ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2420010 Όρος Καντήλι» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ - ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ: Ελευθέριος Σταύρακας ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Σταύρακας Ε. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2420010 Όρος Καντήλι». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Stavrakas Ε. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR2420010 Oros Kadili». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΣΤΟΧΟΣ...3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...6 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...7 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1...10 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ...11 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...13 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2420010 Όρος Καντήλι». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2420010 Όρος Καντήλι», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η περιοχή ορίζεται από τη Μονή Γαλατάκη στα βόρεια, κινείται ανατολικά προς τα εγκαταλειμμένα λατομεία του Κάκκαβου και κατόπιν κινείται νότιο-ανατολικά συναντώντας τον επαρχιακό δρόμο Δαφνούσας-Σπαθαρίου, συνεχίζει νότια προς Δαφνούσα και στη συνέχεια κινείται ακολουθώντας νότια-νοτιοανατολική πορεία παράλληλα με το ανάγλυφο του κύριου όγκου για να καταλήξει στη θάλασσα, βορειοδυτικά της Δάφνης. Στη συνέχεια κινείται στην ακτογραμμή ώσπου να συναντήσει χωματόδρομο που καταλήγει στη μονή Γαλατάκη. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 6.243 εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Η περιοχή καλύπτεται από εκτεταμένα δάση Χαλέπιου και Μαύρης Πεύκης, δάσος Κεφαλληνιακής Ελάτης, μεικτά δάση, γυμνές ράχες και βοσκότοπους.. Το συνολικό ποσοστό δασοκάλυψης της περιοχής πλησιάζει το 80. Σε αυτό έχει βοηθήσει η μακροχρόνια εκμετάλλευση του δάσους, τόσο από το Δασαρχείο όσο και από τους ρητινοσυλλέκτες, καθώς και από το μεγάλο χρονικό διάστημα που έχει μεσολαβήσει από τη τελευταία μεγάλη πυρκαγιά στο βόρειο και κεντρικό τμήμα (1922). Οι υπόλοιπες εκτάσεις καλύπτονται από σκληροφυλλική βλάστηση και βοσκοτόπους, ενώ ένα μικρό ποσοστό καλλιεργείται. Οι νότιες κλιτύες που καταλήγουν στη θάλασσα είναι απότομες και δημιουργούν αριθμό γκρεμών που παρέχουν εξαιρετικές θέσεις φωλιάσματος για αρπακτικά πουλιά. Μεγάλο τμήμα του πευκοδάσους σε αυτές τις κλιτύες έχει καεί στο παρελθόν και βρίσκεται σε διαδικασία φυσικής αναγέννησης. Οι κλιτύες που καταλήγουν στην ενδοχώρα είναι ομαλές και πυκνοδασωμένες. Στα βορειοδυτικά όρια της περιοχής, κοντά στον οικισμό Τρούπι βρίσκεται εγκαταλελειμμένο λατομείο εξόρυξης λευκόλιθου. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και αριθμός λιμνών, που είχαν δημιουργηθεί από τις εξορύξεις και στις οποίες πλέον έχει αναπτυχθεί βλάστηση (καλάμια, αρμυρίκια, κλπ) και υπάρχει και πανίδα (αμφίβια και ψάρια). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
GR2420010 Ν. ΕΥΒΟΙΑΣ ; GR2420010 ΟΡΟΣ ΚΑΝΤΗΛΙ GR2420010 Ν. ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ Ν. ΕΥΒΟΙΑΣ Συντάκτες χάρτη: Άρης Μανωλόπουλος, Victoria Saravia 460000 Ν. ΒΟΙΩΤΙΑΣ EΓΣΑ87 ΚΛΙΜΑΚΑ 1:100.000 Οριογραμμή ΤΚΣ GR2420010 450000 Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ Οριογραμμή ΖΕΠ 440000 Προτε νόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ 4300000 4290000 4280000 4270000
