ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΩΝ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΩΠΗΣΗΚΩΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ ΠΑΗΓΑΓΩΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΓΖΜΟΣΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΣΗ ΔΠΗΣΖΜΔ ΣΖ ΑΓΩΓΖ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ: ΓΗΑ ΒΗΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ - ΠΟΛΗΣΗΚΔ, ΔΠΗΜΟΡΦΩΖ ΚΑΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΑ ΚΑΗ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΩΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ Η ΠΡΟΩΘΗΗ ΣΗ ΑΣΤΠΗ ΓΙΑ ΒΙΟΤ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ONLINE ΚΟΙΝΟΣΗΣΩΝ ΜΔ ΔΜΦΑΗ ΣΟ ONLINE ΠΟΛΤΥΡΗΣΙΚΟ ΠΑΙΥΝΙΓΙ HATTRICK: ΜΙΑ ΜΔΛΔΣΗ ΠΔΡΙΠΣΩΗ Μεηαπηπρηαθή Φνηηήηξηα: Παπαξηζηείδε Μαξία, Α.Μ.: 267 Σξηκειήο πκβνπιεπηηθή Δπηηξνπή: θ. Βεξγίδεο Γεκήηξεο, Καζεγεηήο θ. Παλαγησηαθφπνπινο Υξήζηνο, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο θ. Κακαξηαλφο Ησάλλεο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο (Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο) ΠΑΣΡΑ 2011
2 Αθηεξώλεηαη ζηνπο γνλείο κνπ Κσλζηαληίλα θαη Αλαζηάζην
3 Δπραξηζηίεο Με ηελ πεξάησζε ηεο παξνχζαο κεηαπηπρηαθήο δηαηξηβήο λνηψζσ ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζσ φινπο απηνχο πνπ κε βνήζεζαλ, ν θαζέλαο κε ηνλ δηθφ ηνπ κνλαδηθφ ηξφπν, ζε απηή ηελ πξνζπάζεηά κνπ. Πάλσ απφ φινπο, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηά κνπ, θαη θπξίσο ηνπο γνλείο κνπ, νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ πάληα ηηο εθπαηδεπηηθέο επηινγέο κνπ θαη ηα φλεηξά κνπ. Ίζσο λα κελ ήκνπλ ζε απηή ηε ζέζε πνπ ηψξα βξίζθνκαη, αλ δελ είρα ηελ αγάπε ηνπο, ηελ ππνκνλή ηνπο θαη ηε ζπλερή παξφηξπλζή ηνπο. Έπεηηα, ζέισ λα επραξηζηήζσ πνιχ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ, Δπίθνπξν Καζεγεηή θ. Ησάλλε Κακαξηαλφ, γηα ηνλ ρξφλν πνπ κνπ αθηέξσζε θαζφιε ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο παξνχζαο κεηαπηπρηαθήο δηαηξηβήο. Δπίζεο, ηνλ επραξηζηψ γηα φια φζα έκαζα δίπια ηνπ θαη γηα ηελ επθαηξία πνπ κνπ έδσζε λα ηα κάζσ. Δπηπιένλ, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηα ππφινηπα κέιε ηεο ζπκβνπιεπηηθήο επηηξνπήο κνπ, ηνλ Καζεγεηή θ. Γεκήηξε Βεξγίδε θαη ηνλ Αλαπιεξσηή Καζεγεηή θ. Υξήζην Παλαγησηαθφπνπιν, γηα ηα ζρφιηά ηνπο θαη γηα ηηο γλψζεηο πνπ απνθφκηζα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ κνπ. Έλα κεγάιν "επραξηζηψ" νθείισ ζηε Λέθηνξα θ. Άλλπ Αζεκάθε, ε νπνία, νχζα πάληα πνιχ πξφζπκε, κε βνήζεζε ζηε βειηίσζε ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ κνπ κέζσ ησλ πνιχηηκσλ παξαηεξήζεψλ ηεο. Δπηπιένλ, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηνπο ζπκθνηηεηέο κνπ Δ. Μσπζίδνπ, Μ. Μαξθνπνχινπ, Φ. Γηαλληθνπνχινπ, Π. Βάζε, Γ. Σέξπν θαη Β. Εελδεθχιε, γηα φζεο θνξέο κε βνήζεζαλ θαη κε ζπκβνχιεςαλ. Ηδηαίηεξα επραξηζηψ ηε ζπκθνηηήηξηά κνπ Παλαγηψηα Γθφθα, κε ηελ νπνία δεζήθακε πνιχ θαηά ην ηειεπηαίν εμάκελν, ιφγσ ησλ θνηλψλ καο ζηφρσλ, θαη ε νπνία είρε ηελ θαιή δηάζεζε λα κε βνεζήζεη φπνηε ηε ρξεηάζηεθα. Δπηπξνζζέησο, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηελ ππνςήθηα Γξ. Έιελα Βαξδάινπ, γηα ηηο ηφζν επνηθνδνκεηηθέο ζπδεηήζεηο καο. Αθφκε, πάξα πνιιά "επραξηζηψ" νθείισ ζε εθείλνλ ηνλ άλζξσπν πνπ κε ελεκέξσζε γηα ην παξφλ κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα πνπ παξαθνινχζεζα, πνπ κε ελέκπλεπζε γηα ην ζέκα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο θαη πνπ έπαημε θαηαιπηηθφ ξφιν ζην λα πξνζεγγίζσ ηνπο ζπλεληεπμηαδφκελνχο κνπ. Δπραξηζηψ ινηπφλ ηνλ ππνςήθην Γξ. Υξήζην Σαηάθε θαη κέιινληα ζχδπγφ κνπ πνπ είλαη ζην πιάη κνπ φια απηά ηα
4 ρξφληα, πνπ κνπ δίλεη ηε δχλακε λα ζπλερίδσ φηαλ θνπξάδνκαη θαη πνπ κνπ έκαζε λα ππνκέλσ, λα επηκέλσ θαη λα ζέησ φιν θαη πςειφηεξνπο ζηφρνπο. Σέινο, ζα ήηαλ παξάιεηςή κνπ λα κελ επραξηζηήζσ ηνπο εθηά εξσηψκελνχο κνπ (ησλ νπνίσλ ηα νλφκαηα δελ κπνξψ λα αλαθέξσ γηα δενληνινγηθνχο ιφγνπο), νη νπνίνη πξνζπκνπνηήζεθαλ λα κε βνεζήζνπλ ζην εξεπλεηηθφ κνπ έξγν θαη έδεημαλ δήιν λα ην θάλνπλ απηφ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν. Μαξία Αλ. Παπαξηζηείδε Πάηξα, Μάηνο 2011
