Π.3.1.4 Ολοκληρωµένα παραδείγµατα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείµενο µε εφαρµογή των αρχών σχεδίασης Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ Λυκείου Τίτλος: «Σύγχρονη λογοτεχνία» ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΡΙΔΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2011
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δηµιουργία πρωτότυπης µεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισµένων σε ΤΠΕ και δηµιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα µαθήµατα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθµια και Β/βάθµια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.1.4 Ολοκληρωµένα παραδείγµατα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείµενο µε εφαρµογή των αρχών σχεδίασης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνος υπο-οµάδας εργασίας λογοτεχνίας: Βασίλης Βασιλειάδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραµαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαµαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 27
Περιεχόµενα Ταυτότητα Σεναρίου... 4 Εισαγωγή... 4 Σκοποθεσία... 6 Δεξιότητες... 7 Aξιοποίηση των ΤΠΕ... 8 Κείµενα... 8 Μεθόδευση της διδασκαλίας... 11 Αναλυτική περιγραφή των φάσεων υλοποίησης του σεναρίου... 13 Α φάση: Πριν από την ανάγνωση... 13 Β Φάση: Ανάγνωση... 14 Γ Φάση: Μετά την ανάγνωση... 24 Αξιολόγηση... 25 Φύλλα Εργασίας... 26 Άλλες εκδοχές - Κριτική... 26 Βιβλιογραφία για τον εκπαιδευτικό... 26 Σελίδα 3 από 27
Ταυτότητα Σεναρίου Tίτλος: Σύγχρονη Λογοτεχνία Τάξη: Γ Λυκείου Δηµιουργός: Ελένη Πετρίδου Γνωστικό αντικείµενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία Συµβατότητα µε το νέο ΠΣ: Το σενάριο λαµβάνει υπόψη του τις αρχές και τη µεθοδολογία του νέου ΠΣ. Το νέο ΠΣ για τη Γ Λυκείου βρίσκεται σε στάδιο συγκρότησης οµάδας εργασίας. Είδος διδακτικής πρακτικής: project, οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Προτεινόµενη διάρκεια: 24 ώρες Δοκιµάστηκε στο σχολείο ή όχι: Πρόκειται για παραδειγµατικό σενάριο που προορίζεται για πιλοτική εφαρµογή και αξιολόγηση στη διδακτική πράξη στο πλαίσιο του Ψηφιακού Σχολείου. Μπορεί να εφαρµοστεί στην τυπική ή/και στην ηµιτυπική / άτυπη εκπαίδευση: Το συγκεκριµένο σενάριο σχεδιάστηκε µε γνώµονα την τυπική εκπαίδευση. Επιµέρους σηµεία του θα µπορούσαν να αξιοποιηθούν στην κατεύθυνση της ηµιτυπικής ή και της άτυπης εκπαίδευσης. Εισαγωγή Στο σενάριο αυτό επιχειρείται η προσέγγιση του λογοτεχνικού φαινοµένου στη συγχρονία του, δηλαδή η εξοικείωση των µαθητών µε τους ποικίλους συντελεστές της λογοτεχνικής παραγωγής (συγγραφείς, εκδότες, βιβλιοπωλεία, αναγνώστες, κριτικούς, κρατικούς φορείς) και η ανάδειξη του ρόλου τους, καθώς και του ρόλου των λογοτεχνικών θεσµών (αναγνωστικές κοινότητες, βραβεία, εκθέσεις, παρουσιάσεις) στη διαµόρφωση του σύγχρονου λογοτεχνικού πεδίου. Με την υλοποίηση του σεναρίου επιδιώκεται οι µαθητές να έρθουν σε επαφή µε τη σύγχρονη λογοτεχνία, η οποία συνήθως δεν αποτελεί αντικείµενο προσέγγισης για τη σχολική Σελίδα 4 από 27
τάξη, αλλά είναι πιθανό να ενδιαφέρει τους µαθητές, όπως και όλους τους σύγχρονους αναγνώστες. Τις τελευταίες δεκαετίες κοινωνιολογικές προσεγγίσεις του λογοτεχνικού φαινοµένου αποπειράθηκαν να απεκδύσουν τη λογοτεχνική επικοινωνία από το υπερβατικό και ροµαντικό σχήµα της σχεδόν ιερής συνάντησης του αναγνώστη µε το πνεύµα του συγγραφέα και να αναδείξουν τον πρωτεύοντα ρόλο που διαδραµατίζει το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισµικό συγκείµενο στην παραγωγή και την πρόσληψη της λογοτεχνίας. Στο πλαίσιο αυτό διερευνήθηκαν οι πολλαπλοί τρόποι µε τους οποίους συγγραφείς, εκδότες, βιβλιοπώλες, διανοούµενοι και αναγνώστες αλληλεπιδρούν διαµορφώνοντας το λογοτεχνικό πεδίο και προσδιορίζοντας τους όρους λειτουργίας του µε τις θέσεις που καταλαµβάνουν σε αυτό. Υποστηρίχτηκε, άλλωστε, ότι τα λογοτεχνικά κείµενα δεν µπορούν να θεωρηθούν αποκοµµένα από την υλικότητά τους και εποµένως από τις κοινωνικές και οικονοµικές πρακτικές της παραγωγής, της διάθεσης και της προώθησης τους. Το βιβλίο (το έντυπο, αλλά και το ηλεκτρονικό, µε σύγχρονους όρους) συνιστά εµπορεύσιµο αντικείµενο, το οποίο, όµως, διαφοροποιείται σηµαντικά από τα άλλα εµπορικά αγαθά, καθώς η παραγωγή και διακίνησή του διέπεται από δύο αντιτιθέµενους πόλους: την αξία του ως προϊόντος που υπόκειται στους κανόνες της αγοράς και το συµβολικό του κεφάλαιο που τείνει να αντιστρατεύεται τη λογική της εµπορευµατοποίησής του. Η ανάγνωση της λογοτεχνίας δεν νοείται αποκοµµένη από το πλαίσιο που περιγράφηκε παραπάνω. Το αναγνωστικό γούστο και οι πρακτικές που υιοθετούνται από τους σύγχρονους αναγνώστες διαµορφώνονται σε άµεση συνάρτηση µε τη τοποθέτηση των υπολοίπων συντελεστών του λογοτεχνικού φαινοµένου στο πεδίο της σύγχρονης λογοτεχνίας. Με άλλα λόγια, οι επιλογές του σύγχρονου αναγνώστη τι θα διαβάσει, πώς και πότε θα το διαβάσει, µε ποιο σκοπό και για ποιους λόγους θα το διαβάσει προσδιορίζονται σε µεγάλο βαθµό από τη δραστηριότητα των άλλων παραγόντων της βιβλιαγοράς, αλλά και από την αλληλεπίδρασή του µε τους λογοτεχνικούς θεσµούς. Σελίδα 5 από 27
