Πξσηφθνιιν πηπρηαθήο εξγαζίαο... 14 5. Γηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο Πηπρηαθήο Δξγαζίαο... 16 6. Η έθηαζε θαη κνξθή ηεο εξγαζίαο... 16 7. Γηαδηθαζίεο αμηνιφγεζεο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο... 16 8. εκηλάξην ηεο Βηβιηνζήθεο... 17 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ... 18 3

A. ΟΓΗΓΟ ΔΚΠΟΝΗΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ 1. Οξηζκόο ηεο ζπζηεκαηηθήο αλαζθόπεζεο πζηεκαηηθή αλαζθφπεζε είλαη: ε αλαζθφπεζε ησλ ελδείμεσλ (ηεθκεξίσλ) ζηε δηαζέζηκε εξεπλεηηθή βηβιηνγξαθία σο πξνο έλα ζαθψο δηαηππσκέλν εξεπλεηηθφ εξψηεκα κε ηε ρξήζε ζπζηεκαηηθήο θαη ξεηήο κεζνδνινγηθήο δηαδηθαζίαο πνπ ζηφρν έρεη λα εληνπίζεη, λα επηιέμεη θαη λα αμηνινγήζεη θαηάιιειεο πξσηνγελείο εξεπλεηηθέο κειέηεο, αιιά θαη λα θαηαγξάςεη θαη λα αλαιχζεη ηα δεδνκέλα ησλ κειεηψλ πνπ ζα ζπκπεξηιεθζνχλ ζηελ αλαζθφπεζε. 1 ε αληίζεζε κε κηα πεξηγξαθηθή αλαζθφπεζε, ε νπνία απιά κπνξεί λα πεξηγξάθεη θαη λα ζπλνςίδεη ηα απνηειέζκαηα (θάπνησλ) εξεπλψλ, ζηε ζπζηεκαηηθή αλαζθφπεζε βαζηθφο ζηφρν είλαη ε πεξηεθηηθή θαη ελδειερήο αλαδήηεζε θαη ζχλζεζε ησλ επξεκάησλ φισλ ησλ ζρεηηθψλ (θαη θαηάιιεισλ) εξεπλεηηθψλ κειεηψλ πνπ πξαγκαηεχνληαη έλα εξεπλεηηθφ ζέκα/εξψηεκα. Γη απηφ ην ιφγν ε ζπζηεκαηηθή αλαζθφπεζε απνηειεί ε ίδηα κηα εξεπλεηηθή εξγαζία, ηεο νπνίαο ν ζρεδηαζκφο θαη ε πινπνίεζε ζηεξίδνληαη ζε θάπνηεο βαζηθέο αξρέο θαη απαηηεί ζπγθεθξηκέλε επηζηεκνληθή κεζνδνινγία πξνθεηκέλνπ λα ειαρηζηνπνηνχληαη ηα ζθάικαηα (π.ρ. κεξνιεπηηθή παξνπζίαζε ηεο βηβιηνγξαθίαο) θαη λα εμάγνληαη αληηθεηκεληθά θαη αζθαιέζηεξα ζπκπεξάζκαηα. Μηα ζπζηεκαηηθή αλαζθφπεζε πξέπεη λα: - Δίλαη πξαγκαηηθά ζπζηεκαηηθή (π.ρ. σο πξνο ζην ηξφπν κε ηνλ νπνίν αλαδεηήζεθε θαη αλαθηήζεθε ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία), - Έρεη ζπγθεθξηκέλν θαη ζαθψο δηαηππσκέλν εξεπλεηηθφ εξψηεκα θαη λα πξνζδηνξίδεη ξεηά ηε κέζνδν πνπ έρεη εθαξκφζεη ψζηε λα εληνπίζεη ην πιηθό πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί, - Μπνξεί λα είλαη αλαπαξάμηκε (π.ρ. σο πξνο ηα βήκαηα ηεο κεζνδνινγηθήο δηαδηθαζίαο πνπ εθαξκφζηεθαλ αιιά θαη ζηα ζπκπεξάζκαηά ηεο). 2. Δπηινγή ηνπ ζέκαηνο Η επηινγή ηνπ ζέκαηνο (θαη ε δηαηχπσζε ηνπ εξεπλεηηθνχ πξνβιήκαηνο/ζθνπνχ ηεο αλαζθφπεζεο) είλαη ην πξψην βήκα πνπ απνηειεί ερέγγπν γηα ηελ νινθιήξσζή ηεο. Σν ζέκα πξέπεη λα αληαπνθξίλεηαη ζηα ελδηαθέξνληα θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπ/ηεο θνηηεηή/ηξηαο. πλήζσο ζην πξψην άθνπζκα ελφο ζέκαηνο, ελζνπζηαδφκαζηε θαη βηαδφκαζηε λα ην θαηνρπξψζνπκε. Δάλ έρνπκε ήδε ζθεθηεί έλα ζέκα, είλαη ίζσο θαιχηεξν λα δεηήζνπκε ηε γλψκε ηνπ/ηεο επηβιέπνληα/νπζαο γηα ηελ ηειηθή δηακφξθσζή ηνπ ζε θαηάιιειν εξεπλεηηθφ εξψηεκα. Σν εξεπλεηηθφ εξψηεκα πξνθχπηεη κέζα απφ κηα αξρηθή θξηηηθή ζεψξεζε ηνπ επξχηεξνπ ζέκαηνο θαη πξέπεη λα είλαη ζπγθεθξηκέλν, ζαθέο, επηζηεκνληθά ηεθκεξησκέλν θαη θιηληθά ζεκαληηθφ. 1 Beverley, C., Edmund-Otter, Μ. & Booth, A. (2006). Systematic reviews and secondary research. In Gerrish, K. & Lacey, A. (Eds), The research process in nursing 5 th ed. (pp.316-334). Oxford: Blackwell Publishing Ltd. 4

3. εκαληηθά βήκαηα γηα ηελ νινθιήξσζε κηαο ζπζηεκαηηθήο αλαζθόπεζεο 1. Καζνξίζηε κε ζαθήλεηα ην ζθνπφ ηεο αλαζθφπεζεο φπσο θαη (εάλ ππάξρνπλ) ηνπο επηκέξνπο ζηφρνπο (ή ππνζέζεηο ή εξσηήκαηα) ηεο αλαζθφπεζεο 2. Καζνξίζηε ηα θξηηήξηα εηζφδνπ (θαη απνθιεηζκνχ) ησλ κειεηψλ, ηα νπνία κεηαμχ άιισλ κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ εηδηθά θξηηήξηα φπσο ην είδνο ή ηα είδε ησλ κειεηψλ πνπ ζα αλαδεηεζνχλ (π.ρ. κειέηεο παξέκβαζεο, επηδεκηνινγηθέο κειέηεο κε πξννπηηθφ ραξαθηήξα, πνζνηηθέο κειέηεο κε ρξήζε ηππνπνηεκέλνπ εξσηεκαηνινγίνπ, κειέηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ πνηνηηθέο κεζφδνπο έξεπλαο), ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπκκεηερφλησλ (π.ρ. ζπγθεθξηκέλεο ειηθηαθέο νκάδεο), ην ρψξν δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο (π.ρ. θνηλφηεηα, ζρνιείν, λνζνθνκείν), ηνπο ηχπνπο ησλ παξεκβάζεσλ (π.ρ. πξφγξακκα εθπαίδεπζεο απφ λνζειεπηηθφ πξνζσπηθφ), ηηο κεηαβιεηέο απνηειέζκαηνο (π.ρ. ηθαλνπνίεζε απφ ηηο λνζειεπηηθέο ππεξεζίεο) αιιά θαη γεληθά θξηηήξηα - φπσο ε γιψζζα δεκνζίεπζεο (π.ρ. κφλν δεκνζηεχζεηο ζηα Αγγιηθά θαη Διιεληθά), ρξνληθά φξηα αλαδήηεζεο (π.ρ. ηελ ηειεπηαία δεθαεηία), ρψξα πξνέιεπζεο (π.ρ. Δπξσπατθέο ή άιιεο ρψξεο ηνπ νηθνλνκηθά αλαπηπγκέλνπ θφζκνπ) 3. Καζνξίζηε ηε ζηξαηεγηθή αλαδήηεζεο (πνπ θαη πψο λα ςάμεηε) θαη δηελεξγείζηε κηα εθηεηακέλε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ζε φιεο ηηο ζρεηηθέο πεγέο (θπξίσο, απηφ γίλεηαη ζε επηιεγκέλεο ειεθηξνληθέο βάζεηο βηβιηνγξαθηθψλ δεδνκέλσλ) γηα ηελ αλεχξεζε θαηάιιεισλ κειεηψλ ελψ πξέπεη λα ηεξείηαη αλαιπηηθφο αιγφξηζκνο ησλ ζπλδπαζκψλ ησλ ιέμεσλ-θιεηδηψλ (θαη ζπλψλπκσλ θξάζεσλ) πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ αλαδήηεζε 4. Δμεηάζηε ηηο κειέηεο θαη απνθαζίζεηε εάλ εθπιεξψλνπλ ηα θξηηήξηα εηζφδνπ/απνθιεηζκνχ. Κάπνηεο απνξξίπηνληαη άκεζα ελψ ζηελ πεξίπησζε άιισλ άξζξσλ ζα πξέπεη πξψηα λα εληνπίζνπκε ην πιήξεο θείκελν ψζηε λα είκαζηε ζε ζέζε λα απνθαλζνχκε εάλ πξέπεη λα ζπκπεξηιεθζεί. Γηα θάπνηα άξζξα κπνξεί λα έρνπκε κφλν ηελ πεξίιεςε θαη λα κελ θαηαθέξνπκε λα ηα εληνπίζνπκε ζε πιήξε κνξθή κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξνχλ λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζηελ αλαζθφπεζε. Μπνξνχκε λα ζπλνςίζνπκε (είηε ζε θείκελν είηε κε δηάγξακκα) ηελ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζακε θαη ηνλ αξηζκφ ησλ άξζξσλ πνπ αλαθηήζεθαλ θαη απνξξίθηεθαλ ζε θάζε βήκα. 5. Γεκηνπξγείζηε έλαλ πίλαθα (ηνλ νπνίν ζα ζπκπεξηιάβεηε ζηελ εξγαζία ζαο) φπνπ πεξηγξάθνληαη ζπλνπηηθά ηα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ κειεηψλ πνπ ζα ζπκπεξηιεθζνχλ ζηελ αλαζθφπεζε. Αλάινγα κε ην εξεπλεηηθφ εξψηεκα, ν πίλαθαο κπνξεί λα πεξηιακβάλεη γηα ηελ θάζε έξεπλα ηα ζηνηρεία ησλ εξεπλεηψλ, ηελ ρξνλνινγία δεκνζίεπζεο, ηνλ αξηζκφ ηνπ δείγκαηνο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, ηε κεζνδνινγία, ηα θπξηφηεξα επξήκαηα θηι. Ο πίλαθαο απηφο ζα πξέπεη λα απνηειεί ζπλέρεηα ηνπ θεηκέλνπ. 6. Αμηνινγείζηε κε θξηηηθφ ηξφπν ηε κεζνδνινγηθή πνηφηεηα ησλ κειεηψλ πνπ ζα παξνπζηάζεηε ζηελ αλαζθφπεζε (αλαιφγσο ηνπ ηχπνπ κειέηεο). Αθνχ εμεγήζνπκε ηνπο ιφγνπο, ελδέρεηαη θάπνηα άξζξα λα απνξξηθζνχλ ζην ζηάδην ηεο θξηηηθήο αμηνιφγεζεο αθνχ ζα ζέιακε λα απνθχγνπκε ηε ρξήζε επξεκάησλ απφ κειέηεο κε θησρή κεζνδνινγία. 7. Δμάγεηε ηα δεδνκέλα ησλ πξσηνγελψλ εξεπλψλ, θαη απεπζπλζείηε ζηνπο ίδηνπο ηνπο εξεπλεηέο εάλ ρξεηάδεηαη. Αλαιχζηε θαη εξκελεχζεηε ηα απνηειέζκαηα ησλ κειεηψλ πνπ ζα ζπκπεξηιεθζνχλ, ελψ φπνπ ηα δεδνκέλα είλαη θαηάιιεια είλαη ζσζηφ (θάηη πνπ δελ δεηνχκε απφ εζάο ζηα πιαίζηα απηήο ηεο εξγαζίαο) λα ρξεζηκνπνηνχληαη κέζνδνη ζηαηηζηηθήο ζχλζεζεο ησλ απνηειεζκάησλ (κεηαλάιπζε). Αιιηψο, ε δηαδηθαζία ζχλζεζεο ησλ απνηειεζκάησλ γίλεηαη κε αθεγεκαηηθφ ηξφπν. 8. Γξάςηε κηα αλαθνξά ηεο αλαζθφπεζεο, φπνπ πεξηγξάθνληαη κε ζαθήλεηα ν ζθνπφο, ην πιηθφ θαη ε κέζνδνο, θαη παξνπζηάδνληαη (ζε πίλαθα), ζρνιηάδνληαη θαη εξκελεχνληαη (ζε θείκελν) ηα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ πνπ ζπκπεξηιήθζεζαλ ζηελ αλαζθφπεζε, θαηαιήγνληαο ζε ζπκπεξάζκαηα ηα νπνία κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ πξνηάζεηο θαη εηζεγήζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα ή/θαη θιηληθή πξαθηηθή, πνιηηηθέο πγείαο θηι 5

