Π Α Ν Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ι ΙΩ Α Ν Ν ΙΝ Ω Ν Τ Μ Η Μ Α ΙΚ Ν Μ ΙΚ Ω Ν Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ω Ν Μ εταπτυχιακό Π ρόγραμμα «ικ ν μ ική Α νάλυσ η κ α ι Χ ρ η μ α τ ικ ν μ ική» Δ ιπ λω ματική Εργασία Πρότυπη Μ εθδλγία Μ έτρησ ης Ε τα ιρ ική ς Κ ινω νική ς Ευθύνης Κ α τσ ύλα Ε υγενία ΛI Επιβλέπων Κ αθηγητής Γκω λετσ ης Γ εώργις Ιω ά ννινα 2011 J»
Ευχαριστώ, τν επιβλέπντα καθηγητή μυ κ. Γκω λέτση Γεώ ργι, λέκτρα τυ ικνμικύ Τμήματς τυ Π ανεπιστημίυ Ιω αννίνω ν γ ια τη συνεργασία μας, την καθδήγηση τυ κ α ι γ ια την υπστήριξη τυ κα τά την εκπόνηση της εργασίας. Επίσης, ευχαριστώ την ικ γένεια μυ γ ια όλη τη βήθεια πυ μυ πρσέφερε ειδ ικ ά τυς τελευταί υς μήνες, μα πάνω από όλυς ευχαριστώ τ σύζυγ μυ πυ με πρέτρεψε να μην τα παρατήσω κ α ι την εγκάρδια φ ίλη μυ Κύρυ Κ ω νσταντίνα γ ια όλη την τεχνική κ α ι ψ υχλγική βήθεια πυ μυ χάρισε. Α φιερώνεται στ γι μυ... 2
aiafeifisksil ' S S ins V 'Q A N N IN W 02600 305391
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ι επιχειρήσεις υιθετύν μια πλιτική κινωνικής ευθύνης όταν αναλαμβάνυν υπχρεώσεις πυ είναι πέρα από όσα επιβάλλνται από τη νμθεσία και έχυν σχέση με όλυς όσυς, άμεσα ή έμμεσα, επηρεάζνται από τις δραστηριότητες τυς. ι υπχρεώσεις αυτές καλύπτυν ένα εύρς θεμάτων όπως: υπχρεώσεις πρς τυς εργαζμένυς, μέσω της υγιεινής και της ασφάλειας, των μισθών, των εργασιακών ευκαιριών και τυ εργασιακύ περιβάλλντς, καθώς και υπχρεώσεις πυ σχετίζνται με δωρεές, με δεσμεύσεις στις τπικές κινότητες, με περιβαλλντικά θέματα και τέλς με πλιτικές marketing. Η Εταιρική Κινωνική Ευθύνη ( ΕΚΕ), χωρίζεται σε εσωτερική και εξωτερική με βάση τυς εμπλεκόμενυς και τυς ωφελύμενυς φρείς σε μια εταιρική κινωνική _ δράση. Η εξωτερική ΕΚΕ αφρά τυς πελάτες, τυς πρμηθευτές, τυς καταναλωτές, τυς μετόχυς, τ φυσικό και τ κινωνικό περιβάλλν. Η εσωτερική αφρά τ ανθρώπιν δυναμικό της επιχείρησης. Η παρύσα εργασία πρτείνει μία πρότυπη μέθδ μέτρησης ΕΚΕ, η πία χρησιμπιεί τα κριτήρια κατά GRI, μία κλίμακα βαθμλόγησης από 0-4, βρίσκει βάρη για κάθε κριτήρι με τη μέθδ ΑΗΡ, και τέλς συνθέτει τα βάρη όλων των εμπλεκόμενων μερών ώστε να δημιυργήσει μία νέα συνλική εικόνα για τη σημαντικότητα των κριτηρίων. Λ έξ ε ις κ λ ε ιδ ιά : ΕΚΕ, κριτήρια κατά GRI, ΑΗΡ, βάρς κριτηρίυ, σύστημα βαθμλόγησης 3
ABSTRACT Firms apt a plicy f crprate scial respnsibility when they take respnsibilities that g beyn legal minima an affect the stakehlers. These bligatins cver a wie range f issues such as: bligatins t the emplyees, thrugh health an security systems, wages, labr pprtunities an labr envirnment an als bligatins that cncern natins, cmmitments t lcal cmmunity, envirnmental issues an finally marketing plicy. CSR is ivie int internal an external base n stakehlers an beneficiaries in a crprate scial actin. The external CSR cncerns custmers, suppliers, cnsumers, sharehlers, natural an scial envirnment. The internal cncerns the human resurces f the firm. This stuy presents an innvative methlgy f measuring CSR, which uses the GRI criterins, a scre system frm 0 t 4, fins weights fr each criterin using the AHP technique, an finally cmpses the weights prpse by the stakehlers t create a new, ttal view fr the imprtance f the criteria. Keywrs: CSR, GRI criteria, AHP, criterin s weight, scring system. 4
ΠΕΡΙΕΧΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΉ. 6 ΚΕΦ Α Λ Α Ι 1 : ΕΝΝΙΛΓΤΚ Π Λ Α ΙΣΙ 9 1.1 ΡΙΣΜΙ: ΙΣΤΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΜΗ... 9 12 Η ΠΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΕ ΜΕΣΑ ΣΤ ΧΡΝ...12 1.3 Η ΕΝΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΕ...14 1.4 Η ΠΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΕ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ...16 Κ ΕΦ ΑΛΑΙ 2 : Η Κ ΙΝ Ω Ν ΙΚ Η ΕΥΘΥΝΗ Τ Ω Ν Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε Ω Ν 19 2.1 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΕ: Ι ΔΥ ΚΥΡΙΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ...19 2 2 ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΥ ΑΝΑΛΥΥΝ ΚΑΙ ΕΞΗΓΥΝ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ..23 2.2.1 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ...23 2.2.2 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΥΜΒΛΑΙΩΝ...24 2.2.3 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΝΜΙΜΤΗΤΑΣ... 25 Κ ΕΦ Α Λ Α Ι 3: Τ Ρ Π Ι Μ Ε Τ Ρ Η Σ Η Σ Ε Τ Α ΙΡ ΙΚ Η Σ Κ ΙΝ Ω Ν ΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ 26 ΚΕΦΑΛΑΙ 4: Μ Ε Θ Δ Λ ΓΊΑ 32 4.101 ΔΕΙΚΤΕΣ GRI... 33 4.2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΑΘΜΛΓΗΣΗΣ... 44 4.3 ANALYTIC HIERARCHY PRCESS... 46 Κ ΕΦ Α Λ Α Ι 5 : Ε Μ Π Ε ΙΡ ΙΚ Η Μ Ε Λ Ε Τ Η 51 5.1 ΔΕΙΓΜΑ... 51 5.2 ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΓΉ...52 5.2.1 ΒΑΘΜΛΓΗΣΗ...52 5.2.2 ΥΠΛΓΙΣΜΣ ΒΑΡΩΝ...57 5.2.3 ΒΑΘΜΛΓΗΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΒΑΡΩΝ...<52 5.2.4 ΑΠΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...63 ΣΥ Μ Π ΕΡΑ ΣΜ Α ΤΑ. Β ΙΒ Λ Ι ΓΡΑ Φ ΙΑ... ΠΑΡΑΡΤΗΜ Α A ΠΑΡΑΡΤΗΜ Α Β... ΠΑΡΑΡΤΗΜ Α Γ ΠΑΡΑΡΤΗΜ Α Δ ΠΑΡΑΡΤΗΜ Α Ε Π Α ΡΑ ΡΤΗ Μ Α Ζ --------------67... 68...73...88...95...97 «. 100 > «ΜΜΜ Μ103 5
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η έννια της Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) όπως τη γνωρίζυμε σήμερα εμφανίστηκε πριν από περίπυ 50 χρόνια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ι ρίζες της δεν βρίσκνται πλλά περισσότερα έτη πίσω στ χρόν, και από τότε έχει αρχίσει σταδιακά να καταλαμβάνει σημαντική θέση στην επιχειρησιακή έρευνα. Με άλλα λόγια ι επιχειρήσεις παρυσιάζυν ιδιαίτερ ενδιαφέρν στ να εξετάσυν τις κινωνικές και περιβαλλντικές τυς ευθύνες. Δεν είναι όμως μόν ι επιχειρήσεις πυ παρυσιάζυν ενδιαφέρν για την ΕΚΕ, αλλά επίσης μία πληθώρα ακαδημαϊκών " μελετών έχει αναπτυχθεί γύρω από τη θεωρία της ΕΚΕ, (Marglis & Walsh, 2003, Walsh, W eber & Marglis, 2003). Για κάπιυς, η ιδέα ότι ι επιχειρήσεις πρέπει να συμπεριφέρνται κινωνικά υπεύθυνα μιάζει αστεία. Εάν λόγς ύπαρξης της επιχείρησης είναι η μεγιστπίηση των κερδών και της αξίας των μετχών της, τότε ι επιχειρήσεις θα κάνυν ό,τι περνάει από τ χέρι τυς για να επιτύχυν αυτό τ σκπό τυς, ακόμα και αν αυτό περιλαμβάνει μη υπεύθυνη συμπεριφρά. Πάρα πλλές έρευνες βασίζνται στις πι πάνω υπθέσεις, (π.χ. Demsetz, 1968, Stigler, 1968, Nrth, 1990, Williamsn, 1985). Υπάρχυν πλλά παραδείγματα επιχειρήσεων, ι πίες στ βωμό τυ κέρδυς υιθετύν κινωνικά μη υπεύθυνη συμπεριφρά, όπως για παράδειγμα με τ να εξαπατήσυν πελάτες και επενδυτές, να εκμεταλλευτύν εργαζμένυς, να θέσυν σε κίνδυν πελάτες, να μλύνυν τ περιβάλλν, να διαφύγυν από κρατικό έλεγχ και πλλά άλλα, (Vgel, 1992). Από την άλλη πλευρά, υπάρχυν πλλές επιχειρήσεις ι πίες δρυν κινωνικά υπεύθυνα, όπως με να πρσφέρυν φιλανθρωπίες, να στηρίζυν την τπική κινότητα, να συμπεριφέρνται με δίκαι και σωστό τρόπ στυς εργαζμένυς και τυς πελάτες, να υπακύσυν στ νόμ και γενικότερα να διατηρύν επίπεδα ειλικρίνειας και ακεραιότητας. 6