5 Πεξηερόκελα Αξηζκόο ειίδαο Πεξίιεςε 9 Δηζαγσγή 10 1ν Κεθάιαην: Ο πξνβιεκαηηζκόο, ηα εξσηήκαηα θαη νη ππνζέζεηο ηεο παξνύζαο έξεπλαο 1.1 Δηζαγσγηθά 13 1.2 Δξεπλεηηθφο πξνβιεκαηηζκφο 13 1.3 Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα 14 1.4 χλνςε 15 2ν Κεθάιαην: Βηβιηνγξαθηθή επηζθόπεζε ζρεηηθά κε ηηο Σερλνινγίεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληώλ θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηελ Δθπαίδεπζε 2.1 Δηζαγσγηθά 16 2.2 Σερλνινγίεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ (Σ.Π.Δ.) 17 2.2.1 Δλλνηνινγηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ Σερλνινγία 18 2.2.2 Δλλνηνινγηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ Πιεξνθνξία 19 2.2.3 Δλλνηνινγηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ Δπηθνηλσλία 21 2.2.4 Λίγα ιφγηα γηα ην Γηαδίθηπν 25 2.2.4.1 Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Online Δπηθνηλσλίαο 26 2.2.4.1.1 Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ Online Κνηλνηήησλ 29 2.2.4.1.2 Αμηνπνίεζε ησλ Online Κνηλνηήησλ ζηα 34 πιαίζηα ηεο Δθπαίδεπζεο 2.2.5 Σα Ζιεθηξνληθά Παηρλίδηα θαη ε εθπαηδεπηηθή ζπκβνιή ηνπο 36 2.2.5.1 MUDs θαη MOOs 38 2.3 Απνηειέζκαηα ηεο ρξήζεο ησλ Σ.Π.Δ. απφ θνηλσληνινγηθή ζθνπηά 41 2.4 Μνξθέο Γηά βίνπ Δθπαίδεπζεο 52 2.5 χλνςε 57 3ν Κεθάιαην: Θεσξεηηθό πιαίζην 3.1 Δηζαγσγηθά 58 3.2 Αλαδήηεζε ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ 58 3.2.1 Δπηιέγνληαο ζεσξεηηθφ πιαίζην 58
6 3.2.2 Απφ ηελ καξμηζηηθή πξννπηηθή ζηελ ππνθεηκεληθή επηινγή 60 3.2.2.1 Ζ ζεσξία ηνπ Habermas σο εξκελεπηηθφ πιαίζην 61 3.2.2.2 Ζ ζεσξία ηνπ Bourdieu σο εξκελεπηηθφ πιαίζην 64 3.3 θηαγξαθψληαο ην πεδίν καο 68 3.3.1 Πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ Πεδίνπ 69 3.4 Γηεξεπλψληαο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ 71 κειψλ κηαο online θνηλφηεηαο θαη ηα παξαγφκελα "πξντφληα" απηήο ηεο επηθνηλσλίαο 3.4.1 Πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ Habitus 72 3.5 Γηεξεπλψληαο ηνπο λφκνπο, ηηο ηδηφηεηεο θαη ηελ αξρή πνπ 76 δηαθαηέρεη ην πεδίν καο 3.5.1 Γηεξεπλψληαο ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο ζηα πιαίζηα ησλ online 76 θνηλνηήησλ 3.5.1.1 Πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ Κνηλσληθνχ 77 Κεθαιαίνπ 3.5.2 Γηεξεπλψληαο ηα είδε εμνπζίαο ζηα πιαίζηα κηαο online 82 θνηλφηεηαο, ηνλ ηξφπν δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ κειψλ ηεο θαη ηελ πηζαλή πξνψζεζε ηεο άηππεο δηα βίνπ εθπαίδεπζήο ηνπο 3.5.2.1 Πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ Πνιηηηζκηθνχ 82 Κεθαιαίνπ 3.5.2.1.1 Δλζσκαησκέλν Πνιηηηζκηθφ Κεθάιαην 84 3.5.2.1.2 Δθθάλζεηο ηνπ Πνιηηηζκηθνχ Κεθαιαίνπ 85 3.5.3 Αλαθνξά θάπνησλ άιισλ βαζηθψλ κνξθψλ Κεθαιαίνπ 89 3.6 Μειεηψληαο ηηο βαζηθέο έλλνηεο ηνπ Bourdieu ζρεζηαθά 90 3.6.1 Αλάιπζε ηεο ζρέζεο ησλ ελλνηψλ Habitus - Πεδίν 91 3.6.2 Αλάιπζε ηεο ζρέζεο ησλ ελλνηψλ Πεδίν - Κεθάιαην 92 3.6.3 Αλάιπζε ηεο ζρέζεο ησλ ελλνηψλ Κεθάιαην - Habitus 96 3.6.4 Αλάιπζε ηεο δηαδηθαζίαο [(habitus)(θεθάιαην)] + πεδίν = 97 πξαθηηθή 3.7 πλδένληαο ηε Γηά βίνπ Δθπαίδεπζε κε ηε ζεσξία ηνπ Bourdieu 104 3.8 Υξεζηκνπνηψληαο ηηο έλλνηεο ηνπ Bourdieu γηα ηελ εξκελεία ηνπ 108 ππφ κειέηε θαηλνκέλνπ 3.9 χλνςε 113
7 4ν Κεθάιαην: Οη πξννπηηθέο, ηα πξνβιήκαηα, ε δενληνινγία ζηελ έξεπλα ησλ θνηλσληθώλ δηθηπώζεσλ θαη ε πεξηγξαθή ηεο κεζνδνινγίαο ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο 4.1 Δηζαγσγηθά 114 4.2 Υξήζε ησλ Σ.Π.