ΜΙΚΡΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΜΕ ΕΝΟΤΗΤΑ 5η: Οικονομίες & Νεοκλασική Πολιτική Οικονομία ΑΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων & Επικοινωνίας Α. Κουμπαρέλης Καθηγητής Εφαρμογών
Είδη αγορών (οικονομίας) Ελεύθερη αγορά Όταν η αγορά λειτουργεί χωρίς κρατική παρέμβαση τότε ονομάζεται ελεύθερη αγορά. ΣτοπερίφημοβιβλίοτουΟ Πλούτος των Εθνών, ο Adam Smith ανέπτυξε τη θεωρία του αόρατου χεριού με βάση την οποία: όταν τα άτομα επιδιώκουν την ικανοποίηση των συμφερόντων τους χωρίς την παρέμβαση του κράτους επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή επίλυση του οικονομικού προβλήματος και υπηρετούνται καλύτερα τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου. Η κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία Όταν όλες οι αποφάσεις για την παραγωγή και την κατανάλωση των αγαθών λαμβάνονται από την κυβέρνηση τότε έχουμε μια κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία. Το κράτος προγραμματίζει τί, πώς και για ποιόν θα παραχθεί. Προϋπόθεση αυτής της πρακτικής είναι η κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία (π.χ. πρώην χώρες υπαρκτού σοσιαλισμού). Η μικτή οικονομία Στις περισσότερες οικονομίες του κόσμου το κράτος και ο ιδιωτικός τομέας συνυπάρχουν και λειτουργούν ταυτόχρονα στην οικονομία. Το κράτος, με την φορολογική και νομισματική πολιτική, αναδιανέμει το εισόδημα, παρέχει υπηρεσίες και αγαθά και ρυθμίζει τον τρόπο λειτουργίας των αγορών. Στην περίπτωση αυτή έχουμε μικτή οικονομία.
Φιλελευθερισμός ή Παρεμβατισμός; Adam Smith εναντίον Νεοκλασικής Πολιτικής Οικονομίας «Η αγορά γνωρίζει καλύτερα» δεν χρειάζεται η δική μας παρέμβαση, η παρέμβαση του κράτους. Οι συντελεστές της αγοράς, χωρίς ό ένας να ξέρει τον άλλον, τα κάνουν όλα καλά! Ο Smith είναι ίσως ο πατέρας του σύγχρονου φιλελευθερισμού Ο Keynes, μεγάλος οικονομολόγος στην εποχή του μεσοπολέμου, ο θεωρητικός της κρίσης του 29, υποστηρίζει ακριβώς το αντίθετο: «αν δεν υπάρχει ισορροπία μεταξύ αποταμίευσης και κατανάλωσης το σύστημα καταρρέει». Αυτή τη ρύθμιση μπορεί να την κάνει το Κράτος, ελέγχοντας τις δημόσιες δαπάνες και, συνεπώς, τη σχέση αποταμίευσης κατανάλωσης. Ο Keynes είναι ίσως ο πατέρας του κρατικού παρεμβατισμού Ο Keynes ήταν υπέρ της μεικτής οικονομίας
Οι αποτελεσματικές κατά Pareto κατανομές Vilfredo Pareto: Θεωρητικός της Νεοκλασικής Πολιτικής Οικονομίας Οι αποτελεσματικές κατά Pareto* κατανομές: Μια κατανομή εμπορευμάτων ή πόρων είναι κατά Pareto αποτελεσματική όταν δεν υπάρχει δυνατότητα μεταβολής της η οποία να ωφελεί έστω και ένα άτομο χωρίς να ζημιώνει κανέναν.
Το 1ο θεμελιώδες θεώρημα της Νεοκλασικής Πολιτικής Οικονομίας (Ν.Π.Ο.) Ο τέλειος ανταγωνισμός σε όλους τους κλάδους συνάδει με την κατά Pareto αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων πόρων μιας οικονομίας p=mc (δηλαδή η τιμή ενός προϊόντος ισούται με το οριακό κόστος σε κάθε κλάδο). Πράγμα που είναι εφικτό μόνο όταν έχουμε: Τιμές ισορροπίας σε κάθε αγορά Μη θετικές οικονομίες κλίμακας Καμία «εξωτερικότητα»
Γιατί τέλειος ανταγωνισμός; Επειδή διαφορετικά το p>mc Οι τιμές δεν αντανακλούν μόνο τα κόστη ευκαιρία αλλά και κάτι άλλο: Την μονοπωλιακή ή ολιγοπωλιακή ισχύ επί των τιμών Μη ανεξαρτησία της ζήτησης από την προσφορά Οριακό κόστος: Δείχνει την αύξηση του συνολικού κόστους που προκύπτει από την παραγωγή μιας πρόσθετης μονάδας προϊόντος.
