Επιδημιολογικά δεδομένα παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα Εμμανουήλ Παξιμαδάκης Καρδιολόγος Αντιπρόεδρος ΟΕ Επιδημιολογίας και Πρόληψης της Αθηροσκλήρωσης ΕΕΑ Υπεύθυνος Ιατρείου Λιπιδίων ENHC Β Καρδιολογική Κλινική Προληπτικής Καρδιολογίας και Καρδιακής Ανεπάρκειας
Παχυσαρκία στα αγόρια ηλικίας 12-17 ετών Λεπτομέρειες έρευνας: Μελέτη ADONUT Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης Πανελλαδικά Ηλικίες 12-17 ετών 37344 άτομα 2010 2012 Αγόρια: 27.9% υπέρβαρα 8.9% παχύσαρκα 36,8% υπέρβαρα + παχύσαρκα World Obesity Federation Grammatikopoulou MG, Poulimeneas D, Gounitsioti IS, Gerothanasi K, Tsigga M, Kiranas E; ADONUT Study Group.Prevalence of simple and abdominal obesity in Greek adolescents: the ADONUT study. Clin Obes. 2014 Dec;4(6):303-8. doi: 10.1111/cob.12070. Epub 2014
Παχυσαρκία στα κορίτσια ηλικίας 12-17 ετών Λεπτομέρειες έρευνας: Μελέτη ADONUT Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης Πανελλαδικά Ηλικίες 12-17 ετών 37344 άτομα 2010 2012 Κορίτσια: 19.4% υπέρβαρα 6.0% παχύσαρκα 25,4% υπέρβαρα + παχύσαρκα World Obesity Federation Grammatikopoulou MG, Poulimeneas D, Gounitsioti IS, Gerothanasi K, Tsigga M, Kiranas E; ADONUT Study Group.Prevalence of simple and abdominal obesity in Greek adolescents: the ADONUT study. Clin Obes. 2014 Dec;4(6):303-8. doi: 10.1111/cob.12070. Epub 2014
The ENERGY-Project 2010 Λεπτομέρειες έρευνας: Πανελλαδική Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Έτος 2010 1086 άτομα 10-12 ετών Αγόρια: 33.2 % υπέρβαρα 11.2 % παχύσαρκα 44,4 % υπέρβαρα + παχύσαρκα Κορίτσια: 28 % υπέρβαρα 9.7 % παχύσαρκα 37,7 % υπέρβαρα + παχύσαρκα In conclusion, prevalence of overweight is high across Europe among school-aged children, with especially worrisome prevalence in Greece. Brug J, van Stralen MM, te Velde SJ, Chinapaw MJM, De Bourdeaudhuij I, et al. (2012) Differences in Weight Status and Energy-Balance Related Behaviors among Schoolchildren across Europe: The ENERGY-Project. PLoS ONE 7(4): e34742. doi:10.1371/journal.pone.0034742
Παχυσαρκία κι εκπαίδευση (παιδιά) Brug J, van Stralen MM, te Velde SJ et al. Differences in Weight Status and Energy-Balance Related Behaviors among Schoolchildren across Europe: The ENERGY-Project. PLoS ONE 2012;7 (4) e34742
Αγόρια και κορίτσια ηλικίας 6-11 ετών Papadimitriou A, Kounadi D, Konstantinidou M, Xepapadaki P and Nicolaidou P. Prevalence of Obesity in Elementary Schoolchildren Living in Northeast Attica, Greece. Obesity 2006;7:1113-1117
Δεδομένα από το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ Συμμετείχαν 336.014 μαθητές από 3.978 σχολεία της χώρας, 23% υπέρβαροι 10% παχύσαρκοι Η παχυσαρκία ήταν πιο συχνή στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια (11% έναντι 9%). Κυρίως στις ηλικίες 8-11 ετών Επιστημονική επιμέλεια: Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Συντώσης Λ., Παναγιωτάκος Δ. και συνεργάτες
Δεδομένα από το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ 4 στους 10 μαθητές στην έναρξη της εφηβείας ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι Οι περιφέρειες της χώρας με τα υψηλότερα ποσοστά υπέρβαρων/παχύσαρκων παιδιών: Νότιο Αιγαίο (38%), Βόρειο Αιγαίο (37%) Ιόνιοι Νήσοι (35%), Χαμηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν: Ήπειρος (30%), της Δυτική Ελλάδα (30%) Θεσσαλία (31%). Οι μαθητές της χώρας, ιδίως τα κορίτσια, υιοθετούν έναν καθιστικό τρόπο ζωής. Μόλις το 25% των μαθητών της χώρας εμφανίζουν μια ικανοποιητική προσκόλληση στη Μεσογειακή δίαιτα τα έτη 2012-13 (39%) και 2013-14 (36%) Διαχρονική υποβάθμιση της διατροφής των παιδιών στην Ελλάδα Επιστημονική επιμέλεια: Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Συντώσης Λ., Παναγιωτάκος Δ. και συνεργάτες
Παχυσαρκία κι εκπαίδευση (άνδρες) EUROSTAT Database: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=hlth_ehis_bm1e&lang=en (last accessed 9 November 2016)
Παχυσαρκία και εκπαίδευση (γυναίκες) EUROSTAT Database: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=hlth_ehis_bm1e&lang=en (last accessed 9 November 2016)
Παχυσαρκία και κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια (άνδρες) EUROSTAT Database: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=hlth_ehis_bm1i&lang=en (last accessed 9 November 2016)
Παχυσαρκία και κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια (γυναίκες) EUROSTAT Database: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=hlth_ehis_bm1e&lang=en (last accessed 9 November 2016)
Μηχανισμοί προαγωγής της παχυσαρκίας
Ψάχνοντας τα αίτια της παχυσαρκίας
Παραδείγματα των προβληματικών κοινωνικών τάσεων Αύξηση της χρήσης των μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς, π.χ. στο σχολείο. Αύξηση των κινδύνων κυκλοφορίας για τους πεζούς και τους ποδηλάτες. Μείωση των ευκαιριών για σωματική δραστηριότητα. Αύξηση της καθιστικής ψυχαγωγίας. Πολλαπλά κανάλια τηλεόρασης όλο το εικοσιτετράωρο. Μεγαλύτερη ποσότητα και ποικιλία των τροφών πλούσιων σε θερμίδες. Η αύξηση της προώθησης και εμπορίας των «energy dense» τρόφιμων. Πιο συχνή και εκτεταμένη «χρήση προσφορών» στην αγορά τροφίμων. Αύξηση κατανάλωσης τροφίμων από εστιατόρια και καταστήματα fastfood. Προσφορές μεγαλύτερων μερίδων τροφίμων «value for money». Αυξημένη συχνότητα ευκαιριακών γευμάτων. Η αύξηση της χρήσης των αναψυκτικών προς αντικατάσταση του νερού.