Δ. ζηελ έξεπλα 115 4.3 Μέζνδνη αμηνιφγεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ Online Forums 116 πδεηήζεσλ 4.3.1 Πνζνηηθέο κέζνδνη Πεξηγξαθηθά ηαηηζηηθά ηνηρεία / 117 Μεηξηθέο 4.3.2 Πνζνηηθέο κέζνδνη Ρνέο Υαξηνγξάθεζεο ή Γηαδνρηθέο 118 Ρνέο 4.3.3 Πνηνηηθέο κέζνδνη - Αλάιπζε Πεξηερνκέλνπ 118 4.3.4 χγθξηζε ησλ κεζφδσλ 119 4.4 Πξννπηηθέο ζηε κεζνδνινγία ησλ θνηλσληθψλ δηθηπψζεσλ 121 4.4.1 Πνζνηηθέο πξνζεγγίζεηο 123 4.4.2 Πνηνηηθέο πξνζεγγίζεηο 125 4.4.3 Τβξηδηθέο πξνζεγγίζεηο 130 4.5 Πηζαλά πξνβιήκαηα ζηελ έξεπλα ησλ θνηλσληθψλ δηθηπψζεσλ 132 4.6 Γενληνινγία ζηελ έξεπλα ησλ θνηλσληθψλ δηθηπψζεσλ 135 4.7 Online Πνηνηηθή Έξεπλα 140 4.8 Πεξηγξαθή ηεο κεζνδνινγίαο ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο 143 4.8.1 Μειέηε Πεξίπησζεο (Case Study) 146 4.8.1.1 Online Μειέηε Πεξίπησζεο ηνπ Hattrick 150 4.8.1.2 Πνιπκεζνδνινγηθή Δξεπλεηηθή Πξνζέγγηζε 152 4.8.1.3 Σν δείγκα ηεο έξεπλαο 157 4.8.1.4 πλέληεπμε 162 4.8.1.4.1 Οδεγφο πλέληεπμεο 169 4.8.1.5 Παξαηήξεζε 171 4.8.1.6 Αλάιπζε Κεηκέλνπ 178 4.8.2 Οη ζπλζήθεο, ηα πιενλεθηήκαηα θαη νη πεξηνξηζκνί ηεο 185 έξεπλάο καο 4.8.3 Εεηήκαηα Πνηφηεηαο - Αμηνπηζηίαο - Δγθπξφηεηαο - 199 Αληηθεηκεληθφηεηαο
8 4.9 χλνςε 205 5ν Κεθάιαην: Απνηειέζκαηα έξεπλαο 5.1 Δηζαγσγηθά 207 5.2 Σα απνηειέζκαηα απφ ηελ Αλάιπζε Κεηκέλνπ ζηα θαηαζηαηηθά 207 ηνπ Hattrick 5.3 Σα απνηειέζκαηα ησλ Online Δηο Βάζνπο πλεληεχμεσλ 216 5.4 Σα απνηειέζκαηα ηεο Online Παξαηήξεζεο 244 5.5 χλνςε 257 6ν Κεθάιαην: πδήηεζε απνηειεζκάησλ - Δξκελεία - πκπεξάζκαηα 6.1 Δηζαγσγηθά 258 6.2 πδήηεζε απνηειεζκάησλ - Δξκελεία 258 6.3 πκπεξάζκαηα έξεπλαο 292 6.4 Εεηήκαηα γηα πεξαηηέξσ έξεπλα 301 Βηβιηνγξαθία I) Διιεληθή βηβιηνγξαθία 303 II) Ξελφγισζζε βηβιηνγξαθία 309 III) Πεγέο απφ ην δηαδίθηπν 318 IV) Άιιεο πεγέο 320 Παξαξηήκαηα Παξάξηεκα Α: Οη Online Δηο Βάζνπο πλεληεχμεηο 322 1. Πηινηηθή πλέληεπμε κε ΖΣ1 322 2. πλέληεπμε κε ΖΣ2 331 3. πλέληεπμε κε ΖΣ3 336 4. πλέληεπμε κε ΖΣ4 338 5. πλέληεπμε κε ΖΣ5 347 6. πλέληεπμε κε ΖΣ6 351 7. πλέληεπμε κε ΖΣ7 356 Παξάξηεκα Β: Ζ Online Παξαηήξεζε 362 Παξάξηεκα Γ: Σα θαηαζηαηηθά ηνπ Hattrick 381
9 Πεξίιεςε Ζ παξνχζα εξγαζία είλαη κηα εξεπλεηηθή πξνζέγγηζε θαη ζπγθεθξηκέλα πξφθεηηαη γηα κία κειέηε πεξίπησζεο ηεο online ειιεληθήο θνηλφηεηαο ελφο δηάζεκνπ πνιπρξεζηηθνχ δηαδηθηπαθνχ παηρληδηνχ, ηνπ Hattrick. θνπφο καο είλαη λα κειεηήζνπκε: α) ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο online επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο δηθηπσκέλεο θνηλσλίαο β) ην είδνο ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ πνπ αλαπηχζζνληαη εληφο κηαο online θνηλφηεηαο θαηά ηελ επηθνηλσλία ησλ κειψλ ηεο θαη γ) αλ επλνείηαη ε πξνψζεζε ηεο άηππεο δηα βίνπ εθπαίδεπζεο ησλ κειψλ κηαο δηθηπσκέλεο θνηλσλίαο, φηαλ παξάγνληαη θνηλσληθέο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. Γηα ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ καο εθαξκφδνπκε πνιπκεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε. Δηδηθφηεξα, δηεμάγνπκε online ζπλεληεχμεηο απφ θάπνηα κέιε απηήο ηεο θνηλφηεηαο, online παξαηήξεζε ζηηο δηαζθέςεηο ηεο θαη αλάιπζε θεηκέλνπ ζηα θαηαζηαηηθά ηνπ παηρληδηνχ. Καηφπηλ εθαξκνγήο αλάιπζεο θεηκέλνπ ζηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα καο, επηρεηξνχκε ηελ εξκελεία ηνπο κε βάζε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηνπ Γάιινπ Κνηλσληνιφγνπ Pierre Bourdieu, ην νπνίν απνηειεί κηα πξνζέγγηζε πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο εξκελεπηηθφ πιαίζην ζηηο έξεπλεο ησλ θνηλσληθψλ δηθηπψζεσλ. Σα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηαιήγνπκε απφ ηε κειέηε πεξίπησζεο δείρλνπλ φηη ε online θνηλφηεηα ηνπ Hattrick απνηειεί πεγή θνηλσληθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ θεθαιαίνπ γηα ηα κέιε ηεο, θη φηη κέζα απφ ηνπο πνηθίινπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο θαη ζπκκεηνρήο ησλ κειψλ ζηηο δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο ηεο θνηλφηεηαο, ηα κέιε κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ θάπνηεο δεμηφηεηέο ηνπο, λα θαιιηεξγήζνπλ λέεο πξνδηαζέζεηο, λα απνθηήζνπλ λέεο ζηάζεηο δσήο θαη λα εκπινπηίζνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη φηη ε ζπγθεθξηκέλε online θνηλφηεηα κπνξεί λα απνηειέζεη θη απηή έλα άηππν πεξηβάιινλ πξνψζεζεο ηεο δηά βίνπ εθπαίδεπζεο. Λέμεηο - Κιεηδηά: Άηππε Γηά Βίνπ Δθπαίδεπζε, Θεσξία ηνπ Bourdieu, Μειέηε Πεξίπησζεο, Online Κνηλφηεηα, Online Δπηθνηλσλία, Online Πνηνηηθή Έξεπλα.