4. Η δνκή ηεο εξγαζίαο Πεξίιεςε: Η πεξίιεςε ηεο εξγαζίαο ζαο πξέπεη λα βνεζά ηνλ αλαγλψζηε λα θαηαιάβεη κέζα ζε ιίγεο πξνηάζεηο ηη έρεηε κειεηήζεη θαη πνπ έρεηε θαηαιήμεη. Η έθηαζε ηεο πεξίιεςεο λα είλαη πεξίπνπ 200-250 ιέμεηο. Θα γξαθηεί ζηα ειιεληθά θαη ζηα αγγιηθά. Η πεξίιεςε είλαη δνκεκέλε θαη πεξηιακβάλεη ηηο εμήο ελφηεηεο; Δηζαγσγή, θνπφο, Τιηθφ-Μέζνδνο, Απνηειέζκαηα, πκπεξάζκαηα (δείηε ζρεηηθφ παξάδεηγκα ζην Παξάξηεκα). Δηζαγσγή: ζηελ εηζαγσγή ν/ε ζπγγξαθέαο θαιείηαη λα παξνπζηάζεη ζχληνκα ην ζέκα, κε βάζε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, ρσξίο λα πιαηεηάδεη θαη ρσξίο λα παξαζέηεη απιά θάπνηα άξζξα. Πξνζπαζνχκε λα νκαδνπνηήζνπκε ζπκπεξάζκαηα πξνεγνχκελσλ κειεηψλ (πξσηνγελψλ ή αλαζθνπήζεσλ), παξαπέκπνληαο ζηα αληίζηνηρα άξζξα ησλ εξεπλεηψλ. Έηζη, αλ γηα παξάδεηγκα 5 εξεπλεηέο έρνπλ δηαπηζηψζεη φηη ε ειηθία ζρεηίδεηαη κε ηελ θφπσζε ησλ λνζειεπηψλ, ην γξάθνπκε κε παξαπνκπή ζε απηνχο ηνπο 5 εξεπλεηέο ρσξίο λα πεξηγξάθνπκε ηνλ ηξφπν πνπ έγηλε θάζε έξεπλα ρσξηζηά θαη άιιεο ζρεηηθέο ιεπηνκέξεηεο. ε γεληθέο γξακκέο, ε εηζαγσγή πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα: 1. Γηαηχπσζε γεληθά ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ηεο ζπνπδαηφηεηάο ηνπ (π.ρ. αληηθαηηθά απνηειέζκαηα ή πξνβιεκαηηθή κεζνδνινγία ή ράζκα κεηαμχ δεδνκέλσλ θαη πξαθηηθήο ή ιίγα δεδνκέλα ή χπαξμε θελνχ ζηα δεδνκέλα) 2. Αλαθνξά ζε πξνεγνχκελεο αλαζθνπήζεηο ή κεηαλαιχζεηο θαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά, ζπκπεξάζκαηα θαη πεξηνξηζκνχο ηνπο 3. εκαζία ηνπ ππφ αλαζθφπεζε ζέκαηνο γηα ηε Ννζειεπηηθή ή/θαη ηηο επηζηήκεο Τγείαο γεληθφηεξα 4. Δάλ θξίλεηαη ζεκαληηθφ, ζχληνκνο νξηζκφο βαζηθψλ ελλνηψλ (κε αλαθνξέο θαη αηηηνιφγεζε επηινγήο ηνπ νξηζκνχ) 5. Δλλνηνινγηθφ κνληέιν πνπ θαηεπζχλεη ηελ αλαζθφπεζε (φπνπ ρξεηάδεηαη) θνπόο: ε απνηχπσζε ηνπ ζθνπνχ ηεο αλαζθφπεζεο, πξψηα ζην κπαιφ καο θαη κεηά ζην ραξηί απνηειεί ην πξψην θαη ζπλάκα ην πην βαζηθφ βήκα ζηελ εμέιημή ηεο. Ο ζθνπφο είλαη έλαο αιιά κπνξεί λα πεξηγξάθεηαη απφ πεξηζζόηεξνπο από έλαλ επηκέξνπο ζηφρνπο (ή εξσηήκαηα ή ππνζέζεηο). Γηα παξάδεηγκα: «ν ζθνπφο ηεο παξνχζαο αλαζθφπεζεο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αζζελψλ απφ ηελ πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ πγείαο». Δίλαη έλαο ζαθήο θαη νινθιεξσκέλνο σο πξνο ηε ζχιιεςή ηνπ ζθνπφο. Καη ζπλερίδνπκε: νη ζηόρνη ηεο αλαζθόπεζεο είλαη: (1) ε πεξηγξαθή ηνπ φξνπ ηθαλνπνίεζε απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο αζζελείο θαη (2) ε αλαδήηεζε ηεο ζρέζεο ησλ δεκνγξαθηθψλ παξαγφλησλ κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αζζελψλ. Γειαδή νη επηκέξνπο ζθνπνί εμεηδηθεχνπλ ηνλ ζθνπφ ηεο εξγαζίαο. Δάλ κάιηζηα πξφθεηηαη γηα θιηληθά εξσηήκαηα (π.ρ. αλαζθφπεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο παξεκβάζεσλ, αλ θαη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γεληθφηεξα) πξέπεη λα απνζαθελίδνληαη ηα εμήο (α) πνηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ζέινπκε λα κειεηήζνπκε (Population), (β) ν ηχπνο ηεο παξέκβαζεο (Intervention), (γ) ε ελαιιαθηηθή παξέκβαζε (εάλ ππάξρεη) κε ηελ νπνία ζα ζπγθξηζεί σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ε παξέκβαζε ππφ κειέηε (Control) θαη (δ) νη θιηληθέο ε- θβάζεηο ή άιιεο κεηαβιεηέο απνηειέζκαηνο πνπ ζα καο απαζρνιήζνπλ (Outcomes) ηα ν- πνία αλαθέξνληαη ζπλήζσο κε ην αθξψλπκν PICO. Τιηθό θαη Mέζνδνο: νη φξνη «πιηθφ θαη κέζνδνο», φπσο ζα ηνπο ζπλαληήζνπκε ζηα ειιεληθά πεξηνδηθά απνηεινχλ κεηάθξαζε ησλ αγγιηθψλ φξσλ «material and methods». Η επηινγή ηνπ πιηθνχ είλαη πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ πνηφηεηα ηεο έξεπλαο. Έηζη, ζα πξέπεη λα ην έρνπκε πξνζδηνξίζεη γηα ηνλ ζθνπφ ηεο κειέηεο καο. 6