Οι βιβλιολογικές έρευνες, εξάλλου, αναδεικνύουν τον ολοένα αυξανόµενο ρόλο της τεχνολογίας και, κυρίως, του διαδικτύου στην προώθηση και διακίνηση των βιβλίων. Ο σύγχρονος αναγνώστης φαίνεται να καταφεύγει ολοένα και περισσότερο στο διαδίκτυο, όπου διαµορφώνονται νέες δυναµικές αναγνωστικές κοινότητες και εκφράζονται µε πολλαπλούς τρόπους όλοι οι συντελεστές της βιβλιοπαραγωγής, από τους συγγραφείς και τους αναγνώστες που διαθέτουν προσωπικά ιστολόγια ως τους εκδότες και τους βιβλιοπώλες που επιχειρούν να συντονίσουν την εµπορική τους δραστηριότητα µε την ψηφιακή εποχή. Πρόκειται, ασφαλώς, για ένα ρευστό και διαρκώς µεταβαλλόµενο πεδίο πολιτισµικών πρακτικών που είναι, για αυτό ακριβώς, και δύσκολο να αναπλαισιωθεί στη σχολική τάξη. Ωστόσο, η εξοικείωση του µαθητή µε τις πρακτικές που διαµορφώνονται στη συγχρονία του λογοτεχνικού φαινοµένου και η καλλιέργεια των δεξιοτήτων που θα τον καθιστούν επαρκή αναγνώστη και κριτικό συµµέτοχο της λογοτεχνικής πράξης του καιρού του συνιστούν σηµαντικό διακύβευµα του λογοτεχνικού γραµµατισµού του και της κριτικής του αγωγής στον σύγχρονο πολιτισµό. Η γνωριµία µε το πλέγµα παραγωγής, διακίνησης και πρόσληψης της σύγχρονης λογοτεχνίας επιδιώκεται να οδηγήσει τους µαθητές στην καλλιέργεια του προσωπικού λογοτεχνικού γούστου και στη διαµόρφωση των κριτηρίων επιλογής που θα τους επιτρέψουν να αντιστέκονται στην εµπορευµατοποίηση της σύγχρονης λογοτεχνίας. Σκοποθεσία Επιδιώκεται οι µαθητές και οι µαθήτριες:! Να κατανοήσουν τους διαφορετικούς ρόλους που διαδραµατίζουν οι συντελεστές του λογοτεχνικού φαινοµένου και τις διαφορετικές στοχεύσεις και πρακτικές που συνεπάγονται αυτοί οι ρόλοι για τον καθένα από αυτούς.! Να γνωρίζουν ειδικότερα τον ρόλο που διαδραµατίζει ο αναγνώστης στη σύγχρονη λογοτεχνική πράξη και τα ποικίλα µέσα που ισχυροποιούν τον λόγο Σελίδα 6 από 27
του για τη λογοτεχνία και διασφαλίζουν την παρέµβασή του στο πεδίο της λογοτεχνικής παραγωγής.! Να αντιµετωπίζουν κριτικά τη σύγχρονη λογοτεχνία και να ενεργούν ως υποψιασµένοι αναγνώστες της.! Να αναστοχάζονται πάνω στις σύγχρονες αναγνωστικές συµπεριφορές και να αποτιµούν τις αναγνωστικές επιλογές που πραγµατοποιούν.! Να διαµορφώνουν και να εκφράζουν τις προσωπικές τους απόψεις για τα σύγχρονα λογοτεχνικά κείµενα αξιοποιώντας ποικίλες συµβατικές και ψηφιακές πηγές.! Να γνωρίσουν τους βασικούς λογοτεχνικούς θεσµούς που λειτουργούν στην ελληνική λογοτεχνική πραγµατικότητα και να συγκρίνουν τη λειτουργία τους. Δεξιότητες Με την ολοκλήρωση της ενότητας επιδιώκεται οι µαθητές και οι µαθήτριες να είναι σε θέση:! Να αλληλεπιδρούν µε τους λογοτεχνικούς συντελεστές και τους θεσµούς της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας και να διαµορφώνουν τις προσωπικές τους αναγνωστικές επιλογές.! Να αναλαµβάνουν ρόλους στα πλαίσια αναγνωστικών κοινοτήτων (συµβατικών ή ψηφιακών) και να αξιοποιούν τα τεχνολογικά µέσα για να εκφράζουν τις αναγνωστικές τους ανταποκρίσεις.! Να αναστοχάζονται πάνω στην επίδραση της αναγνωστικής µόδας και των λογοτεχνικών θεσµών στις προσωπικές τους αναγνωστικές επιλογές.! Να αποκτήσουν προσωπικά κίνητρα ανάγνωσης της σύγχρονης λογοτεχνίας και κριτήρια επιλογής και να επεκτείνουν τις οικειοποιηµένες αναγνωστικές συµπεριφορές και στην εξωσχολική τους ζωή. Σελίδα 7 από 27
Aξιοποίηση των ΤΠΕ Με την ολοκλήρωση της ενότητας επιδιώκεται οι µαθητές και οι µαθήτριες να είναι σε θέση:! Να αναζητούν πληροφορίες στο διαδίκτυο σχετικά µε τα σύγχρονα λογοτεχνικά έργα και τους συγγραφείς τους.! Να χρησιµοποιούν τα ψηφιακά µέσα για να αλληλεπιδρούν µε τους διαφορετικούς συντελεστές του λογοτεχνικού φαινοµένου.! Να αντιµετωπίζουν κριτικά τις πληροφορίες που αντλούν από το διαδίκτυο για τους συγγραφείς και τα βιβλία, λαµβάνοντας υπόψη την πηγή προέλευσης και τις στοχεύσεις της.! Να συνθέτουν ψηφιακό υλικό (κείµενα, υπερκείµενα, παρουσιάσεις, ψηφιακές ιστορίες κλπ.) προκειµένου να εκφράσουν τις απόψεις τους για τα κείµενα και τους συγγραφείς. Κείµενα 1) Από τα κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γυµνασίου ή Λυκείου όλων των τάξεων: 2) Παράλληλα κείµενα Γιάννης Ατζακάς, Θολός Βυθός. Αθήνα: Άγρα, 2008. Ρέα Γαλανάκη, Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα. Αθήνα: Καστανιώτης, 2009. Αλεξάνδρα Δεληγιώργη, Τρυφερός Σύντροφος. Αθήνα: Άγρα, 2011. Μάρω Δούκα, Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ. Αθήνα: Πατάκης, 2010. Ιωάννα Καρυστιάνη, Τα σακιά. Αθήνα: Καστανιώτης, 2010. Πέτρος Μάρκαρης, Ληξιπρόθεσµα δάνεια. Αθήνα: Γαβριηλίδης, 2010. Σοφία Νικολαΐδου, Απόψε δεν έχουµε φίλους. Αθήνα: Μεταίχµιο, 2010. Έλενα Χουζούρη, Πατρίδα από βαµβάκι. Αθήνα: Κέδρος, 2009. Σελίδα 8 από 27