10 Δηζαγσγή -Πνηα είζαη; είπε ν κηθξφο πξίγθηπαο. Δίζαη πνιχ φκνξθε... -Δίκαη κηα αιεπνχ, είπε ε αιεπνχ. -Έια λα παίμεηο καδί κνπ, ηεο πξφηεηλε ν κηθξφο πξίγθηπαο. Δίκαη ηφζν ιππεκέλνο... -Γελ κπνξψ λα παίμσ καδί ζνπ, είπε ε αιεπνχ. Γελ είκαη εμεκεξσκέλε... -...Ση πάεη λα πεη "εμεκεξψλσ"; -...Δίλαη θάηη πνπ έρεη μεραζηεί απφ θαηξφ, είπε ε αιεπνχ. εκαίλεη "δεκηνπξγψ δεζκνχο...". -...Αλ φκσο κε εμεκεξψζεηο, ζα ρξεηαδφκαζηε ν έλαο ηνλ άιιν. Θα είζαη γηα κέλα κνλαδηθφο ζηνλ θφζκν...ε παξαθαιψ...εμεκέξσζέ κε, είπε. -Σν ζέισ, απάληεζε ν κηθξφο πξίγθηπαο, αιιά δελ έρσ πνιχ ρξφλν. Έρσ λ' αλαθαιχςσ θίινπο θαη πνιιά πξάγκαηα λα γλσξίζσ. -Γλσξίδνπκε κνλάρα ηα πξάγκαηα πνπ εμεκεξψλνπκε, είπε ε αιεπνχ. Οη άλζξσπνη δελ έρνπλ πηα θαηξφ λα γλσξίδνπλ ηίπνηα. Σ' αγνξάδνπλ φια έηνηκα απ'ηνπο εκπφξνπο. Δπεηδή φκσο δελ ππάξρνπλ έκπνξνη πνπ λα πνπιάλ θίινπο, νη άλζξσπνη δελ έρνπλ πηα θίινπο. Αλ ζέιεηο έλα θίιν, εμεκέξσζέ κε. 1 χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ 2 πνπ δίλεη ν Émile Durkheim γηα ηελ εθπαίδεπζε, επηδίσμή ηεο είλαη λα κεηαηξέςεη ην "αλψξηκν" άηνκν ζε έλα θνηλσληθφ νλ, ηθαλφ λα ηθαλνπνηεί ηηο θπζηθέο, δηαλνεηηθέο θαη εζηθέο απαηηήζεηο πνπ (ζα) έρεη ε θνηλσληθή δσή, θαη πνπ φηαλ "σξηκάζεη" ζα είλαη θη απηφ ηθαλφ λα δηαησλίζεη ηελ θνηλσλία. Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ παξαπάλσ ζηφρνπ ηεο εθπαίδεπζεο, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη ην θνηλσλείλ. Γη' απηφ ζην παξαπάλσ απφζπαζκα ηνπ Saint-Exupery ε αιεπνχ (εθθξάδνληαο ηε γεληά ησλ "σξίκσλ") πξνηξέπεη ηνλ κηθξφ πξίγθηπα (δειαδή ην αηνκηθφ νλ) λα ηελ εμεκεξψζεη πξψηα, λα ηελ θάλεη θίιε ηνπ. Γηαηί κφλν κέζα απφ ηε δεκηνπξγία δεζκψλ, ζα κπνξέζεη απηφο λα ζπκκεηάζρεη ζηελ θνηλσληθή δσή, λα "παίμεη" δειαδή καδί κε ηελ αιεπνχ, λα γλσξίζεη ηνπο θνηλσληθνχο θαλφλεο θαη επνκέλσο λα κάζεη. ηε ζχγρξνλε επνρή, κπνξεί λα κελ ππάξρνπλ έκπνξνη πνπ λα πνπιάλε έηνηκνπο θίινπο, κπνξεί ζχκθσλα κε θάπνηνπο λα έρνπλ ραιαξψζεη νη δεζκνί κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ, φκσο νη λέεο ηερλνινγίεο πνπ έρνπλ επεθηαζεί ζρεδφλ ζε θάζε ηνκέα ηεο αλζξψπηλεο δσήο, έρνπλ θέξεη ζην πξνζθήλην λένπο θνηλσληθνχο ρψξνπο πνπ επλννχλ ηε δεκηνπξγία δεζκψλ κεηαμχ αγλψζησλ, αλεμάξηεηα απφ ην πφζν καθξηά βξίζθνληαη, αιιά θαη ηελ επαλαζχλδεζε κεηαμχ ήδε γλσζηψλ. Οη λένη απηνί θνηλσληθνί ρψξνη πνπ βαζίδνληαη ζην δηαδίθηπν είλαη γλσζηνί σο online θνηλφηεηεο, θαη απαζρνινχλ ηφζν ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα φζν θαη ηνπο απινχο 1 Απνζπάζκαηα απφ: Antoine de Saint-Exupery. (1943). Ο Μηθξφο Πξίγθηπαο (13 ε εθδ.). (Μ. Καξαθψζηα, Μηθξ.). Αζήλα: Παηάθε, ζει. 71, 72, 73. 2 Ο νξηζκφο απηφο αλαθέξεηαη ζηε ζπλέρεηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο.