Πλλί είναι ι παράγντες πυ επηρεάζυν τη συμπεριφρά των επιχειρήσεων, τ αν δηλαδή ακλυθύν ή όχι πρακτικές Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης. Αρχικά, βασικί ικνμικί παράγντες, όπως η γενική χρηματικνμική κατάσταση της επιχείρησης, η υγεία τυ ικνμικύ συστήματς και τ επίπεδ τυ ανταγωνισμύ επηρεάζυν τν τρόπ με τν πί συμπεριφέρνται ι επιχειρήσεις. Παρλαυτά, η σχέση μεταξύ ικνμικών συνθηκών και κινωνικά υπεύθυνης συμπεριφράς εξαρτάται από διάφρυς θεσμικύς παράγντες όπως η δημόσια πλιτική, η παρυσία μη κυβερνητικών ργανώσεων και άλλων ανεξάρτητων ργανισμών, διάφρι θεσμικί κανόνες πυ στχεύυν στη «σωστή» συμπεριφρά των επιχειρήσεων και ργανωμένς διάλγς μεταξύ των επιχειρήσεων και των ενδιαφερμένων μερών, (Campbell, 2007). Επίσης, η έννια της ΕΚΕ μπρεί να σημαίνει διαφρετικά πράγματα σε διαφρετικά μέρη, σε διαφρετικύς ανθρώπυς και σε διαφρετικές χρνικές στιγμές. Για τ λόγ αυτό, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη πρσχή στη χρήση και τν ρισμό της έννιας της ΕΚΕ. Για παράδειγμα, η κινωνικά υπεύθυνη συμπεριφρά μπρεί να ρίζεται με βάση τ μισθό πυ δίνει μία επιχείρηση στυς εργαζμένυς της, σε σχέση με τν κατώτατ μισθό πυ έχει ριστεί από ανεξάρτητυς φρείς. Ή μπρεί να ρίζεται με βάση την καταστρφή τυ περιβάλλντς και τν κίνδυν πυ θέτυν τη δημόσια υγεία, όπως αυτό μετράται από διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα. Από την άλλη πλευρά, μπρύν να χρησιμπιηθύν πι υπκειμενικά κριτήρια, όπως η άπψη των ενδιαφερμένων μερών πυ αλληλεπιδρύν με την επιχείρηση. Σε αυτή την περίπτωση, ι επιχειρήσεις υιθετύν κινωνικά υπεύθυνη συμπεριφρά όταν ικανπιύν τις πρσδκίες όσων επηρεάζνται άμεσα ή έμμεσα από τις δραστηριότητες της επιχείρησης. Υπάρχυν επίσης, διάφρες διαστάσεις πυ μπρύν να ληφθύν υπόψη ώστε να πρσδιριστύν σημαντικές πτυχές της κινωνικά υπεύθυνης συμπεριφράς των επιχειρήσεων,( Rwley & Berman, 2000, Wack & Graves, 1997). Αυτές μπρεί να περιλαμβάνυν για παράδειγμα, τη συμπεριφρά των επιχειρήσεων απέναντι στυς εργαζμένυς σε σχέση με τυς μισθύς, τις παρχές πυ πρσφέρνται στυς εργαζμένυς και τα επίπεδα ασφαλείας στ χώρ εργασίας. Ή μπρεί να περιλαμβάνυν τη συμπεριφρά πρς τυς πελάτες σε σχέση με την πιότητα των 7
ΚΕΦΑΛΑΙ 1 : ΕΝΝΙΛΓΙΚ ΠΛΑΙΣΙ 1.1 ΡΙΣΜΙ: ΙΣΤΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΜΗ Η έννια της Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) έχει μακρά ιστρία. Υπάρχυν ενδείξεις ότι ι επιχειρήσεις παρυσιάζυν ενδιαφέρν για τη συμπεριφρά τυς πρς την κινωνία εδώ και αιώνες. Ακόμα και στ έργ τυ «Πλύτς των Εθνών», Aam Smith έδωσε έμφαση στην αναμενόμενη συνεισφρά των επιχειρήσεων στην κινωνία. Τ αόρατ χέρι στ πί αναφερόταν δεν ήταν τίπτε άλλ παρά η ισρρπία ανάμεσα στην πρσφρά και τη ζήτηση, πυ τελικώς δηγύσε στην ικανπίηση των αναγκών τυ κάθε ατόμυ και της κινωνίας χωρίς την παρέμβαση τυ κράτυς. Παρλαυτά, η ανάγκη των επιχειρήσεων να αναλαμβάνυν δραστηριότητες πυ θεωρύνται κινωνικά υπεύθυνες έγινε αντικείμεν επιστημνικής μελέτης τν 20 αιώνα και ειδικότερα τα τελευταία 60 χρόνια, κυρίως στις Ηνωμένες Πλιτείες Αμερικής. Λίγα χρόνια πριν τ 1950 ι μελετητές και ι συγγραφείς αναφέρνταν στην έννια της Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης με τ όνμα Κινωνική Ευθύνη, ίσως επειδή η ιδέα της κυριαρχίας των επιχειρήσεων (crpratins) στην κινωνία ήταν ακόμη πρώιμη για την επχή της (Carrll, 1999). Παρλαυτά, χαρακτηριστική είναι η έρευνα πυ πραγματπίησε τ περιδικό Frtune τ 1946, όπυ τ 93.5% των επιχειρηματιών της επχής φάνηκαν να απδέχνται τ γεγνός ότι ήταν υπεύθυνι για τις συνέπειες των δραστηριτήτων τυς, σε ένα φάσμα ευρύτερ της ικνμικής απόδσης (Bwen, 1953). Η δεκαετία τυ 50 σημαδεύτηκε από τ έργ τυ Bwen, τν πί Carrll απκάλεσε δικαίως «Πατέρα της Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης», καθώς όχι μόν ήταν πρπμπός της ιδέας ότι ι επιχειρήσεις επηρεάζυν με τις πράξεις τυς τις ζωές των πλιτών σε πλλά επίπεδα, αλλά επίσης και πρώτς πυ έδωσε έναν αρχικό ρισμό της ΕΚΕ, σύμφωνα με τν πί «... ι επιχειρήσεις πρέπει να ακλυθήσυν εκείνες τις πλιτικές ή πρακτικές, ή να πάρυν εκείνες τις απφάσεις 9
ι πίες είναι σύμφωνες με τα αντικειμενικά κριτήρια και τις αξίες της κινωνίας μας (Carrll, 1999, Bwen, 1953). Η δεκαετία τυ 1960 χαρακτηρίστηκε από την πρσπάθεια να διατυπωθεί η ακριβής σημασία της ΕΚΕ, με πρωταγωνιστή τν πλλά υπσχόμεν συγγραφέα Keith Davis πίς πρότεινε ότι η κινωνική ευθύνη αναφέρεται : «... στις απφάσεις πυ παίρνυν και τις πρακτικές πυ ακλυθύν ι επιχειρήσεις πέρα από τ άμεσ ικνμικό και τεχνικό τυς συμφέρν»( Carrll, 1991). Παρυσίασε επίσης τν περίφημ νόμ «Irn Law f Respnsibility» σύμφωνα με τν πί «ι κινωνικές ευθύνες των επιχειρήσεων πρέπει να είναι ανάλγες της κινωνικής τυς δύναμης»(ϋ3νϊ5,1960). Την ίδια επχή συγγραφέας Jseph W. McGuire έρχεται να πρσθέσει την έννια της «δικαισύνης» στν ρισμό της ΕΚΕ πρβάλλντας έτσι - την ηθική των επιχειρήσεων και την έννια των εταιρικών δικαιωμάτων και καθηκόντων (crprate citizenship), (McGuire, 1963). Τέλς, Clarence C. Waltn στ βιβλί τυ «Crprate Scial Respnsibilities», έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στν εθελντισμό ως βασικό συστατικό της ΕΚΕ, (Waltn, 1967). Τη δεκαετία τυ 1970 ι ρισμί πυ αφρύν την ΕΚΕ πληθαίνυν. Harl Jhnsn παρυσίασε την άπψη ότι η υλπίηση κινωνικών πργραμμάτων απφέρει επιπλέν κέρδη στις επιχειρήσεις, πρσδίδντας έτσι στην έννια της ΕΚΕ τ στιχεί της μακρχρόνιας μεγιστπίησης των κερδών. Την ίδια χρνιά παρυσίασε μία ακόμη πλευρά της κινωνικής ευθύνης την πία νόμασε «μεγιστπίηση χρησιμότητας», όπυ πρωτεύν στόχς μιας επιχείρησης είναι η μεγιστπίηση χρησιμότητας και όχι μόν η μεγιστπίηση των κερδών, (Jhnsn, 1971). Τ 1975 καθηγητής ικνμικών Jules Backman πρσέδωσε έναν απτό χαρακτήρα στην ΕΚΕ περιγράφντας κάπια παραδείγματα εταιρικής κινωνικής ευθύνης: «Η απασχόληση των μάδων μειψηφίας, η μείωση της μόλυνσης, η μεγαλύτερη συμμετχή σε πργράμματα πυ βελτιώνυν την κινωνία, η βελτιωμένη ιατρική περίθαλψη, ι βελτιωμένι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας στις επιχειρήσεις, όλα αυτά και πλλά άλλα πργράμματα πυ σχεδιάζνται για να βελτιώσυν την πιότητα ζωής καλύπτνται κάτω από την μπρέλα της κινωνικής ευθύνης», (Backman, 1975). Τέλς, τ 1979 Archie Carrll απτυπώνει την έννια της ΕΚΕ με έναν ρισμό πυ χρησιμπιείται έως σήμερα, σύμφωνα με τν πί: «Η Κινωνική Ευθύνη των επιχειρήσεων εμπεριέχει τις ικνμικές, τις νμικές, τις 10
