ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΝΤΑΣ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΕΝΑΣ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΩ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ Olá
Χάρτης πολύγλωσσων οικογενειών Δραστηριότητες υποστήριξης της πολυγλωσσίας στο σπίτι Δραστηριότητες υποστήριξης της πολυγλωσσίας στο σχολείο Ιστορία σε βιβλίο στο διαδίκτυο 0-6 ilingual-fa t l u Εισαγωγή για γονείς s.eu ilie m www.m Ιστορία σε βιβλίο στο διαδίκτυο 6-10 Εισαγωγή για δασκάλους Παιδαγωγικό υπόβαθρο
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑ ΤΑ (ΠΙΘΑΝΑ) ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΟΣ ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΕΤΕ ΤΗΝ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΟΙΑ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΩ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΔΥΟ Η ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΩΣ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΕΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΝ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΩ ΕΝΑ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΟ ΠΑΙΔΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΩ ΜΙΑ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΓΛΩΣΣΑ ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΗΔΗ ΜΙΛΑΕΙ ΜΙΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΓΙΑ ΝΑ ΣΙΓΟΥΡΕΥΤΩ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΘΑ ΜΑΘΕΙ ΠΛΗΡΩΣ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΤΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΠΕΡΔΕΥΟΝΤΑΙ ΟΤΑΝ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΓΛΩΣΣΕΣ Η ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΕΙ ΤΙ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Η ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΑΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ) ΘΕΛΩ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑΣ/ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΛΑ. ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΙΛΑΩ ΑΥΤΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΛΑΘΗ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑ Το να μιλάει κάποιος περισσότερες από μία γλώσσες είναι φυσιολογικό. Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο μεγαλώνουν μιλώντας περισσότερες από μία γλώσσες, όχι όλες στο ίδιο επίπεδο, και αυτό μπορεί να γίνεται ακόμη και μέσα σε μία οικογένεια. Για παράδειγμα, μια μητέρα ίσως να μιλά διαφορετική γλώσσα στον πατέρα ή στους παππούδες, ή από τις γλώσσες που χρησιμοποιούνται στο σχολείο των παιδιών. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει μία κοινή γλώσσα στην οικογένεια, σε άλλες, ωστόσο, όχι. Πολλές οικογένειες στον κόσμο ζουν σε περιοχές όπου μιλιούνται περισσότερες από μία γλώσσες. Σε πολλές χώρες στην Ευρώπη μας λένε ότι είναι φυσιολογικό να χρησιμοποιείται μόνο μία γλώσσα και ότι περισσότερες από μία γλώσσες μπορούν να είναι επιβλαβείς, αλλά αυτό δεν ισχύει. Το μεγάλωμα των παιδιών σας με τις γλώσσες της οικογενείας είναι πολύ σημαντικό επειδή μόνο τότε μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί τους επαρκώς στις γλώσσες με τις οποίες νιώθετε άνετα. Επίσης, επειδή μόνο τότε αυτά μπορούν να επικοινωνήσουν με τον ευρύτερο οικογενειακό κύκλο στην πατρίδα τους, με παππούδες, ξαδέρφια και άλλους συγγενείς. Οι γλώσσες τις οικογενείας επιπλέον λειτουργούν ως μέσα για δόμηση μίας ταυτότητας και για διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, π.