ΑΜΠΕΛΟΦΥΛΛΑ (κληματόφυλλα) Φύλλα από το κορφολόγημα των κλημάτων. Τα χρησιμοποιούμε για ντολμαδάκια, σαρδέλες τυλιγμένες σε αμπελόφυλλα, αρνίσια σπάλα ρολό σε αμπελόφυλλα και πολλά άλλα. ποιος δεν έχει δοκιμάσει ντολμαδάκια γιαλαντζί με αμπελόφυλλα που έφτιαχναν οι γιαγιάδες μας που είχαν έρθει από την Πόλη. Τα αμπελόφυλλα διατηρούνται όλο το χρόνο είτε σε άλμη είτε στον καταψύκτη, αφού πρώτα τα ζεματίσουμε για περίπου μισό λεπτό. Τα αμπελόφυλλα από σουλτανί αμπέλι είναι πιο τρυφερά. Αλλά και από άλλες ποικιλίες είναι πολύ νόστιμα.
ΠΕΤΙΜΕΖΙ Πετιμέζι είναι το παχύρευστο σιρόπι που παίρνουμε εάν βράσουμε το μούστο μας για πολύ ώρα. Μοιάζει με ρευστό μέλι. Το χρησιμοποιούμε για να φτιάξουμε μουστοκούλουρα, μουσταλευριά, μουστόπιτες, σαν σιρόπι πάνω σε τηγανίτες, βάφλες, βαλσάμικες σάλτσες, μαρινάδες κρεάτων και ψαρικών. Είναι άριστη πηγή σιδήρου και καταπραΰνει το λαιμό.
ΣΤΑΦΙΔΕΣ Σταφίδα ονομάζεται το αποξηραμένο σταφύλι. Διακρίνεται σε δύο είδη, τη μαύρη και την ξανθιά. Η ξανθιά λέγεται και σουλτανίνα. Η πιο γνωστή ποικιλία μαύρης σταφίδας είναι η κορινθιακή. Η σταφίδα τρώγεται σκέτη και προστίθεται σε σταφιδόψωμα, κέικ, γλυκά και φαγητά. Περιέχει πλήθος θρεπτικών συστατικών, ευεργετικά για τον ανθρώπινο οργανισμό. Περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες, φυτικές ίνες, κάλιο, βιταμίνες και σίδηρο. Η αποξήρανσή τους μπορεί να γίνει παραδοσιακά με τον ήλιο αλλά και με βύθισή τους στο καυτό νερό ή με αφυδάτωση.
ΞΥΔΙ Το ξύδι είναι όξινο υγρό που προέρχεται από τη ζύμωση της αιθανόλης του κρασιού σε αιθανικό οξύ, μετά από κάποιο χρόνο, χωρίς την προσθήκη ζάχαρης και με την βοήθεια κάποιων χρήσιμων βακτηρίων. Το ξύδι παράγεται με ταχεία ή βραδεία διεργασία ζύμωσης. Υπάρχουν διάφορα είδη ξυδιού, όπως το βαλσάμικο, το κόκκινο και το άσπρο. Είναι απαραίτητο στη μαγειρική (φαγητά, σαλάτες ). Το άσπρο ξύδι απομακρύνει τα άλατα και τις άσχημες μυρωδιές από κρέας και ψάρι.
ΚΟΝΙΑΚ Το κονιάκ είναι μια ποικιλία μπράντι που πήρε το όνομά της από την πόλη Κονιάκ στη Γαλλία. Παράγεται από κρασί από την οινοπαραγωγική περιοχή που περιβάλλει την πόλη Κονιάκ, στο γαλλικό νόμο Σαράντ, στην περιοχή Πουατού-Σαράντ. Το κονιάκ πρέπει να πληρεί ορισμένες νομικές προϋποθέσεις όπως να προέρχεται από μια συγκεκριμένη ποικιλία σταφυλιού όπως η ποικιλία τρεμπιάνο, να αποστακτεί δύο φορές σε χάλκινα αποστακτήρια και να ωριμάσει δύο χρόνια σε δρύινα βαρέλια. Κονιάκ σερβίρουμε μαζί με επιδόρπια, αναμειγνύεται παρέα με τόνικ, τζίντζερ έιλ ή πορτοκαλάδα, μπαίνει σε φαγητά (αρνί, βοδινό, γαλοπούλα, καπνιστό σολωμό, πέστροφα) αλλά και σε γλυκά.