ηθικές και τις iscretinary πρσδκίες πυ η κινωνία έχει σε δεδμένη χρνική στιγμή» (Carrll, 1979). Τ 1980 ήταν η δεκαετία όπυ πραγματπιήθηκε περισσότερη έρευνα πάνω σε θέματα εταιρικής κινωνικής ευθύνης. Thmas Μ. Jnes σε μία από τις σημαντικότερες συνεισφρές τυ έδωσε έμφαση στην ΕΚΕ ως μία διαδικασία, δηλώνντας πως είναι πλύ δύσκλ να φτάσυμε σε μία μφωνία όσων αφρά στ τι απτελεί κινωνικά υπεύθυνη συμπεριφρά (Jnes, 1980). Τ 1982, ι Daltn και Csier παρυσίασαν ένα μντέλ μιας μήτρας τάξεως 2x2 με τα χαρακτηριστικά «νόμιμ» και «μη νόμιμ» στν ένα άξνα και «μη υπεύθυνς» και «υπεύθυνς» στν άλλ άξνα. Θεώρησαν ότι υπάρχυν «τέσσερις όψεις» κινωνικής ευθύνης ι πίες απεικνίζνται σε κάθε ένα από τα τέσσερα κελιά. Ανεπιφύλακτα συνδυασμός «νόμιμς - υπεύθυνς» απτελεί την κατάλληλη στρατηγική κινωνικής ευθύνης πυ πρέπει να ακλυθήσυν ι επιχειρήσεις. Τ 1990 η ιδέα της Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης άρχισε να συνδέεται πι έντνα με τις άλλες λιγότερ γνωστές για την επχή ιδέες όπως η Εταιρική Κινωνική Απόδση, η Θεωρία των ενδιαφερμένων μερών (stakehler thery), η θεωρία της Ηθικής των Επιχειρήσεων και η καθηκόντων. θεωρία των Εταιρικών δικαιωμάτων και Φτάνντας στ σήμερα, αξίζει να σημειώσυμε ότι παγκόσμιι φρείς και ργανισμί πρσπάθησαν με τη σειρά τυς να δώσυν έναν ακριβή ρισμό της ΕΚΕ. Χαρακτηριστικά, τ Wrl Business Cuncil fr Sustainable Develpment (WBCSD) πρτείνει ένα ρισμό για την ΕΚΕ σύμφωνα με τν πί: «η ΕΚΕ είναι η συνεχής πρσπάθεια από την επιχείρηση να συμπεριφέρεται ηθικά και να συνεισφέρει στην ικνμική ανάπτυξη ενώ παράλληλα να βελτιώνει τη ζωή των εργαζμένων της και των ικγενειών τυς όπως επίσης την τπική κινότητα και την κινωνία γενικότερα». Επίσης, τ Ελληνικό Δίκτυ για την Εταιρική Κινωνική Ευθύνη την ρίζει ως: «την ικειθελή δέσμευση των επιχειρήσεων για ένταξη στις επιχειρηματικές τυς πρακτικές κινωνικών, περιβαλλντικών δράσεων, πυ είναι πέρα από όσα επιβάλλνται από τη νμθεσία και έχυν σχέση με όλυς όσι άμεσα ή έμμεσα επηρεάζνται από τις δραστηριότητες τυς». 11
Η διαδικτυακή εγκυκλπαίδεια, Wikipeia, πρτείνει έναν από τυς καλύτερυς ρισμύς για την ΕΚΕ ως εξής: «όρς Εταιρική κινωνική ευθύνη αναφέρεται στις ενέργειες των επιχειρήσεων πυ απσκπύν στην συμβλή αντιμετώπισης περιβαλλντικών και κινωνικών ζητημάτων. Συγκεκριμένα ι επιχειρήσεις απτελύν ντότητες ι πίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τ κινωνικό σύνλ μέσα στ πί δραστηριπιύνται, επηρεάζντας και επηρεαζόμενες από τα δεδμένα της επχής και τυ χώρυ δράσης τυς. φείλυν επμένως να αναγνωρίζυν την ευθύνη πυ τυς αναλγεί, απέναντι στην κινωνία και τ περιβάλλν. Να σέβνται δηλαδή τις αρχές και τις αξίες πυ χαρακτηρίζυν τν πλιτισμό μας (τν σεβασμό πρς τν άνθρωπ - την ανθρώπινη αξιπρέπεια και την παρχή ίσων ευκαιριών, τν σεβασμό στ περιβάλλν πυ κληρνμήσαμε και την βελτίωση τυ βιτικύ επιπέδυ και της πιότητας ζωής)». Συνψίζντας, στη διάρκεια των όλων αυτών των χρόνων, σημαντικί συγγραφείς, επιστήμνες και ργανισμί συνεισέφεραν ώστε να γίνει ευρέως γνωστή και να λκληρωθεί η ιδέα της ΕΚΕ. Ακόμα και σήμερα, η έννια της ΕΚΕ είναι πλυδιάστατη και μπρεί να ερμηνεύεται πικιλτρόπως από τα ενδιαφερόμεν μέρη, δεν παύει όμως να αναγνωρίζεται ως μια λαμπρή ιδέα πυ στόχ έχει να πείσει τις επιχειρήσεις να δραστηριπιύνται υπεύθυνα πρς την κινωνία αφύ μόν φέλη μπρύν να εισπράξυν με αυτή τυς τη θέση. 1.2 Η Π ΡΕΙΑ Τ Η Σ ΕΚ Ε Μ ΕΣΑ ΣΤ ΧΡΝ Μπρεί μερικί συγγραφείς να θεωρύν την ΕΚΕ καινύρια ιδέα, είναι όμως τόσ παλιά όσ και η έννια της επιχείρησης, ενώ σε μερικές κινωνίες δεν μπρεί να υπάρξει επιχείρηση χωρίς να είναι κινωνικά υπεύθυνη. J.J Asngu στ άρθρ τυ «The Histry f Crprate Scial Respnsibility» περιγράφει την πρεία της ΕΚΕ μέσα στ χρόν. Χωρίζει μάλιστα την έρευνα τυ σε δύ επχές: α) από τα αρχαία χρόνια έως τ 1900 και β) από τ 1900 έως σήμερα. Όσ και αν η πρώτη περίδς είναι πραγματικά ενδιαφέρυσα αφύ μπρεί κανείς να βρει πρώιμες ρίζες της ΕΚΕ ακόμα και στη Βίβλ, θα περιριστύμε σε μία σύντμη αναφρά στη δεύτερη περίδ ή αλλιώς τη «μντέρνα επχή της ΕΚΕ». 12
Καταρχήν, η πρώτη περίδς λήγει με την επχή της Βιμηχανπίησης, όπυ ι επιχειρήσεις συνειδητπιύν πλέν ότι ι ενέργειες τυς έχυν αντίκτυπ στην κινωνία και τ περιβάλλν, ενώ πλέν αρχίζυν να επιδίδνται και σε φιλανθρωπίες. Επμένως, χαρακτηριστικό στιχεί της δεύτερης περιόδυ είναι τ αυξημέν ενδιαφέρν από πλευρά κινωνίας και επιχειρήσεων κυρίως για περιβαλλντικά και ηθικά ζητήματα όπως η καταστρφή τυ περιβάλλντς, η εκμετάλλευση των εργαζμένων, η εξαπάτηση των πελατών κ.ά. Όλα αυτά είχαν ως απτέλεσμα χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τ Ηνωμέν Βασίλει να εφαρμόσυν κανόνες και νόμυς σχετικά με την πρστασία τυ περιβάλλντς και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Καθώς όμως ι επιχειρήσεις άρχισαν να γίννται κινωνικά υπεύθυνες, επενδύντας σε κινωνικά, περιβαλλντικά και φιλανθρωπικά πργράμματα μία νέα άπψη ήρθε να μειώσει την έννια της ΕΚΕ. Αυτή δεν ήταν άλλη από την άπψη ότι ι επιχειρήσεις δραστηριπιύνται κατά αυτό τν τρόπ μόν για να απτρέψυν την κυβερνητική παρέμβαση και να επωφεληθύν ίσως τυχόν φρλγικών ελαφρύνσεων. Έτσι δεν υπήρχαν «κινωνικά υπεύθυνι» managers, αλλά managers πυ πρσπαθύν να απφύγυν τυς κυβερνητικύς κανόνες (Rwe, 2005). Με τα κινωνικά, περιβαλλντικά και ηθικά θέματα να έχυν παραμεριστεί, διεθνείς ργανισμί όπως η Διεθνής Αμνηστία πρσπάθησαν να πράγυν κάπιυς κανόνες τυς πίυς εθελντικά ι επιχειρήσεις θα εφαρμόσυν. Όμως η τρμκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίυ δεν άφησε ελεύθερ τ πεδί σε αυτή τη νέα πρσπάθεια να ανθίσει, καθιστώντας πλέν επιτακτική την ανάγκη της κυβερνητικής παρέμβασης ώστε ι επιχειρήσεις να δηγηθύν ξανά σε κινωνικά υπεύθυνες δραστηριότητες (Rwe, 2005). 13
1.3 Η ΕΝΝΙΑ ΤΗΣ EKE Η δυσκλία διαμόρφωσης ενός κινά απδεκτύ όρυ της Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης αντανακλά τις διαφρετικές θεωρίες βάσει των πίων έχει αναπτυχθεί η έννια της ΕΚΕ. Σύμφωνα με κάπιυς, η έννια της ΕΚΕ σχετίζεται με την κινωνική επένδυση ή την εταιρική φιλανθρωπία με ιδιαίτερη έμφαση στην κινωνική βελτίωση. Σύμφωνα, με κάπιυς άλλυς η ΕΚΕ έχει ευρεία έννια και σχετίζεται με την αειφόρ ανάπτυξη πυ εισήχθη από τα ανώτατα στελέχη των Ηνωμένων Εθνών στη σύσκεψη τυ Ri e Janeir τ 1992. Archie Carrll τ 1979, έδωσε έναν πλύ πετυχημέν ρισμό της ΕΚΕ μέσα από.τν πί αναδύνται ι τέσσερεις βασικί άξνες γύρω από τυς πίυ περιστρέφεται η έννια της ΕΚΕ. ικνμικές πρσδκίες Από τη αρχή της δημιυργίας τυς ι επιχειρήσεις απτελύσαν τη βασική ικνμική μνάδα της κινωνίας. πρωταρχικός στόχς είναι η παραγωγή αγαθών και η παρχή υπηρεσιών πυ ι πελάτες έχυν ανάγκη και κατ επέκταση η δημιυργία κέρδυς για τυς μετόχυς. Στη συνέχεια δημιυργήθηκε τ κίνητρ της μεγιστπίησης τυ κέρδυς, τ πί εξακλυθεί να απτελεί την κινητήρι δύναμη των επιχειρήσεων έως σήμερα. Όλες ι δευτερεύυσες ανάγκες εντάσσνται στ πεδί της ΕΚΕ. Σύμφωνα με τν Carrll, η ικανπίηση των ικνμικών ευθυνών είναι συνεπώς βασική πρϋπόθεση από τ σύνλ των επιχειρήσεων. Νμικές πρσδκίες Ταυτόχρνα με την ικανπίηση των ικνμικών ευθυνών, ι επιχειρήσεις πρέπει να υπακύν και να συμπρεύνται σύμφωνα με τυς νόμυς και τυς κανόνες τυς πίυς τ κράτς υπαγρεύει. Carrll υπδηλώνει ότι η ικανπίηση των νμικών ευθυνών απαιτείται από όλες τις επιχειρήσεις πυ επιδιώκυν να είναι κινωνικά υπεύθυνες. 14