11 θαζεκεξηλνχο ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ, κηαο θαη ζηηο κέξεο καο ηζηφηνπνη φπσο ην Facebννθ, ην Twitter θαη ην YouTube είλαη επξέσο δηαδεδνκέλνη. Έλα άιιν αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο επνρήο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ είλαη ηα δηαδηθηπαθά πνιπρξεζηηθά παηρλίδηα. Ζ online θνηλφηεηα ελφο ηέηνηνπ παηρληδηνχ απαζρνιεί θαη εκάο. Με ηελ εμάπισζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηε δεκηνπξγία online θνηλνηήησλ απμάλνληαη νη πηζαλφηεηεο γηα άηππε κάζεζε, ε νπνία ιακβάλεη ρψξα νπνπδήπνηε θαη νπνηεδήπνηε θαη ε νπνία δελ έρεη απαζρνιήζεη ηφζν ηνπο εξεπλεηέο φζν ηνπο έρνπλ απαζρνιήζεη νη ηππηθέο κνξθέο εθπαίδεπζεο. ηελ παξνχζα εξγαζία ζηφρνο καο είλαη λα δηεξεπλήζνπκε αλ, γηαηί θαη πψο νη online θνηλφηεηεο επλννχλ ηελ άηππε δηα βίνπ εθπαίδεπζε, παξάγνληαο θνηλσληθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπο. Αθνινχζσο, παξνπζηάδνπκε ηε δηάξζξσζε ησλ θεθαιαίσλ ηεο εξγαζίαο καο: ην 1ν Κεθάιαην, αλαθέξνπκε ηνλ εξεπλεηηθφ πξνβιεκαηηζκφ καο, δειαδή ην αληηθείκελν ηεο έξεπλάο καο θαη ηε ζεκαληηθφηεηά ηεο θαη πξνζδηνξίδνπκε ηα εξεπλεηηθά καο εξσηήκαηα. ην 2ν Κεθάιαην, εθζέηνπκε ηα επξήκαηα ηεο βηβιηνγξαθηθήο καο επηζθφπεζεο θαη πξνζδηνξίδνπκε ελλνηνινγηθά φινπο ηνπο ζρεηηθνχο κε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλάο καο φξνπο. ην 3ν Κεθάιαην, παξνπζηάδνπκε θαη δηθαηνινγνχκε ην ζεσξεηηθφ θνηλσληνινγηθφ πιαίζην κε βάζε ην νπνίν επηρεηξείηαη αξγφηεξα ε εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλάο καο. Δπίζεο, επηρεηξνχκε ηε ζχλδεζε ηεο ζεσξίαο κε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλάο καο. ην 4ν Κεθάιαην, αξρηθά παξνπζηάδνπκε ηηο δηάθνξεο πξννπηηθέο, ηα πξνβιήκαηα θαη ηε δενληνινγία εξεπλψλ ζρεηηθψλ κε ηηο θνηλσληθέο δηθηπψζεηο. Καηφπηλ, παξνπζηάδνπκε αλαιπηηθά θαη δηθαηνινγνχκε ηε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζακε θαη ηηο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηήζακε γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ καο, παξνπζηάδνληαο ζην ηέινο ηηο ζπλζήθεο, ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο έξεπλάο καο θαη ζίγνληαο θάπνηα ζέκαηα αληηθεηκεληθφηεηαο, εγθπξφηεηαο θαη αμηνπηζηίαο. ην 5ν Κεθάιαην, παξνπζηάδνπκε αλά κέζνδν ζπιινγήο δεδνκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζακε θαη αλά ζεκαηηθφ άμνλα, ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο καο έηζη φπσο πξνέθπςαλ απφ ηελ εθαξκνγή αλάιπζεο θεηκέλνπ ζηα δεδνκέλα πνπ ζπιιέμακε.
12 ην 6ν Κεθάιαην, δηεμάγεηαη ε ζπδήηεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, ε ζπζρέηηζή ηνπο κε ηα απνηειέζκαηα άιισλ εξεπλψλ, ε εξκελεία ηνπο κε βάζε ην ζεσξεηηθφ καο πιαίζην θαη ηέινο παξνπζηάδνληαη αλά ζεκαηηθφ άμνλα ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Αθνινπζνχλ ε αλαθνξά ηεο ειιεληθήο θαη μελφγισζζεο βηβιηνγξαθίαο, ησλ δηαδηθηπαθψλ θαη ησλ άιισλ πεγψλ καο θαη ηέινο επηζπλάπηνληαη ηα παξαξηήκαηά καο.
13 1ν Κεθάιαην: Ο πξνβιεκαηηζκόο, ηα εξσηήκαηα θαη νη ππνζέζεηο ηεο παξνύζαο έξεπλαο 1.1 Δηζαγσγηθά ην παξφλ θεθάιαην, δηαηππψλνπκε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλάο καο πεξηγξάθνληαο ηνλ εξεπλεηηθφ καο πξνβιεκαηηζκφ θαη ην πιαίζην ζην νπνίν εληάζζεηαη ε παξνχζα εξγαζία. Καηφπηλ δηεπθξηλίδνπκε ην αθξηβέο ζέκα πνπ επηιέμακε λα κειεηήζνπκε, ηε ζεκαληηθφηεηά ηνπ θαη δηαηππψλνπκε ηα εξεπλεηηθά καο εξσηήκαηα. 1.2 Δξεπλεηηθφο πξνβιεκαηηζκφο Ζ παξνχζα εξγαζία επηθεληξψλεηαη ζηελ επίδξαζε ηεο εηζαγσγήο ησλ Σ.Π.Δ. 3, θαη εηδηθά ηνπ δηαδηθηχνπ, ζηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ζηελ εθπαίδεπζε πην ζπγθεθξηκέλα. Δηδηθφηεξα, καο ελδηαθέξεη ε πηζαλή πξνψζεζε ηεο άηππεο δηα βίνπ εθπαίδεπζεο ζηα πιαίζηα κηαο λέαο κνξθήο θνηλφηεηαο, ηεο ιεγφκελεο online ή εηθνληθήο θνηλφηεηαο, γηα ηελ νπνία ζπδεηνχλ φινη ιίγν ή πνιχ ζήκεξα, είηε αθαδεκατθνί είηε φρη, κε αθνξκή ηελ επξεία δηάδνζε ηνπ Facebook, ηνπ Myspace, ηνπ YouTube θαη ησλ δηαθφξσλ πνιπρξεζηηθψλ δηαδηθηπαθψλ παηρληδηψλ, ηχπνπ Second Life. Πην ζπγθεθξηκέλα, ελδηαθεξφκαζηε γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ ζηα πιαίζηα ηέηνηνπ είδνπο θνηλνηήησλ. Δπηπιένλ, ρξήδεη ηδηαίηεξεο πξνζνρήο ε επίδξαζε ηεο online επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ ηέηνησλ θνηλνηήησλ ηφζν ζηελ πξαγκαηηθή δσή ησλ κειψλ, φζν θαη ζηελ άηππε δηά βίνπ εθπαίδεπζήο ηνπο. Αθνχ ε άηππε εθπαίδεπζε ιακβάλεη ρψξα ζε δηάθνξνπο ρψξνπο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ησλ αηφκσλ, αλαξσηηφκαζηε αλ ιακβάλεη ρψξα θαη ζηα πιαίζηα κηαο δηθηπσκέλεο θνηλσλίαο, φπσο π.ρ. ε online θνηλφηεηα ηνπ δηαδηθηπαθνχ παηρληδηνχ Hattrick. Θειήζακε ινηπφλ λα δνχκε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο online επηθνηλσλίαο πνπ ιακβάλεη ρψξα κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο ηέηνηαο θνηλφηεηαο. Δπίζεο, 3 Σ.Π.Δ.: Σερλνινγίεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ. Ο φξνο αλαιχεηαη ζην 2ν Κεθάιαην.
