Preventing Hnur Related Vilence by educatin and dialgue thrugh Immigrant NGOs ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Μελέτη περίπτωσης δολοφονίας για λόγους τιμής ΟΝΟΜΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ: Flkuniversitetet ΧΩΡΑ: Σουηδία ΓΛΩΣΣΑ: Ελληνικά
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μία δολοφονία για λόγους τιμής είναι η θανάτωση ενός ατόμου, το οποίο έχει κατηγορηθεί ότι έχει προκαλέσει ντροπή ή ατίμωση στην οικογένειά του. Η έννοια της ατίμωσης είναι πολύ ασαφής και μπορεί να περιλαμβάνει από την άρνηση το άτομο να προχωρήσει σε συμφωνημένο γάμο ή η σύναψη σχέσης με κάποιο άτομο που η οικογένεια δεν εγκρίνει ή ακόμα μία γυναίκα να πέσει θύμα βιασμού. Τα στατιστικά στοιχεία των εγκλημάτων τιμής είναι πολύ σκοτεινά καθώς πολλές περιπτώσεις δεν αναφέρονται ως ανθρωποκτονίες. Τα εγκλήματα τιμής συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο. Αυτή η μελέτη περίπτωσης είναι ένα παράδειγμα δολοφονία για λόγους τιμής στη Σουηδία. Τα ερωτήματα της συζήτησης τονίζουν τους λόγους, τα πρότυπα και τους κανόνες που οδηγούν σε εγκλήματα τιμής και τους πιθανούς τρόπους για να αποτραπεί η επανάληψη τέτοιων περιπτώσεων. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Κύριος στόχος Ο κύριος στόχος των συζητήσεων στις ομάδες είναι να σκεφτούμε και να κατανοήσουμε το φαινόμενο των εγκλημάτων τιμής με βάση μία πραγματική ιστορία. Το δεύτερο μέρος της συζήτησης εστιάζεται στην εξεύρεση λύσεων για την πρόληψη της βίας και της δολοφονίας για λόγους τιμής μέσω της κοινωνικής εργασίας από την κοινωνία των πολιτών. Η προτεινόμενη μεθοδολογία για συζήτηση, οι ΟΜΑΔΕΣ, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους εξής λόγους: It can be used t assess real needs f participants and thus steer the discussin in the right directin. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εκτιμήσει τις πραγματικές ανάγκες των συμμετεχόντων και, συνεπώς, να κατευθύνουν τη συζήτηση στη σωστή κατεύθυνση. In fcus grups participants with similar needs and prblems can prvide each ther with supprt, new ideas and reactins. In this way participants cme t the slutin themselves in dialgue instead f getting ready-made slutins. The rle f the facilitatr is t lead the grup in rder t brainstrm issues by themselves. Στις ομάδες, συμμετέχοντες με παρόμοιες ανάγκες και προβλήματα μπορούν να προσφέρουν ο ένας τον άλλον υποστήριξη, νέες ιδέες και αντιδράσεις. Με αυτόν τον τρόπο οι συμμετέχοντες/ συμμετέχουσες έρχονται μόνες/μόνοι τους στη λύση μέσω του διαλόγου αντί να πάρουν «έτοιμες» λύσεις. Ο ρόλος του συντονιστή είναι να οδηγήσει τα μέλη της ομάδας να σκεφτούν τα θέματα από μόνα τους. Για να δημιουργήσετε το συναίσθημα «Δεν είμαι μόνη/μόνος" όταν οι συμμετέχουσες/ συμμετέχοντες αισθάνονται ότι δεν είναι μόνες/μόνοι τους και 2