Ηθικές πρσδκίες Η ηθική υπχρέωση των επιχειρήσεων περιλαμβάνει εκείνυς τυς κανόνες και τις πρσδκίες της κινωνίας για τ σωστό, τ δίκαι και τ εύλγ, ακόμα και αν αυτό δεν συγκαταλέγεται σε κάπι νμικό πλαίσι. Carrll υπστηρίζει ότι ι ηθικές ευθύνες, ως εκ τύτυ, απτελύνται από ό,τι γενικά αναμένει η κινωνία πέρα από τις ικνμικές και νμικές πρσδκίες. Φιλανθρωπικές πρσδκίες Τ τέταρτ επίπεδ της ΕΚΕ περιλαμβάνει τ φιλανθρωπικό κμμάτι των επιχειρήσεων. Αυτή η πτυχή της ΕΚΕ περιλαμβάνει δωρεές σε φιλανθρωπικές ργανώσεις, σε εκπαιδευτικά και κινωνικά πργράμματα καθώς επίσης και υπστήριξη των τεχνών. Σύμφωνα με τν Carrll ι φιλανθρωπικές πρσδκίες είναι απλώς επιθυμητές από τις επιχειρήσεις. ι Panayitu et.al.(2009) σε μελέτη τυς χωρίζυν τυς ρισμύς της ΕΚΕ σε τρεις κατηγρίες βάσει τριών πτικών. Α) Η σκεπτικιστική πτική: η πτική αυτή ασκεί κριτική στην έννια της ΕΚΕ. Σύμφωνα με αυτή, πι σημαντικός σκπός των επιχειρήσεων είναι να παρέχυν όσ τ δυνατόν μεγαλύτερ κέρδς στα ενδιαφερόμεν μέρη, πότε η έννια της ΕΚΕ τις απμακρύνει από τη δημιυργία πλύτυ. Β) Η υτπική πτική: η υτπική πτική αντικατπτρίζει την ιδέα ότι ι επιχειρήσεις έχυν ηθική υπχρέωση πρς όλα τα εμπλεκόμενα με την επιχείρηση πρόσωπα και όχι μόν με τυς μετόχυς, να τυς ωφελύν με όπι τρόπ μπρύν. Γ) Η ρεαλιστική πτική: η ρεαλιστική πτική συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη απδχή από τν επιστημνικό και τν επιχειρηματικό κόσμ. Με βάση αυτήν την πτική, η ΕΚΕ είναι η διαχείριση τυ αντίκτυπυ της λειτυργίας της επιχείρησης, τόσ στυς άμεσα όσ και στυς έμμεσα εμπλεκόμένυς με τις δραστηριότητες της επιχείρησης και κατ επέκταση σε λόκληρη την κινωνία μέσα στην πία λειτυργεί. Επιπλέν, η ΕΚΕ δεν περιλαμβάνει μόν τα κεφάλαια τα πία ι επιχειρήσεις επενδύυν στις κινωνίες για την επίλυση των κινωνικών πρβλημάτων, αλλά και τν τρόπ με τν πί επιτυγχάνει τη δική της διακυβέρνηση, εκπληρώνει την απστλή της, 15
ακλυθεί τις αξίες της, δεσμεύεται απέναντι στα ενδιαφερόμεν μέρη και αξιλγεί τις επιδράσεις της απέναντι στην κινωνία. 1.4 Η ΠΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΕ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Με τ τέλς τυ Ψυχρύ Πλέμυ ι αγρές κυριαρχύσαν σε λόκληρ τν κόσμ. Παράλληλα όμως με τη δημιυργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, γεννήθηκε και η ανάγκη για αυτσυγκράτηση και κινητπίηση από την πλευρά τυ επιχειρηματικύ κόσμυ, σε όφελς της κινωνίας. Στ Λνδίν, τ Μάι τυ 1995, 200 εκπρόσωπι μεγάλων και πλύ γνωστών εταιρειών, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτρπή, πρσυπέγραψαν και έθεσαν σε εφαρμγή, την «Ευρωπαϊκή Διακήρυξη των επιχειρήσεων κατά τυ κινωνικύ - απκλεισμύ». Απτέλεσμα της Διακήρυξης αυτής ήταν η δημιυργία τυ Ευρωπαϊκύ Δικτύυ Επιχειρήσεων για την Κινωνική Συνχή (CSR Eurpe), ένας από τυς στόχυς τυ πίυ ήταν και η δημιυργία αντίστιχων εθνικών δικτύων. [ Στην Ελλάδα, τ 1999, 13 μεγάλες επιχειρήσεις, μαζί με τυς 3 από τυς μεγαλύτερυς συλλγικύς επιχειρηματικύς φρείς, κατέληξαν στην υπγραφή διακήρυξης για την ίδρυση τυ «Ελληνικύ Δικτύυ για την Κινωνική Συνχή», πυ σήμερα μετά από τρππίηση είναι γνωστό με τ όνμα «Ελληνικό Δίκτυ για την Εταιρική Κινωνική Ευθύνη, (CSR Hellas).] Στην Αισσαβόνα, τν Μάρτι τυ 200, τ Ευρωπαϊκό Συμβύλι, κάνει έκκληση στ αίσθημα της Εταιρικής Ευθύνης. Τ 2001, η Επιτρπή, δημσιεύει μία Πράσινη Βίβλ, για την πραγωγή ενός Ευρωπαϊκύ Πλαισίυ για την ΕΚΕ. Στις Βρυξέλλες, τν Μάρτι τυ 2006, έχυμε την Ανακίνωση της Επιτρπής πρς τ Ευρωπαϊκό Κινβύλι, τ Συμβύλι και την Ευρωπαϊκή ικνμική και Κινωνική Επιτρπή με την νμασία «Πραγμάτωση της Εταιρικής σχέσης για τη μεγέθυνση και την απασχόληση να γίνει η Ευρώπη πόλς αριστείας στην Εταιρική Κινωνική Ευθύνη» Μέσω της ΕΚΕ, όλες ι επιχειρήσεις ανεξαρτήτυ μεγέθυς, μπρύν σε συνεργασία με τα εμπλεκόμενα μέρη να αναπτύξυν ταυτόχρνα ικνμικές, κινωνικές και περιβαλλντικές δραστηριότητες. Ως εκ τύτυ, η έννια της ΕΚΕ έχει απκτήσει ιδιαίτερ ενδιαφέρν στις χώρες τις Ε.Ε, και απτελεί πεδί συζήτησης σε θέματα 16
πυ αφρύν την παγκσμιπίηση, την ανταγωνιστικότητα και την αειφόρ ανάπτυξη. ρισμός της Cmissin της Ευρωπαϊκής Κινότητας (2001) για την ΕΚΕ είναι εξής: «Η Εταιρική Κινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) είναι η ιδέα βάσει της πίας ι επιχειρήσεις ενσωματώνυν κινωνικές και περιβαλλντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τυς δραστηριότητες σε εθελντική βάση και σε συνεργασία με τα εμπλεκόμενα μέρη». Πρόκειται για την απόφαση των επιχειρήσεων να πρχωρήσυν πέρα από τις ελάχιστες νμικές απαιτήσεις και τις υπχρεώσεις πυ απρρέυν από τις συλλγικές συμφωνίες με στόχ να ικανπιήσυν τις κινωνικές ανάγκες. Αξίζει να σημειώσυμε ότι σύμφωνα με την έρευνα τυ Alexaner Dahlsru ρισμός αυτός είναι πι συχνά χρησιμπιύμενς ρισμός, πυ καλύπτει τις περισσότερες διαστάσεις της ΕΚΕ, όταν χρησιμπιύμε τη μηχανή αναζήτησης Ggle, (Dahlsru, 2006). Συνειδητπιώντας ότι ι επιχειρήσεις απτελύν την κινητήρι δύναμη της ΕΚΕ, η Cmissin απφάσισε να συνεργαστεί στενά με τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και για αυτό τ λόγ ανακίνωσε τη δημιυργία της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας (Eurpean Alliance) πάνω στην ΕΚΕ. Η συνθήκη αυτή δεν είναι τίπτε άλλ από μια συμμαχία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων με στόχ να πράγυν την έννια της ΕΚΕ. Δεν απτελεί νμικό όργαν, αλλά μια πλιτική διαδικασία ώστε να αυξηθεί τ ενδιαφέρν για την ΕΚΕ μεταξύ των επιχειρήσεων της Ευρώπης. Η Ευρώπη έχει ανάγκη από τις επιχειρήσεις να κάνυν αυτό πυ ξέρυν να κάνυν καλύτερα: να παράγυν αγαθά και να παρέχυν υπηρεσίες πυ ωφελύν την κινωνία και να αναπτύξυν επιχειρηματικό πνεύμα και δημιυργικότητα ώστε να δημιυργήσυν αξίες και νέες θέσεις εργασίας. Η Ευρώπη δεν έχει ανάγκη απλά από επιχειρήσεις αλλά από επιχειρήσεις πυ είναι κινωνικά υπεύθυνες. Η Cmmissin στ Συμβύλι τ Μάρτι τυ 2005 αναγνώρισε ότι «η ΕΚΕ μπρεί να διαδραματίσει πρωτεύν ρόλ στην αειφόρ ανάπτυξη πρωθώντας την ευρωπαϊκή καιντμία και ανταγωνιστικότητα». 17