ΛΑΔΙ ΑΠΟ ΚΟΥΚΟΥΤΣΙΑ ΣΤΑΦΥΛΙΟΥ Παράγεται με ψυχρή έκθλιψη των κουκουτσιών του κόκκινου σταφυλιού. Είναι λεπτόρευστο, με πολύ ελαφριά πρασινοκίτρινη απόχρωση. Το σταφυδοκουκουτσέλαιο χάρη στις ενυδατικές, στυπτικές, μαλακτικές ιδιότητές του, είναι ιδανικό στη σύσφιξη του δέρματος, στη θεραπεία της ακμής, ένα θαυμάσιο ενυδατικό που τρέφει την επιδερμίδα και χαρίζει λάμψη και μεταξένια απαλότητα στο δέρμα. Το βρίσκουμε σε πολλά καλλυντικά προϊόντα για το πρόσωπο και το σώμα, ενώ αποτελεί ένα από τα υγιεινότερα λάδια μαγειρικής.
ΚΑΘΑΡΟ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ Η αιθυλική αλκοόλη λέγεται και καθαρό οινόπνευμα. Η αιθανόλη είναι η αλκοόλη των οινοπνευματωδών ποτών, γι αυτό ονομάζεται και οινόπνευμα. Παράγεται από τα οινοπνευματοποιία και λαμβάνεται με κλασματική απόσταξη από το κρασί. Η αιθυλική αλκοόλη που χρησιμοποιείται στην ποτοποιία είναι αποκλειστικά γεωργικής προέλευσης, λέγεται και ένυδρη γιατί περιέχει 5% καθαρό νερό και 95% αιθανόλη. Χρησιμοποιείται στην ιατρική ως αντισηπτικό και απολυμαντικό σε τραυματισμούς. Είναι πολύ ακριβό 9 ευρώ το μπουκαλάκι.
ΡΕΤΣΙΝΑ Η ρετσίνα θεωρείται ως το παραδοσιακό ελληνικό λευκό κρασί. Παρασκευάζεται με την προσθήκη φυτικής ρητίνης πεύκου σε λευκό κρασί. Στη συνέχεια η ρητίνη απομακρύνεται αφήνοντας στο κρασί μόνο το άρωμά της. Για την παρασκευή της χρησιμοποιούνται συνήθως κρασιά δεύτερης ποιότητας γι αυτό η τιμή της είναι φθηνότερη από αυτή του κρασιού. Η κύρια ποικιλία παραγωγής ρετσίνας είναι το σαββατιανό και ο ροδίτης. Η ρετσίνα έχει έντονο άρωμα και μοναδική δροσερή γεύση. Συνοδεύεται άριστα με ορεκτικά, με μικρά τηγανιτά ψαράκια και θαλασσινούς μεζέδες.
ΟΥΖΟ Το ούζο είναι ένα αλκοολούχο ποτό που παράγεται ευρέως στην Ελλάδα και είναι γνωστό ως ρακί. Μοιάζει με το τσίπουρο αλλά έχει διαφορετικό τρόπο παρασκευής. Το ούζο είναι μείγμα αιθανόλης, νερού και διάφορων αρωματικών βοτάνων (μάραθος, γλυκάνισος, ρίζα αγγελικής κ.α.). Το ούζο σε αντίθεση με το τσίπουρο είναι συνήθως προϊόν απόσταξης σε μικρό βαθμό. Η απόσταξη γίνεται σε ειδικά αποστακτήρια. Αφού αναμειχθούν τα συστατικά γίνεται το βράσιμο περισσότερες από μια φορές. Το ούζο σερβίρεται σε μικρά ποτηράκια και προστίθεται δροσερό νερό ή πάγος. Συνοδεύεται από μεζέδες όπως παστά, χταπόδι, σαλάτες
ΤΣΙΠΟΥΡΟ Το τσίπουρο είναι ελληνικό αλκοολούχο ποτό το οποίο ξεκίνησε την πορεία του πριν από επτά περίπου αιώνες στα μοναστήρια του Αγίου Όρους. Κάτι ανάλογο είναι και η τσικουδιά, η ρακή στην Κρήτη αλλά είναι προϊόν μονής απόσταξης. Το τσίπουρο είναι το απόσταγμα από στέμφυλα δηλαδή από τα υπολείμματα των σταφυλιών. Φυσικά είναι δυνατή η απόσταξη και ολόκληρων σταφυλιών. Χρησιμοποιούνται τόσο λευκά όσο και κόκκινα σταφύλια. Κατά την απόσταξη προστίθενται και αρωματικές ουσίες όπως γλυκάνισος, μάραθος κ.α. Συχνά το τσίπουρο αποστάζεται και δεύτερη φορά και έτσι βελτιώνεται η ποιότητά του.