Επιλέχθηκαν µυθιστορήµατα, καθώς στο είδος αυτό επικεντρώνεται κυρίως τόσο το ενδιαφέρον των αναγνωστών όσο και η δραστηριότητα συγγραφέων, εκδοτών και βιβλιοπωλών. Τα επιλεγµένα µυθιστορήµατα γράφτηκαν τα τελευταία τρία χρόνια και τα περισσότερα από αυτά έκαναν ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία τους στο λογοτεχνικό γίγνεσθαι: θεµατοποιήθηκαν από κριτικούς της λογοτεχνίας, διαβάστηκαν σε λέσχες ανάγνωσης, συµπεριλήφθηκαν σε βραχείες λίστες λογοτεχνικών βραβείων και λίστες ευπώλητων βιβλίων. Επισηµαίνεται πως είναι βασικό για την επιτυχία του σεναρίου οι τίτλοι των έργων που θα διαβαστούν από τους µαθητές να επικαιροποιούνται και να ανανεώνονται κατά την υλοποίηση του σεναρίου στην τάξη, προκειµένου να διασφαλίζεται κάθε φορά η επαφή των µαθητών µε την παραγόµενη τη συγκεκριµένη χρονική περίοδο λογοτεχνία. Ακόµη, είναι σηµαντικό για τη διασφάλιση της βιωµατικότητας του σεναρίου οι µαθητές να επιλέξουν µε δικά τους κριτήρια τα προς ανάγνωση βιβλία (βλ. Α φάση: πριν την ανάγνωση).κατά συνέπεια τα βιβλία που προτείνονται εδώ και οι δραστηριότητες των µαθητών που προβλέπονται λειτουργούν ως ενδεικτικά παραδείγµατα και όχι ως υποχρεωτικές επιλογές για τον διδάσκοντα και τους µαθητές που θα υλοποιήσουν το σενάριο. 3) Εκπαιδευτικό υλικό Διαδικτυακό Υλικό Για τους συγγραφείς: Αρχείο Σύγχρονων Ελλήνων Συγγραφέων του ΕΚΕΒΙ Παρουσίαση των σύγχρονων ελλήνων συγγραφέων το 2001 στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης µε τιµώµενη χώρα την Ελλάδα. Προσωπική σελίδα της συγγραφέως Σοφίας Νικολαϊδου. Για ιστοσελίδες σχετικές µε τους έλληνες συγγραφείς χρήσιµη είναι η σχετική λίστα ηλεκτρονικών διευθύνσεων από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Σελίδα 9 από 27
Για τα βιβλία: Βάση δεδοµένων κυκλοφορούντων βιβλίων, Βιβλιονέτ. (Περιλαµβάνει εκτός από βιβλιογραφικές πληροφορίες και υπερδεσµούς προς βιβλιοκριτικές που µπορούν να εντοπιστούν στο διαδίκτυο.) Για τους εκδοτικούς οίκους: Στο αρχείο εκδοτών του ΕΚΕΒΙ µπορούν να αναζητηθούν οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις των περισσότερων εκδοτικών οίκων και άλλες πληροφορίες. Για τα βιβλιοπωλεία: Στο αρχείο βιβλιοπωλείων του ΕΚΕΒΙ µπορούν να αναζητηθούν οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις των περισσότερων βιβλιοπωλείων και άλλες πληροφορίες. Για τις λέσχες ανάγνωσης: Οδηγίες για τη συγκρότηση και τη λειτουργία των λέσχεων ανάγνωσης από το ΕΚΕΒΙ. Αναζήτηση λεσχών ανάγνωσης µε βάση τον τίτλο κάποιου βιβλίου, το είδος της λέσχης ή τη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί (περιλαµβάνει e-mail επικοινωνίας και ιστοσελίδα ή ιστολόγιο της λέσχης, εφόσον υπάρχει). Βιβλιοφιλικά ιστολόγια: Εκτενής λίστα από το ιστολόγιο του ΕΚΕΒΙ. Λογοτεχνικά περιοδικά: Ηλεκτρονικά Περιοδικά Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Σελίδες Έντυπων Λογοτεχνικών Περιοδικών από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Λογοτεχνικά Βραβεία: Αρχείο Λογοτεχνικών Βραβείων από το ΕΚΕΒΙ. Πληροφορίες για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας από την ιστοσελίδα του ΥΠΠΟ. Το βραβείο αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ στην ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ. Πληροφορίες για το Νόµπελ Λογοτεχνίας από την ιστοσελίδα του βραβείου. Σελίδα 10 από 27
Πληροφορίες για το βραβείο Μαν Μπούκερ από την ιστοσελίδα του βραβείου. Εκθέσεις βιβλίου: Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης Φεστιβάλ Βιβλίου Ζαππείου από τον Σύνδεσµο Εκδοτών Βιβλίων Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Φρανκφούρτης Έκθεση Βιβλίου Λονδίνου Σαλόνι Βιβλίου Παρισιού. Μεθόδευση της διδασκαλίας Βασικός σκοπός του σεναρίου είναι η γνωριµία των µαθητών µε τους κύριους λογοτεχνικούς θεσµούς και η οικειοποίηση από µέρους τους αναγνωστικών πρακτικών και συµπεριφορών που να τους επιτρέπουν να λειτουργούν ως κριτικοί αναγνώστες της σύγχρονης λογοτεχνίας. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, είναι απαραίτητο καθόλη τη διάρκεια υλοποίησής του να διατηρείται η πρωτοβουλία των µαθητών και η αυτενέργειά τους ως προς την επιλογή τόσο της αναγνωστικής ύλης όσο και των δραστηριοτήτων των διαφόρων φάσεων (βλ. Αναλυτική Περιγραφή). Οι µαθητές εργάζονται σε οµάδες που ισοδυναµούν µε µικρές αναγνωστικές κοινότητες. Οι συναντήσεις της ολοµέλειας έχουν σκοπό να συνδέσουν τις διαφορετικές οµαδικές δραστηριότητες και να διασφαλίσουν την απόδοση σφαιρικής εικόνας του λογοτεχνικού πεδίου κατά τη διδασκαλία. Ο εκπαιδευτικός ως έµπειρος και εξοικειωµένος µε τα λογοτεχνικά φαινόµενα αναγνώστης διατηρεί τον καίριο ρόλο του συµβούλου σε όλες τις φάσεις. Προτείνει αναγνώσµατα στους µαθητές, τους καθοδηγεί κατά την υλοποίηση των δραστηριοτήτων, οργανώνει τις παράλληλες δραστηριότητες,αναπροσαρµόζει το πρόγραµµα των δραστηριοτήτων και προτείνει αλλαγές στην πορεία του σεναρίου, αν διαπιστώσει την απώλεια του ενδιαφέροντος των µαθητών. Φροντίζει, ακόµη, να Σελίδα 11 από 27