Από την πλευρά τυς ι επιχειρήσεις έχυν παρυσιάσει σημαντικό ενδιαφέρν να εντάξυν τις πρακτικές ΕΚΕ στις δραστηριότητες τυς και να πρωθήσυν την ιδέα της κινωνικής ευθύνης. Παρλαυτά, η πρσπάθεια ενσωμάτωσης των πρακτικών ΕΚΕ στη στρατηγική των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων βρίσκεται ακόμα σε πρώιμ στάδι. ρόλς των εργαζμένων, των αντιπρσώπων τυς και των εμπρικών συλλόγων (trae unins), στην ανάπτυξη των πρακτικών ΕΚΕ πρέπει να ενισχυθεί περισσότερ. Τα υπόλιπα ενδιαφερόμεν μέρη, όπως ι μη κυβερνητικές ργανώσεις, ι καταναλωτές και ι επενδυτές, πρέπει να διαδραματίσυν έναν πι ισχυρό ρόλ στη δημιυργία κινωνικά υπεύθυνων επιχειρήσεων. Τέλς, ι δημόσιες αρχές όλων των επιπέδων πρέπει να βελτιώσυν τη συνέπεια των πλιτικών πρακτικών τυς ώστε να στηρίξυν την αειφόρ ανάπτυξη, την ικνμική μεγέθυνση και τη δημιυργία νέων θέσεων εργασίας. Στην πρσπάθεια της να γίνει η Ευρώπη πόλς αριστείας στην Εταιρική Κινωνική Ευθύνη, η Cmmissin δίνει περαιτέρω έμφαση στα ακόλυθα θέματα: - Ανάπτυξη ενδιαφέρντς και ανταλλαγή καλύτερων πρακτικών - Στήριξη των πρωτβυλιών των ενδιαφερμένων μερών - Συνεργασία με τα κράτη μέλη της Ε.Ε - Πληρφρίες πελατών και διαφάνεια - Έρευνα - Εκπαίδευση - Μικρμεσαίες επιχειρήσεις - Διεθνής διάσταση της ΕΚΕ 18
ΚΕΦΑΛΑΙ 2 : Η ΚΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 2.1 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΕ: Ι ΔΥ ΚΥΡΙΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Η ΕΚΕ έχει τις ακόλυθες δύ διαστάσεις: την «εσω τερική» και την «εξω τερική» ανάλγα με τα ωφελύμενα μέρη μιας δράσης εταιρικύ χαρακτήρα. Η διίκηση καλείται να διεισδύσει στν πυρήνα της εταιρείας και να εντπίσει τυς εσωτερικύς και εξωτερικύς παράγντες πυ καθρίζυν αφενός την επιχειρηματική βιωσιμότητα και αφετέρυ την αειφόρ ανάπτυξη υιθετώντας πρακτικές εταιρικής κινωνικής ευθύνης. εντπισμός αυτών των παραγόντων δεν είναι καθόλυ εύκλη υπόθεση. Υπάρχει η πίεση τυ χρόνυ και τα εμπόδια της αγράς τα πία πρέπει να ξεπεραστύν. Για τ λόγ αυτό, πι κρίσιμς παράγντας επιτυχίας της αειφόρυ ανάπτυξης είναι μία πραγματικά ικανή διίκηση μέσα στην επιχείρηση (Szekely et al.,2005). Η ανάπτυξη πλιτικών και πρακτικών ΕΚΕ σε μία επιχείρηση θα πρέπει να βασίζεται στις ακόλυθες αρχές: Στην στρατηγική της επιχείρησης Στις ιδιαιτερότητες και ανάγκες της επιχείρησης Στην αξιπίηση των θεμελιωδών ικαντήτων της επιχείρησης Στην επίτευξη πλλαπλασιαστικών απτελεσμάτων για τα εμπλεκόμενα μέρη. 19
Α) Εσω τερική διάσταση Η εσωτερική διάσταση αφρά πρακτικές για τ ανθρώπιν δυναιιικό μιας επιχείρησης, καθώς και περιβαλλντικές πρακτικές, ι πίες αναφέρνται στη διαχείριση των φυσικών πόρων πυ χρησιμπιύνται στην παραγωγική διαδικασία A ll Ανθρώπιν δυναιιικό ι πρακτικές ΕΚΕ για τ ανθρώπιν δυναμικό, τ πλυτιμότερ κεφάλαι της επιχείρησης, στχεύυν στην ενδυνάμωση της πρσέλκυσης και συγκράτησης εξειδικευμένων εργαζμένων, με δράσεις όπως: Δια βίυ μάθηση, μέσω πργραμμάτων ανίχνευσης των αναγκών των εργαζμένων και μέσω της επαγγελματικής κατάρτισης τυς, ώστε να διασφαλίζεται η απασχλησιμότητα τυς. Αμφίδρμη επικινωνία διίκησης - εργαζμένων. Ισότητα, δηλαδή ίσες ευκαιρίες και αξιπίηση της πλυμρφίας τυ ανθρωπίνυ δυναμικύ. Εφαρμγή λκληρωμένων συστημάτων παρχών και αμιβών. λκληρωμένα συστήματα υγιεινής και ασφάλειας στν εργασιακό χώρ. Άλλες δράσεις ( εσωτερική επικινωνία, εργασιακό περιβάλλν κ.λ.π.) Ελευθερία τυ «συνεταιρίζεσθαι». Α2) Περιβάλλν ι πρακτικές ΕΚΕ των επιχειρήσεων για τ περιβάλλν στχεύυν στην εξισρρόπηση της ικνμικής ανάπτυξης και κινωνικής λκλήρωσης, με την ταυτόχρνη διατήρηση ενός υγιύς περιβάλλντς για τις μελλντικές γενεές. Ενδεικτικά παραδείγματα πρακτικής εφαρμγής της έννιας και των αρχών της κινωνικής ευθύνης σε σχέση με τ περιβάλλν απτελύν: Η ανάπτυξη και εφαρμγή πργραμμάτων ευαισθητπίησης σε περιβαλλντικά ζητήματα. Η ρθλγική και απτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων. Η εφαρμγή συστημάτων ανακύκλωσης. Η καθιέρωση πργραμμάτων πρόληψης της ρύπανσης. 2 0
Πργράμματα εθελντισμύ. Άσχετα με τις πι πάνω πρακτικές, υπάρχει ανάγκη ώστε ι επιχειρήσεις να πρωτπρήσυν, δημιυργώντας νέα πρϊόντα και συστήματα παραγωγής, πυ θα μειώσυν την παγκόσμια θερμκρασία και θα μας βηθήσυν να αντιμετωπίσυμε τις επιπτώσεις τυ φαινόμενυ τυ θερμκηπίυ. ι επιχειρήσεις απτελύν ένα σημαντικό μέρς τυ ενεργειακύ απτυπώματς τυ κόσμυ. Απτελύν ένα μεγάλ μέρς τυ πρβλήματς και καλύνται να απτελέσυν ένα κμμάτι της λύσης. Αν επιχειρηματικός κόσμς λειτυργήσει «πράσινα», πέραν τυ ότι συμβάλλει στ πρφανές, δηλαδή στην επίλυση ενός τεράστιυ ζητήματς, μπρεί να πρκαλέσει και φέλη για την ίδια την επιχείρηση. Β) Εξωτερική διάσταση Η εξωτερική διάσταση της ΕΚΕ επεκτείνεται εκτός της επιχείρησης σε όλυς όσυς άμεσα ή έμμεσα επηρεάζνται από τις δραστηριότητες της όπως: Τυς εργαζμένυς, γιατί διασφαλίζει ένα εργασιακό περιβάλλν δημιυργικό και ανταπδτικό. Τυς καταναλωτές, ι πίι όλ και περισσότερ ενδιαφέρνται για τα κινωνικά και περιβαλλντικά «διαπιστευτήρια» των πρϊόντων και υπηρεσιών πυ αγράζυν. Τις τπικές κινωνίες, ι πίες θέλυν να γνωρίζυν ότι συνυπάρχυν με επιχειρήσεις και μιράζνται τις ίδιες αξίες και πρβληματισμύς. Τυς επενδυτές, ι πίι πιστεύυν ότι η υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφρά, στηρίζει τις επιχειρήσεις μακρπρόθεσμα και χρειάζεται ενθάρρυνση. Όλυς τυς ανθρώπυς, όπυ και αν ζυν, ι πίι πρσδκύν από τις εταιρείες να συμπεριφέρνται σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές, όπυ και αν λειτυργύν. Τέλς, ενδιαφέρει τις μελλντικές γενεές, ι πίες απαιτύν να ζήσυν σε ένα κόσμ πυ σέβεται τυς ανθρώπυς και τη φύση. 21
ι πρακτικές EKE δεν απτελύν πανάκεια και δεν μπρύν από μόνες τυς να φέρυν τα αναμενόμενα απτελέσματα. Δεν απτελύν υπκατάστατ της δημόσιας πλιτικής αλλά μπρύν να συνεισφέρυν στην επίτευξη πλλών στόχων δημόσιας πλιτικής όπως: Στη διαμόρφωση πι λκληρωμένων αγρών εργασίας και υψηλότερων επιπέδων κινωνικής ένταξης, καθώς ι επιχειρήσεις πρσπαθύν πι ενεργά να εντάξυν στ εργατικό τυς δυναμικό άτμα από μη πρνμιύχες μάδες. Στις επενδύσεις στν τμέα ανάπτυξης δεξιτήτων και ικαντήτων τυ ανθρωπίνυ δυναμικύ των επιχειρήσεων, καθώς και της πρώθηση, τόσ της δια βίυ μάθησης αυτών, όσ και της διατήρησης της απασχλησιμότητας τυς - Στις βελτιώσεις στη δημόσια υγεία, σαν απτέλεσμα εθελντικών πρωτβυλιών από τη μεριά των επιχειρήσεων σε τμείς όπως τ μάρκετινγκ, η νμασία πρέλευσης πρϊόντων και τα μη τξικά χημικά Στη βελτίωση των επιδόσεων στν τμέα της καιντμίας και συγκεκριμένα όσων αφρά τις καιντμίες πυ απευθύννται σε κινωνικά πρβλήματα και είναι απτέλεσμα συνεργασίας με εξωτερικά ενδιαφερόμεν μέρη - Στη διαμόρφωση θετικότερης εικόνας για τις επιχειρήσεις και τυς επιχειρηματίες, εντός της κινωνίας, με τις χρηματικές ή άλλες δωρεές σε είδς, αλλά και με την εθελντική διάθεση εργασιακύ χρόνυ τυ ιδικτήτη/διευθυντή ή των υπαλλήλων της επιχείρησης, σε δράσεις κινωνικύ χαρακτήρα - Στν μεγαλύτερ σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της πρστασίας τυ περιβάλλντς και των βασικών κανόνων εργασίας, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες - Στη μείωση της φτώχειας - Στην καταπλέμηση των πρακτικών διαφθράς και δωρδκίας - Στην ρθή χρήση των φυσικών πόρων και τα μειωμένα επίπεδα μόλυνσης, κυρίως χάρη σε καιντόμες ως πρς τ περιβάλλν επενδύσεις και στη εθελντική υιθέτηση περιβαλλντικών συστημάτων διαχείρισης. 2 2