υπάρχουν και άλλα άτομα με παρόμοια προβλήματα. Έτσι δημιουργείται το αίσθημα της εμπιστοσύνης. Προσδωκόμενα αποτελέσματα Κατανόηση του φαινομένου εγκλημάτων για λόγους τιμής. Προβληματισμός σχετικά με τους κανόνες και τα πρότυπα που οδηγούν σε εγκλήματα για λόγους τιμής. Προβληματισμός σχετικά με πιθανά μέτρα πρόληψης/ μεθοδολογίες μέσω κοινωνικής εργασίας και ευαισθητοποίηση του κοινού. Βήματα εφαρμογής 1. Επιλογή του συντονιστή της συζήτησης. 2. Τα μέλη της ομάδας διαβάζουν τη μελέτη περίπτωσης (Παράρτημα σε αυτό το μεθοδολογικό εργαλείο). 3. Έναρξη τη συζήτησης αφού προβάλλετε το παρακάτω βίντεο για τα εγκλήματα τιμής στη Σουηδία. Βίντεο: Το Ισλάμ στη Σουηδία Εγκλήματα τιμής https://www.yutube.cm/watch?v=dr1_ybjtrvi 4. Έναρξη των ομαδικών συναντήσεων: Οι συμμετέχοντες/ συμμετέχουσες θα πρέπει να σας δώσουν την προφορική τους συγκατάθεση Διαβάστε το κείμενο της προφορικής συγκατάθεσης. Βεβαιωθείτε ότι όλοι καταλαβαίνουν τα δικαιώματά τους και διαβεβαιώστε τους/τες ότι δεν θα αποκαλύψετε τις ταυτότητές τους σε οποιαδήποτε δημοσίευση/ αναφορά. Εδραιώστε την επικοινωνία Συχνά τα μέλη μίας ομάδας δεν ξέρουν τι να περιμένουν από μία ομαδική συζήτηση. Είναι χρήσιμο για τον συντονιστή να περιγράψει το σκοπό και την μορφή της συζήτησης στην αρχή κάθε συνάντησης έτσι ώστε η ομάδα να νιώθει άνετα. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η συζήτηση είναι ανεπίσημη, όλοι έχουν λόγο και οι διαφορετικές απόψεις είναι ευπρόσδεκτες. Ακολουθήστε τα βήματα του προγράμματος που δημιουργήσατε στην αρχή αναφορικά τα θέματα και το περιεχόμενο κάθε συνάντησης Το σχέδιο που δημιουργεί ο συντονιστής εκ των προτέρων θα αποτελέσει για αυτόν το πλαίσιο για να διερευνήσει, να εξετάσει λεπτομερώς και να θέσει ερωτήσεις. Όταν ξεκινάμε με μία προσεκτικά σχεδιασμένη ερώτηση θα βοηθήσουμε τους συμμετέχοντες/ 3
τις συμμετέχουσες να μοιραστούν τις εμπειρίες τους με εστιασμένο και ουσιαστικό τρόπο. Επιπλέον, η χρήση σχεδίου αυξάνει την κατανόηση των δεδομένων. Εάν η ομάδα δώσει ελλιπείς ή άσχετες απαντήσεις, ο συντονιστής μπορεί να ανιχνεύσει πληρέστερες και σαφέστερες απαντήσεις. Μερικές προτεινόμενες τεχνικές είναι: Επαναλάβετε την ερώτηση η επανάληψη αφήνει περισσότερο χρόνο για σκέψη. Δώστε χρόνο για την απάντηση κάνοντας παύση ένα στοχαστικό νεύμα ή ένα βλέμμα προσδοκίας μπορεί να αποκαλύψουν ότι περιμένετε μία πιο πλήρη απάντηση. Επαναλάβετε την απάντηση όταν η ομάδα την ακούσει ξανά μπορεί να δοθεί το έναυσμα για να ξεκινήσει η συζήτηση. Ρωτήστε ερωτήσεις «πότε, τι, που, ποιο και πώς» προκαλούν πιο λεπτομερείς πληροφορίες. Χρησιμοποιείστε ουδέτερα σχόλια όπως «Έχετε κάτι να προσθέσετε;» Αναθεώρηση των ερωτήσεων των ομάδων Θα πρέπει να αναθεωρήσετε κάποιες ερωτήσεις για να αυξήσετε την πολιτισμική ευαισθησία ή ανταπόκριση του αρχικού σχεδίου. Επίσης, λάβετε υπόψη σας ότι συγκεκριμένες ερωτήσεις παρακωλύουν τις ομαδικές συζητήσεις. Για παράδειγμα, ερωτήσεις ναι-ή-όχι είναι μονοδιάστατες και δεν ενεργοποιούν τη συζήτηση. Οι ερωτήσεις «γιατί» κάνουν τους ανθρώπους αμυντικούς και ωθούν τους ανθρώπους να υιοθετούν «πολιτικά ορθές» απόψεις σε αμφιλεγόμενα ζητήματα. Άλλες συμβουλές για την καθοδήγηση της συζήτησης Στις ομάδες, συχνά, κάποια άτομα μονοπωλούν την συζήτηση. Είναι δική σας ευθύνη να ισορροπείτε την συμμετοχή και να εξασφαλίζετε ότι κάθε συμμετέχων/ συμμετέχουσα έχει την ευκαιρία να συμβάλει στην συζήτηση. Οι παρακάτω στρατηγικές μπορεί να σας φανούν χρήσιμες: Θέστε ερωτήσεις σε άτομα που δείχνουν απρόθυμα να μιλήσουν. Δώστε μη λεκτικά