Με την δεύτερη απόσταξη αφαιρούμε το «κεφάλι», γιατί έχει μεγάλο αλκοολικό βαθμό, κατόπιν συλλέγουμε την «καρδιά» το οποίο αφού αραιωθεί για να πετύχουμε τους επιθυμητούς αλκοολικούς βαθμούς δίνεται στην κατανάλωση. Το υπόλοιπο την «ουρά» το χρησιμοποιούμε για νέα απόσταξη. Παράδοση στην παραγωγή τσίπουρου έχουν η Μακεδονία, η Κρήτη, η Θεσσαλία και η Ήπειρος. Το τσίπουρο σερβίρεται στα γνωστά τσιπουράδικα με εκλεκτούς μεζέδες όπως παστουρμά, ελιές, παστά κ.α. ΕΓΡΑΦΕ Ο ΜΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ <<Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες τρεις του Σεπτέμβρη να περνάς και τσικουδιά στους καφενέδες τα παλικάρια να κερνάς>>.
ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ
ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Αυτή τη φορά ήμασταν πιο τυχεροί Δοκιμάσαμε κρητικό πετιμέζι. Κάποιοι διστάζουν λίγο και άλλοι το απολαμβάνουν.
Η καλλιέργεια της αμπέλου, η δημιουργία του κρασιού από το σταφύλι και οι επιπτώσεις από την οινοποιία στον ανθρώπινο οργανισμό πάντα προκαλούσε δέος στον άνθρωπο και γι αυτό συνδέθηκαν με το θείο.
Στην αρχαιότητα ο Θεός που συνδεόταν με το κρασί ήταν ο Διόνυσος. Πρόσφερε στους ανθρώπους το αμπέλι και το κρασί. Ο Διόνυσος ήταν ένας θεός αγροτικός, λατρεύτηκε ιδιαίτερα στη Μακεδονία και την Θράκη, όπου το δωδεκάθεο δεν ήταν τόσο διαδεδομένο, όσο στην Νότιο Ελλάδα. Ο εύθυμος θεός ταξίδευε συνέχεια και επισκεπτόταν πολλές χώρες και πολιτείες για να μάθει στους ανθρώπους πώς να καλλιεργούν τα κλήματα, και πώς να φτιάχνουν από τους καρπούς τους το κρασί.
Το υπέροχο ποτό που κερνούσε ο Θεός σκόρπιζε παντού κέφι. Έκανε τους ανθρώπους να ξεχνούν τις στενοχώριες τους και να ζωγραφίζεται στα πρόσωπα τους το χαμόγελο. Από όπου περνούσε ξεκινούσε τρικούβερτο γλέντι.
ΑΜΠΕΛΙ, ΚΡΑΣΙ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ Συμφώνα με τη βίβλο, ο Νώε μετά το μεγάλο κατακλυσμό, όταν τα νερά υποχώρησαν κατέβηκε στη κοιλάδα με τους γιους του και φύτεψε το πρώτο αμπέλι. Ο Χριστός είπε «Εγώ ειμί η Άμπελος, υμείς τα κλήματα» Οι χριστιανοί στη θεία κοινωνία χρησιμοποιούν κρασί (μαυροδάφνη).το κρασί μεταβάλλεται σε αίμα Χριστού. Ο Χριστός ευλόγησε τον άρτο, τον οίνο και το έλαιο.
Στον θαύμα της Κανά, ο Χριστός μετέτρεψε το νερό σε κρασί. Αμπέλι και σταφύλια βρίσκουμε στα τέμπλα των Εκκλησιών. Στα μοναστήρια οι μοναχοί καλλιεργούν αμπέλια και παράγουν κρασί. Το κρασί σύντροφος της χαράς και της λύπης ουσιαστικά συνοδεύει όλες τις σημαντικές στιγμές του ανθρώπου. Στη γέννηση, στη βάπτιση, στον αρραβώνα, στο γάμο, στο θάνατο το κρασί θεωρείται απαραίτητο. Όλες οι τοπικές γιορτές και τα παραδοσιακά καρναβάλια περιλαμβάνουν οινοποσία.
Η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία έχει καθιερώσει προστάτη των αμπελιών και των αμπελουργών τον Άγιο Τρύφωνα. Ο άγιος αυτός ήταν ιδιαίτερα γνωστός και σεβαστός στις αμπελουργικές ζώνες της Μακεδονίας. Σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας μέχρι σήμερα η μνήμη του Αγίου Τρύφωνα (1 Φεβρουαρίου) γιορτάζεται με μεγάλη επισημότητα και λαμπρότητα όπως στη Γουμένισσα, στον Τρίλοφο, στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης, στην Αγχίαλο και στη Μεσήβρια.