2.2 ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΥ ΑΝΑΛΥΥΝ ΚΑΙ ΕΞΗΓΥΝ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ 2.2.1 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ Η θεωρία των ενδιαφερμένων μερών χρησιμπιεί ως βάση εκείνες τις μάδες για τις πίες η επιχείρηση θα πρέπει να είναι υπεύθυνη. Όπως περίγραψε Freeman (1984), η επιχείρηση απτελείται από μία σειρά αλληλένδετων σχέσεων μεταξύ των ενδιαφερμένων μερών, τις πίες ι μάνατζερ των επιχειρήσεων πρσπαθύν να διαχειριστύν. κλασσικός ρισμός τυ Freeman για τα ενδιαφερόμεν μέρη είναι εξής: «κάθε μάδα ή άτμ πυ μπρεί να επηρεάσει ή επηρεάζεται από την επίτευξη των αντικειμενικών στόχων τυ ργανισμύ», Freeman (1984). ι μάδες των ενδιαφερμένων μερών αναλύνται τυπικά σε πρωτεύυσες και δευτερεύυσες. Clarksn ρίζει ως πρωτεύυσα μάδα ως «την μάδα χωρίς τη συνεχή συμμετχή της πίας η επιχείρηση δεν μπρεί να επιβιώσει», (Clarksn, 1995). Η πρωτεύυσα μάδα περιλαμβάνει τυς μετόχυς, τυς επενδυτές, τυς εργαζμένυς, τυς πελάτες και πρμηθευτές καθώς επίσης και ό,τι ρίζεται ως μάδα ενδιαφερμένων τυ δημσίυ όπως: ι κυβερνήσεις και ι κινότητες πυ εξασφαλίζυν υπδμές και αγρές, πυ θεσπίζυν νόμυς και καννισμύς και στις πίες θα πρέπει να καταβάλλνται κάπιι φόρι. ι δευτερεύυσες μάδες ρίζνται ως «ι μάδες εκείνες πυ επιδρύν στη λειτυργία της επιχείρησης ή επηρεάζνται από την επιχείρηση, αλλά δεν πραγματπιύν συναλλαγές με την επιχείρηση και δεν είναι υσιαστικές για την επιβίωση της». Τ κύρι ερώτημα, αναφρικά με τ ζήτημα της κινωνικής ευθύνης, είναι κατά πόσ η ανάλυση της μάδας των ενδιαφερμένων απτελεί μέρς τυ κινήτρυ της επιχείρησης να είναι υπεύθυνες και αν συμβαίνει αυτό σε πιες μάδες απευθύνεται. Hamil βρίσκει ότι τ να δίνεις κάτι στ κινωνικό σύνλ είναι σχεδόν πάντα χρήσιμ, (Hamil, 1995). Ένα σημαντικό ερώτημα πυ έχει πρκύψει είναι σε πιες μάδες ενδιαφερμένων μερών δίνυν πρσχή τα διευθύνντα στελέχη των επιχειρήσεων. ι Mitchel et al. (1997) αναπτύσσυν ένα μντέλ αναγνώρισης βασισμέν σε ενδιαφερόμεν μέρη 23
πυ κατέχυν ένα ή περισσότερα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εξυσίας, της νμιμότητας και της επιτακτικότητας (urgency). ι Agle et al. (1999), επιβεβαιώνυν ότι πράγματι τα τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα δηγύν στην επιλγή συγκεκριμένων μάδων έναντι άλλων. Επμένως, αναμένεται ότι ι επιχειρήσεις θα δείξυν περισσότερη πρσχή σε εκείνες τις μάδες ι πίες κατέχυν εξυσία και χαρακτηρίζνται από επιτακτικότητα. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι ι επιχειρήσεις με πρβλήματα στη διατήρηση των εργαζμένων τυς θα δώσυν περισσότερη βαρύτητα στην μάδα των εργαζμένων, ενώ ι επιχειρήσεις με πρβλήματα στην αγρά των πρϊόντων τυς θα δώσυν ιδιαίτερη σημασία στη εταιρική τυς φήμη (Mir,2001). Παράλληλα, περιβαλλντικές μάδες θα δώσυν μεγαλύτερη έμφαση σε περιβαλλντικά θέματα, όπως έγινε μετά την περιβαλλντική καταστρφή πυ πρκάλεσε η διαρρή της πετρελαϊκής κηλίδας της εταιρίας Exxn Valez, (Patten, 1992). ι εμπειρικές πρσεγγίσεις της ΕΚΕ φανερώνυν ότι η θεωρία των ενδιαφερμένων μερών είναι σημαντική αλλά και η λγική θεμελίωση της παραμένει χρήσιμη, (WBCSD, 1999, Business Impact, 2000). Ωστόσ, υπάρχυν στιχεία πυ παραμένυν δεντλγικά. Για παράδειγμα τ Business Impact υπστηρίζει ότι η ΕΚΕ δεν θα πρέπει να βασίζεται σε πρκαθρισμένυς στόχυς και αξίες, ακόμη και αν αυτί είναι στενά συνδεδεμένι με την ενίσχυση της εταιρικής φήμης και την επιτυχημένη πρεία της επιχείρησης, (Business Impact, 2000). 2.2.2 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΥΜΒΛΑΙΩΝ ι Gray et al. (1996) περιγράφυν την κινωνία ως «μία σειρά κινωνικών συμβλαίων μεταξύ των μελών της κινωνίας και της ίδιας της κινωνίας». Βασιζόμενη στην έννια της ΕΚΕ, η επιχείρηση δεν πρέπει να συμπεριφέρεται υπεύθυνα πρς την κινωνία εξαιτίας τυ εμπρικύ της συμφέρντς, αλλά επειδή η ίδια η κινωνία πρσμένει από την επιχείρηση να λειτυργεί υπεύθυνα. ι Dnalsn και Dunfee (1999) αναπτύσσυν τη θεωρία των κινωνικών συμβλαίων σαν ένα μέσ για τυς μάνατζερ λήψης απφάσεων με ηθικό 2 4
περιεχόμεν. Διαχωρίζυν τα κινωνικά συμβόλαια σε μακρκινωνικά (macrscial) και μικρκινωνικά (micrscial). Επμένως, ένα μακρκινωνικά συμβόλαι σε κιντικό επίπεδ θα σήμαινε την πρσδκία ότι η επιχείρηση παρέχει κάπιυ είδυς υπστήριξη στην τπική της κινότητα, ενώ συγκεκριμένς τρόπς με τν πί η επιχείρηση στηρίζει την κινότητα θα απτελύσε τ μικρκινωνικά συμβόλαι. Έτσι, ι επιχειρήσεις πυ υιθετύν τη θεωρία των κινωνικών συμβλαίων, περιγράφυν τη συμμετχή τυς στην κινωνία ως μέρς μίας «κινωνικής πρσδκίας». 2.2.3 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΝΜΙΜΤΗΤΑΣ 0 Suchman (1995) ρίζει τη νμιμότητα ως «μία γενικότερη θεώρηση σύμφωνα με την πία ι πράξεις μίας ντότητας είναι επιθυμητές, ρθές ή κατάλληλες μέσα σε ένα κινωνικό σύστημα σχεδιασμέν με συγκεκριμένυς κανόνες, αξίες και πεπιθήσεις». ίδις αναγνωρίζει τρεις τύπυς επιχειρησιακής νμιμότητας: 1) τν πραγματικό (pragmatic), 2) τν ηθικό (mral), και 3) τν γνωστικό (cgnitive). Επίσης πρσδιρίζει τρεις βασικές πρκλήσεις πυ αντιμετωπίζυν ι επιχειρήσεις σχετικά με τη νμιμότητα : 1) να κερδίσει, 2) να διατηρήσει, και 3) να επαναφέρει τη νμιμότητα Τέλς, Suchman θεωρεί ότι «η ενσωμάτωση της θεωρίας της νμιμότητας στις δραστηριότητες της επιχείρησης, βασίζεται στην επικινωνία», δηλαδή κάθε πρσπάθεια υιθέτησης της θεωρίας απαιτεί την εξέταση κάπιων μρφών εταιρικής επικινωνίας. Davis (σε αναφρά τυ W, 1991, Mir, 2001) συνεχίζει τη θεωρία λέγντας ότι η κινωνία χαρίζει τη νμιμότητα στην επιχείρηση αναμένντας να τη χρησιμπιήσει υπεύθυνα. Σε αντίθετη περίπτωση, μακρπρόθεσμα θα χάσει αυτό της τ πρνόμι. Με αυτό τν τρόπ η θεωρία της νμιμότητας συνδέεται με τη θεωρία των κινωνικών συμβλαίων. Μία διαφρετική πρσέγγιση παρυσιάζεται από την Linblm ( σε αναφρά των Gray et al., 1996, Mir, 2001), σύμφωνα με την πία η απόκτηση της νμιμότητας δεν είναι πάντα καλπραίρετη από την πλευρά των επιχειρήσεων αλλά κρύβει διαφρετικά κίνητρα. 25