14 ζειήζακε λα εμεηάζνπκε αλ κέζσ απηήο ηεο επηθνηλσλίαο ηα κέιε κνηξάδνληαη θάπνηεο γλψζεηο ηνπο, θη αλ λαη, ηη είδνπο γλψζεηο, αλ ηηο ζπλδένπλ κε ηελ θαζεκεξηλή δσή ηνπο, αλ ηηο εθαξκφδνπλ κε θάπνηνλ ηξφπν θαζψο θαη πνηα είλαη ηα απνηειέζκαηα απηψλ ησλ γλψζεσλ. Δπίζεο, ζα ζέιακε λα δνχκε αλ κέζα απφ ηηο δηαδηθηπαθέο επαθέο ηνπο κε άιινπο ρξήζηεο θαη κέζσ ηεο ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο, νη άλζξσπνη θαιιηεξγνχλ/κεηαζρεκαηίδνπλ θάπνηεο πξνδηαζέζεηο πνπ ήδε έρνπλ πηνζεηήζεη κέζα απφ πξνεγνχκελεο εκπεηξίεο ηνπο θαη/ή αλ αλαπηχζζνπλ λέεο δεμηφηεηεο θαη ζηάζεηο, κε απνηέιεζκα ηε ζπλερή πξνζσπηθή αλάπηπμή ηνπο αιιά θαη ηελ θνηλσληθή ηνπο θαηαμίσζε. εκεησηένλ φηη ζειήζακε λα εζηηάζνπκε ζηελ άηππε θαη φρη ζηελ ηππηθή κάζεζε, αθελφο γηαηί θαη απηή είλαη εμίζνπ ζεκαληηθή κε ηελ ηππηθή, θαη αθεηέξνπ γηαηί αλ θαη ε ζρεηηθή κε ηελ ηππηθή εθπαίδεπζε βηβιηνγξαθία είλαη ηθαλή θαη δηάθνξνη εξεπλεηέο (φπσο νη Koustourakis, θ.ά. (2008), ν Menchik (2004), νη Newby θ.ά. (2009), νη Παπαδάθεο & Υαηδειάθνο (2004), νη Ράπηεο & Ράπηε (1998), νη Vergidis θαη Panagiotakopoulos (2002), νη Xenos, θ.ά. (2002), θ.ά.), έρνπλ κειεηήζεη ηππηθέο κνξθέο online εθπαίδεπζεο, φπσο π.ρ. ηα εηθνληθά ζρνιεία, ηα αλνηθηά παλεπηζηήκηα θαη ηελ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε, αληηζέησο ππάξρεη έλα κεγάιν θελφ ζηελ έξεπλα γχξσ απφ ηελ άηππε online εθπαίδεπζε. 1.3 Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα Πην ζπγθεθξηκέλα, ην ελδηαθέξνλ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο εζηηάζηεθε ζηελ κειέηε ησλ εμήο εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ: 1. Απνηεινχλ νη online θνηλφηεηεο πεγή θνηλσληθψλ ζρέζεσλ γηα ηα κέιε πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηέο; Αλ λαη, γηαηί; Καη πψο ην πεηπραίλνπλ απηφ; 2. Τπάξρεη θάπνην είδνο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο online θνηλφηεηαο πνπ λα πξνσζεί ηελ άηππε δηά βίνπ εθπαίδεπζε; Αλ λαη, πνην; Πψο πεηπραίλεηαη απηφ θαη πνηα ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη νη κνξθέο απηνχ ηνπ είδνπο εθπαίδεπζεο; 2α) Πνηα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο online θνηλφηεηαο;
15 2β) ηα πιαίζηα κηαο online θνηλφηεηαο ιακβάλεη ρψξα ε αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ/δεμηνηήησλ ησλ κειψλ ηνπο θαη ν εκπινπηηζκφο ησλ γλψζεψλ; ηνπο; Αλ λαη, γηαηί θαη πψο; Γηα ηε κειέηε ησλ παξαπάλσ εξσηεκάησλ επηιέμακε λα κειεηήζνπκε ηελ online θνηλφηεηα πνπ ελζσκαηψλεη ην δηάζεκν πνιπρξεζηηθφ δηαδηθηπαθφ παηρλίδη Hattrick. Σν παηρλίδη απηφ βξίζθεηαη ζην δηαδίθηπν απφ ην 1997, είλαη κεηαθξαζκέλν ζε 51 γιψζζεο θαη απαξηζκεί 766.056 ρξήζηεο παγθνζκίσο ζχκθσλα κε ηα θαηαζηαηηθά ηεο 31/3/2011. Δπνκέλσο, ηα εξεπλεηηθά καο εξσηήκαηα πξνζαξκφζηεθαλ σο εμήο: 1. Απνηειεί ε online ειιεληθή θνηλφηεηα ηνπ Hattrick πεγή θνηλσληθψλ ζρέζεσλ γηα ηα κέιε πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηή; Αλ λαη, γηαηί; Καη πψο ην πεηπραίλεη απηφ; 2. Τπάξρεη θάπνην είδνο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο online ειιεληθήο θνηλφηεηαο ηνπ Hattrick πνπ λα πξνσζεί ηελ άηππε δηά βίνπ εθπαίδεπζε; Αλ λαη, πνην; Πψο πεηπραίλεηαη απηφ θαη πνηα ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη νη κνξθέο απηνχ ηνπ είδνπο εθπαίδεπζεο; 2α) Πνηα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο online ειιεληθήο θνηλφηεηαο ηνπ Hattrick; 2β) ηα πιαίζηα ηεο online ειιεληθήο θνηλφηεηαο ηνπ Hattrick ιακβάλεη ρψξα ε αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ/δεμηνηήησλ ησλ κειψλ ηεο θαη ν εκπινπηηζκφο ησλ γλψζεψλ; ηνπο; Αλ λαη, γηαηί θαη πψο; 1.4 χλνςε Παξαπάλσ αλαθέξακε ηνλ εξεπλεηηθφ πξνβιεκαηηζκφ καο γχξσ απφ ηηο online θνηλφηεηεο θαη ηε λέα θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ απηέο δηακνξθψλνπλ. Έπεηηα ηνλίζακε ηε ζεκαληηθφηεηα ηεο έξεπλάο καο, θαη δηαηππψζακε ηα εξσηήκαηα ησλ νπνίσλ ηελ απάληεζε ζειήζακε λα δηεξεπλήζνπκε κέζα απφ ηε κειέηε ηεο online ειιεληθήο θνηλφηεηαο ηνπ δηαδηθηπαθνχ παηρληδηνχ Hattrick. ην επφκελν θεθάιαην γίλεηαη ε επηζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο θαη ηεο αξζξνγξαθίαο ηεο ζρεηηθήο κε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλάο καο.