Γιατί Ισορροπία στις αγορές; Χωρίς αυτήν δεν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματικότητα Θα υπάρχουν καταναλωτές που θέλουν να δώσουν παραπάνω και δεν μπορούν! Σπατάλη παραγωγικών συντελεστών
Μη θετικές οικονομίες κλίμακας Οικονομίες κλίμακας: Έστω συνάρτηση παραγωγής Q = f (K, L). Αυξάνουμε κατά Χ% τα K και L και αυξάνεται η παραγωγή Q κατά Υ% Υ>Χ θετικές οικονομίας κλίμακας Υ<Χ αρνητικές οικονομίας κλίμακας Υ=Χ σταθερές οικονομίας κλίμακας Με Θετικές οικονομίες κλίμακας το μέσο κόστος παραγωγής βαίνει μειούμενο (AC = μέσο κόστος) Μονοπωλιακές τάσεις φυσικό μονοπώλιο
Εξωτερικότητες Όταν υπάρχουν μεταβλητές στην συνάρτηση ωφέλειας-παραγωγής που (α) δεν ορίζει ο καταναλωτής-παραγωγός και (β) δεν προσδιορίζονται μέσω της αγοράς Εξωτερικότητα στην κατανάλωση Θετική: Αλτρουισμός Αρνητική: Ζήλεια Εξωτερικότητα στην παραγωγή Θετική: Μηλιές και μελίσσια Αρνητική: Χημικά και αλιεία
Η έννοια της Γενικής Ισορροπίας στο 1ο ΘεώρηματηςΝ.Π.Ο. Μια οικονομία που αποτελείται μόνο από τέλεια ανταγωνιστικούς κλάδους, με τον κάθε ένα σε ισορροπία (δηλαδή σε κάθε κλάδο το p = MC), κατανέμει αποτελεσματικά τους παραγωγικούς συντελεστές της, δηλαδή τους υλικούς και ανθρώπινους πόρους της, σε αυτόν. Αυτή η κατάσταση αναφέρεται και ως γενική ισορροπία.
Η λογική του 1ο Θεωρήματος της Ν.Π.Ο. (2) Αν όλοι οι δρώντες μεγιστοποιούν την ωφέλειά τους, και το κόστος μιας μικρής αλλαγής σε ότι κάνει ο καθένας ισούται με το όφελος από μια τέτοια αλλαγή, τότε όσο δεν υπάρχουν εμπόδια στην ιδιωτική πρωτοβουλία και τις συναλλαγές, η ωφέλεια του κάθε ατόμου θα είναι μέγιστη δεδομένης της ωφέλειας των υπολοίπων. Όμως αυτός είναι ταυτόχρονα και ο ορισμός της κατά Pareto αποτελεσματικότητας και ο ορισμός της γενικής ισορροπίας στην οποία η τιμή ισούται με το οριακό κόστος και η ζήτηση ισούται με την προσφορά σε όλες τις αγορές.
Κριτική στο 1ο ΘεώρηματηςΝ.Π.Ο. Δεν μας λέει ότι οι ανταγωνιστικές αγορές θα συγκλίνουν απαραίτητα σε μια γενική ισορροπία. Δεν έχουμε αποδείξεις (αγοραίες) ούτε και εγγυήσεις για την επίτευξη της γενικής ισορροπίας. Στην καλύτερη περίπτωση, η μαθηματική ανάλυση μπορεί να αποδείξει ότι (κάτω από δεσμευτικούς περιορισμούς) μιατέτοιαισορροπίαθα υπάρχει και, βεβαίως, ότι αν η οικονομία βρεθεί σε αυτήν τότε θα προκύψει μια κατά Pareto αποτελεσματική κατάσταση.