σήματα (κοιτάξτε αλλού ή σταματήστε να κρατάτε σημειώσεις όταν ένα άτομο μιλάει για πολλή ώρα). Παρέμβετε, συνοψίστε και επαναπροσδιορίστε την συζήτηση. Μειώστε την πίεση που νιώθουν τα άτομα να συμμορφωθούν με την επικρατούσα άποψη. Όταν υιοθετείται μία ιδέα χωρίς γενική συζήτηση ή διαφωνία, παρατηρείται το φαινόμενο της πίεσης της ομάδας. Για να μειωθεί αυτή η δυναμική της ομάδας, ο συντονιστής θα πρέπει να ανιχνεύει εναλλακτικές απόψεις. Για παράδειγμα, ο συντονιστής μπορεί να Για παράδειγμα, ο διαμεσολαβητής μπορεί να εγείρει ένα άλλο ζήτημα, ή να πει, «Είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, αλλά ας διερευνήσουμε άλλες ιδέες ή απόψεις. Έχει κάποιος μια διαφορετική εμπειρία που επιθυμεί να μοιραστεί;». 5. Μετά τη συζήτηση, εξηγήστε την ιδέα της άσκησης και τον τρόπο που αντέδρασαν τα άτομα: τέτοιες αποφάσεις βασίζονται σε αξίες που είναι καλά κρυμμένες, και συνήθως ασυνείδητες. 4
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Προτεινόμενες ερωτήσεις για την συζήτηση Τι εννοεί η Φαντίμ όταν μιλάει για σύγκρουση κανόνων ανάμεσα στην οικογένειά της και την Σουηδική κοινωνία; Γιατί αναγκάστηκε να ζει διπλή ζωή; Ποια είναι η εξήγηση για τα εγκλήματα τιμής από την σκοπιά της οικογένειας της Φαντίμ; Ποια προληπτικά μέτρα θα μπορούσαν να λάβουν οι ΜΚΟ στην κοινότητά της για να σώσουν τη ζωή της; Ποια προληπτικά μέτρα θα μπορούσε να λάβει το Σουηδικό κράτος για να της σώσει τη ζωή; Απαιτούμενος εξοπλισμός Η μελέτη περίπτωσης να μοιραστεί στην ομάδα. Λίστα με ερωτήσεις για να καθοδηγήσετε την συζήτηση Διάρκεια / Χρόνος Προτείνεται η οργάνωση 2 συνεχόμενων συναντήσεων, 40 λεπτά η καθεμία, με διάλειμμα 10 λεπτών. 5
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Μελέτη περίπτωσης της Φαντίμ Σαχιντάλ που βασίζεται στην ομιλία της στο Σουηδικό Κοινοβούλιο το Νοέμβριο του 2011 ένα χρόνο πριν δολοφονηθεί από την οικογένειά της. Γειά σας. Το όνομά μου είναι Φαντίμ και είμαι 25 ετών. Έχω προσκληθεί σήμερα για να μιλήσω για την ζωή μου στη Σουηδία και τις εμπειρίες μου με τους νόμους, τον πολιτισμό και τις πρακτικές ως γυναίκα μετανάστης. Πόσο δύσκολο είναι να ισορροπήσεις ανάμεσα στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες της οικογένειάς και τη σουηδική κοινωνία, η οποία διαφέρει εντελώς στις αξίες και τις προσεγγίσεις. Θα μιλήσω για την εμπειρία μου και ελπίζω ότι θα σας μία εικόνα του πόσο ευάλωτα μπορεί να είναι τα κορίτσια των μεταναστών. Δεν θέλω να επισημάνω κάποιον συγκεκριμένο αποδιοπομπαίο τράγο, αλλά για να πω γιατί τέτοιες συγκρούσεις μπορούν να συμβούν. Θα ήθελα να ξεκινήσω λέγοντας ότι τα κορίτσια που έχουν εκτεθεί σε βία για λόγους τιμής με τις οικογένειές τους δεν είναι μόνο στη Μέση Ανατολή, αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου. Η οικογένειά μου προέρχεται από ένα μικρό χωριό στο κουρδικό τμήμα της Τουρκίας που ονομάζεται Elvistan. Οι γονείς μου είχαν ένα κομμάτι γη και κερδίζαμε το ψωμί μας από τη γεωργία όπου δουλεύαμε όλοι μαζί. Ήμασταν μια μεγάλη και ευτυχισμένη οικογένεια με σαφείς ρόλους και καθήκοντα. Δεν ήμασταν πλούσιοι, αλλά είχαμε πολύ θερμές σχέσεις μέσα στην οικογένεια. Όταν ήμουν 7 χρονών μετακομίσαμε στη