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2420010 Όρος Καντήλι»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 416 Emberiza caesia Φρυγανοτσίχλονο Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1 του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2420010 Όρος Καντήλι»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 76 Circaetus gallicus Φιδαετός 1 αναπαρ. Πληθυ. (Ελλάδας) 93 Hieraaetus fasciatus Σπιζαετός 1 αναπαρ. Πληθ. (Ελλάδας) 103 Falco peregrinus Πετρίτης >1 αναπαρ. Πληθ. (Ελλάδας) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Φρυγανοτσίχλονο (Emberiza caesia) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Φρυγανοτσίχλονου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί στα 5.000 20.000 ζευγάρια (Tucker & Heath, 2004). Στη περιοχή μελέτης αναπαράγονται τουλάχιστον 90 ζευγάρια, κυρίως στο νότιο τμήμα. Οικολογία. Στην Ευρώπη, το Φρυγανοτσίχλονο αναπαράγεται σε Ελλάδα, Κύπρο και Αλβανία. Φωλιάζει σε ξηρές πλαγιές που συνδυάζουν βραχώδεις εξάρσεις, χόρτα και αγκαθωτούς θάμνους, κυρίως κοντά στις ακτές. Στη περιοχή μελέτης, τέτοιες εκτάσεις βρίσκονται στο νότιο τμήμα στις κλιτύες του όρους που καταλήγουν στη θάλασσα. Φιδαετός (Circaetus gallicus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Φιδαετού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί στα 300-500 ζευγάρια (Tucker & Heath, 2004). Στη περιοχή μελέτης αναπαράγονται τουλάχιστον τρία ζευγάρια, κατανεμημένα σε όλη την έκταση του βουνού. Οικολογία. Καλοκαιρινός επισκέπτης της χώρας μας, προτιμάει ανοιχτές εκτάσεις με διάσπαρτα δέντρα. Στη περιοχή μελέτης παρατηρείται σε μεσαίο και μεγάλο ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
υψόμετρο, ενώ για τροφοληψία χρησιμοποιεί και περιοχές εκτός της οριοθετημένης ΣΠΠΕ. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με ερπετά. Σπιζετός (Hieraaetus fasciatus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Σπιζαετού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί στα 85-105 ζευγάρια (Tucker & Heath, 2004). Στη περιοχή μελέτης αναπαράγεται τουλάχιστον 1 ζευγάρι, που φωλιάζει στις δυτικές απότομες πλαγιές του βουνού, οι οποίες αποτελούν χαρακτηριστικό βιότοπο του είδους, με την ύπαρξη πολλών βράχων και ανοιχτών εκτάσεων με θάμνους και φρύγανα. Οικολογία. Ο Σπιζαετός ζει σε χαμηλού και μέσου υψομέτρου θερμές ορεινές ή ημιορεινές περιοχές με βράχια, μακκία, φρύγανα και λιγότερο σε δάση ή γυμνές εκτάσεις. Φωλιάζει σε απότομα βράχια και σπανιότερα σε δέντρα. Κυνηγάει στα πιο πολλά είδη βιοτόπου εκτός του κλειστού δάσους. Τρέφεται με μεσαίου μεγέθους θηλαστικά και πουλιά και σπανιότερα με ερπετά. Πετρίτης (Falco peregrinus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς Παρουσίας Πληθυσμός. Ο πληθυσμός του είδους στη χώρα μας εκτιμάται στα 200-500 ζευγάρια (Tucker & Heath, 2004). Στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται τουλάχιστον δύο ζευγάρια στις απότομες πλαγιές που καταλήγουν στη θάλασσα ενώ υπάρχουν ενδείξεις και για τρίτο ζευγάρι που φωλιάζει οριακά εκτός των ορίων της ΣΠΠ. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
Οικολογία. Ο πληθυσμός του Πετρίτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμάται στα 10.000 ζευγάρια περίπου (Tucker & Heath, 2004). Μετά από μια μεγάλη μείωση τις δεκαετίες του 60 και του 70, κυρίως λόγω της χρήσης φυτοφαρμάκων όπως το DDT, το είδος φαίνεται να έχει επανακάμψει σε πολλές χώρες. Στην Ελλάδα φωλιάζει το υποείδος F.p.brookei, το οποίο προτιμάει απότομα βράχια και ορθοπλαγιές, από το ύψος της θάλασσας ως και τα 1.500 μέτρα (Handrinos & Akriotis, 1997). Στη περιοχή μελέτης, οι δύο φωλιές έχουν εντοπιστεί σε τυπικό βιότοπο για το είδος, δηλαδή ορθοπλαγιές, ενώ το είδος χρησιμοποιεί όλο τον ορεινό όγκο αλλά και τις παρακείμενες εκτάσεις για τροφοληψία. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με μικρού και μεσαίου μεγέθους πουλιά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Εγκατάλειψη παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και χρήσεων γης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάλειψης της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη Μεταβολές στη συχνότητα και ένταση δασικών πυρκαγιών (αύξηση ή και μείωση) Αλλαγές στην έκταση και κατανομή των ενδιαιτημάτων λόγω κλιματικής αλλαγής Εξορυκτικές δραστηριότητες: λατομεία-ορυχεία 1: Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείριση για τη ΖΕΠ Διατήρηση των ανοικτών εκτάσεων και απαγόρευση δάσωσης. Καθώς η παρουσία του Φρυγανοτσίχλονου εξαρτάται άμεσα από την παρουσία ανοιχτών εκτάσεων με ελάχιστη δεντροκάλυψη, η διενέργεια αναδασώσεων για επέκταση της δασοκάλυψης, σε βάρος των ανοικτών και φρυγανικών διαπλάσεων θα πρέπει να αποφευχθεί. Εφαρμογή μέρων αντιμετώπισης της λαθροθηρίας η οποία αποτελεί τη κυριότερη αιτία μείωσης της Πετροπέρδικας Προτεραιότητα Υψηλή Μεσαία Υψηλή Εκπόνηση ολοκληρωμένου προγράμματος αποκατάστασης των Μεσαία ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
χώρων των πρώην λατομείων με έμφαση στην αξιοποίηση των λιμνών γλυκού νερού που έχουν δημιουργηθεί αλλά και στη στοχευμένη αποκατάσταση με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις των ειδών χαρακτηρισμού της ΖΕΠ καθώς και των υπόλοιπων πολύτιμων στοιχείων της βιοποικιλότητας της περιοχής Απαγόρευση του κυνηγιού της Πετροπέρδικας σε συνδυασμό με την επέκταση των ορίων των ΚΑΖ. Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Alivizatos, C.(compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 110. Kandili mountain. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) BirdLife International 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK: BirdLife International. (BirdLife Conservation Series No.12). BirdLife International (2000) Threatened Birds of the World. BirdLife International & Lynx Edicions, Barcelona & Cambridge. Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Cramp, S. and Perrins, C. M. (1994) The Birds of the Western Palearctic. Vol. 9. Oxford University Press, Oxford. Dimalexis, A.(compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 110. Mount Kandili. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Hagemeijer, E.J.M. and M.J. Blair (Editors). 1997. The EBCC Atlas of European Breeding Birds: Their Distribution and Abundance. T & A D Poyser, London. Handrinos, G. and Akriotis, T. 1997. The Birds of Greece. London, UK: Helm Publ. Heredia, B., L. Rose, and M. Painter. 1996: Globally threatened birds in Europe. Action Plans. Birdlife International, Council of Europe, Germany. Society for Ecology & Development, Agenzia per la Ricerca, la Documentatione e l' Educazione ambientale. 1990. Project for the creation of a natural park in the Kandili region of Evvia, Greece. (Coord. K. Hantjibiros). Final report to the Commission of the European Community. Tucker, G. M. and Heath, M. F. (eds.) (1994) Birds in Europe: Their Conservation Status. BirdLife International, Cambridge (BirdLife Conservation Series No. 3). Ανώνυμος. 1990. Πρόγραμμα για τη δημιουργία φυσικού πάρκου στην περιοχή Καντηλιού της Εύβοιας. Εταιρία Οικολογίας & Ανάπτυξης Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Όρος Καντήλι» με κωδικό ΣΠΠΕ GR110. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. Σφήκας Γιώργος. 2001. Οι Βοτανικοί Παράδεισοι της Ελλάδας. Εκδόσεις Τουμπή, Αθήνα. Φατούρος Γιώργος. 2005. Λιμνών Περιήγηση. Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλιά Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). Χατζηχαραλάμπους Έλενα, Α. Δημαλέξης, Ε. Μπουρδάκης και Δ. Μπούσμπουρας. 2004: Τεύχος αναλυτικών προδιαγραφών των απαραίτητων εργασιών για την οριοθέτηση ΖΕΠ και των παραδοτέων τους. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14