χ. παιδικές ιστορίες, τραγούδια, κτλ. Αλλά τι γίνεται όσον αφορά στην κύρια γλώσσα της χώρας που ζείτε. Πρώτα απ όλα, είναι στη δικαιοδοσία του νηπιαγωγείου και του σχολείου να παρέχουν την ευκαιρία να μάθει το παιδί αυτή τη γλώσσα, καθώς επίσης και άλλων παιδιών, φίλων, κτλ. Μπορείτε να υποστηρίξετε τα παιδιά σας στη χρήση της κύριας γλώσσας, με το να έχετε επαφές με τους ειδικούς στις κύριες γλώσσες. Μερικές φορές οι γονείς δε μιλούν την κύρια γλώσσα σωστά, παρόλο που μιλούν τις γλώσσες της οικογένειάς τους με μεγάλη επάρκεια. Συνεπώς, οι γονείς είναι οι ειδικοί τουλάχιστον σε κάποιες από τις γλώσσες της οικογένειας. Πολλές οικογένειες με περισσότερες από μία γλώσσες έχουν τη δυνατότητα να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με όλες τις γλώσσες που μιλιούνται στην οικογένεια, αλλά δεν είναι σίγουρες γιατί και πώς να τα κάνουν. Αυτό μπορεί να γίνεται εξαιτίας ενός αριθμού εμποδίων, π.χ. έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα (ενδεχόμενα) πλεονεκτήματα της πολυγλωσσίας, πίεση σε εκείνους που μιλούν την κύρια γλώσσα και μερικές φορές επιθυμία αφομοίωσης στην καινούρια κοινωνία. Μερικές φορές οι γονείς αποφασίζουν ότι οι πολλές γλώσσες είναι καλές αλλά τα παιδιά αρνιούνται να μιλήσουν τη γλώσσα της οικογενείας, τουλάχιστον εκτός σπιτιού. Μερικές φορές δεν υπάρχει κάποια πρόνοια στο νηπιαγωγείο ή στο σχολείο ώστε να μαθαίνονται οι γλώσσες της οικογένειας, μερικές φορές οι δάσκαλοι και άλλοι άνθρωποι με μία υποτιθέμενη «εκπαιδευτική εξουσία» λένε στους γονείς ότι η εκμάθηση της κύριας γλώσσας είναι υψίστης σημασίας και οι γλώσσα της οικογένειας «απλώς υπάρχουν». Το πρόγραμμα Πολύγλωσσες Οικογένειες: παρέχει πληροφορίες για μεγάλωμα με δύο ή περισσότερες γλώσσες, μάθηση πολλών γλωσσών, ύπαρξη πολλών γλωσσών στην οικογένεια, παρέχει ιδέες για γονείς, παιδιά και δασκάλους ώστε να βελτιωθεί η γνώση και η ικανότητα σε πολλές γλώσσες και να υπάρχει ευχαρίστηση κατά τη διαδικασία. Σε αυτό το έγγραφο θα βρείτε πληροφορίες σχετικά με το γιατί το να ξέρουν και να μεγαλώνουν τα παιδιά με δύο ή περισσότερες γλώσσες μπορεί να αποτελέσει μεγάλο πλεονέκτημα γι αυτά. Θα διαπιστώσετε επίσης ότι δεν είναι δύσκολο να κάνετε χρήση των ιδεών και προτάσεων του προγράμματος Πολύγλωσσες Οικογένειες.
ΤΑ ΠΙΘΑΝΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΟΣ Υπάρχει πλήθος πλεονεκτημάτων του να μιλάς πολλές γλώσσες. Φτάνουμε σε σημείο να θαυμάζουμε ανθρώπους που μπορούν να μιλήσουν πολλές γλώσσες, να εναλλάσσονται από τη μία στην άλλη, να γνωρίζουν φράσεις από «όλο τον κόσμο» και να μπορούν να επικοινωνούν με «όλους». Κανείς δεν πρέπει να φοβάται ότι η ομιλία των γλωσσών της οικογένειας θα βλάψει τα παιδιά σε κοινωνικό ή ακαδημαϊκό επίπεδο αν η βασική γλώσσα της κοινότητας είναι διαφορετική. Το αντίθετο! Οι Πολύγλωσσες Οικογένειες έχουν επιλέξει 9 λόγους γιατί είναι καλή ιδέα να υποστηρίξετε τα παιδιά σας με περισσότερες από μία γλώσσες. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ Η πολυγλωσσία μπορεί να δρα ευεργετικά στην ανάπτυξη μιας πιο ευέλικτης και δημιουργικής σκέψης (Kharkhurin, 2012). ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε πολύγλωσσο περιβάλλον συχνά αναπτύσσουν μία εκτίμηση για τις άλλες κουλτούρες και αποδοχή των πολιτισμικών διαφορών, κάτι που είναι σε μεγάλο βαθμό περιζήτητο στους ενήλικες (Coelho, 2012). ΕΥΕΛΙΞΙΑ Η γνώση περισσοτέρων από μία γλωσσών βοηθά τα παιδιά στο να νιώθουν άνετα σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Δημιουργεί μία φυσική ευκαμψία και ικανότητα προσαρμογής (Cunningham-Andersson, Andersson, 2004). ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ Τα πολύγλωσσα παιδιά παρουσιάζουν μεγαλύτερη γνωστική ευελιξία, καλύτερες λύσεις προβλημάτων και δεξιότητες υψηλής διανόησης. Ο ενστικτώδης και φυσικός τρόπος εκμάθησης γλωσσών μπορεί να ωθήσει το παιδί σε μία βαθύτερη και ευρύτερη δίψα για γνώση (Baker, 2001). ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Η εκμάθηση μίας γλώσσας βελτιώνει γενικότερα τις ικανότητες επικοινωνίας (Boysson-Bardies, 1999). ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ Επιτρέποντας στα παιδιά να είναι ο εαυτός τους συμπεριλαμβανομένου του πολιτισμικού και γλωσσικού υποβάθρου αυτών- τα βοηθά να αναπτύξουν μια φυσική αυτοπεποίθηση (Cunningham- Andersson, Andersson, 2004). ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ Η πολυγλωσσία ενθαρρύνει τη δημιουργία νέων πνευματικών οριζόντων και συνολικών θεωρήσεων (Baker, 1998). ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ Οι μετανάστες δε φέρνουν μόνο τη μητρική τους γλώσσα, αλλά και πτυχές του πολιτισμού τους μέσα στη γλώσσα τους (Tokuhama-Espinosa, 2001). ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ Πολυγλωσσικά παιδιά και παιδιά μεταναστών μπορούν να αποτελέσουν μία γέφυρα κληρονομιάς και ιστορίας των διαφορετικών πολιτισμών τους και να ζωντανέψουν νέες ιστορίες και παραδόσεις (Min, 1997).
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΕΤΕ ΤΗΝ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑ Τα παιδιά μπορούν να αποκτήσουν περισσότερες από μία γλώσσες αμέσως με το ξεκίνημα της ζωής τους. Πρόσφατη έρευνα έχει δείξει ξεκάθαρα ότι όσο το νωρίτερο, τόσο το καλύτερο, κι ακόμη, περισσότερες από μία γλώσσες κατευθείαν από την αρχή. Η απόκτηση δύο ή τριών γλωσσών από τη γέννηση δεν αποτελεί πρόβλημα (Sorace, 2006). Και είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα παιδιά που όντως αποκτούν περισσότερες γλώσσες κατευθείαν από την αρχή δε φαίνεται να έχουν κανένα πρόβλημα, δεν το συνειδητοποιούν καν, είναι φυσικό γι αυτούς. Για να υποστηρίξετε την πολυγλωσσία: Χρησιμοποιήστε όλες τις διαθέσιμες στην οικογένειά σας γλώσσες, μην εμπιστεύεστε συνταγές και μεμονωμένους κανόνες ως το μόνο τρόπο να επιτύχετε. Να είστε ήσυχοι όσον αφορά στη χρήση της γλώσσας σας. Μην πανικοβληθείτε όταν τα παιδιά σας θα μπερδέψουν τις γλώσσες, ενσωματώνοντας λέξεις από τη μία γλώσσα σε προτάσεις της άλλης, η αλλαγή του κώδικα είναι φυσιολογική και είναι μία πολύ δημιουργική χρήση της γλώσσας. Ενίοτε στα πολυγλωσσικά παιδιά παίρνει λίγο περισσότερο καιρό να αρχίσουν να μιλάνε, μην πανικοβληθείτε, θα μιλήσουν αρκετά για το υπόλοιπο της ζωής τους. Πρόσφατη έρευνα έχει δείξει ότι τα παιδιά διαφέρουν σημαντικά όταν αρχίζουν να μιλάνε, οπότε οι πιθανότητες τείνουν στο ότι το παιδί είναι εντάξει μέσα στα φυσιολογικά πρότυπα (Genesee, 2007).