16 2ν Κεθάιαην: Βηβιηνγξαθηθή επηζθόπεζε ζρεηηθά κε ηηο Σερλνινγίεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληώλ θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηελ Δθπαίδεπζε 2.1 Δηζαγσγηθά ην θεθάιαην απηφ αλαθέξνπκε ηα επξήκαηά καο απφ ηελ επηζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο θαη ηεο πην πξφζθαηεο αξζξνγξαθίαο ζρεηηθά κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο ηερλνινγίεο πιεξνθνξίαο θαη επηθνηλσληψλ (Σ.Π.Δ.), δίλνληαο έκθαζε ζην δηαδίθηπν θαη ζηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα, πξνθεηκέλνπ λα ζθηαγξαθήζνπκε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλάο καο. Αξρηθά πξνζεγγίδνπκε μερσξηζηά ηνλ θάζε φξν πνπ ζπλζέηεη ηελ έλλνηα ησλ Σ.Π.Δ.: ηερλνινγία, πιεξνθνξία θαη επηθνηλσλία. Ηδηαίηεξε έκθαζε δίλνπκε ζηηο λέεο επθαηξίεο γηα επηθνηλσλία πνπ πξνζθέξεη ε επνρή ησλ Σ.Π.Δ. θαη ζηα ζηνηρεία πνπ ραξαθηεξίδνπλ απηή ηελ επηθνηλσλία. Δπίζεο, έκθαζε δίλνπκε ζηηο λέεο θνηλσληθέο νξγαλψζεηο πνπ έρνπλ πξνθχςεη απφ ηελ έληαμε ησλ Σ.Π.Δ. ζε φινπο ζρεδφλ ηνπο ηνκείο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, νη νπνίεο απνηεινχλ κέξνο ηεο λέαο δηθηπσκέλεο θνηλσλίαο. Δπηπιένλ, εζηηάδνπκε ζηε ζρέζε ησλ Σ.Π.Δ. κε ηελ εθπαίδεπζε ζηελ ζχγρξνλε επνρή, ζηελ επίδξαζή ηνπο ζε απηήλ θαζψο αιιά θαη ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ αλζξψπσλ. πσο δηαπηζηψζακε απφ ηε βηβιηνγξαθηθή καο επηζθφπεζε, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο αξζξνγξαθίαο αλαθέξεηαη ζηελ ηππηθή εθπαίδεπζε (πξσηνβάζκηα, δεπηεξνβάζκηα, ηξηηνβάζκηα, εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε), ελψ ε έξεπλα γηα ηελ άηππε εθπαίδεπζε (ε νπνία είλαη εμίζνπ ζεκαληηθή κε ηελ ηππηθή (Selwyn θαη Gorard, 2004)) είλαη πεξηνξηζκέλε. Με ζηφρν λα κπνξέζνπκε ζηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο λα ζπλεηζθέξνπκε ζηε γλψζε γχξσ απφ ηελ άηππε εθπαίδεπζε, πεξηγξάθνπκε ζην παξφλ θεθάιαην ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο άηππεο δηά βίνπ εθπαίδεπζεο, θαη αλαθέξνπκε βαζηθέο ζρεηηθέο έλλνηεο. εκεησηένλ φηη ζην παξφλ θεθάιαην απνζαθελίδνπκε θαη φινπο ηνπο ζρεηηθνχο φξνπο πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ παξνχζα εξγαζία.