Παξάδεηγκα: Η κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ ε αλαδήηεζε ηεο ζρεηηθήο ειιεληθήο θαη δηεζλνύο βηβιηνγξαθίαο ζε βάζεηο δεδνκέλσλ (MEDLINE, CINAHL, COCHRANE, PSYCHINFO, SCOPUS, WEB OF KNOWLEDGE, EMBASE, EXCERPTA MEDICA) κε ιέμεηο-θιεηδηά ζην θείκελν ηεο πεξίιεςεο (euthanasia OR assisted suicide) AND (nurse OR nursing). Η αλαδήηεζε νδήγεζε ζηελ αξρηθή επηινγή 95 άξζξσλ. Από απηέο 25 απνξξίθζεθαλ έπεηηα από αλάγλσζε ηεο πεξίιεςεο ελώ νη ππόινηπεο 70 επηιέγεθαλ γηα πεξαηηέξσ αμηνιόγεζε ηνπ πιήξνπο θεηκέλνπ ηεο δεκνζίεπζεο νπόηαλ θαη απνξξίθζεθαλ 42 κειέηεο γηαηί δελ αληαπνθξίλνληαλ ζηα πξνθαζνξηζκέλα θξηηήξηα εηζόδνπ. Παξέκεηλαλ 28 κειέηεο νη νπνίεο πιεξνύζαλ ηα θξηηήξηα εηζόδνπ ελώ ζε απηέο πξνζηέζεθαλ 3 κειέηεο πνπ πξνέθπςαλ κεηά από ηε κειέηε ησλ βηβιηνγξαθηθώλ παξαπνκπώλ ησλ άξζξσλ πνπ αλαθηήζεθαλ. Δπνκέλσο, ζηελ αλαζθόπεζε ζπκπεξηιήθζεζαλ ζπλνιηθά 31 κειέηεο. Γελ εληνπίζηεθε θάπνην άξζξν ζηελ Διιεληθή γιώζζα, ην νπνίν λα πιεξνί ηα θξηηήξηα εηζόδνπ. ε γεληθέο γξακκέο ην πιηθφ θαη ε κέζνδνο πξέπεη λα πεξηιακβάλνπλ ηα αθφινπζα: 1. Μέζνδνο αλαδήηεζεο/αλάθιεζεο ηεο βηβιηνγξαθίαο, ιέμεηο-θιεηδηά, ζπλδπαζκνί θαη ζπλψλπκεο θξάζεηο, πεδίν αλαδήηεζεο (ηίηινο, πεξίιεςε), ρξνληθφ πιαίζην αλαδήηεζεο, γιψζζα δεκνζίεπζεο 2. Βάζεηο Γεδνκέλσλ/Βηβιηνζήθεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά πξσηνγελψλ πεγψλ (άξζξα, supplements, βηβιία, δηαηξηβέο θαη πεξηιήςεηο ζε πξαθηηθά ζπλεδξίσλ) 3. Πεξηγξαθή ηνπ «δείγκαηνο» (ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ εξεπλψλ πνπ αλαδεηνχκε) 4. Κξηηήξηα εηζφδνπ θαη απνθιεηζκνχ ησλ εξεπλψλ ηα νπνία κπνξεί λα ζπκπεξηιακβάλνπλ ην είδνο κειέηεο, ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπκκεηερφλησλ, ην ρψξν δηεμαγσγήο ηεο κειέηεο, ηηο κεηαβιεηέο ππφ κειέηε, ηα εξγαιεία κέηξεζεο θιπ. Απνηειέζκαηα: ζην ζηάδην απηφ γίλεηαη ε παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ εξεπλεηηθψλ κειεηψλ πνπ αλαζθνπήζεθαλ. πλήζσο, αξρίδνπκε κε κηα γεληθή πεξηγξαθή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αλαδήηεζεο. Παξάδεηγκα Τα άξζξα πνπ ζπκπεξηιήθζεζαλ ζηελ αλαζθόπεζε είραλ δεκνζηεπηεί από ην 2000 κέρξη ην 2011. Από ην ζύλνιν ησλ 31 κειεηώλ, νη πιείζηεο πξνέξρνληαη από ηελ Βόξεηα Ακεξηθή (ΗΠΑ θαη Καλαδά) θαη κόλν 7 από Δπξσπατθέο ρώξεο (θπξίσο, Ηλσκέλν Βαζίιεην θαη Σθαλδηλαβία). Γεθαπέληε κειέηεο ήηαλ πνζνηηθέο κε ηε ρξήζε εξσηεκαηνιόγηνπ, 10 ρξεζηκνπνίεζαλ πνηνηηθή ελώ νη ππόινηπεο 6 κηθηή κεζνδνινγία. Οη πίλαθεο 1, 2 θαη 3 ζπλνςίδνπλ, θαηά ρξνλνινγηθή ζεηξά δεκνζίεπζεο, ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη επξήκαηα ησλ κειεηώλ θαηά θαηεγνξία σο πξνο ηε κεζνδνινγία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε (πνζνηηθή, πνηνηηθή θαη κηθηή) αληίζηνηρα. Δάλ ηα απνηειέζκαηά νκαδνπνηνχληαη ζε πίλαθα (ή πίλαθεο) ην πξνηηκνχκε φρη κφλν επεηδή είλαη πην επράξηζην ζηνλ αλαγλψζηε αιιά επεηδή είλαη ηδηαίηεξα βνεζεηηθφ θαη γηα καο ζηελ πξνζπάζεηα λα εληνπίζνπκε νκνηφηεηεο θαη αληηθαηηθά ζεκεία κεηαμχ ησλ κειεηψλ. Πξνζνρή φκσο κελ γεκίζνπκε ηελ εξγαζία καο κε πίλαθεο κφλν. ε γεληθέο γξακκέο ηα απνηειέζκαηα πξέπεη λα πεξηιακβάλνπλ ηα αθφινπζα: 1. Έλα Πίλαθα (ή θαη πεξηζζφηεξνπο αλαιφγσο ηεο ζεκαηηθήο παξνπζίαζεο) φπνπ παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά θαη ζπλήζσο θαηά ρξνλνινγηθή ζεηξά ηα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ κειεηψλ (π.ρ. κεζνδνινγία, εξγαιεία κέηξεζεο, κέγεζνο θαη ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο, θπξηφηεξα επξήκαηα). ηα νπνία πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά ζην θείκελν 2. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε/πεξηγξαθή ησλ κειεηψλ ζην θείκελν φπνπ επηρεηξείηαη ν ζπλδπαζκφο ελδείμεσλ απφ δηαθνξεηηθέο έξεπλεο. Απηφ κπνξεί λα γίλεη κεηά απφ νκαδνπνίεζε ησλ εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ ή ηνπ είδνπο ηεο κειέηεο θαη κεζνδνινγηψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θηι 7

3. Η δηάξζξσζε ηνπ θεηκέλνπ ζε ελφηεηεο γίλεηαη πάληα κε βάζε ην εξεπλεηηθφ εξψηεκα/ηα θαη ηα δηάθνξα επηκέξνπο δεηήκαηα ελψ ππάξρεη εηζαγσγηθή πξφηαζε ζηελ αξρή & ζπκπέξαζκα ζην ηέινο θάζε ελφηεηαο 4. ρνιηαζκφο ησλ κεζνδνινγηθψλ πξνβιεκάησλ ή πεξηνξηζκψλ ησλ εξεπλψλ πνπ αλαζθνπήζεθαλ, ζηαηηζηηθή ζεκαληηθφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ, κέγεζνο δείγκαηνο, εξγαιεία κέηξεζεο, ζπζηεκαηηθά ζθάικαηα επηινγήο ή παξαηήξεζεο θηι πδήηεζε: ζην ζεκείν απηφ αλαθέξνπκε πξψηα πεξηιεπηηθά ηα θπξηφηεξα επξήκαηα θαη θαηφπηλ ζρνιηάδνπκε, ζπγθξίλνπκε θαη εξκελεχνπκε ηα απνηειέζκαηα ησλ κειεηψλ πνπ α- λαζθνπήζακε. Δληνπίδνπκε ζεκαληηθά δεηήκαηα πνπ κπνξεί λα αλαθέξνληαη ζε κεζνδνινγηθά πξνβιήκαηα ησλ εξεπλψλ, ζε αληηθάζεηο ησλ επξεκάησλ, ζε θελά πνπ πηζαλφλ λα έ- ρνπκε εληνπίζεη γηα λα νδεγεζνχκε ζε ζπκπεξάζκαηα. Η παξνπζίαζε κπνξεί λα είλαη θαη πάιη ζεκαηηθή σο πξνο ηα θχξηα δεηήκαηα πνπ ρξήδνπλ πξνζνρήο. Να ζεκεηψζνπκε φηη, ζε αληίζεζε κε ην πξνεγνχκελν θεθάιαην φπνπ αλαθνξά γίλεηαη κφλν ζηηο κειέηεο πνπ ζπκπεξηιάβακε ζηελ αλαζθφπεζε, εδψ κπνξνχκε λα επεθηαζνχκε ζε ζπλαθή δεηήκαηα θαη γηα λα ηεθκεξηψζνπκε απφςεηο, ζέζεηο θαη ζπκπεξάζκαηα κε αλαθνξέο ζηελ επξχηεξε δηεζλή θαη ειιεληθή βηβιηνγξαθία δίλνληαο παξαδείγκαηα εξεπλεηηθψλ θαη άιισλ κειεηψλ νη νπνίεο δελ ζπκπεξηιήθζεθαλ ζηελ αλαζθφπεζε. ε απηή ηελ ελφηεηα αλαθέξνπκε επίζεο ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο εξγαζίαο καο. Παξάδεηγκα Τν γεγνλόο όηη ε παξνύζα αλαζθόπεζε πεξηνξίζηεθε ζηελ Αγγιόθσλε θαη Διιελόθσλε βηβιηνγξαθία απνηειεί πεξηνξηζκό ηεο εξγαζίαο αθνύ δελ έρεη δηεξεπλεζεί θαηά πόζν ππάξρνπλ κειέηεο δεκνζηεπκέλεο ζε άιιε γιώζζα νη νπνίεο δελ εληνπίζηεθαλ. Δπίζεο, κε βάζε ηα θξηηήξηα επηινγήο πνπ ηέζεθαλ απνθιείζηεθαλ κειέηεο ζηηο νπνίεο ην δείγκα δελ ήηαλ απνθιεηζηηθά λνζειεπηέο αιιά επαγγεικαηίεο πγείαο γεληθόηεξα. Τέινο, δελ επηρεηξήζεθε πνζνηηθή ζύλζεζε ησλ απνηειεζκάησλ κε ηε ρξήζε κεζόδσλ κεηαλάιπζεο αλ θαη απηό νθείιεηαη θπξίσο ζηελ κεγάιε αλνκνηνγέλεηα ησλ πνζνηηθώλ κειεηώλ σο πξνο ην ζρεδηαζκό θαη ηα εξγαιεία κέηξεζεο. ε γεληθέο γξακκέο ε ζπδήηεζε πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα: 1. πδήηεζε αληηζεηηθψλ απνηειεζκάησλ 2. Δληνπηζκφο ησλ θελψλ ζηελ εξεπλεηηθή βηβιηνγξαθία 3. ρνιηαζκφο ηεο θιηληθήο ζεκαζίαο θαη ηεο εθαξκνζηκφηεηαο ησλ απνηειεζκάησλ πκπεξάζκαηα: 1. Δξεπλεηηθά ζπκπεξάζκαηα, κεζνδνινγηθά ζπκπεξάζκαηα 2. εκαζία γηα ηε Ννζειεπηηθή (Έξεπλα, Πξαθηηθή, Θεσξία, Δθπαίδεπζε) 3. Καηεχζπλζε γηα ηε κειινληηθή έξεπλα, πξαθηηθή, εθπαίδεπζε, πνιηηηθή πγείαο, θιηληθέο θαηεπζχλζεηο. Βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο: Οη βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο δηαρσξίδνληαη ζε ειιεληθέο θαη μελφγισζζεο. Η ιίζηα φιεο (θαη κφλν) εθείλεο ηηο πεγέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη εκπεξηέρνληαη ζηελ εξγαζία. 8