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΟΙΑ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΩ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ? Υπάρχουν πολλοί καλοί λόγοι για να μεγαλώσετε τα παιδιά πολυγλωσσικά. Πέραν του καταφανούς πλεονεκτήματος ότι θα είναι ικανά να μιλήσουν περισσότερες από μία γλώσσες, το παιδί επηρεάζεται θετικά όσον αφορά στην αυτοπεποίθησή του, στις ευκαιρίες μελλοντικής αποκατάστασης και στη δυνατότητα να ζήσει και να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Επιπροσθέτως, το παιδί είναι περισσότερο ενήμερο και συνδεδεμένο με την κουλτούρα των πατρίδων των γονέων. Παιδιά με ευφράδεια σε δύο ή περισσότερες γλώσσες έχουν επιπλέον γνωσιακά πλεονεκτήματα συγκριτικά με αυτούς που μιλούν μόνο μία γλώσσα (Boysson- Bardies, 1999). Για παράδειγμα, είναι καλύτεροι στο να λύνουν προβλήματα που απαιτούν εστίαση σε συγκεκριμένες πληροφορίες, αφήνοντας απ έξω τις άσχετες. Επιπλέον, αναλυτικές, κοινωνικές και λογοτεχνικές δεξιότητες βελτιώνονται όταν το παιδί μεγαλώνει με πολλές γλώσσες. ΕΙΝΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΔΥΟ Η ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΩΣ Βάσει του αριθμού των παιδιών στον κόσμο που είναι μεγαλωμένα μιλώντας περισσότερες από μία γλώσσες, η πολυγλωσσία πιθανόν να είναι πιο φυσιολογική από τη μονογλωσσία. Το σημαντικότερο είναι ότι έχει γίνει μία αξιοσημείωτη έρευνα που δείχνει ότι ο εγκέφαλος των βρεφών είναι έτσι διαμορφωμένος ώστε να μαθαίνει πολλές γλώσσες από βρεφική ηλικία. Αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά περνούν από τις ίδιες βασικές φάσεις στη γλωσσική κατάκτηση με αυτά που μαθαίνουν μόνο μία γλώσσα (Tabors, 1997). ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΕΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΝ Όσο συντομότερα, τόσο το καλύτερο! Νευρολογικές μελέτες έχουν δείξει ξεκάθαρα ότι τα βρέφη από την ηλικία των δύο μηνών ήδη ξεκινούν να προετοιμάζονται για τη γλώσσα ή τις γλώσσες που θα χρησιμοποιήσουν αργότερα. Από τις πρώτες μέρες στο σπίτι μετά τη γέννηση θα πρέπει να χρησιμοποιείται και να αρχίζει να υιοθετείται η προσέγγιση που έχει αποφασιστεί. Η μελέτη έχει δείξει επίσης ότι ένα παιδί με δύο ή περισσότερες γλώσσες θεωρεί πιο εύκολο να κατακτήσει περισσότερες γλώσσες (Eliot, 2000). ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΩ ΕΝΑ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΟ ΠΑΙΔΙ Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μεγαλώσετε ένα παιδί με πολλές γλώσσες. Βέβαια, τα παιδιά ίσως να μπορούν να μάθουν μία άλλη γλώσσα κάτω από χαοτικές συνθήκες, αλλά οι περισσότερες οικογένειες θεωρούν ότι το να έχουν ένα διαμορφωμένο γλωσσικό σύστημα στο σπίτι κάνει τα πράγματα ευκολότερα για όλους (Tabors, 1997). Οποιοσδήποτε τρόπος κι αν επιλεχθεί, όσο πιο σταθερή και αλάνθαστη είναι η προσέγγιση, τόσο μεγαλύτερη ευκολία έχει το παιδί. Στη θεωρία μπορείτε να βρείτε αρκετές μεθόδους για να μεγαλώσετε πολυγλωσσικά παιδιά (Ένα άτομο, Μία γλώσσα ή Γλώσσα μειοψηφίας στο σπίτι), αλλά είναι σημαντικό να έχετε υπόψη ότι αυτές οι μέθοδοι είναι σαν τεχνητές κατασκευές που είναι χρήσιμες στη θεωρία, για επισκοπήσεις και εξηγήσεις, αλλά στην πραγματική ζωή συχνά αναμειγνύονται ή χρησιμοποιούνται με λιγότερη ακρίβεια. Μακροπρόθεσμα, αυτό που βγαίνει περισσότερο φυσικά σε μία οικογένεια θα λειτουργήσει καλύτερα. ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΩ ΜΙΑ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΓΛΩΣΣΑ ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΗΔΗ ΜΙΛΑΕΙ ΜΙΑ? Οπωσδήποτε όχι! Όταν παρουσιάζετε στα μεγαλύτερα παιδιά μία γλώσσα με σκοπό να γίνουν ευχερείς πολύγλωσσοι, η πρώτη προϋπόθεση είναι να οικοδομηθεί το κίνητρο. Μετά την έναρξη ομιλίας ήδη μίας γλώσσας, η εκμάθηση ακόμη μίας απαιτεί κάποια προσπάθεια από το παιδί, διαφορετική από αυτή που απαιτείται όταν αυτό μαθαίνει συγχρόνως δύο ή περισσότερες γλώσσες από τη γέννησή του. Το κίνητρο είναι βασικός παράγοντας.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΓΙΑ ΝΑ ΣΙΓΟΥΡΕΥΤΩ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΘΑ ΜΑΘΕΙ ΠΛΗΡΩΣ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΓΛΩΣΣΕΣ Το να μαθαίνει το παιδί δύο ή περισσότερες γλώσσες στη βρεφική ή στην πρώιμη παιδική ηλικία είναι τόσο φυσιολογικό όσο το να μαθαίνει μόνο μία γλώσσα. Τα μικρά παιδιά έχουν την έμφυτη ικανότητα να κατακτούν πλήρως δύο ή περισσότερες γλώσσες. Έχει υπολογιστεί ότι το 50% του παγκοσμίου πληθυσμού είναι τουλάχιστον δίγλωσσοι (Bialystok, 2001). Τα πολύγλωσσα παιδιά μπορούν να ανταποκριθούν στις φωνολογικές και γραμματικές όψεις των δύο ή περισσοτέρων γλωσσών τους εξίσου με τα μονόγλωσσα παιδιά στη μία γλώσσα, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν τακτική και ουσιαστική τριβή με τις γλώσσες τους. Οι γονείς θα πρέπει να σιγουρευτούν ότι τα παιδιά τους έχουν εκτεθεί σε όλες τις γλώσσες για ένα παρατεταμένο και συνεχές χρονικό διάστημα. ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΤΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΠΕΡΔΕΥΟΝΤΑΙ ΟΤΑΝ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΓΛΩΣΣΕΣ Κάποιοι γονείς ανησυχούν όταν ακούν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν ήχους και λέξεις από διαφορετικές γλώσσες στην ίδια έκφραση ή συζήτηση. Θεωρούν ότι αυτό σημαίνει ότι το παιδί είναι μπερδεμένο και δεν μπορεί να διαχωρίσει τις γλώσσες. Αυτή είναι μία τυπική παρανόηση. Η μείξη των γλωσσών είναι φυσική και αναμενόμενη στο πρώιμο στάδιο της πολυγλωσσίας. Στην πραγματικότητα, ακόμη και πολύγλωσσοι ενήλικες αναμειγνύουν τις γλώσσες τους. Τα παιδιά δανείζονται από τις άλλες γλώσσες όταν υπάρχει έλλειψη λεξιλογίου και θέλουν να εκφραστούν ολοκληρωμένα σε μία γλώσσα. Οι γονείς δε θα έπρεπε να προσπαθούν να σταματήσουν τα παιδιά τους από το να τις αναμειγνύουν, καθώς θα το σταματήσουν από μόνα τους, εκτός βέβαια αν η μείξη των γλωσσών είναι ένα συχνό φαινόμενο της κοινότητας (Baker, 2000). Αυτό έχει αποδειχτεί με σιγουριά από δεκάδες έρευνες και αμέτρητες οικογένειες παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων χωρών όπου η πολυγλωσσία είναι ο κανόνας, όχι η εξαίρεση, όπως στον Καναδά, στο Βέλγιο, στην Ελβετία και στη Φιλανδία. Η ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΕΙ Ήταν σύνηθες να θεωρείται ότι τα πολύγλωσσα παιδιά ήταν λίγο πιο αργά ως προς το να μάθουν να μιλάνε, συγκριτικά με τα μονόγλωσσα. Αυτή η άποψη δεν είναι πλέον αποδεκτή (Genesee, 2007). Σε κάθε περίπτωση, η όποια διαφορά είναι πολύ μικρή. Τα παιδιά που έχουν μια τακτική και ουσιαστική σχέση με δύο ή περισσότερες γλώσσες σε καθημερινή ή εβδομαδιαία βάση με τους γονείς ή κηδεμόνες παρουσιάζουν τις ίδιες φάσεις στη γλωσσική ανάπτυξη και περίπου στην ίδια ηλικία με τα μονόγλωσσα παιδιά. Ο λόγος για τον οποίο η ομιλία του παιδιού καθυστερεί δε χρειάζεται