διατηρείται το γόνιµο κλίµα στα πλαίσια των οµάδων και της ολοµέλειας, που διασφαλίζει την επιτυχία του σεναρίου. Πιο συγκεκριµένα, η διδασκαλία µεθοδεύεται ως εξής. Στην πρώτη φάση ο εκπαιδευτικός επιδιώκει µε τις δραστηριότητες που περιγράφονται πιο κάτω να ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον των µαθητών για την ανάγνωση και να τους ενθαρρύνει να επιλέξουν την αναγνωστική τους ύλη µε προσωπικά κατά το δυνατόν κριτήρια. Στη δεύτερη φάση πραγµατοποιείται η κυρίως ανάγνωση του επιλεγµένου βιβλίου µε οµαδοσυνεργατική προσέγγιση και οι δραστηριότητες επικεντρώνονται κυρίως στην ανάδειξη του ρόλου του κριτικού λόγου και των λογοτεχνικών θεσµών στη διαµόρφωση της αναγνωστικής στάσης των µαθητών. Στην τρίτη φάση το ζητούµενο είναι να αναδειχθεί η κοινωνική διάσταση της ανάγνωσης ακόµη περισσότερο και να εκφραστεί η αναγνωστική ανταπόκριση των µαθητών έξω από την οµάδα προς τη σχολική ή την ευρύτερη κοινότητα. Με τον τρόπο αυτό θα αναδειχθεί µια σηµαντική παράµετρος της σύγχρονης λογοτεχνικής παραγωγής και πρόσληψης που είναι η κοινωνική της λειτουργία και η εµπλοκή της στη γενικότερη πνευµατική και καλλιτεχνική κίνηση του παρόντος. Κρίθηκε ότι καταλληλότερο µέσο για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός είναι η διοργάνωση βιβλιοπαρουσιάσεων για τα βιβλία που διαβάστηκαν από τις οµάδες στη δεύτερη φάση. Οι δραστηριότητες που προβλέπονται για τις βιβλιοπαρουσιάσεις διασφαλίζουν τη βιωµατική συµµετοχή των µαθητών και επιτρέπουν στον καθένα να εκφράσει τα αποτελέσµατα της ανάγνωσής του προς την ευρύτερη κοινότητα χρησιµοποιώντας τα µέσα που ταιριάζουν στην ιδιοσυγκρασία και τα ενδιαφέροντά του. Κατά την υλοποίηση του παρόντος σεναρίου, επειδή ακριβώς αφορά την αναγνωστική εµπειρία στη συγχρονία της, είναι σηµαντικό ο εκπαιδευτικός και οι µαθητές να επιδιώξουν την επέκταση των δραστηριοτήτων στον εξωσχολικό χρόνο και χώρο και να συνδεθεί η σχολική πράξη µε την τοπική κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα. Όπως θα φανεί από την Αναλυτική Περιγραφή των φάσεων υλοποίησης, αυτό µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε πολλαπλούς τρόπους. Σελίδα 12 από 27
Αναλυτική περιγραφή των φάσεων υλοποίησης του σεναρίου Α φάση: Πριν από την ανάγνωση (5 διδακτικές ώρες) 1 η -2 η διδακτική ώρα Κατά την πρώτη ώρα αυτής της φάσης η τάξη και ο εκπαιδευτικός πραγµατοποιούν επίσκεψη σε βιβλιοπωλείο της περιοχής του σχολείου και ζητούν από το προσωπικό του βιβλιοπωλείου να τους ενηµερώσει για τις νέες κυκλοφορίες βιβλίων (κυρίως ελληνικά µυθιστορήµατα) και τα ευπώλητα βιβλία της περιόδου. Οι µαθητές καλούνται να ξεφυλλίσουν τα βιβλία και να διαβάσουν τα οπισθόφυλλα αυτών που τους κινούν το ενδιαφέρον. Εναλλακτικά, η επίσκεψη στο βιβλιοπωλείο µπορεί να γίνει εικονικά µέσω διαδικτύου. Οι µαθητές δουλεύοντας σε ζευγάρια επιλέγουν ένα ή περισσότερα βιβλιοπωλεία που διαθέτουν ιστοσελίδες ή και αµιγώς ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία και αναζητούν πληροφορίες για τις νέες κυκλοφορίες βιβλίων και τις πωλήσεις τους. Μετά την ενηµέρωσή τους από το βιβλιοπωλείο οι µαθητές σε ζεύγη ετοιµάζουν έναν κατάλογο από 4-5 τίτλους που θα ήθελαν να εξερευνήσουν περισσότερο προτού καταλήξουν στο µυθιστόρηµα που θα διαβάσουν. Την επόµενη διδακτική ώρα µέσα στην τάξη κάθε ζευγάρι παρουσιάζει τον κατάλογο που κατήρτισε και εκθέτει τους παράγοντες που του κίνησαν το ενδιαφέρον σε κάθε βιβλίο (εξώφυλλο, περίληψη, ανάγνωση αποσπάσµατος, θέση στο βιβλιοπωλείο, θέση στα ευπώλητα κλπ.). Στο τέλος της δεύτερης διδακτικής ώρας και µε βάση τη συζήτηση που έχει διεξαχθεί στην τάξη και τις προτάσεις των άλλων ζευγαριών κάθε ζευγάρι έχει την ευκαιρία να αναθεωρήσει τον κατάλογό του αφαιρώντας ή προσθέτοντας τίτλους. 3 η -5 η διδακτική ώρα Τα ζευγάρια που έχουν επιλέξει κοινούς τίτλους συγκροτούν οµάδες (οι οµάδες µπορεί να είναι των πέντε ή έξι ατόµων) και συνεχίζουν την έρευνα για να Σελίδα 13 από 27
καταλήξουν στην επιλογή του µυθιστορήµατος που θα διαβάσουν. Οι πληροφορίες αναζητούνται στις ακόλουθες πηγές: στον εκδοτικό οίκο που εκδίδει το συγκεκριµένο βιβλίο στην ιστοσελίδα ή το ιστολόγιο του συγγραφέα (αν υπάρχει) στην βιβλιογραφική βάση Βιβλιονέτ (όπου συγκεντρώνονται και οι κριτικές που έχουν γραφτεί για το συγκεκριµένο βιβλίο µε υπερδεσµούς για όσες είναι ηλεκτρονικά διαθέσιµες) σε τυχόν οπτικοακουστικό υλικό από παρουσιάσεις του βιβλίου που είναι διαθέσιµο στο διαδίκτυο (π.χ. στο YouTube ή στο Vimeo) Κάθε µέλος της οµάδας µπορεί να αναλάβει να αναζητήσει πληροφορίες για έναν τίτλο τις οποίες θα παρουσιάσει στα υπόλοιπα µέλη της οµάδας προτείνοντας ή απορρίπτοντας την ανάγνωση του συγκεκριµένου βιβλίου. Την τελευταία ώρα αυτής της φάσης οι µαθητές που συγκροτούν την οµάδα αποφασίζουν µετά από συζήτηση και συµφωνία τον τίτλο του βιβλίου που πρόκειται να διαβάσουν και δηµοσιεύουν την απόφασή τους στο ιστολόγιο της οµάδας το οποίο δηµιουργούν µαζί µε το υλικό που απέδωσε η διαδικτυακή έρευνα για το βιβλίο, προκειµένου να είναι διαθέσιµο σε όλα τα µέλη για τις δραστηριότητες της επόµενης φάσης. Β Φάση: Ανάγνωση (23 διδακτικές ώρες) 6 η -18 η διδακτική ώρα Οι οµάδες ξεκινούν την ανάγνωση των µυθιστορηµάτων. Κατά τις συναντήσεις της κάθε οµάδας οι µαθητές αναζητούν και συνθέτουν υλικό για το βιβλίο τον τρόπο προώθησής του στη βιβλιαγορά τον συγγραφέα Σελίδα 14 από 27