Σουηδία, για οικονομικούς λόγους. Στην αρχή ζούσαμε μια ειρηνική ζωή, αλλά όσο μεγάλωνα τόσο μεγαλύτερο έλεγχο βίωνα. Τα πρώτα σημάδια ήταν η απαγόρευση να παίξω με τους Σουηδούς φίλους μου ή να συμμετάσχω σε εξωσχολικές δραστηριότητες. Εγώ έπρεπε να πάωστο σπίτι απευθείας από το σχολείο για να βοηθήσω τη μητέρα μου με το νοικοκυριό και να γίνω ένα καλό κορίτσι. Οι γονείς μου πίστευαν ότι ήταν καλό να μάθω να διαβάζω και να γράφω, προκειμένου να είμαι η σύνδεσή τους με τη σουηδική κοινωνία, επειδή είναι αναλφάβητοι. Αλλά δεν ήθελαν να προχωρήσω σε περαιτέρω σπουδές. Μία γυναίκα δεν χρειάζεται πτυχίο πανεπιστημίου για να αναλάβει τη φροντίδα του συζύγου και των παιδιών της. Όταν έγινα 18, οι γονείς μου ήθελαν να πάω στην Τουρκία και να παντρευτώ ένα από τα ξαδέρφια μου, ακριβώς όπως έκαναν οι μεγαλύτερες αδελφές μου. Αρνήθηκα να το κάνω. Ένιωθα πολύ νέα και ανώριμη για να πάρω μια τόσο σημαντική απόφαση. Επιπλέον, θα ήθελα να αποφασίσω μόνη μου με ποιον θα ήθελα να μοιραστώ τη ζωή μου. Οι γονείς μου πίστευαν ότι έπρεπε να σκέφτομαι πρώτα και κύρια το καλύτερο για την οικογένειά μου. Είναι καλύτερα να υποφέρει ένα άτομο παρά όλη η οικογένεια. Σε αντίθεση με τους γονείς μου, ζούσαν στη σουηδική κοινωνία και ήμουνα μέρος της. Πήγα σε σουηδικό σχολείο, έφαγα σουηδικά τρόφιμα, είχε Σουηδούς φίλους, και 6
παρακολουθούσα τη σουηδική τηλεόραση. Φυσικά ήμουν επηρεασμένη από τις σουηδικές αξίες και τον τρόπο ζωής. Άρχισα να δοκιμάζω τα όρια τους, γιατί δεν ήθελα να τα δεχτώ όλα αυτά. Συνέχισα να συναντώ τους Σουηδούς φίλους μου, πήγαινα σε καφετέριες για καφέ και επέστρεφα στο σπίτι αργότερα από ότι μου επιτρεπόταν. Είχα τα δικά μου όνειρα και στόχους. Ήθελα να ζήσω τη ζωή μου με τους δικούς μου όρους, να κάνω τα λάθη μου και να μάθω από αυτά. Δεν είχα δεχθεί ότι κάποιος άλλος αποφάσιζε για μένα. Επιπλέον, ήταν πολύ σημαντικό για μένα να συνεχίσω την εκπαίδευση και την μου προσωπική ανάπτυξη Οι γονείς μου θεωρούσαν ότι οι Σουηδοί είναι άνθρωποι που στερούνται κουλτούρας, ηθικής και αξιών. Αυτό βασιζόταν σε προκαταλήψεις, καθώς δεν είχαν ποτέ επικοινωνήσει με κάποιον Σουηδό. Αναγκάστηκα να αναζητώ ισορροπία ανάμεσα στις νόρμες της Σουηδίας και τις νόρμες της οικογένειάς μου. Αναγκάστηκα να ζω διπλή ζωή για να ικανοποιώ τις προσδοκίες και των δύο κοινωνιών για μένα ως νεαρή γυναίκα.» Η Φαντίμ συνέχισε την ιστορία της αφηγούμενη πώς γνώρισε τον φίλο της, τον Πάτρικ. Ερωτεύτηκε ο ένας τον άλλο και είχαν κρυφή σχέση. Μια μέρα ο πατέρας της Φαντίμ τους είδε σε μια καφετέρια και άρχισε να τους χτυπά. Η οικογένεια κατάλαβε ότι η Φαντίμ είχε χάσει την παρθενιά της και προκάλεσε ντροπή στην οικογένειά της. Η Φαντίμ έφυγε από την Ουψάλα, επειδή κατάλαβε ότι η οικογένεια της χρειαζόταν να θυσιάσει τη ζωή της για να σώσει την τιμή της στα μάτια των συγγενών και της κοινότητας. Έζησε για λίγο κρυμμένη μακριά από την οικογένεια και τους συγγενείς της, νιώθοντας μόνη και σε σύγχυση. Μια μέρα η μητέρα της την κάλεσε πίσω στο σπίτι της για συμφιλίωση και ο πατέρας και ο αδελφός της την σκότωσαν. Αυτό συνέβη το 2002. Ο πατέρας της Φαντίμ θα αφεθεί ελεύθερος σε δύο χρόνια, αντί να περάσει όλη του τη ζωή στη φυλακή. 7