5. Βηβιηνγξαθηθέο πεγέο Οη πεγέο ζηηο νπνίεο ζα αλαηξέμεη θαλείο ζα πξέπεη λα είλαη έγθπξεο. ήκεξα, ε βνήζεηα πνπ καο πξνζθέξεη ην Γηαδίθηπν είλαη αλεμάληιεηε, αξθεί λα γλσξίδνπκε λα δηαρεηξηδφκαζηε ηηο αραλείο βάζεηο δεδνκέλσλ θαη λα αμηνινγνχκε θαηάιιεια ηηο πιεξνθνξίεο. Οη ιέμεηοθιεηδηά (keywords), φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη ζσζηά, απνηεινχλ ηνλ θαιχηεξν ηξφπν γηα ηελ άληιεζε ησλ πιεξνθνξηψλ. Γηαδίθηπν θαη δηεζλείο βάζεηο δεδνκέλσλ: ην δηαδίθηπν θαη πην ζπγθεθξηκέλα νη πχιεο (π.ρ. Google) απνηεινχλ ρξήζηκν εξγαιείν γηα αλαδήηεζε βηβιηνγξαθίαο αιιά ζα πξέπεη λα γίλεηαη κε πνιχ πξνζνρή θαη λα αλαδεηνχκε ηηο πξσηνγελείο πεγέο. ηελ εξγαζία ΓΔΝ ρξεζηκνπνηείηαη σο πεγή ην www.google.gr/com. πλήζσο πεξηέρεη πιεξνθνξίεο γηα ην επξχ θνηλφ. Υξεζηκνπνηνχκε ηηο επηζηεκνληθέο ΒΑΔΙ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ελψ ζα κπνξνχζαηε παξάιιεια λα ρξεζηκνπνηήζεηε ην http://scholar.google.gr/. ηνλ πίλαθα 1 πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδνληαη νη βάζεηο δεδνκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη πην ζπρλά κε κηα ζχληνκε πεξηγξαθή ηεο θάζε κηαο. Άξζξα επηζηεκνληθώλ πεξηνδηθώλ: πεξηέρνπλ επηθαηξνπνηεκέλε γλψζε, είλαη ζρεηηθά εχθνια πξνζβάζηκα θαη κπνξεί θαλείο λα επηθνηλσλήζεη κε ηνλ ζπγγξαθέα. Δίλαη ρξήζηκα εθφζνλ πξνέξρνληαη απφ πεξηνδηθά πνπ απνδειηηψλνληαη ζε βάζεηο δεδνκέλσλ θαη έρνπλ επηζηεκνληθή επηηξνπή. Αξθεηά άξζξα δελ καο ρξεζηκεχνπλ άκεζα ζηελ εξγαζία αιιά καο δίλνπλ πεγέο γηα αλαδήηεζε. Βηβιία: ζπλήζσο είλαη ιηγφηεξν ζχγρξνλα αθνχ παίξλεη πνιχ θαηξφ γηα λα εθδνζεί έλα βηβιίν, ζε ζχγθξηζε κε ηε δεκνζίεπζε ελφο επηζηεκνληθνχ άξζξνπ. Δίλαη ρξήζηκα δηφηη παξνπζηάδνπλ νξγαλσκέλα έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Πξαθηηθά ζπλεδξίσλ θαη εκεξίδσλ: είλαη ρξήζηκα δηφηη παξνπζηάδνπλ πξφζθαηα δεδνκέλα θαη είλαη εηδηθά σο πξνο ην ζέκα. Ίζσο πεξηιακβάλνπλ εξεπλεηηθά δεδνκέλα πνπ δελ έρνπλ δεκνζηεπζεί αθφκε. Σα ζπλέδξηα θαη νη εκεξίδεο κε δηεζλή αληηπξνζψπεπζε, δίλνπλ ηελ επθαηξία λα γλσξίζεη θαλείο ηη ζπκβαίλεη θαη ζε άιιεο ρψξεο. Κπβεξλεηηθά έγγξαθα/αλαθνξέο (reports): απνηεινχλ ηα επίζεκα θαη επηθαηξνπνηεκέλα δεδνκέλα κηαο ρψξαο αιιά θαη ηελ επίζεκε ζέζε ηεο ρψξαο γηα θάπνηα ζεκαληηθά δεηήκαηα. Σα εξεπλεηηθά δεδνκέλα είλαη ζπλήζσο αληηπξνζσπεπηηθά ηεο πξαγκαηηθήο θαηάζηαζεο θαη ζρεηηθά εχθνια πξνζβάζηκα, ελψ επηηξέπνπλ θαη ζπγθξίζεηο ρξνληθέο θαη δηαθξαηηθέο. Μεηαπηπρηαθέο εξγαζίεο θαη δηαηξηβέο: είλαη ζπλήζσο αδεκνζίεπηα πνλήκαηα ηα ν- πνία απνηεινχλ πνιχ θαιφ πιηθφ γηα αλαζθφπεζε. Δίλαη δχζθνιν λα βξεζνχλ εθηφο θαη αλ ππάξρεη πξφζβαζε ζε βηβιηνζήθε παλεπηζηεκίνπ. Μηα κεηαπηπρηαθή εξγαζία θαη δηαηξηβή αλ θαη έρεη παξνπζηαζηεί ζε αληίζηνηρεο επηηξνπέο αθαδεκατθψλ δπλεηηθά δελ έρεη ππνζηεί ηελ θξηηηθή ηνπ βειελεθνχο ελφο άξζξνπ. Δθεκεξίδεο: επεηδή νη εθεκεξίδεο αλαθέξνληαη ζην επξχ θνηλφ θαη φρη ζε εμεηδηθεπκέλν αθξναηήξην, είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλε ε ρξήζε ηνπο ζηελ βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε θαη ζε γεληθέο γξακκέο απνθεχγεηαη. Αλαθέξνληαη ζε πνιχ ηξέρνληα ζέκαηα θαη ίζσο ελεκεξψλνπλ γηα αιιαγέο ζηελ θπβεξλεηηθή πνιηηηθή. Οη εθεκεξίδεο κπνξεί λα έρνπλ κηα κεξνιεπηηθή ζηάζε. 9

Πίλαθαο 1 Οη ζεκαληηθφηεξεο ειεθηξνληθέο βηβιηνγξαθηθέο βάζεηο δεδνκέλσλ Πεγή Μπειιάιε, Θ. (2011). Βαζηθέο αξρέο θαη κεζνδνινγία ηεο ζπζηεκαηηθήο αλαζθφπεζεο πνζνηηθψλ κειεηψλ. Ννζειεπηηθή, 50(1), 10-22. 10

6. Πσο γξάθεηαη ε βηβιηνγξαθία (ύζηεκα Harvard/APA): Έρνπλ θαηά θαηξνχο αλαπηπρζεί δηάθνξα ζπζηήκαηα βηβιηνγξαθηθψλ αλαθνξψλ. ε αληίζεζε κε ην ζχζηεκα Vancouver (θαηά ην νπνίν νη αλαθνξέο εκθαλίδνληαη ζην θείκελν κε αξαβηθνχο αξηζκνχο), ζχκθσλα κε ην Harvard/APA ε πεγή κέζα ζην θείκελν δειψλεηαη κε κηα παξέλζεζε πνπ πεξηιακβάλεη ην επψλπκν ηνπ /ησλ ζπγγξαθέα/σλ θαη ηε ρξνλνινγία ηνπ άξζξνπ ή βηβιίνπ κεηά απφ θφκκα. Δάλ ππάξρνπλ πεξηζζφηεξνη απφ 3 ζπγγξαθείο αλαγξάθεηαη κφλν ην φλνκα ηνπ πξψηνπ αθνινπζνχκελν απφ et al (γηα μελφγισζζεο αλαθνξέο) ή θ.α. ή θαη ζπλ. (γηα ειιεληθέο). Γηα ηνλ θαηάινγν βηβιηνγξαθηθψλ αλαθνξψλ, παξαζέηνπκε εδψ θάπνηα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα. Η θχξηα δηαθνξά κεηαμχ Harvard θαη APA είλαη φζνλ αθνξά ζηα νλφκαηα ησλ ζπγγξαθέσλ πνπ θαηά ην Harvard αλαγξάθνληαη κε θεθαιαία. ην ζχλδεζκν www.cut.ac.cy/library/etds/styles.html ζα βξείηε πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο. Όηαλ πξόθεηηαη γηα άξζξν: Maltezou, H., Maragos, A., Raftopoulos, V., Halharapi, T., Remoudaki, H., Papadimitriou, T. & Pierroutsakos, I. (2008). Strategies to Increase Influenza Vaccination Uptake among Health-Care Workers in Greece. Scandinavian Journal of Infectious Diseases, 40(3), 266-268. Όηαλ πξόθεηηαη γηα άξζξν ζε ειεθηξνληθό πεξηνδηθό: Efstathiou, G., Papastavrou, E., Raftopoulos, V., & Merkouris, A. (2011). Factors influencing nurses' compliance with Standard Precautions in order to avoid occupational exposure to microorganisms: A focus group study. BMC Nursing, 10(1), 1. Όηαλ πξόθεηηαη γηα βηβιίν κε έλαλ ζπγγξαθέα: Crosby, P.B. (1979). Quality is free. The art of making quality certain. New York: McGraw Hill. Όηαλ πξόθεηηαη γηα βηβιίν κε δπν ζπγγξαθείο: Hutcheson, G. & Sofroniou, N. (1999). The multivariate social scientist: introductory statistics using generalized linear models. Thousand Oaks. CA: Sage Publications. Όηαλ πξόθεηηαη γηα θεθάιαην ζε βηβιίν: Smith, V. (2008). Satisfaction with nursing care. In Antoniou, B., Johnson, C. (Δds), The Quality of Nursing Care (pp. 234-245). California: Addison Wesley, Menlo Park. Όηαλ πξόθεηηαη γηα θπβεξλεηηθό έγγξαθν: Royal College of Physicians. (1992). Standardized assessment scales for elderly people. Report of the joint workshops of the Research Unit of the Royal College of Physicians and the British Geriatrics Society. London: RCP. Όηαλ πξόθεηηαη γηα εξγαζία ζε πξαθηηθά ζπλεδξίνπ: Ραθηφπνπινο, Β. (2002). Η επηδεκηνινγία ηεο επαηίηηδαο. ην Μαπξνγηάλλεο, Υ. Ηπαηίηηδεο θαη Ννζειεπηηθή. 1ν πλέδξην Δηαηξείαο Ννζειεπηηθψλ πνπδψλ (ζει. 12-15). Όηαλ πξόθεηηαη γηα δηαηξηβή: Bunce AE (1984) The reduction of research and development time leading to manufacture of new products in the telecommunications industry. (Doctoral Dissertation, Hatfield Polytechnic, Hatfield) 11