Ελληνική πραγματικότητα Το σύνδρομο της γιαγιάς στο σπίτι Ώρες εργασίας γονέων «Αφιλόξενο» περιβάλλον για άθληση (αστικά κέντρα) Έλλειψη ενημέρωσης (σχολεία, οικογενειακό περιβάλλον, φορείς κλπ.) «Πιεστικό» εκπαιδευτικό σύστημα που δεν αφήνει επιλογές στα παιδιά (ατέλειωτες ώρες διαβάσματος, κακό σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση) Τρόπος και ωράριο διασκέδασης των εφήβων (κατανάλωση αλκοόλ και μεταμεσονύχτιες ώρες διασκέδασης) Μηδενική επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού Μηδενική επιμόρφωση των γονέων Απουσία επιστημονικών συλλόγων (καμπάνιες ενημέρωσης του κοινού)
Ευρύ φάσμα κοινωνικών δράσεων Δημόσια χρηματοδότηση της ποιότητας της φυσικής αγωγής και δημιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων Η προστασία των ανοιχτών αστικών χώρων, την παροχή ασφαλέστερων πεζοδρόμιων, πάρκων, παιδικών χαρών και πεζοδρόμων, δημιουργία περισσότερων ποδηλατοδρόμων Δημιουργία επιπρόσθετών φόρων επί των ανθυγιεινών τροφίμων και επιδοτήσεις για την προώθηση υγιεινών, θρεπτικών τρόφιμών Διδασκαλία διαιτητικών προτύπων στα σχολικά προγράμματα υγιεινά μεσημεριανά γεύματα στο σχολείο Εξάλειψη ή παρεκτόπιση των αναψυκτικών και γλυκισμάτων από τα μηχανήματα αυτόματης πώλησης στους χώρους εστίασης και άθλησης παιδιών και την προσφορά υγιεινών επιλογών (δηλαδή χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα, τα φρούτα και τα λαχανικά) Σαφής επισήμανση των τροφίμων και έλεγχοι για ασυνέπεια των εταιρειών τροφίμων Έλεγχοι στις βιομηχανίες τροφίμων σχετικά με τις χορηγίες στα πολιτικά κόμματα Περιορισμοί ή απαγορεύσεις σχετικά με τη διαφήμιση των τροφίμων σε παιδιά Θεσμοθέτηση ορίων σε άλλες μορφές εμπορίας τροφίμων στα παιδιά Αξιολόγηση των πρωτοβουλιών της βιομηχανίας τροφίμων για τη βελτίωση των σκευασμάτων και των στρατηγικών μάρκετινγκ
Τι υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα 1
Τι υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα 2 Το ΕΥΖΗΝ είναι πρόγραμμα του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, το οποίο υλοποιείται σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων, για παροχή πολύτιμων πληροφοριών στους γονείς σχετικά με την υγεία των παιδιών τους. Το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ υλοποιείται με βάση τρεις άξονες: 1. Την αξιολόγηση παραμέτρων υγείας σε παιδιά και έφηβους, 2. Την ενημέρωση/εκπαίδευση μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και φορέων, καθώς και 3. Την παρέμβαση στο σχολείο, την οικογένεια, και το σύνολο της κοινωνίας.
Τι μπορεί να εφαρμοστεί
Επισημάνσεις στην οικονομοτεχνική μελέτη της ΠΟΥ για το χρόνιο νόσημα που ονομάζεται Παχυσαρκία «Οι αλλαγές στην οικονομία της παγκόσμιας επισιτιστικής συνέβαλαν στην αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, όπως για παράδειγμα η αύξηση της κατανάλωσης «ενεργειακά πυκνών» τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ιδιαίτερα κορεσμένα και χαμηλή περιεκτικότητα σε ακατέργαστους υδατάνθρακες. Αυτά τα διατροφικά πρότυπα, σε συνδυασμό με την μείωση των ενεργειακών αναγκών που σχετίζεται με τον καθιστικό τρόπο ζωής τα μηχανοκίνητα μέσα μεταφοράς, οι συσκευές εξοικονόμησης εργασίας στο σπίτι, η σταδιακή κατάργηση των απαιτητικών σωματικά χειρωνακτικών εργασιών στο χώρο εργασίας και των απαιτητικών σωματικών δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια του ελευθέρου χρόνου»