τις καταγεγραµµένες ανταποκρίσεις αναγνωστών προς το βιβλίο τη στάση της επίσηµης κριτικής προς αυτό. Η αναζήτηση αποσκοπεί στην προετοιµασία της παρουσίασης του βιβλίου στην τάξη που θα πραγµατοποιηθεί στην επόµενη φάση. Οι δραστηριότητες που αφορούν το βιβλίο που αναγιγνώσκεται από κάθε οµάδα καλύπτουν τουλάχιστον επτά από τις δεκατρείς ώρες που προβλέπονται για αυτή τη φάση. Οι µαθητές µπορούν να επιλέξουν ανάµεσα στις προτεινόµενες δραστηριότητες τις οποίες αναλαµβάνουν οµαδικά ή ατοµικά. Οι υπόλοιπες έξι ώρες αφιερώνονται σε παράλληλα θέµατα. Κάθε οµάδα αναλαµβάνει να ερευνήσει και να παρουσιάσει στην ολοµέλεια ένα από τα θεσµοθετηµένα λογοτεχνικά βραβεία ή µια από τις θεσµοθετηµένες εκθέσεις βιβλίου. Περίπου τρεις ώρες αφιερώνονται στην προετοιµασία των παρουσιάσεων από τις οµάδες και άλλες τρεις στις ίδιες τις παρουσιάσεις στην ολοµέλεια της τάξης. Έτσι, η φάση αυτή καλύπτεται από τις εξής δραστηριότητες: ανάγνωση του επιλεγµένου βιβλίου (πραγµατοποιείται κυρίως σε εξωσχολικό χρόνο) συλλογή υλικού για το επιλεγµένο βιβλίο (πραγµατοποιείται τόσο σε σχολικό όσο και σε εξωσχολικό χρόνο) επεξεργασία του επιλεγµένου υλικού και προετοιµασία της παρουσίασης του επιλεγµένου βιβλίου (πραγµατοποιείται κυρίως µέσα στην τάξη) έρευνα και προετοιµασία της παρουσίασης του παράλληλου θέµατος (πραγµατοποιείται σε τρεις διδακτικές ώρες µέσα στην τάξη) παρουσιάσεις των παράλληλων θεµάτων (πραγµατοποιούνται σε τρεις διδακτικές ώρες µέσα στην τάξη). Δραστηριότητες ανά οµάδα 1 η οµάδα Κείµενο: Πέτρος Μάρκαρης, Ληξιπρόθεσµα Δάνεια. Σελίδα 15 από 27
Μπορεί να αξιοποιηθεί επίσης το διήγηµα «Ολύµπια Ψυχραιµία» που δηµοσιεύτηκε σε συνέχειες στα Νέα το καλοκαίρι του 2004 (2/8, 9/8, 16/8, 23/8, 30/8) ή άλλα κείµενα του συγγραφέα που είναι διαθέσιµα στη σχολική ή άλλη βιβλιοθήκη. Δραστηριότητες: Οι µαθητές: Αντλούν πληροφορίες για τον συγγραφέα από τη σελίδα του ΕΚΕΒΙ, τη βιβλιογραφική βάση Βιβλιονέτ και το αρχείο της έκθεσης βιβλίου της Φρανκφούρτης του 2001. Ενηµερώνονται για τις µεταφράσεις του έργου του που κυκλοφορούν σε άλλες χώρες και βλέπουν εξώφυλλα των µεταφρασµένων έργων του. Διαβάζουν και σχολιάζουν πρόσφατες συνεντεύξεις του (π.χ. 6-11-2011 στο Βήµα) Συνθέτουν ένα υπερκείµενο για τον συγγραφέα που µπορεί να συνοδεύεται από πολυµεσικό υλικό (φωτογραφίες ή βίντεο που έχουν εντοπίσει στο διαδίκτυο) και το αναρτούν στο ιστολόγιό τους. Αναζητούν πληροφορίες για τον χαρακτήρα του Αστυνόµου Χαρίτου και γράφουν ένα κείµενο στο οποίο παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά του το οποίο αναρτούν στο ιστολόγιό τους. Για τη δραστηριότητα αυτή µπορεί να αξιοποιηθεί υλικό από την τηλεοπτική σειρά του Πάνου Κοκκινόπουλου Νυχτερινό Δελτίο (1998) που προβλήθηκε στην ΕΡΤ, καθώς και το διήγηµα «Ολύµπια Ψυχραιµία» (βλ. παραπάνω) ή άλλα διαθέσιµα κείµενα του συγγραφέα. Διαβάζουν και σχολιάζουν τις δηµοσιευµένες κριτικές για το βιβλίο που ανθολογούνται στη βάση της Βιβλιονέτ. Αναζητούν σχόλια και κριτικές από αναγνωστικές λέσχες που έχουν συµπεριλάβει το βιβλίο στη δραστηριότητά τους και βιβλιοφιλικά ιστολόγια (π.χ. Αναγνώστρια, Βιβλιοκαφέ). Σελίδα 16 από 27
Στο ιστολόγιό τους ανθολογούν και συγκρίνουν τις επίσηµες κριτικές του βιβλίου µε τις ανταποκρίσεις των αναγνωστών. Στη συνέχεια συγγράφουν οι ίδιοι κριτικές για το βιβλίο. Η οµάδα αυτή αναλαµβάνει επίσης να παρουσιάσει στην ολοµέλεια της τάξης το βραβείο αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ µε επίκεντρο τη «βραχεία λίστα» του έτους 2011 στην οποία περιλαµβάνεται το βιβλίο που διαβάζεται από την οµάδα. Η παρουσίαση µπορεί γίνει µε χρήση λογισµικού παρουσίασης ή µε την κατασκευή ενός σύντοµου βίντεο που στη συνέχεια θα σχολιαστεί από τα µέλη της οµάδας. Κατά την εργασία της η οµάδα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στα ακόλουθα ζητήµατα: 1. Ποια είναι η ιστορία του βραβείου. 2. Με ποιο τρόπο επιλέγονται οι υποψηφιότητες. 3. Πώς επιλέγεται το βιβλίο που βραβεύεται. 4. Τι είδους βιβλία βραβεύονται. 5. Ποια είναι τα βιβλία που έχουν βραβευτεί. 6. Ποιες απόψεις εκφράζονται από τους αναγνώστες για το συγκεκριµένο βραβείο. 7. Ποιες συνέπειες έχει η απόδοση του βραβείου για την τύχη του βραβευµένου βιβλίου ή των υπολοίπων βιβλίων που συµπεριλαµβάνονται στη λίστα. Πληροφορίες αντλούνται από τη σχετική σελίδα του ΕΚΕΒΙ. Για το ερώτηµα 6 υλικό µπορεί να αντληθεί από την κατηγορία «Διαγωνισµοί» του forum της «Λέσχης του Βιβλίου». Ενώ για το ερώτηµα 7 µπορούν οι µαθητές να επισκεφτούν τις ιστοσελίδες των εκδοτικών οίκων και βιβλιοπωλείων, προκειµένου να διαπιστώσουν αν στις παρουσιάσεις των βιβλίων εκεί περιλαµβάνονται πληροφορίες για την υποψηφιότητα ή την βράβευση του κάθε βιβλίου. 2 η οµάδα Κείµενο: Σοφία Νικολαϊδου, Απόψε δεν έχουµε φίλους. Δραστηριότητες: Σελίδα 17 από 27