7. Κνηλόηππα ιάζε θαη πξνβιήκαηα θαηά ηελ εθπόλεζε κηαο πηπρηαθήο εξγαζίαο Μέζα απφ ηελ εκπεηξία πξνθχπηεη πσο νη θνηηεηέο αληηκεησπίδνπλ θάπνηα πξνβιήκαηα, ε δηαπξάηηνπλ νξηζκέλα ιάζε ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα πξνιεθζνχλ ζρεηηθά εχθνια. Σα ζπρλφηεξα πξνβιήκαηα είλαη ηα θάησζη: Αζάθεηα ηνπ ζέκαηνο: ν θνηηεηήο έρεη ζθεθηεί θάπνην ζέκα ην νπνίν δελ έρεη θαηαλνήζεη πιήξσο θαη έηζη δπζθνιεχεηαη λα ην πξνζεγγίζεη. πλεπψο είλαη ζεκαληηθφ λα έρεη θαηαλνήζεη πιήξσο θαη ην ζέκα θαη ηηο δηαζηάζεηο ηνπ Καθόο πξνγξακκαηηζκόο ηνπ ρξόλνπ: γηα ην ιφγν απηφ είλαη ζεκαληηθφ λα ππάξρεη ζαθέο ρξνλνδηάγξακκα κε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο Πξνζπάζεηα θάιπςεο όισλ ησλ δηαζηάζεσλ ηνπ ζέκαηνο: ζθνπφο ηεο θξηηηθήο αλαζθφπεζεο δελ είλαη ε πιήξεο θάιπςε ηνπ ζέκαηνο -ρσξίο απηφ λα απνηειεί αλάζεκα- εθηφο θαη αλ είλαη πνιχ εηδηθφ. Δίλαη πεξηζζφηεξν ν δεκηνπξγηθφο πξνβιεκαηηζκφο θαη ε επηδαςηιάθεζε ηνπ ζέκαηνο Χξήζε κηαο «έηνηκεο» εξγαζίαο (θινπή πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο): ζχκθσλα κε ην λφκν ε πιήξεο ή θαη κεξηθή αλαπαξαγσγή ελφο πιηθνχ ρσξίο ηελ γξαπηή έγθξηζε ηνπ ζπληάθηε απνηειεί αδίθεκα θαη δηψθεηαη πνηληθά. Σα Παλεπηζηήκηα απνηεινχλ ρψξνπο παξαγσγήο γλψζεο κέζσ κηαο δηαδηθαζίεο πνπ ζέβεηαη απφιπηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη επνκέλσο νπνηαδήπνηε απνδεδεηγκέλε θινπή πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζα παξαπέκπεηαη ζηα αληίζηνηρα φξγαλα ηνπ ΣΔΠΑΚ γηα ηε ιήςε ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ. Λνγνθινπή Αδπλακία θξηηηθήο αλάιπζεο ηεο βηβιηνγξαθίαο: δελ αξθεί ε απιή παξάζεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο αιιά ε θξηηηθή ζχλζεζή ηεο κε ηξφπν ψζηε λα πξνζθέξεη ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο ζηνλ αλαγλψζηε. Γελ έρεη γίλεη αλάγλσζε ησλ νδεγηώλ ζπγγξαθήο: πξηλ μεθηλήζεη ν/ε θνηηεηήο/ηξηα ηελ ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο πξέπεη λα κειεηήζεη θαη λα θαηαλνήζεη ηηο ζρεηηθέο νδεγίεο. Βεξκπαιηζκόο: ε πεξηηηή επαλάιεςε θαη ν πιαηεηαζκφο ηεο ζθέςεο θαη ηεο γξαθήο δελ βνεζνχλ ηνλ αλαγλψζηε θαη ζα πξέπεη λα απνθεχγνληαη εη δπλαηφ. Δπίζεο ζα πξέπεη λα απνθεχγνληαη ηα επθπνινγήκαηα θαη νη παξαδνμνινγίεο Χξήζε κόλν βηβιηνγξαθίαο ζηα ειιεληθά: ζηηο κέξεο καο ε γλψζε είλαη δηεζλνπνηεκέλε θαη έηζη ζα πξέπεη ε βηβιηνγξαθία λα πεξηιακβάλεη θαη πιηθφ γξακκέλν ζε άιιεο γιψζζεο πέξαλ ησλ ειιεληθψλ Οξζνγξαθηθά θαη ζπληαθηηθά ιάζε: έλα θείκελν απνηειεί ππφ πξνυπνζέζεηο αληαλάθιαζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηνπ ηξφπνπ πνπ ζθεθηφκαζηε θαη ελεξγνχκε. Ο αλεξκάηηζηνο, ν αζχληαθηνο θαη ν αλνξζφγξαθνο γξαπηφο ιφγνο πξέπεη λα απνθεχγνληαη δηφηη θνπξάδνπλ ηνλ αλαγλψζηε. Φησρή βηβιηνγξαθία θαη ζπζηεκαηηθή ρξήζε ηζηνζειίδσλ ηνπ Γηαδηθηύνπ: είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα παξνπζηαζηεί επαξθψο ε πξφζθαηε βηβιηνγξαθία θαη λα απνθεχγεηαη ε ζπζηεκαηηθή ρξήζε ηζηνζειίδσλ πνπ δελ παξαπέκπνπλ ζε επίζεκεο ηζηνζειίδεο πηζηνπνηεκέλσλ Οξγαληζκψλ. Η βηβιηνζήθε ηνπ ΣΔΠΑΚ θαζψο θαη ην θαηάιιεια εθπαηδεπκέλν πξνζσπηθφ ηεο είλαη ζε ζέζε λα πξνζθέξνπλ νπζηαζηηθή βνήζεηα ζηελ αλαδήηεζε βηβιηνγξαθίαο (http://www.cut.ac.cy/library/). 12

Β. ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΤΠΟΒΟΛΗ ΑΙΣΗΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΔΚΠΟΝΗΗ ΣΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ 1. Η Δπηηξνπή πληνληζκνύ Πηπρηαθώλ Δξγαζηώλ Σν πκβνχιην ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο νξίδεη ηξηκειή Δπηηξνπή πληνληζκνύ Πηπρηαθώλ Δξγαζηώλ ε νπνία αλαιακβάλεη ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην γεληθφ ζπληνληζκφ θαη νκαιή δηεθπεξαίσζε ηεο εθπφλεζεο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηψλ ηνπ πξνπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ δηαδηθαζηηθψλ ζεκάησλ φπσο είλαη ε πξνεηνηκαζία ησλ ζρεηηθψλ νδεγηψλ ζπγγξαθήο, ε παξαιαβή ησλ αηηήζεσλ θαη ε θαηαλνκή ησλ εξγαζηψλ ζε Δπηβιέπνληεο/νπζεο Αθαδεκατθνχο. Η Δπηηξνπή απηή εηζεγείηαη ηηο απνθάζεηο ηεο ζην πκβνχιην ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο ην νπνίν ιακβάλεη ηηο ηειηθέο απνθάζεηο. 2. Ο/Η Δπηβιέπσλ/νπζα Αθαδεκατθόο Η Πηπρηαθή Δξγαζία εθπνλείηαη ππφ ηελ επίβιεςε ελφο εθιεγκέλνπ κέινπο ΓΔΠ ηνπ Σκήκαηνο (Δπηβιέπσλ/νπζα Αθαδεκατθόο), ην νπνίν δχλαηαη λα αλαζέζεη κέξνο ησλ θαζεθφλησλ ηνπ ζε ύκβνπιν. Γηθαίσκα λα είλαη ζχκβνπινη έρνπλ: Σν εληαγκέλν πξνζσπηθφ ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο πνπ είλαη ππνςήθηνη δηδάθηνξεο (θαηά πξνηεξαηφηεηα) ή θάηνρνη κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ Σν απνζπαζκέλν πξνζσπηθφ (ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο) H εηζήγεζε ηεο Δπηηξνπήο πληνληζκνχ Πηπρηαθψλ Δξγαζηψλ γηα ηνπο πκβνχινπο (βάζεη ησλ πην πάλσ θξηηεξίσλ) εγθξίλεηαη απφ ην πκβνχιην ηνπ Σκήκαηνο. Ο/H θνηηεηήο/ηξηα επηιέγεη ην ζέκα ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο ηνπ θαη ππνβάιεη αίηεζε θαη εξεπλεηηθφ πξσηφθνιιν ζηελ Δπηηξνπή πληνληζκνχ Πηπρηαθψλ Δξγαζηψλ κέζσ ηεο Γξακκαηείαο ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο. ηελ αίηεζή αλαθέξεηαη ην ζέκα ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο θαη ην ζεκαηηθφ πεδίν ελψ αλαιφγσο ηνπ ζεκαηηθνχ πεδίνπ, ζηελ αίηεζε ν θνηηεηήο πξέπεη επίζεο λα πξνηείλεη ηα νλφκαηα δπν Αθαδεκατθψλ (βιέπε ζρεηηθφ έληππν). Η γξακκαηεία ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο ζπγθεληξψλεη ηηο αηηήζεηο ησλ θνηηεηψλ θαη αθνχ ηηο επεμεξγαζηεί, ηηο απνζηέιιεη κέζσ ηεο Δπηηξνπήο πληνληζκνχ Πηπρηαθψλ Δξγαζηψλ γηα επηθχξσζε πηζαλψλ αιιαγψλ (π.ρ. κε ζηφρν ηελ ηζάξηζκε θαηαλνκή ησλ θνηηεηψλ/ηξηψλ ζε Δπηβιέπνληεο/νπζεο) ζην πκβνχιην ηνπ Σκήκαηνο. Η ηειηθή θαηαλνκή ησλ εξγαζηψλ ζε Δπηβιέπνληεο/νπζεο θνηλνπνηείηαη ζηνπο θνηηεηέο. ε θάζε θνηηεηή αληηζηνηρεί έλα κέινο ΓΔΠ σο Δπηβιέπσλ/νπζα θαζεγεηήο/ηξηα ηεο εξγαζίαο. εκεηψλεηαη φηη ην πξνηεηλφκελν ζέκα ηεο εξγαζίαο δελ ζεσξείηαη ηειηθφ αθνχ απηφ νξηζηηθνπνηείηαη κφλν κεηά απφ ζπλελλφεζε κε ηνλ Δπηβιέπνληα Αθαδεκατθφ. Αλακέλεηαη φηη ε πξψηε ζπλάληεζε ηνπ θνηηεηή κε ηνλ Δπηβιέπνληα Αθαδεκατθφ πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζεί πξηλ ην πέξαο ηνπ θζηλνπσξηλνύ εμακήλνπ. Η δηεπζέηεζε ηαθηηθψλ ζπλαληήζεσλ κε ηνλ/ηελ επηβιέπνληα/νπζα αθαδεκατθφ ή/θαη ε επηθνηλσλία κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ κε ηνλ/ηελ θαζεγεηή/ηξηα είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ απξφζθνπηε ζπλεξγαζία θαη ηελ δηεθπεξαίσζε ηεο εξγαζίαο. Δίλαη επζχλε ηνπ θνηηεηή λα θξνληίζεη γηα ηελ επηθνηλσλία κε ηνλ/ηελ επηβιέπνληα/νπζα θαζεγεηή/ηξηα θαη ηελ έγθαηξε δηεπζέηεζε ησλ ζπλαληήζεσλ, νη νπνίεο ζα πξέπεη λα έρνπλ θαζνξηζηεί κέζσ ξαληεβνχ ηνπιάρηζηνλ δπν εκέξεο πξηλ ηελ εκεξνκελία ζπλάληεζεο. 3. Γηαδηθαζία ππνβνιήο ηεο αίηεζεο 13