ΚΕΦΑΛΑΙ 3: ΤΡΠΙ Μ ΕΤΡΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Πλλές μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις έχυν αρχίσει να ενσωματώνυν πρακτικές εταιρικής κινωνικής ευθύνης στην επιχειρηματική στρατηγική τυς. Παρλαυτά, παρυσιάζυν τις πρωτβυλίες τυς με τρόπ πυ είναι δύσκλ να κατανηθεί και να συγκριθεί με άλλες επιχειρήσεις. Υπάρχει ανάγκη να ξεκάθαρες και εύκλες μεθδλγίες και εργαλεία τα πία να μετράνε την πρόδ των επιχειρήσεων πρς την αειφόρ ανάπτυξη. Η αειφόρς ανάπτυξη αφρά την δημιυργία μιας κινωνίας όπυ επικρατεί ισρρπία ανάμεσα στυς ικνμικύς, κινωνικύς και περιβαλλντικύς στόχυς. Γ ια τις επιχειρήσεις αυτό σημαίνει διαρκής και επεκτεινόμενη ικνμική μεγέθυνση, κέρδη πρς τυς μετόχυς, καλή εταιρική φήμη, σωστές πελατειακές σχέσεις και πιότητα των παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών. Επιπλέν, συνεπάγεται την υιθέτηση και εφαρμγή ηθικών επιχειρηματικών πρακτικών, τη δημιυργία νέων θέσεων εργασίας καθώς και την ικανπίηση των κινωνικών αναγκών. Συνεχώς απαιτείται από τις επιχειρήσεις να παρέχυν περισσότερες και καλύτερες πληρφρίες σχετικά με τη διαχείριση των κινωνικών και περιβαλλντικών ζητημάτων. Η συγκριτική ανάλυση της εταιρικής κινωνικής ευθύνης είναι μία δύσκλη διαδικασία εξαιτίας της τεράστιας πικιλίας των χρησιμπιύμενων πρακτικών για την αναφρά περιβαλλντικών, κινωνικών και εταιρικής διακυβέρνησης ευκαιριών και κινδύνων. Σε αυτό πρστίθεται η δυσκλία της εξακρίβωσης της ρθότητας των πληρφριών πυ παρέχνται από τις επιχειρήσεις. Παρόλ πυ η ικνμική απόδση είναι εύκλ να μετρηθεί με διεθνώς απδεκτύς δείκτες και η περιβαλλντική απόδση μπρεί να αξιλγηθεί από μετρήσεις εισρών- εκρών, είναι πλύ δύσκλ να μετρηθεί η κινωνική απόδση μιας επιχείρησης. Όπως πραναφέρθηκε, απαιτύνται κινές διαδικασίες μέτρησης ώστε να επιτευχθεί η σύγκριση των εταιρικών πρακτικών και να επιτραπεί στις επιχειρήσεις να αναπτύξυν στόχυς και να υιθετήσυν πρακτικές εσωτερικύ ελέγχυ πυ θα μπρύν να εξετάζνται χρόν με τ χρόν. 26
ι πι γνωστί διεθνώς τρόπι μέτρησης της ΕΚΕ είναι ι ακόλυθι και μπρύν να κατηγριπιηθύν ως εξής: 1) μετρήσεις πυ βασίζνται σε κριτήρια κινωνικά υπεύθυνης επένδυσης [ Dw Jnes Sustainability Inex, FTSE4G και η λίστα των «100 εταιριών με τη μεγαλύτερη αειφόρ ανάπτυξη» ], 2) συμμετχή σε φρείς Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης [ UN Glbal Cmpact, Wrl Business Cuncil fr Sustainable Develpment], 3) πργράμματα πιστπίησης [ IS14001] και 4) αναφρά πρακτικών EKE [ KPMG Sustainability Reprting Survey, και η Glbal Reprting Initiative(GRI), (Gjlberg, 2009). Η πρώτη κατηγρία αφρά όπως πραναφέρθηκε, δείκτες πυ σχετίζνται με την κινωνικά υπεύθυνη επένδυση (ΚΥΕ). ι επενδυτές απτελύν σημαντικό εξωτερικό παράγντα πυ ασκεί πίεση στην επιχείρηση ώστε να συμμρφωθεί με τις πρακτικές της αειφόρυ ανάπτυξης. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένα νέ ρεύμα πρς την κινωνικά υπεύθυνη επένδυση (scially respnsible investment, SRI), τ πί ακλύθησε την επιτυχημένη πρεία της τάσης γνωστής με την νμασία ηθική επένδυση σε κεφάλαια. αντικειμενικός στόχς τέτιων πρωτβυλιών είναι η παρχή συμβυλών πρς τυς πελάτες ώστε να παίρνυν επενδυτικές απφάσεις βασισμένες στις ηθικές πρτιμήσεις των επιχειρήσεων. Επμένως, για να κερδίσει μία επιχείρηση την ταυτότητα της κινωνικά υπεύθυνης επένδυσης πρέπει να ληφθεί υπόψη τρόπς με τν πί λειτυργεί η επιχείρηση καθώς επίσης και η φύση των πρϊόντων τυς. Η ΚΥΕ θα συνεχίσει να αναπτύσσεται όταν όλ και περισσότερι επενδυτές, αναλυτές και διαχειριστές κεφαλαίων ενσωματώνυν στις επενδυτικές τυς απφάσεις περιβαλλντικά, κινωνικά και θέματα εταιρικής διακυβέρνησης. Τέλς, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η ΚΥΕ συνδέεται με την αξία της επιχείρησης, καθώς έρευνα έδειξε ότι η διαχείριση τυ περιβαλλντικύ και κινωνικύ κινδύνυ έχει θετική επίδραση στη μακρπρόθεσμη αξία της αγράς, (Szekely et al., 2005). 27
- Dw Jnes Sustainability Inex πι ευρέως γνωστός χρηματιστηριακός δείκτης εταιρικής κινωνικής ευθύνης είναι Dw Jnes Sustainability Inex (DJSI), πίς δημιυργήθηκε τ 1999 ώστε να παρέχει καθδήγηση στυς επενδυτές. Από την μεριά των επενδυτών ένας τέτις δείκτης είναι εύκλα πρσβάσιμς και εύκλς στη χρήση. Ένας επενδυτής μπρεί εύκλα να διακρίνει τις καλύτερες επιχειρήσεις και ως εκ τύτυ να απκτήσει μία εκτίμηση πυ δεν εμπεριέχει ικνμικό κίνδυν. Τ μόν μεινέκτημα ενός τέτιυ δείκτη είναι ότι βασίζεται σε υπκειμενικές διαδικασίες, (Szekely et al., 2005). δείκτης αυτός πρσπαθεί να πρσδιρίσει την ικανότητα των επιχειρήσεων να δημιυργήσυν μακρπρόθεσμα κέρδη, αγκαλιάζντας τις ευκαιρίες πυ πρέρχνται από την υιθέτηση ικνμικών, περιβαλλντικών και κινωνικών πρακτικών. Η δημιυργία τυ δείκτη και πρσδιρισμός των κρυφαίων επιχειρήσεων σε αυτών βασίζεται σε έρευνα πυ διενεργείται από τη SAM. Χρησιμπιείται μία πρκαθρισμένη μάδα κριτηρίων και βαρών καθώς επίσης και τ ερωτηματλόγι της SAM τ πί συμπληρώνεται από τυς συμμετέχντες σε ετήσια βάση. - FTSE4G Inex FTSE4G είναι επίσης ένας χρηματιστηριακός δείκτης για την εταιρική κινωνική επένδυση, πίς δημιυργήθηκε από τη FTSE τ 2001. Αντιπρσωπεύει μία σειρά δεικτών πυ επιβραβεύυν την επένδυση σε επιχειρήσεις με καλό ιστρικό στην εταιρική κινωνική ευθύνη. Τα κριτήρια συμμετχής στ δείκτη αντανακλύν την πρσπάθεια να βρεθεί μία κινή τμή παγκσμίως σχετικά με τη σημασία της καλής εταιρικής πρακτικής. Τα κριτήρια περιλαμβάνυν κινά θέματα, χωρισμένα σε 10 μάδες αναγνωρισμένων πρακτικών. Τα συγκεκριμένα κριτήρια αναθεωρύνται συχνά ώστε να αντανακλύν συνεχώς τις καλές πρακτικές ΕΚΕ και την πρόδ στην κινωνικά υπεύθυνη επένδυση. Από την αρχή τυ δείκτη, τα κριτήρια πυ αφρύν τ περιβάλλν και τα ανθρώπινα δικαιώματα έχυν ενδυναμωθεί. Τέλς, τα κριτήρια έχυν σχεδιαστεί με τέτι τρόπ ώστε να ενθαρρύνυν τις επιχειρήσεις να πετύχυν τη συμμετχή τυς στ δείκτη. ι επιχειρήσεις υιθετύν διεθνείς κανόνες και κώδικες για πλλύς λόγυς: για να είναι σύμφωνι με τις απαιτήσεις τυ νόμυ, να χτίσυν την εμπιστσύνη και να 28