απαραιτήτως να είναι ότι το παιδί είναι πολύγλωσσο. Τα πολύγλωσσα παιδιά διαφέρουν το ένα από το άλλο όπως ακριβώς τα μονόγλωσσα. Κάποια λένε τις πρώτες τους λέξεις ή χρησιμοποιούν πιο σύνθετες φράσεις νωρίτερα από άλλα. ΤΙ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Το να δώσετε κίνητρο στα παιδιά να χρησιμοποιήσουν δύο ή περισσότερες γλώσσες μπορεί να είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στο μεγάλωμα παιδιών πολυγλωσσικά, ειδικά όσον αφορά στα μεγαλύτερα παιδιά. Αυτό είναι πιο συχνό όταν πρόκειται για κάποια γλώσσα που δε χρησιμοποιείται ευρέως έξω από το σπίτι (Baker, 2000). Γενικά, όλα τα παιδιά ευελπιστούν να προσαρμόζονται στα άλλα παιδιά και ίσως διστάζουν να χρησιμοποιούν τη γλώσσα «της οικογένειας» αν αυτή δε χρησιμοποιείται από τους φίλους τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι γονείς πρέπει να επινοήσουν στρατηγικές ώστε να παρακινήσουν το παιδί τους να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα για παράδειγμα, δημιουργώντας ομάδες παιχνιδιού με άλλα παιδιά που μιλούν τη γλώσσα ή διατηρώντας επαφές με συγγενείς που μιλούν τη γλώσσα. Διαφορετικά, το παιδί ίσως να θεωρήσει άχρηστη τη γλώσσα, ή ίσως ακόμη και να ντρέπεται να τη χρησιμοποιήσει.
ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Η ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΑΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ) Ναι! Είναι σημαντικό ότι οι γλώσσες της οικογένειας αρέσουν στο νηπιαγωγείο και στο σχολείο. Τα παιδιά σας αναγνωρίζουν τις γλώσσες τους με το να τις χρησιμοποιούν και να βλέπουν άλλους ανθρώπους να τις χρησιμοποιούν και εκτός του οικογενειακού περιβάλλοντος. Αυτό καλλιεργεί τη γνώση των γλωσσών σε όλους τους εμπλεκόμενους, ενισχύει τη επαφή με τις γλώσσες και παρέχει ευκαιρίες να χρησιμοποιηθούν όλες με παιγνιώδη τρόπο. Μιλήστε στο προσωπικό στα εκπαιδευτικά ιδρύματα των παιδιών σας και ρωτήστε σχετικά με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν την πολυγλωσσία εκεί. Είστε ειδικοί στις γλώσσες σας και οι εκπαιδευτικοί πιθανόν να ενδιαφερθούν να ακούσουν σχετικά με την κουλτούρα, τις γλωσσικές συνήθειες και ιδέες ως προς τη χρήση της γλώσσας. ΘΕΛΩ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑΣ/ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΛΑ. ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΙΛΑΩ ΑΥΤΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δε χρειάζεται. Χρησιμοποιείστε τις γλώσσες που είστε καλύτερος ή σας αρέσουν περισσότερο. Τα παιδιά σας μπορούν να μάθουν γλώσσες και από άλλους ανθρώπους (για παράδειγμα από μέλη της οικογένειας, από φίλους, στο νηπιαγωγείο και στο σχολείο). Απλώς βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά σας έχουν αρκετή επαφή με την εθνική γλώσσα/ες. πρέπει να ασχολούνται και να χρησιμοποιούν όλες τις γλώσσες με άλλους που τις ξέρουν. Ένα σταθερό γλωσσικό σύστημα παρέχει δομή, προβλεψιμότητα και ασφάλεια. Με αυτό επιτυγχάνεται η εκμάθηση. Οι γονείς θα πρέπει να επαινούν και να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν δύο ή περισσότερες γλώσσες και να κάνουν τη διαδικασία εκμάθησης διασκεδαστική και φυσική, σχεδιάζοντας πολλές δραστηριότητες με αλληλεπίδραση παιδιών διαφορετικών ηλικιών, γονιών, άλλων ενηλίκων, συγγενών και ο,τιδήποτε άλλο μπορεί να κάνει το παιδί να εξασκήσει τη γλώσσα της οικογένειας. Και πάνω από όλα, οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται να επιβραβεύουν τα παιδιά τους συχνάκαι να τα βοηθούν στη μετάφραση όπου είναι απαραίτητο. Μπορούν επίσης να επαναλαμβάνουν τις λέξεις σωστά όταν το παιδί κάνει ένα λάθος, κάτι που είναι γνωστό ως μοντελοποίηση (Harding-Esch, Riley, 2003). Για συγκεκριμένες δραστηριότητες που μπορείτε να κάνετε με τα παιδιά σας για να υποστηρίξετε τις γλώσσες τους και παράλληλα να διασκεδάσετε, επισκεφθείτε τη συλλογή μας «Οι καλύτερες 25 δραστηριότητες υποστήριξης της πολυγλωσσίας στο σπίτι οδηγός γονέων στο πώς να κινητοποιήσουν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν τις γλώσσες της οικογένειας». http://www.multilingual-families.eu/ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΛΑΘΗ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ Ενεργή έκθεση σε γλώσσες σημαίνει ότι τα παιδιά δεν ακούνε μόνο άλλους ανθρώπους να χρησιμοποιούν μία γλώσσα, αλλά είναι ενεργώς εμπλεκόμενα σε αυτή και τη χρησιμοποιούν. Τα παιδιά που μόνο παθητικά εκτίθενται σε μία γλώσσα ακούγοντας τυχαία τους μεγαλύτερους για παράδειγμα ή παρακολουθώντας τηλεόραση, δεν είναι ικανά να χρησιμοποιήσουν επαρκώς τη γλώσσα. Τα παιδιά που θέλουν να εκφράζονται σε δύο ή περισσότερες γλώσσες
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Baker C., 1998, Encyclopedia of bilingualism and bilingual education, Clevedon: Multilingual Matters. Baker C., 2000, A parents' and teachers' guide to bilingualism: how the brain and mind develop in the first five years of life, Buffalo, NY: Multilingual Matters. Baker C., 2001, Foundations of bilingual education and bilingualism: from birth to two years, Buffalo, NY: Multilingual Matters. Bialystok E., 2001, Bilingualism in development: language, literacy, and cognition, New York: Cambridge University Press. Boysson-Bardies B., 1999, How language comes to children: from birth to two years, Cambridge, Mass: MIT Press. Coelho E., 2012, Language and learning in multilingual classrooms: a practical approach, Bristol, UK: Multilingual Matters. Cunningham-Andersson U., Andersson S., 2004, Growing up with two languages: a practical guide, London: Routledge. Eliot L., 2000, What's going on in there? How the brain and mind develop in the first five years of life, New York: Bantam Books. Genesee F., 2007, A short guide to raising children bilingually, Multilingual Living Magazine 1 2, online: www.biculturalfamily.org. Harding-Esch E., Riley P., 2003, The bilingual family: a handbook for parents, New York: Cambridge University Press. Kharkhurin A.V., 2012, Multilingualism and creativity, Bristol, UK: Multilingual Matters. Min Z., 1997, Growing up American: the challenge of confronting immigrant children and children of immigrants, Annual Review of Sociology 23:63 95. Sorace A., 2006, The more, the merrier: facts and beliefs about the bilingual mind, [in:] Tall tales about the mind and brain: separating fact from fiction, 2006, Della Sala S. (ed.), Oxford: Oxford University Press. Tabors P.O., 1997, One child, two languages: a guide for preschool educators of children learning English as a second language, Baltimore: Paul H. Brookes Pub. Tokuhama-Espinosa T., 2001, Raising multilingual children: foreign language acquisition and children, Westport, Conn.: Bergin. Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση (ανακοίνωση) δεσμεύει μόνο τον συντάκη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.