Ο θνηηεηήο ππνβάιιεη ηελ αίηεζή ηνπ ζηε Γξακκαηεία ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο (θαη φρη θαηεπζείαλ ζηνλ Αθαδεκατθφ ηεο επηινγήο ηνπ). Αηηήζεηο ζα γίλνληαη δεθηέο απφ ηε Γξακκαηεία ζηα γξαθεία ηνπ Σκήκαηνο κφλν ζηε πεξίνδν κεηαμχ ηειεπηαίαο εκεξνκελίαο αθαίξεζεο καζεκάησλ, πνπ γηα ην αθαδεκατθφ έηνο 2013-2014 είλαη ε 20 ε επηεκβξίνπ κέρξη θαη ηε 4 ε Οθησβξίνπ 2013. Πέξαλ ηεο θαηαιεθηηθήο εκεξνκελίαο, δελ ζα γίλνληαη δεθηέο αηηήζεηο θνηηεηψλ, εθηφο θαη εάλ ζπληξέρνπλ εηδηθνί ιφγνη, θαη κφλν κε έγθξηζε ηνπ πκβνπιίνπ ηνπ Σκήκαηνο. Γελ επηηξέπεηαη αιιαγή ηνπ ζέκαηνο ηεο πηπρηαθήο επηζηεκνληθήο εξγαζίαο κεηά ην πέξαο ηεο εκεξνκελίαο παξά κφλν ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο θαη χ- ζηεξα απφ αίηεζε πξνο ηελ Δπηηξνπή πληνληζκνύ Πηπρηαθώλ Δξγαζηώλ εμεγψληαο ηνπ ιφγνπο ηεο αιιαγήο. Δθφζνλ γίλεη δεθηή ε αιιαγή ζέκαηνο ε Σξηκειήο Δπηηξνπή θνηλνπνηεί ηελ απφθαζή ηεο ζην πκβνχιην ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο. ΗΜΔΙΧΗ Πξηλ ηελ ππνβνιή ηεο αίηεζεο, ζα πξνεγεζεί ζπλάληεζε κε ηνπο/ηηο θνηηεηέο/ηξηεο ηελ Πέκπηε, 19 επηεκβξίνπ θαη ώξα 11:30 ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο Βαζηθέο Αξρέο Γηδαζθαιίαο θαη Μάζεζεο. Οη θνηηεηέο/ηξηεο θαινχληαη λα κειεηήζνπλ ηηο παξνχζεο Οδεγίεο Δθπφλεζεο Πηπρηαθήο Δξγαζίαο πξηλ ηε ζπλάληεζε, φπνπ ζα έρνπλ ηελ επθαηξία λα επηιχζνπλ ηηο απνξίεο ηνπο. πκπιεξσκαηηθφ βνεζεηηθφ πιηθφ ζα αλαξηεζεί ηε πξψηε εβδνκάδα καζεκάησλ ζηελ πιαηθφξκα Moodle θάησ απφ ην κάζεκα κε θσδηθφ ΠΡΟ400 «Πηπρηαθή Δξγαζία». 4. Πξσηόθνιιν πηπρηαθήο εξγαζίαο Μαδί κε ηελ αίηεζε εθπφλεζεο πηπρηαθήο επηζηεκνληθήο εξγαζίαο, ν θνηηεηήο πξέπεη λα θαηαζέζεη πξσηφθνιιν πηπρηαθήο εξγαζίαο (βιέπε ζρεηηθφ έληππν). Σν πξσηόθνιιν έρεη έθηαζε 300-500 ιέμεσλ θαη πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα πην θάησ: Σνλ ηίηιν ηεο εξγαζίαο (κέρξη 10 ιέμεηο) Σα ζηνηρεία ηνπ/ηεο θνηηεηή/ηξηαο Σν θχξην κέξνο, ην νπνίν απνηειείηαη απφ ηα πην θάησ κέξε: Δηζαγσγή φπνπ ν/ε θνηηεηήο/ηξηα θαιείηαη (α) λα πεξηγξάςεη (ζε αδξέο γξακκέο αθνχ δελ ζα έρεη ζε απηφ ην ζηάδην πξνεγεζεί πεξηεθηηθή αλάιπζε ηεο βηβιηνγξαθίαο) ηη είλαη γεληθά γλσζηφ απφ κειέηεο ζηε βηβιηνγξαθία κέρξη ζήκεξα γηα ην ζέκα φπσο θαη ην ζεσξεηηθφ ή ελλνηνινγηθφ πιαίζην (φπνπ απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην) θαη (β) λα ππνγξακκίζεη ηελ αλάγθε γηα ηε δηεμαγσγή ζπζηεκαηηθήο αλαζθφπεζεο ηεο εξεπλεηηθήο βηβιηνγξαθίαο ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα (π.ρ. ζχλνςε ηεο ππάξρνπζαο επηζηεκνληθήο γλψζεο, εληνπηζκνχ αληηθάζεσλ ή θελψλ ζηελ βηβιηνγξαθία, έιιεηςε θαηεπζπληήξησλ νδεγηψλ). Με απιά ιφγηα, εδψ ν θνηηεηήο πξέπεη λα πεξηγξάςεη (α) ηη γλσξίδνπκε, (β) ηη δελ γλσξίδνπκε θαη ζα ζέιακε λα κάζνπκε θαη (γ) γηαηί. θνπφ φπνπ δηαηππψλνληαη κε ζαθήλεηα ν ζθνπφο θαη νη επηκέξνπο εξεπλεηηθνί ζθνπνί ή/θαη εξσηήκαηα ηεο αλαζθφπεζεο (εάλ ππάξρνπλ) Τιηθφ-Μέζνδνο φπνπ ν/ε θνηηεηήο/ηξηα πξέπεη λα πεξηγξάςεη ηε κέζνδν πνπ πξνηείλεη λα εθαξκφζεη ψζηε λα εληνπίζεη ην πιηθό πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη ζηελ αλαζθφπεζε, δειαδή, (α) πνπ ζα ςάμεη (πεγέο), (β) πσο ζα ςάμεη (ιέμεηο-θιεηδηά) θαη (γ) ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ 14

πξέπεη λα πιεξνχλ νη δηάθνξεο κειέηεο ψζηε λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζηελ αλαζθφπεζε (θξηηήξηα εηζφδνπ/απνθιεηζκνχ). ηελ ζπζηεκαηηθή αλαζθφπεζε ην πιηθφ απνηεινχλ νη θαηά θχξην ιφγν εξεπλεηηθέο κειέηεο θαη θαη επέθηαζε βηβιία, επίζεκα θείκελα Οξγαληζκψλ θαη φια φζα πξφθεηηαη λα πεξηιεθζνχλ ζηε κειέηε. Η κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ζπζηεκαηηθή αλαζθφπεζε είλαη ε αλαδήηεζε ηεο ζρεηηθήο Διιεληθήο θαη δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο ζε ειεθηξνληθέο βάζεηο δεδνκέλσλ (π.ρ. MEDLINE, CINAHL, COCHRANE, PSYCHINFO, SCOPUS, WEB OF KNOWLEDGE) κε ζπγθεθξηκέλεο ιέμεηο θιεηδηά. Αλαθέξεηαη ν πξνηεηλφκελνο ηξφπνο ζπλδπαζκνχ ησλ ιέμεσλ-θιεηδηψλ κε ηελ ρξήζε ησλ φξσλ «θαη», «ή», «φρη» φπσο θαη ζπλψλπκεο φξνη/θξάζεηο (ζηα Αγγιηθά). Βέβαηα, ε αλαδήηεζε κπνξεί λα επεθηαζεί κέζα απφ ηε κειέηε ησλ βηβιηνγξαθηθψλ παξαπνκπψλ ησλ άξζξσλ πνπ αλαθηήζεθαλ, πεξηιήςεηο ζε πξαθηηθά ζπλεδξίσλ θαη γεληθφηεξα ζηε γθξίδα (κε δεκνζηεπκέλε) βηβιηνγξαθία. Δίλαη ζεκαληηθφ ν ζπγγξαθέαο λα πξνζδηνξίζεη ηα θξηηήξηα εηζφδνπ θαη απνθιεηζκνχ ηνπ πιηθνχ πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη. Σα θξηηήξηα επηινγήο ηνπ πιηθνχ νξίδνληαη κε βάζε ην ζθνπφ ηεο αλαζθφπεζεο. Σα θξηηήξηα εηζφδνπ θαη απνθιεηζκνχ ησλ κειεηψλ κπνξεί λα ζπκπεξηιακβάλνπλ ην είδνο κειέηεο, ηηο κεηαβιεηέο ππφ κειέηε, ηα εξγαιεία κέηξεζεο, ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπκκεηερφλησλ θιπ. Πξνζδνθψκελα απνηειέζκαηα ζην ηειεπηαίν κέξνο ηνπ πξσηνθφιινπ ν/ε θνηηεηήο/ηξηα θαιείηαη λα θάλεη κηα ζχληνκε αλαθνξά ζηα απνηειέζκαηα πνπ πξνζδνθά φηη ζα έρεη απηή ε αλαζθφπεζε θαη γεληθφηεξα πνπ ζα ρξεζηκέςεη απηή ε κειέηε, πνηνη ζα επσθειεζνχλ απφ ηα επξήκαηα ηεο φηαλ νινθιεξσζεί θαη κε πνην ηξφπν Υξνλνδηάγξακκα ν/ε θνηηεηήο/ηξηα θαιείηαη λα παξνπζηάζεη ην ρξνλνδηάγξακκα ηεο εξγαζίαο ηνπ ην νπνίν ζα ηνλ δηεπθνιχλεη ζηελ πεξαίσζε ηνπ έξγνπ πνπ έρεη αλαιάβεη. Ννείηαη φηη ην ρξνλνδηάγξακκα δχλαηαη λα ηξνπνπνηεζεί θαηά ηελ θξίζε ηνπ/ηεο Δπηβιέπνληα/ζαο. Δλδεηθηηθά, απηφ κπνξεί λα έρεη ηελ εμήο κνξθή: Αλαδήηεζε βηβιηνγξαθίαο Δπεμεξγαζία ηεο βηβιηνγξαθίαο πγγξαθή πηπρηαθήο Οθηψβξεο Ννέκβξεο Γεθέκβξεο Ιαλνπάξηνο Φεβξνπάξηνο Λέμεηο επξεηεξίνπ φπνπ ν/ε θνηηεηήο/ηξηα πξνηείλεη κέρξη 6 ιέμεηο-θιεηδηά πνπ αληηζηνηρνχλ ζε δηεζλείο φξνπο ιεμηθνγξάθεζεο (www.nlm.nih.gov/mesh/mbrowser.html). Γελ αλαθέξεηαη ζηηο ιέμεηο-θιεηδηά πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ αλαδήηεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο αιιά ζε φξνπο πνπ πεξηγξάθνπλ γεληθφηεξα ην ζέκα/ζεκαηηθφ πεδίν φπσο ζα ρξεζηκνπνηνχζε θάπνηα βάζε δεδνκέλσλ γηα λα απνδειηηψζεη ηελ εξγαζία ζαο. Αλακέλεηαη ινηπφλ φηη ζε απηέο ζα πεξηιακβάλεηαη ε θξάζε «ζπζηεκαηηθή αλαζθόπεζε» 15