Οι µαθητές: Αντλούν πληροφορίες για την συγγραφέα από τη σελίδα του ΕΚΕΒΙ, τη βιβλιογραφική βάση Βιβλιονέτ και την προσωπική της ιστοσελίδα. Διαβάζουν και σχολιάζουν πρόσφατες συνεντεύξεις της (π.χ. 20-4-2010 στο Bookpress) Αναρτούν στο ιστολόγιο της λέσχης τους στοιχεία για τη συγγραφέα που τους κέντρισαν το ενδιαφέρον και θεωρούν σηµαντικά. Ερευνούν και παρουσιάζουν στο ιστολόγιό τους τις διαφορετικές µορφές στις οποίες διατίθεται το βιβλίο στον αναγνώστη από τον εκδοτικό οίκο. Αναζητούν στο γλωσσάρι όρων του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Βιβλίου του ΕΚΕΒΙ τους όρους που αγνοούν, διευκρινίζουν τη διαφορά ανάµεσα στις µορφές audiobook, ebook και στην έντυπη έκδοση και σχολιάζουν τη χρηστικότητα και τις διαφορετικές ανάγκες τις οποίες κάθε µορφή µπορεί να υπηρετήσει. Αναλαµβάνουν ο καθένας από έναν χαρακτήρα του βιβλίου και παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά του επισηµαίνοντας την εξέλιξή τους κατά την αφήγηση. Έτσι, δηµιουργούν στο ιστολόγιο τους µια πινακοθήκη των ηρώων του βιβλίου, η οποία µπορεί να εµπλουτιστεί και από οπτικοακουστικό υλικό (εικόνες, µουσική, βίντεο) που οι µαθητές θεωρούν ότι ταιριάζει στους χαρακτήρες και στη µεταξύ τους σχέση. Στο τέλος της ανάγνωσής τους συντάσσουν µια σειρά από ερωτήµατα που έχουν προκύψει για το βιβλίο και την συγγραφέα, τα οποία και της αποστέλλουν µε ηλεκτρονικό ταχυδροµείο. Συγγράφουν κείµενα για να παρουσιάσουν το βιβλίο και τους χαρακτήρες του στο αναγνωστικό κοινό. Η οµάδα αυτή αναλαµβάνει επίσης να παρουσιάσει στην ολοµέλεια της τάξης το Φεστιβάλ Βιβλίου που πραγµατοποιείται κάθε χρόνο στον χώρο του Ζαππείου. Η παρουσίαση µπορεί γίνει µε χρήση λογισµικού παρουσίασης ή µε την κατασκευή Σελίδα 18 από 27
ενός σύντοµου βίντεο που στη συνέχεια θα σχολιαστεί από τα µέλη της οµάδας. Κατά την εργασία της η οµάδα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στα ακόλουθα ζητήµατα: 1. Πότε και πού πραγµατοποιείται το φεστιβάλ. 2. Ποιος το διοργανώνει και µε ποια στόχευση. 3. Ποιοι συµµετέχουν στο φεστιβάλ. 4. Ποιες παράλληλες εκδηλώσεις περιλαµβάνει. 5. Ποια είναι η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού. Για να απαντηθούν τα ερωτήµατα µπορεί να αντληθεί υλικό από τον σχετικό µε το Φεστιβάλ χώρο της ιστοσελίδας του Συνδέσµου Εκδοτών Βιβλίων και από τον ηµερήσιο έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. 3 η οµάδα Κείµενο: Ρέα Γαλανάκη, Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα. Δραστηριότητες: Οι µαθητές: Διαβάζουν την παρουσίαση της συγγραφέως από το ΕΚΕΒΙ στο αρχείο της έκθεσης βιβλίου της Φρανκφούρτης του 2001, από τον εκδοτικό οίκο που εκδίδει τα έργα της αυτή τη στιγµή και από την ίδια στο αυτοβιογραφικό της κείµενο «Στην ουτοπία της Ιθάκης» που δηµοσιεύεται στο νέο της βιβλίο (Γαλανάκη, Ρ. 2011. Από τη ζωή στη λογοτεχνία. Αθήνα: Καστανιώτης) ή στις συνεντεύξεις της. Στη συνέχεια δηµοσιεύουν στο ιστολόγιο ένα σύντοµο βιογραφικό σηµείωµα για την συγγραφέα. Διαβάζουν τις κριτικές που έχουν δηµοσιευθεί για το βιβλίο και είναι διαθέσιµες στη βάση της Βιβλιονέτ και επισηµαίνουν τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία του µυθιστορήµατος που εντοπίζουν οι κριτικοί. Στη συνέχεια επιχειρούν να γράψουν δικές τους κριτικές τις οποίες δηµοσιεύουν στο ιστολόγιο τους. Σελίδα 19 από 27
Συζητούν πάνω στις κριτικές τους και προσπαθούν να τις συγκρίνουν µε τις επίσηµες κριτικές και µεταξύ τους. Συνθέτουν µικρές ψηφιακές ιστορίες, για να αναδιηγηθούν µια από τις ιστορίες του βιβλίου από τη δική τους σκοπιά (την ιστορία της Κιµπουρέας, του Ζαχάρη και της Μάρθας, της Μάρθας της σύγχρονης εποχής). Η οµάδα αυτή αναλαµβάνει επίσης να παρουσιάσει στην ολοµέλεια της τάξης τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία µε επίκεντρο τις «βραχείες λίστες» του έτους 2011 στις οποίες περιλαµβάνεται το βιβλίο που διαβάζεται από την οµάδα. Η παρουσίαση µπορεί γίνει µε χρήση λογισµικού παρουσίασης ή µε την κατασκευή ενός σύντοµου βίντεο που στη συνέχεια θα σχολιαστεί από τα µέλη της οµάδας. Κατά την εργασία της η οµάδα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στα ακόλουθα ζητήµατα: 1. Ποια είναι η ιστορία του βραβείου. 2. Με ποιο τρόπο επιλέγονται οι υποψηφιότητες. 3. Πώς επιλέγεται το βιβλίο που βραβεύεται. 4. Ποιες κατηγορίες βραβείων περιλαµβάνονται. 5. Ποια είναι τα βιβλία που έχουν βραβευτεί. 6. Ποιες απόψεις εκφράζονται από τους αναγνώστες για το συγκεκριµένο βραβείο. 7. Ποιες συνέπειες έχει η απόδοση του βραβείου για την τύχη του βραβευµένου βιβλίου ή των υπολοίπων βιβλίων που συµπεριλαµβάνονται στη λίστα. Υλικό µπορεί να αναζητηθεί στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισµού, καθώς στον ηµερήσιο έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Αρχείο των βραβεύσεων παρέχει σχετική ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ και για τις βραβεύσεις του έτους 2010 έχει δηµοσιοποιηθεί το σκεπτικό βράβευσης. Για το ερώτηµα 6 υλικό µπορεί να αντληθεί από την κατηγορία «Διαγωνισµοί» του forum της «Λέσχης του Βιβλίου». Ενώ για το ερώτηµα 7 µπορούν οι µαθητές να επισκεφτούν τις ιστοσελίδες των εκδοτικών οίκων και βιβλιοπωλείων, προκειµένου να διαπιστώσουν αν στις παρουσιάσεις των βιβλίων Σελίδα 20 από 27