απκαταστήσυν την αισιδξία των ενδιαφερμένων μερών, να απκτήσυν πιστπίηση και να βελτιώσυν τα συστήματα διαχείρισης τυς. Ένας τρόπς να διαβεβαιωθεί ότι μία επιχείρηση δραστηριπιείται σε ένα συγκεκριμέν επίπεδ είναι η υιθέτηση μίας εξωτερικής πιστπίησης. διεθνής ργανισμός Internatinal Stanarizatin rganizatin (IS) έχει δημιυργήσει μία σειρά από διεθνείς πιστπιήσεις στυς τμείς της κινωνικής και περιβαλλντικής απόδσης (IS 14000). ι δείκτες αυτί βασίζνται στα τρία κύρια στιχεία της αειφόρυ ανάπτυξης: την ικνμία, κινωνία και τ περιβάλλν. - ΑΑ1000 Assurance Stanar δείκτης ΑΑ1000 απτελεί μία πιστπίηση ασφάλειας, με στόχ να διασφαλίσει την πιότητα μέτρησης, ελέγχυ και αναφράς των στιχείων μιας επιχείρησης σχετικά με την απόδση της στν τμέα της αειφρίας. Βρίσκεται συνεχώς υπό την επίβλεψη τυ AccuntAbility, ενός διεθνύς επαγγελματικύ ινστιτύτυ πυ ιδρύθηκε στ Λνδίν τ 1996. δείκτης ΑΑ1000 χρησιμπιείται παγκσμίως από μία πληθώρα ργανισμών όπως επιχειρήσεις, εταιρίες παρχής υπηρεσιών, μη κυβερνητικών ργανώσεων, δημόσιες υπηρεσίες και μάδες υπεράσπισης. - SA8000 SA8000 απτελεί τ πρώτ παγκόσμι σύστημα πιστπίησης για τις πρδιαγραφές πυ αφρύν την αλυσίδα πρμηθειών (supply chain labr). Αυτός καννισμός εθελντικύ χαρακτήρα δημιυργήθηκε από τν ργανισμό Scial Accuntability Internatinal (SAI), βασίζεται στις συμβάσεις τυ IL και είναι συνδεδεμένς με τυς κανόνες των Ηνωμένων Εθνών (UN). - IS 14001 IS 14001 είναι πι συχνά χρησιμπιύμενς δείκτης στν τμέα της εταιρικής υπευθυνότητας και απτελεί διεθνή πρδιαγραφή για τη διαχείριση τυ περιβάλλντς. IS 14001 δημιυργήθηκε τ 1996 από την IS, ένα δίκτυ εθνικών ινστιτύτων με έδρα τη Γενεύη. ι πρδιαγραφές IS αναπτύχθηκαν από ειδικύς πρερχόμενυς από τυ βιμηχανικό τμέα και τν επιχειρηματικό κόσμ, ι πίι είχαν πρώτι ζητήσει τη δημιυργία των πρδιαγραφών και στη συνέχεια τυς έθεσαν σε εφαρμγή. 2 9
- UN Glbal Cmpact H UN Glbal Cmpact είναι μία πρωτβυλία πυ αφρά τη στρατηγική πλιτική των επιχειρήσεων ι πίες έχυν δεσμευτεί να συμπρεύνται με 10 διεθνώς αναγνωρισμένες αρχές σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την εργασία, τ περιβάλλν και την καταπλέμηση της διαφθράς. Συμμετέχντας σε αυτήν την πρωτβυλία ι επιχειρήσεις, ως κινητήρις δύναμη της παγκσμιπίησης, μπρύν να βηθήσυν ώστε ι αγρές, τ εμπόρι και η τεχνλγία να αναπτύσσνται σε όφελς της ικνμίας και της κινωνίας. Με 8700 συμμετέχυσες εταιρίες και άλλα εμπλεκόμενα μέρη από 130 χώρες, η UN Glbal Cmpact απτελεί τη μεγαλύτερη εθελντική πρωτβυλία εταιρικής ευθύνης παγκσμίως. Τέλς, η συμμετχή σε αυτήν την πρωτβυλία πρϋπθέτει την ενσωμάτωση στην στρατηγική της επιχείρησης τυ κώδικα πλιτικής διαφάνειας, γνωστύ ως «Cmmunicatin n Prgress, (P)». Απτυχία των επιχειρήσεων να ακλυθήσυν αυτόν τν κώδικα, συνεπάγεται απμάκρυνση από τη UN Glbal Cmpact, (http://www.unglbalcmpact.rg/abutthegc/inex.htmi). - WBCSD ("Wrl Business Cuncil fr Sustainable Develpment! T WBCSD είναι μία διεθνής ένωση πυ απαρτίζεται από τυς διευθύνντες συμβύλυς 180 επιχειρήσεων ι πίες εργάζνται πρς την κατεύθυνση της αειφόρυ ανάπτυξης. Ιδρύθηκε τ 1995, έχει έδρα τη Γενεύη και απτελεί έναν καταλύτη πυ βηθά τις επιχειρήσεις να αφμιώσυν την έννια της αειφόρυ ανάπτυξης και να αλλάξυν τν τρόπ με τν πί δραστηριπιύνται. Η ένωση δραστηριπιείται κυρίως στυς τμείς Ενέργεια & Κλίμα, Ανάπτυξη, ικσυστήματα και ρόλς των Επιχειρήσεων στην Κινωνία. Επίσης, κάπιες από τις βασικές αρχές πυ τη διέπυν είναι ι εξής :1) ι επιχειρήσει ωφελύν την αειφόρ ανάπτυξη και η αειφόρς ανάπτυξη ωφελεί τις επιχειρήσεις, 2) ι επιχειρήσεις δεν μπρύν να επιτύχυν σε κινωνίες ι πίες απτυγχάνυν, 3) Αναγκαία πρϋπόθεση για τη λειτυργία των επιχειρήσεων είναι η ισρρπία των ικσυστημάτων, 4) Η συνεργασία νικά τν ανταγωνισμό και πλλά άλλα (http://en.wikipeia.rg/wiki/wrl Business Cuncil fr Sustainable Develpmen t) 3 0
- KPMG Internatinal Survey f CSR Reprting H KPMG βασίζεται σε έρευνα για τις πρακτικές ΕΚΕ πυ εφαρμόζνται στις 100 μεγαλύτερες εταιρείες σε καθεμία από τις 16 χώρες πυ συμμετέχυν στην έρευνα. Η μεθδλγία καλύπτει τ τρίπτυχ της ΕΚΕ και διεξάγεται ξεχωριστά από την KPMG της κάθε χώρας. - SustainAbilitv s list f the 100 best sustainability reprts H SustainAbility παρέχει μια εξαμηνιαία αξιλόγηση των βέλτιστων εκθέσεων πρακτικών αειφρίας. υσιαστικά η SustainAbility δημιυργεί μια λίστα από τις 100 καλύτερες εκθέσεις σε όλ τν κόσμ. ι εκθέσεις υπβάλλνται από τις εταιρείες πυ επιθυμύν την αξιλόγησή τυς από την SustainAbility. - Glbal 100 Η Glbal 100 είναι μία λίστα των «100 εταιρειών με τη μεγαλύτερη αειφόρ ανάπτυξη παγκόσμιός», η πία ανακινώνεται κάθε χρόν στην Παγκόσμια ικνμική Συζήτηση στ Νταβάς της Ελβετίας. Η λίστα σχηματίζεται από τ καναδικό περιδικό Crprate Knights σε συνεργασία με την Innvest Strategic Value Avisrs, μια κρυφαία εταιρεία έρευνας πυ ειδικεύεται σε κινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις και στ τρίπτυχ της ΕΚΕ. - GRI (Glbal Reprting Initiative ) T GRI είναι ένα διεθνές σύστημα τ πί απευθύνεται σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη μίας επιχείρησης και έχει ως στόχ να αναπτύξει και να διασπείρει πρότυπα κριτήρια αναφράς σχετικά με την εταιρική κινωνική ευθύνη και την αειφόρ ανάπτυξη. Τα κριτήρια αυτά χρησιμπιύνται ικιθελώς από τις επιχειρήσεις ώστε να παρυσιάσυν τις ικνμικές, περιβαλλντικές και κινωνικές διαστάσεις των δραστηριτήτων τυς, των πρϊόντων τυς και των παρερχμένων υπηρεσιών τυς. Τ σύστημα GRJ θα αναπτυχθεί λεπτμερώς στ κεφάλαι της εμπειρικής μελέτης καθώς είναι τ σύστημα πυ χρησιμπιήθηκε στην έρευνα της παρύσας εργασίας. 31
ΚΕΦΑΛΑΙ 4: ΜΕΘΔΛΓΙΑ Η αξιλόγηση τυ περιεχμένυ των περιβαλλντικών και κινωνικών απλγισμών βασίζεται σε τρεις γενικές κατηγρίες: στις μεθόδυς ανάλυσης περιεχμένυ, στις μεθόδυς βαθμλόγησης και στις έρευνες βασισμένες σε ερωτηματλόγια. Η πρώτη κατηγρία πρσπαθεί να αναλύσει τις πληρφρίες πυ εμπεριέχνται στυς ετήσιυς κινωνικύς και περιβαλλντικύς απλγισμύς, ( Iwu an Twler, 2004). Σε μελέτη τυ Raar (2007) ασχλήθηκε με απλγισμύς βασισμένυς στα κριτήρια κατά GRI. Η δεύτερη κατηγρία περιλαμβάνει μεθόδυς μέτρησης βασισμένες σε συστήματα βαθμλόγησης τα πία πστικπιύν κατά κάπι τρόπ τις πληρφρίες των απλγισμών. Αρκετές μελέτες έχυν χρησιμπιήσει τέτια συστήματα, όπως αυτές των De Villers και Staen, 2006, Van Staen και Hks, 2007 Blivar, 2009 κ.ά. Τέλς, έχυν πραγματπιηθεί διάφρες έρευνες βασισμένες σε ερωτηματλόγια, ι πίες αξιλγύν τις κινωνικές και περιβαλλντικές πληρφρίες. Για παράδειγμα, ι Deegan και Rankin (1997) μελέτησαν την άπψη διαφόρων κατηγριών ενδιαφερμένων μερών για τις κινωνικές και περιβαλλντικές πληρφρίες κάνντας χρήση ερωτηματλγίυ. Επίσης, ι Stray και Ballantine (2000) πρσπάθησαν να απκαλύψυν τις πρτιμήσεις των επιχειρήσεων σε περιβαλλντικά και κινωνικά θέματα, διενεργώντας έρευνα με ερωτηματλόγια σε διάφρυς βιμηχανικύς τμείς. Σκπός της παρύσας έρευνας είναι η αξιλόγηση των επιχειρήσεων σχετικά με την εφαρμγή πρακτικών Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης με βάση μία πρότυπη μέθδ μέτρησης ΕΚΕ, η πία να συνδυάζει όλες τις παραπάνω κατηγρίες. Η μεθδλγία πυ ακλυθήθηκε περιλαμβάνει ένα δείγμα 30 επιχειρήσεων, τυς απλγισμύς τυς Εταιρικής Κινωνικής Ευθύνης για τ έτς 2009, τυς δείκτες κατά GRI, την αξιλόγηση τυς με βάση μία κλίμακα βαθμλόγησης αντίστιχη με αυτή πυ πρτείνει η Delitte Tuche, την απστλή, λήψη και επεξεργασία δεδμένων ενός 32