5. Γηάξθεηα εθπόλεζεο ηεο Πηπρηαθήο Δξγαζίαο Η Πηπρηαθή Δξγαζία έρεη δηάξθεηα 2 εμακήλσλ θαη αληηζηνηρεί ζε 10 ECTS, πνπ πηζηψλνληαη ζην 7 ν εμάκελν ζπνπδψλ λννπκέλνπ φηη ε Πηπρηαθή Δξγαζία βαζκνινγεζεί πάλσ απφ ηε βάζε. ε πεξίπησζε πνπ ε Πηπρηαθή Δξγαζία δελ νινθιεξσζεί εληφο ηνπ πξνβιεπφκελνπ ρξνληθνχ νξίνπ, ηφηε ν/ε θνηηεηήο/ηξηα δχλαηαη λα αηηεζεί γηα παξάηαζε ηεο δηάξθεηαο εθπφλεζεο ηεο Πηπρηαθήο Δξγαζίαο, αηηηνινγψληαο ζπγρξφλσο ηνπο ιφγνπο πνπ νδήγεζαλ ζηε κε νινθιήξσζή ηεο. Η αίηεζε γίλεηαη πξνο ηελ Δπηηξνπή πνπ ππνβάιιεη εηζήγεζε ζην πκβνχιην ηνπ Σκήκαηνο. ε πεξίπησζε απνηπρίαο ηνπ/ηεο θνηηεηή/ηξηαο, ην ζέκα εμεηάδεηαη απφ ην πκβνχιην ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο. Χο ειάρηζηνο ρξφλνο εθπφλεζεο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο νξίδεηαη ε εκεξνκελία έλαξμεο ηνπ εαξηλνχ εμακήλνπ θαη σο κέγηζηνο ρξφλνο εθπφλεζεο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο νξίδεηαη ε εκεξνκελία ιήμεο ησλ καζεκάησλ ηνπ εαξηλνχ εμακήλνπ. Γηα ην αθαδεκατθφ έηνο 2013-14, ε θαηαιεθηηθή εκεξνκελία παξάδνζεο είλαη ε 2 α Μαΐνπ 2013. Σειεπηαία εκεξνκελία ζπλαληήζεσλ ησλ θνηηεηψλ κε ηνπο/ηηο Δπηβιέπνληεο/ζεο Αθαδεκατθνχο νξίδεηαη ε 16 ε Απξηιίνπ 2013. 6. Η έθηαζε θαη κνξθή ηεο εξγαζίαο χκθσλα κε ηελ απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο πληνληζκνχ Πηπρηαθψλ Δξγαζηψλ, ε έθηαζε ηεο βηβιηνγξαθηθήο αλαζθφπεζεο ζα είλαη 6.000-7.000 ιέμεηο. Χο πξνο ηε κνξθή πνπ πξέπεη λα έρεη ε εξγαζία, απηή πεξηγξάθεηαη αλαιπηηθά ζηελ ηζηνζειίδα ηεο Βηβιηνζήθεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ, φπνπ δίλεηαη θαη ζρεηηθφ ππφδεηγκα. ε γεληθέο γξακκέο: Η εξγαζία γξάθεηαη ζηα ειιεληθά θαη ζε θεηκελνγξάθν Microsoft Word Η γξακκαηνζεηξά πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί είλαη Times New Roman θαη ζε κέγεζνο ραξαθηήξσλ 12 pt Σν θείκελν πξέπεη λα είλαη ζε πιήξε ζηνίρηζε αξηζηεξά-δεμηά θαη ε απφζηαζε κεηαμχ ησλ γξακκψλ (δηάζηηρν) είλαη 1,5 δηάζηεκα Σα πεξηζψξηα θάζε ζειίδαο κεγέζνπο Α4 νξίδνληαη ηα εμήο: ην επάλσ θαη ην θάησ πεξηζψξην ηεο ζειίδαο 2,5 εθαηνζηά, ελψ ην αξηζηεξφ θαη δεμηφ πεξηζψξην 3,5 θαη 2,0 εθαηνζηά αληίζηνηρα. Οη πίλαθεο, ηα ζρήκαηα, νη εηθφλεο, ηα γξαθηθά θαη θάζε άιιν αληηθείκελν καδί κε ηνπο ππφηηηινπο ηνπο πξέπεη λα εληάζζνληαη κέζα ζην θείκελν θαη λα κελ ππεξβαίλνπλ ηηο δηαζηάζεηο ηνπ Η πξψηε γξακκή ησλ παξαγξάθσλ έρεη εζνρή 0,5 cm. Οη παξάγξαθνη δε δηαρσξίδνληαη κεηαμχ ηνπο κε θελφ δηάζηεκα. Κάζε θεθάιαην εκθαλίδεηαη ζε λέα ζειίδα, ελψ ηα ππνθεθάιαηα αθνινπζνχλ ηε ξνή ηνπ θεηκέλνπ. ηνλ πίλαθα πεξηερνκέλσλ φπσο θαη ζην θπξίσο θείκελν εκθαλίδεηαη δηαβάζκηζε ησλ ππνθεθαιαίσλ κέρξη ηνλ ηξίην βαζκφ 7. Γηαδηθαζίεο αμηνιόγεζεο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο πηπρηαθήο επηζηεκνληθήο εξγαζίαο ππνβάιιεηαη ζηελ Γξακκαηεία ηνπ Σκήκαηνο έλα (1) έληππν αληίγξαθν ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο ζε ζπηξάι) θαη έλα (1) CD πξνο ηειηθή αμηνιφγεζε απφ ηνλ/ηελ Δπηβιέπνληα/νπζα Αθαδεκατθφ κε βαζκν- 16

ινγία απφ 0 έσο 10. Γεληθφο βαζκφο θάησ απφ ην 5 ζεσξείηαη απνηπρία. Η αμηνιφγεζε ησλ εξγαζηψλ ζα ζηεξηρηεί θαηά 30% ζε γεληθά θξηηήξηα (φπσο, ε δνκή, νξγάλσζε, ζαθήλεηα γξαπηνχ ιφγνπ θαη ρξήζε δφθηκσλ φξσλ) θαη θαηά 70% ζε εηδηθά θξηηήξηα σο πξνο ην πεξηερφκελν ζηηο ελφηεηεο: Δηζαγσγή, θνπφο, Τιηθφ-Μέζνδνο, Απνηειέζκαηα, πδήηεζε/πκπεξάζκαηα, Βηβιηνγξαθία θαη Πεξίιεςε). ην πιαίζην πην θάησ αλαθέξνληαη ηα ζηνηρεία πνπ ζεσξνχληαη απαξαίηεηα ζε κηα θαιή πηπρηαθή εξγαζία. Δθφζνλ ε εξγαζία εγθξηζεί θαη βαζκνινγεζεί, ν/ε Δπηβιέπσλ/νπζα δηαηεξεί ην δηθαίσκα λα επηιέμεη ηηο εξγαζίεο νη νπνίεο ζα θαηαηεζνχλ ζε πιήξε κνξθή ζηε Βηβιηνζήθε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. ε απηή ηελ πεξίπησζε, κπνξεί λα ζαο δεηεζεί λα αλαζεσξήζεηε θαη λα δηνξζψζεηε ηελ πηπρηαθή ζαο εξγαζία ζχκθσλα κε ηηο ππνδείμεηο ηνπ επηβιέπνληα θαζεγεηή, νπφηαλ θαη ζα πξέπεη λα ππνβάιεηε εθ λένπ έληππν αληίγξαθν θαη CD ηεο ηειηθήο εξγαζίαο ζηε Βηβιηνζήθε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. Δθφζνλ ε εξγαζία δελ θξηζεί απνδεθηή ή δελ έρεη ππνβιεζεί εκπξφζεζκα ηφηε ν/ε θνηηεηήο/ηξηα θαιείηαη λα επαλαιάβεη ηελ δηαδηθαζία σο άλσ ην επφκελν εμάκελν. Αιιαγή ζέκαηνο επαθίεηαη ζηε θξίζε ηνπ πκβνπιίνπ ηνπ Σκήκαηνο. ΑΠΑΡΑΙΣΗΣΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ 1. Ο ζπγγξαθέαο αθνινπζεί ηε δηάξζξσζε ηεο αλαζθφπεζεο φπσο αθξηβψο πεξηγξάθεηαη ζηηο νδεγίεο. 2. Ο γεληθφο ζθνπφο θαη ελδερφκελα νη επηκέξνπο ζηφρνη ηεο αλαζθφπεζεο αλαθέξνληαη κε ζαθήλεηα. 3. Η ζηξαηεγηθή αλεχξεζεο ησλ ζρεηηθψλ κειεηψλ πεξηγξάθεηαη ζπζηεκαηηθά θαη νινθιεξσκέλα. 4. Αλαθέξνληαη κε ζαθήλεηα ηα θξηηήξηα εηζφδνπ θαη απνθιεηζκνχ ησλ κειεηψλ ηεο αλαζθφπεζεο. 5. Σα θξηηήξηα εηζφδνπ θαη απνθιεηζκνχ ησλ κειεηψλ είλαη θαηάιιεια (π.ρ. απνθεχγνληαη ζθάικαηα κεξνιεςίαο). 6. H πνηφηεηα ησλ κειεηψλ πνπ ζπκπεξηιήθζεζαλ αμηνινγήζεθε κε θαηάιιειν ηξφπν. 7. Σα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο κεζoδνινγηθήο εγθπξφηεηαο ησλ κειεηψλ αλαθέξνληαη κε ιεπηνκέξεηα θαη ζαθήλεηα. 8. Έρεη γίλεη ζχλζεζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ πξσηνγελψλ κειεηψλ κε θαηάιιειν θαη ζπζηεκαηηθφ ηξφπν. 9. Ο ζπγγξαθέαο θαηαιήγεη ζε ζαθή ζπκπεξάζκαηα θαη θαηεπζχλζεηο γηα ηελ θιηληθή πξαθηηθή (ή/θαη εθπαίδεπζε) θαη κειινληηθή έξεπλα. 10. Σα ζπκπεξάζκαηα ππνζηεξίδνληαη απφ ηα δεδνκέλα. 11. Η αλαζθφπεζε είλαη θαινγξακκέλε, ηεξεί ην φξην ιέμεσλ θαη είλαη ζπληαθηηθά θαη γξακκαηηθά νξζή. 8. εκηλάξην ηεο Βηβιηνζήθεο Η Βηβιηνζήθε ηνπ ΣΔΠΑΚ νξγαλψλεη ζεκηλάξηα γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ θνηηεηψλ ζηελ βηβιηνγξαθηθή ηνπο αλαζθφπεζε. Οη θνηηεηέο θαινχληαη λα ηα παξαθνινπζήζνπλ, α- θνχ έξζνπλ ζε ζπλελλφεζε κε ην πξνζσπηθφ ηεο Βηβιηνζήθεο, θαη λα ιάβνπλ ζρεηηθφ έληππν παξαθνινχζεζεο. 17

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 18

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΤΓΔΙΑ Πηπρηαθή Δξγαζία [ΣΙΣΛΟ ΔΡΓΑΙΑ] [Όλνκα, Δπίζεην θνηηεηή/ηξηαο] Λεκεζφο [Έηνο νινθιήξσζεο πηπρηαθήο]

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΤΓΔΙΑ ΣΜΗΜΑ ΝΟΗΛΔΤΣΙΚΗ Πηπρηαθή Δξγαζία [ΣΙΣΛΟ ΔΡΓΑΙΑ] [Όλνκα, Δπίζεην θνηηεηή/ηξηαο] Δπηβιέπσλ/νπζα θαζεγεηήο/ηξηα [Γξ./θνο/θα Όλνκα, Δπίζεην] Λεκεζφο [Έηνο νινθιήξσζεο πηπρηαθήο]