εκεί περιλαµβάνονται πληροφορίες για την υποψηφιότητα ή την βράβευση των βιβλίων. 4 η οµάδα Κείµενο: Έλενα Χουζούρη, Πατρίδα από βαµβάκι. Δραστηριότητες: Οι µαθητές: Προκειµένου να παρουσιάσουν την ιστορία του κεντρικού ήρωα, οι µαθητές κατασκευάζουν στο Google Earth τον χάρτη των µετακινήσεών του και τον αναρτούν στο ιστολόγιό τους. Επιλέγουν µια από τις βιβλιοκριτικές που περιλαµβάνονται στη σχετική µε το βιβλίο σελίδα της βάσης Βιβλιονέτ και την µετατρέπουν σε υπερκείµενο ενσωµατώνοντας αποσπάσµατα από το βιβλίο. Μελετούν την παρουσίαση του βιβλίου στην ιστοσελίδα του εκδότη και στις κριτικές που έχουν δηµοσιευθεί. Αναζητούν πληροφορίες για τη συγγραφέα και τα προηγούµενα βιβλία της (π.χ. Σκοτεινός Βαρδάρης). Αναλαµβάνουν οι ίδιοι τον ρόλο του εκδότη και κατασκευάζουν ένα σύντοµο διαφηµιστικό βίντεο για το βιβλίο ή µια διαφηµιστική αφίσα. Η οµάδα αυτή αναλαµβάνει επίσης να παρουσιάσει στην ολοµέλεια της τάξης τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου που πραγµατοποιείται κάθε χρόνο στη Θεσσαλονίκη. Η παρουσίαση µπορεί γίνει µε χρήση λογισµικού παρουσίασης ή µε την κατασκευή ενός σύντοµου βίντεο που στη συνέχεια θα σχολιαστεί από τα µέλη της οµάδας. Κατά την εργασία της η οµάδα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στα ακόλουθα ζητήµατα: 1. Πότε και πού πραγµατοποιείται το φεστιβάλ. 2. Ποιος το διοργανώνει και µε ποια στόχευση. 3. Ποιοι συµµετέχουν στο φεστιβάλ. 4. Ποιες ενότητες και παράλληλες εκδηλώσεις περιλαµβάνει. 5. Ποια είναι η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού. Σελίδα 21 από 27
Για να απαντηθούν τα ερωτήµατα µπορεί να αντληθεί υλικό από την ιστοσελίδα της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης και από τον ηµερήσιο έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. 5 η οµάδα Κείµενο: Ιωάννα Καρυστιάνη, Τα σακιά. Δραστηριότητες: Οι µαθητές: Διαβάζουν συνεντεύξεις της συγγραφέως (π.χ. Καθηµερινή, 14-11-2010 και Αγγελιοφόρος, 11 Ιουλίου 2010). Γράφουν και δηµοσιεύουν στο ιστολόγιό τους µια παρουσίαση του προσώπου και του έργου της, προκειµένου να δηµοσιευθεί στη στήλη για τα βιβλία µιας εφηµερίδας ή στο ηλεκτρονικό τεύχος ενός λογοτεχνικού περιοδικού. Αναζητούν σε διαδικτυακούς τόπους διαµοιρασµού βίντεο (YouTube, Vimeo) αποσπάσµατα από παρουσιάσεις του βιβλίου. Επιλέγουν ένα απόσπασµα από το βιβλίο το οποίο αναδηµοσιεύουν σε υπερµεσική µορφή στο ιστολόγιό τους εµπλουτίζοντάς το µε αποσπάσµατα από τις συνεντεύξεις της συγγραφέως και µε αποσπάσµατα από τα βίντεο των παρουσιάσεων. Ετοιµάζουν µια αφίσα για την παρουσίαση του βιβλίου. Γράφουν µια κριτική ή µια βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου. Αναζητούν µουσική επένδυση για την παρουσίαση του βιβλίου. Η οµάδα αυτή αναλαµβάνει, επίσης, να παρουσιάσει στην ολοµέλεια της τάξης τα λογοτεχνικά βραβεία του περιοδικού Διαβάζω µε επίκεντρο τις βραβεύσεις του έτους 2011 στις οποίες περιλαµβάνεται το βιβλίο που διαβάζεται από την οµάδα. Η παρουσίαση µπορεί να γίνει µε χρήση λογισµικού παρουσίασης ή µε την κατασκευή ενός σύντοµου βίντεο που στη συνέχεια θα σχολιαστεί από τα µέλη της οµάδας. Κατά την εργασία της η οµάδα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στα ακόλουθα ζητήµατα: Σελίδα 22 από 27
1. Ποια είναι η ιστορία του βραβείου. 2. Με ποιο τρόπο επιλέγονται οι υποψηφιότητες. 3. Πώς επιλέγεται το βιβλίο που βραβεύεται. 4. Ποιες κατηγορίες βραβείων περιλαµβάνονται. 5. Ποια είναι τα βιβλία που έχουν βραβευτεί. 6. Ποιες απόψεις εκφράζονται από τους αναγνώστες για το συγκεκριµένο βραβείο. 7. Ποιες συνέπειες έχει η απόδοση του βραβείου για την τύχη του βραβευµένου βιβλίου ή των υπολοίπων βιβλίων που συµπεριλαµβάνονται στη λίστα. Υλικό µπορεί να αναζητηθεί στη σχετική ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ, καθώς και στον ηµερήσιο και περιοδικό τύπο. Για το ερώτηµα 7 µπορούν οι µαθητές να επισκεφτούν τις ιστοσελίδες των εκδοτικών οίκων και βιβλιοπωλείων, προκειµένου να διαπιστώσουν αν στις παρουσιάσεις των βιβλίων εκεί περιλαµβάνονται πληροφορίες για την υποψηφιότητα ή την βράβευση των βιβλίων. Οι µαθητές µπορούν, επίσης, να αναζητήσουν αποσπάσµατα βίντεο από τις βραβεύσεις στο διαδίκτυο. Κατά τις παρουσιάσεις των οµάδων που αφορούν τα λογοτεχνικά βραβεία και τις εκθέσεις βιβλίου στην ολοµέλεια της τάξης, δίνεται η ευκαιρία στους µαθητές να συζητήσουν πάνω στα εξής θέµατα: Λογοτεχνικά βραβεία: Ποιος είναι ο ρόλος των βραβεύσεων στο λογοτεχνικό γίγνεσθαι; Σε τι διαφέρουν τα λογοτεχνικά βραβεία που παρουσιάστηκαν και ποια είναι η ειδικότερη στόχευση της βράβευσης για το καθένα; Πώς διαφοροποιούνται οι διαδικασίες επιλογής σε κάθε βραβείο; Πώς επιδρούν τα βραβεία στην αναγνωσιµότητα ενός βιβλίου; Πώς επηρεάστηκε η αναγνωστική συµπεριφορά των µαθητών από τη βράβευση ή µη ενός βιβλίου που διαβάστηκε; Σελίδα 23 από 27