Πλεπκαηηθά δηθαηώκαηα Copyright Όλνκα, επίζεην θνηηεηή/ηξηαο, [Έηνο νινθιήξσζεο πηπρηαθήο] Με επηθχιαμε παληφο δηθαηψκαηνο. All rights reserved. Η έγθξηζε ηεο πηπρηαθήο δηαηξηβήο απφ ην Σκήκα Ννζειεπηηθήο ηνπ Σερλνινγηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Κχπξνπ δελ ππνδειψλεη απαξαηηήησο θαη απνδνρή ησλ απφςεσλ ηνπ ζπγγξαθέα εθ κέξνπο ηνπ Σκήκαηνο. ii

Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά θαη λα εθθξάζσ ηελ επγλσκνζχλε κνπ ζε φζνπο βνήζεζαλ θαη κνπ ζπκπαξαζηάζεθαλ ζηελ εθπφλεζε απηήο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο. Ιδηαίηεξα ηνλ/ηνπο [ ], γηα [ ] iii

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Δηζαγσγή: Σν ζέκα ηεο επζαλαζίαο απνηειεί έλα ζχγρξνλν πξφβιεκα πνπ αθνξά ηελ θνηλσλία καο γεληθφηεξα θαη ηε λνζειεπηηθή εηδηθφηεξα θνπόο: θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ππήξμε ε δηεξεχλεζε (αλαζθφπεζε εθηίκεζε, δηαπξαγκάηεπζε) ηνπ ζέκαηνο ηεο επζαλαζίαο θαη ηνπ ηη πξέπεη λα γλσξίδεη ν λνζειεπηήο πξνθεηκέλνπ λα ιάβεη κηα απφθαζε. Τιηθό θαη Μέζνδνο: Η κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ ε αλαδήηεζε ηεο ζρεηηθήο ειιεληθήο θαη δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο ζε βάζεηο δεδνκέλσλ (EMBASE, MEDLINE, CINAHL) κε ιέμεηο θιεηδηά (euthanasia ή assisted suicide) θαη (nurse ή nursing) ζε φινπο ηνπο πηζαλνχο ζπλδπαζκνχο. Απνηειέζκαηα: Η αλαδήηεζε θαηέιεμε ζε 15 κειέηεο, θαηά ηελ πεξίνδν 20ΥΥ-20ΥΥ, πνπ πιεξνχζαλ ηα πξνθαζνξηζκέλα θξηηήξηα. Μέζα απφ ηελ αλαδήηεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο δηαπηζηψζεθε πσο ε επζαλαζία απνηειεί κηα πξάμε πνπ επηηξέπεηαη ππφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο θαη πξνυπνζέζεηο ζε νξηζκέλεο ρψξεο θαη απαγνξεχεηαη ζε άιιεο φπσο είλαη ε Κχπξνο. Ο λνζειεπηήο είλαη ππφινγνο ζηελ ζρεηηθή λνκνζεζία θαη ζηηο αξρέο εζηθήο θαη δενληνινγίαο ηνπ επαγγέικαηνο ηνπ. Οη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο ζε ρψξεο πνπ δελ επηηξέπεηαη ε παξνρή επζαλαζίαο είραλ κηα ζεηηθή ζηάζε ε νπνία ζρεηίδνληαλ κε ηα ρξφληα άζθεζεο ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο. πκπεξάζκαηα: Ο λνζειεπηήο νθείιεη λα ζέβεηαη ηελ αλζξψπηλε χπαξμε θαη λα δηαζθαιίδεη ηελ παξνρή θξνληίδαο γηα ηελ δηαηήξεζε ηνπ αζζελή ζηελ δσή. Λέμεηο-θιεηδηά: επζαλαζία, δηιιήκαηα, εζηθή, ππνβνεζνχκελε απηνθηνλία, ζπζηεκαηηθή αλαζθφπεζε (κέρξη 6 ιέμεηο) iv

ABSTRACT (ε πεξίιεςε ζηα Αγγιηθά) Introduction: Aim: Material and Method: Results: Conclusions: Keywords: v

ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ Η αξίζκεζε ησλ πξψησλ ζειίδσλ είλαη ιαηηληθή (i, ii, iii, iv, v, vi, ), ελψ ε αξαβηθή αξίζκεζε μεθηλά απφ ην πξψην θεθάιαην. πλίζηαηαη ε απηφκαηε δεκηνπξγία πεξηερνκέλσλ κέζσ ηνπ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ. ην Microsoft Word εηζάγεηαη ιίζηα δηαγξακκάησλ (λννπκέλνπ φηη έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί headings γηα ηηο επηθεθαιίδεο ησλ θεθαιαίσλ, ππνθεθαιαίσλ θαη ελνηήησλ) σο εμήο: Insert => Reference => Index and Tables => Table of Contents. ΠΔΡΙΛΗΦΗ... iv ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ... v ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ... vi ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΙΝΑΚΧΝ... vii ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ... viii ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ... ix ΑΠΟΓΟΗ ΟΡΧΝ... x 1. Δηζαγσγή... 1 2. θνπφο... 2 3. Τιηθφ-Μέζνδνο... 3 4. Απνηειέζκαηα... 4 4.1. Δίδνο κειεηψλ... 4 4.2. Παξνπζίαζε πνζνηηθψλ κειεηψλ... 4 4.2.1. Δξγαιείν κέηξεζεο... 4 5. πδήηεζε 5 5.1 Πεξηνξηζκνί κειέηεο......6 6. πκπεξάζκαηα 7 6.1 Δηζεγήζεηο...8 Βηβιηνγξαθία..9 Παξαξηήκαηα..10 vi

ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΙΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1: Υαξαθηεξηζηηθά πνζνηηθψλ κειεηψλ πνπ αλαζθνπήζεθαλ... 6 Πίλαθαο 2: Υαξαθηεξηζηηθά πνηνηηθψλ κειεηψλ πνπ αλαζθνπήζεθαλ... 6 vii

ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ Δηθφλα 1: Απεηθφληζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ζηξαηεγηθήο αλαδήηεζεο... 5 Δηθφλα 2:... θηι viii

ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ Παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά κε αιθαβεηηθφ ηξφπν φιεο νη ζεκαληηθέο ζπληνκνγξαθίεο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζην θείκελν ηεο πηπρηαθήο π.ρ.: ΒΣΠ: Κ: ΣΔΠΑΚ.: ΝΝΣ OR: Βηβιηνζήθε Σερλνινγηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Κχπξνπ ρεηηθφο Κίλδπλνο Σερλνινγηθφ Παλεπηζηήκην Κχπξνπ Number needed to treat, Αλαγθαίνο αξηζκφο αηφκσλ γηα ζεξαπεία Odds Ratio, Λφγνο ζπκπιεξσκαηηθψλ πηζαλνηήησλ (ιφγνο ησλ νηδ) ix

ΑΠΟΓΟΗ ΟΡΧΝ ηελ πεξίπησζε ρξήζεο νξνινγίαο απφ μελφγισζζε βηβιηνγξαθία, ε νπνία δελ έρεη απνδνζεί επηζήκσο ζηελ ειιεληθή γιψζζα, κπνξεί λα αλαθεξζεί ζε απηήλ ηελ ελφηεηα ε απφδνζε ζηελ ειιεληθή πνπ ζεσξείηαη πεξηζζφηεξν δφθηκε. π.ρ.: Data Metadata Γεδνκέλα Μεηαδεδνκέλα x

1. Δηζαγσγή [Κείκελν εηζαγσγήο ] 1

2. θνπόο Οδηγός συγγραφής πτυχιακής εργασίας 2

3. Τιηθό-Μέζνδνο Οδηγός συγγραφής πτυχιακής εργασίας 3

4. Απνηειέζκαηα 4.1. Είδος μελεηών 4.2. Παροσζίαζη ποζοηικών μελεηών 4.2.1. Με ηε ρξήζε ηππνπνηεκέλνπ εξγαιείνπ κέηξεζεο 4.3. Παροσζίαζη ποιοηικών μελεηών ΗΜΔΙΧΗ Κάζε θεθάιαην εκθαλίδεηαη ζε λέα ζειίδα, ελψ ηα ππνθεθάιαηα αθνινπζνχλ ηε ξνή ηνπ θεηκέλνπ. ηνλ πίλαθα πεξηερνκέλσλ φπσο θαη ζην θπξίσο θείκελν εκθαλίδεηαη δηαβάζκηζε ησλ ππνθεθαιαίσλ κέρξη ηνλ ηξίην βαζκφ, φπσο ην παξαπάλσ παξάδεηγκα Οδηγός συγγραφής πτυχιακής εργασίας 4

Οη εηθφλεο θαη άιια γξαθήκαηα πξέπεη λα βξίζθνληαη ζε πιήξε ζηνίρηζε φπσο θαη ην θείκελν. Όια ηα γξαθήκαηα θαη νη πίλαθεο θέξνπλ ηίηιν, ν νπνίνο αλαγξάθεηαη ζηε γιψζζα ηνπ θεηκέλνπ. Ο ηίηινο βξίζθεηαη ζε πιήξε ζηνίρηζε θάησ απφ ην γξάθεκα θαη θέξεη δηαθξηηή αξίζκεζε. Μεηά απφ ηνλ ηίηιν αθήλνπκε κία ζεηξά θελή, φρη φκσο θαη πξηλ απφ ην γξάθεκα π.ρ. Δηθφλα 1. Δηθόλα 1: Απεηθόληζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ζηξαηεγηθήο αλαδήηεζεο (Πεγή Παηειάξνπ, Δ., Μπξνθαιάθε, Η. (2010). Μεζνδνινγία ηεο ζπζηεκαηηθήο αλαζθφπεζεο θαη κεηαλάιπζεο. Ννζειεπηηθή, 49(2), 122-130.) Η δηαθνξνπνίεζε γηα ηνπο πίλαθεο είλαη φηη ν ηίηινο πξνεγείηαη ηνπ πίλαθα. Οη ηίηινη πξέπεη λα βξίζθνληαη ζε πιήξε ζηνίρηζε θαη λα αθνινπζεί ν πίλαθαο. Μεηά απφ ηνλ ηίηιν ηνπ γξαθήκαηνο ή ηνλ πίλαθα αθήλνπκε κία ζεηξά θελή. Ιδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δνζεί ζηελ πεξίπησζε πνπ ηα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα ή ε εηθφλα ηα παίξλεη ν θνηηεηήο απφ θάπνηα άιιε πεγή. ε απηή ηελ πεξίπησζε ζα πξέπεη λα αλαθέξεηαη θάησ απφ ηνλ πίλαθα ή ην ζρήκα ε πεγή π.ρ. Δηθφλα 1. Οη πην θάησ πίλαθεο (Πίλαθεο 1 θαη 2) απνηεινχλ παξαδείγκαηα θαη κπνξεί λα ηξνπνπνηεζνχλ αλάινγα κε ζθνπφ ηεο εξγαζίαο. Οδηγός συγγραφής πτυχιακής εργασίας 5