Εκθέσεις βιβλίου: Ποιοι επισκέπτονται και παρακολουθούν τις εκδηλώσεις µιας έκθεσης βιβλίου; Ποιοι είναι οι συντελεστές της οργάνωσης των εκθέσεων που παρουσιάστηκαν; Για ποιους λόγους καθένας από τους συντελεστές συµµετέχει στην έκθεση; Για ποιους λόγους ένας αναγνώστης θα επισκεπτόταν µια έκθεση βιβλίου; Ποιες εκθέσεις βιβλίου πραγµατοποιούνται στην περιοχή; Πώς αποκτά κύρος µια έκθεση βιβλίου; Γ Φάση: Μετά την ανάγνωση (6 διδακτικές ώρες) 19 η -23 η διδακτική ώρα Στη φάση αυτή οι µαθητές πραγµατοποιούν παρουσιάσεις στην ολοµέλεια της τάξης για τα βιβλία που διάβασαν την προηγούµενη φάση. Στις παρουσιάσεις αξιοποιείται το υλικό που οι µαθητές συνέθεσαν στην προηγούµενη φάση. Οι παρουσιάσεις µπορούν να διεξαχθούν σε σχολικό ή εξωσχολικό χρόνο και λαµβάνουν τη µορφή της παρουσίασης βιβλίου, όπως συναντάται σήµερα στην αγορά του λογοτεχνικού βιβλίου. Από τους µαθητές της οµάδας ο καθένας αναλαµβάνει έναν ρόλο: µουσική επένδυση της εκδήλωσης παρουσίαση του βιβλίου υπό µορφή κριτικού κειµένου που διαβάζεται επιλογή αποσπασµάτων προς ανάγνωση προβολή βίντεο ή άλλου υλικού που προέκυψε από την προηγούµενη φάση και θεωρείται κατάλληλο για την παρουσίαση του βιβλίου τεχνική υποστήριξη συντονισµός/σκηνοθεσία της εκδήλωσης. Σελίδα 24 από 27
Μετά τις παρουσιάσεις ακολουθεί συζήτηση της κάθε οµάδας µε την υπόλοιπη τάξη. 24 η διδακτική ώρα Μετά τις παρουσιάσεις των βιβλίων καθένας από τους µαθητές επιλέγει ένα από τα βιβλία που παρουσιάστηκαν ή όποιο άλλο βιβλίο προτιµά προς µελλοντική ανάγνωση. Παρουσιάζει στην ολοµέλεια της τάξης (σε προφορικό λόγο) τους λόγους που υποκίνησαν το ενδιαφέρον του. Με την ολοκλήρωση του σεναρίου οι µαθητές που θα εκδηλώσουν το ενδιαφέρον µπορούν να συγκροτήσουν µια λέσχη ανάγνωσης. Ο εκπαιδευτικός τούς προτρέπει να συµβουλευθούν τη σχετική σελίδα του ΕΚΕΒΙ και τους καθοδηγεί στα βήµατα που πρέπει να ακολουθήσουν. Αξιολόγηση Οι µαθητές αξιολογούνται τόσο για τις ατοµικές εργασίες τους όσο και για τη συµµετοχή τους στις οµαδικές εργασίες. Αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο, για τη γενικότερη συµµετοχή τους στο µάθηµα και για τη συµβολή τους στη δουλειά της οµάδας τους. Αξιολογούµε την ικανότητα των µαθητών: να αναγνωρίζουν και να σχολιάζουν κριτικά τη λειτουργία των διαφορετικών συντελεστών τους λογοτεχνικού φαινοµένου. να αποτιµούν τον ρόλο των λογοτεχνικών θεσµών. να αντιµετωπίζουν και να αποτιµούν κριτικά τις ανταποκρίσεις άλλων αναγνωστών (ειδικών ή µη) στη σύγχρονη λογοτεχνία. να εκφράζουν µε διαφορετικούς τρόπους (µεταξύ των οποίων και µε ψηφιακά µέσα) τις ανταποκρίσεις τους στη σύγχρονη λογοτεχνία και να εξηγούν τα προσωπικά τους κριτήρια επιλογής. Σελίδα 25 από 27
Φύλλα Εργασίας Φύλλα εργασίας δεν παρατίθενται καθώς το σενάριο προϋποθέτει ελευθερία κινήσεων, όσο το δυνατόν µικρότερη δέσµευση, ενώ παροτρύνει τους εκπαιδευτικούς να φτιάξουν δικές τους δραστηριότητες ανάλογα µε τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες της τάξης, αγνοώντας από τις υπάρχουσες όσες θεωρούν ότι για κάποιο λόγο δεν τους εξυπηρετούν. Άλλες εκδοχές - Κριτική Θα ήταν πολύ χρήσιµο το σενάριο να εµπλουτιστεί µε παράλληλες δραστηριότητες των οµάδων ή και όλης της τάξης: επισκέψεις σε εξωσχολικό χρόνο σε τοπικές εκθέσεις βιβλίου και βιβλιοθήκες, παρουσιάσεις βιβλίων κλπ. Οι δραστηριότητες που αφορούν τις εκθέσεις βιβλίων, τις λέσχες ανάγνωσης κλπ. µπορούν και είναι χρήσιµο να λάβουν και τοπικό χαρακτήρα, ώστε το σενάριο να αναδείξει τις παραµέτρους της τοπικής βιβλιοκίνησης και τα χαρακτηριστικά των τοπικών αναγνωστικών κοινοτήτων. Η παρούσα εκδοχή προτείνει την ανάγνωση σύγχρονων ελληνικών µυθιστορηµάτων. Μια άλλη εκδοχή θα µπορούσε να αξιοποιεί και µεταφρασµένα µυθιστορήµατα, προκειµένου να αναδειχθεί και η θέση της µεταφρασµένης λογοτεχνίας στο πεδίο της σύγχρονης ελληνικής βιβλιαγοράς. Εξίσου χρήσιµο θα ήταν να συµπεριληφθούν δραστηριότητες σχετικές µε διεθνείς λογοτεχνικούς θεσµούς (π.χ. νόµπελ λογοτεχνίας, διεθνείς εκθέσεις βιβλίου κλπ.). Επισηµαίνεται ότι το παραδειγµατικό αυτό σενάριο προορίζεται για πιλοτική εφαρµογή στο πλαίσιο του Ψηφιακού Σχολείου. Βιβλιογραφία για τον εκπαιδευτικό Bourdieu, P. [1992] 2006. Οι κανόνες της τέχνης: Γένεση και Δοµή του Λογοτεχνικού Πεδίου. Αθήνα: Πατάκης. Σελίδα 26 από 27
ΕΚΕΒΙ. 2010. Γ' Πανελλήνια έρευνα αναγνωστικής συµπεριφοράς και πολιτιστικών πρακτικών. http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=resource&cresrc=8433&cnode =309 [19-12-2011] * Τα κείµενα ακολουθούν τη νέα σχολική Γραµµατική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α, Β, Γ Γυµνασίου (Σ. Χατζησαββίδης σε συνεργασία µε Αθ. Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ 2007). ** Για πρακτικούς λόγους, η χρήση του αρσενικού γραµµατικού γένους θεωρείται ότι συµπεριλαµβάνει και το θηλυκό. Σελίδα 27 από 27