17 2.2 Σερλνινγίεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ (Σ.Π.Δ.) Ο φξνο «Σερλνινγίεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ» (Σ.Π.Δ.) (ή αιιηψο «Πιεξνθνξηαθή Δπηθνηλσληαθή Σερλνινγία» (Π.Δ.Σ.) ή «Νέεο Σερλνινγίεο Ν.Σ.») πξνέξρεηαη απφ ηε λνεκαηηθή ζχδεπμε ησλ φξσλ Πιεξνθνξία, Δπηθνηλσλία θαη Σερλνινγία (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 35). Πξηλ αλαθεξζνχκε ζε θαζέλαλ απφ απηνχο ηνπο φξνπο αλαιπηηθά, ζα ζέιακε πξψηα γηα ιφγνπο πιεξφηεηαο λα αλαθέξνπκε ελ ζπληνκία ηηο ζπλζήθεο πνπ επεξέαζαλ ηελ εηζαγσγή θαη ηε ρξήζε ησλ Σ.Π.Δ. ζηελ εθπαίδεπζε: Απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 ζην δηεζλέο νηθνλνκηθν-πνιηηηθφ πεξηβάιινλ έγηλαλ ζεκαληηθέο αιιαγέο κε θχξηνπο άμνλεο ηελ απμαλφκελε ελνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ θεθαιαίσλ θαη ηε ξαγδαία αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο. Οη αιιαγέο απηέο μεπεξλνχλ ηα εζληθά φξηα θαη απνηεινχλ απφξξνηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. ηα πιαίζηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη παξάιιεια κε ηελ πξνζπάζεηα δηακφξθσζεο ελφο πνιππνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο, πνπ λα πξνσζεί ηελ ελνπνίεζε ησλ θεθαιαίσλ θαη ηεο νηθνλνκίαο, δεκηνπξγνχληαη λέεο αλάγθεο ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ (Παλαγησηαθφπνπινο & Κνπζηνπξάθεο, 2005). Έπεηηα, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, επηθξαηεί ην Γπηηθφ κνληέιν ζηελ πνιηηηθή, ζηελ νηθνλνκία θαη ζηελ θνηλσλία, ην νπνίν ζπλδπάδεηαη κε ηηο εμήο ζεκαληηθέο πξνθιήζεηο: α) παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο, β) απμαλφκελε ζεκαζία ηεο γλψζεο θαη γ) επαλάζηαζε ζηνλ ηνκέα ησλ Σ.Π.Δ.. Ζ πξνψζεζε θαη εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ απνηειεί αλαγθαία θίλεζε πξνζαξκνγήο ζε απηέο ηηο πξνθιήζεηο ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζηηθνχ πεξηβάιινληνο, νη νπνίεο ζπλαξηψληαη κε ηηο αιιαγέο ζηα πεδίαδνκέο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο ηερλνινγίαο (Παλαγησηαθφπνπινο & Κνπζηνπξάθεο, 2005). Ζ εληαηηθή ρξήζε ησλ Σ.Π.Δ. ζηελ εθπαίδεπζε εμαξηάηαη απφ παξάγνληεο πνπ δηαθξίλνληαη ζε 3 επίπεδα: ην καθξν-επίπεδν ηέηνηνη παξάγνληεο είλαη νη εμσηεξηθέο πνιηηηθέο πνπ ζπζρεηίδνληαη κε ηελ ρξήζε ησλ Σ.Π.Δ. θαη ηηο παηδαγσγηθέο αιιαγέο (Fredriksson, θ.ά., 2008). ην κεζν-επίπεδν ε εληαηηθή ρξήζε ησλ Σ.Π.Δ. ζηελ εθπαίδεπζε εμαξηάηαη απφ παξάγνληεο φπσο είλαη: ε εκπινθή ησλ ζρνιείσλ ζε θαηλνηνκίεο, ην ζηπι εγεζίαο ησλ δηεπζπληψλ, ε έληαμε ησλ Σ.Π.Δ. ζηελ θνπιηνχξα ηνπ ζρνιείνπ θαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ
18 εθπαηδεπηηθψλ. ην κηθξν-επίπεδν ε ρξήζε ησλ Σ.Π.Δ. εμαξηάηαη απφ παξάγνληεο φπσο είλαη νη δηνξαηηθφηεηεο γηα ηε κάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία, ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε πξφζβαζε ζηηο Σ.Π.Δ. εληφο ηνπ ζρνιείνπ (Fredriksson, θ.ά., 2008). ηε ζπλέρεηα αλαθεξφκαζηε ζε θαζέλαλ απφ απηνχο ηνπο φξνπο μερσξηζηά: 2.2.1 Δλλνηνινγηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ Σερλνινγία Οη Newby, θ.ά. (2009) αλαθέξνπλ φηη ε ηερλνινγία νξίδεηαη σο ε ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή επηζηεκνληθψλ ή άιισλ νξγαλσκέλσλ γλψζεσλ ζε πξαθηηθά δεηήκαηα (ζει. 19). Έρνπλ δνζεί θαη δηάθνξνη άιινη νξηζκνί. ινη φκσο έρνπλ σο θνηλφ παξνλνκαζηή: ην φηη ε ηερλνινγία ππεξεηεί ηηο πξαθηηθέο αλάγθεο ηνπ αλζξψπηλνπ βίνπ (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 20). ε θάζε ηερλνινγηθφ δεκηνχξγεκα (ζχζηεκα) κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηηο εμήο βαζηθέο δνκέο: 1) Τπάξρεη έλαο βαζηθφο ζθνπφο, ν νπνίνο αλαιχεηαη ζε επηκέξνπο ιεηηνπξγηθνχο ζηφρνπο. 2) Γηαθξίλεηαη πάληα ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο είηε ζην ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ είηε ζην ζηάδην ηεο πινπνίεζήο ηνπ. 3) Σν ζπγθεθξηκέλν ηερλνινγηθφ ζχζηεκα θαη ηα ππνζπζηήκαηά ηνπ πξνυπνζέηνπλ ηελ χπαξμε δηαθφξσλ κνξθψλ επηζηεκνληθήο θαη εκπεηξηθήο γλψζεο. Καη 4) ε χπαξμή ηνπ δε λνείηαη εθηφο θάπνηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο, ηνπ νπνίνπ ηηο αλάγθεο (αλζξψπηλεο θαη θνηλσληθέο) θαιείηαη λα εμππεξεηήζεη (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 23-24). Ζ ηερλνινγία απνηειεί έλα θνηλσληθφ θαη πνιηηηθφ θαηλφκελν γηαηί ζην φλνκα ηεο ηθαλνπνίεζεο θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ αλαγθψλ απαηηεί πςειά επίπεδα επελδχζεσλ θαη γλψζεο θαη πςειφ θφζηνο αγνξάο. Έηζη, κεηαηξέπεηαη θαη ε ίδηα ζε έλα θνηλσληθφ κφξθσκα, ην νπνίν παξάγεη θαη αλαπαξάγεη ηδενινγίεο θαη εμνπζίεο. ήκεξα, δχζθνια κπνξνχκε λα αξλεζνχκε φηη θάζε κνξθή λέαο εμνπζίαο έρεη πεξηέιζεη ζηα ρέξηα απηψλ πνπ δηαρεηξίδνληαη ηνπο ηερλνινγηθνχο πφξνπο. Χζηφζν, ε ηερλνινγία έρεη απνθηήζεη θαη κηα απηνλνκία, ε νπνία ηεο επηηξέπεη λα ππαθνχεη ζηνπο δηθνχο ηεο λφκνπο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 20-21).
19 Βέβαηα, ζρεηηθά κε ηελ νπδεηεξφηεηα ηεο ηερλνινγίαο νη απφςεηο πνηθίινπλ. Δλψ θάπνηνη επηζηήκνλεο ζεσξνχλ φηη ε ηερλνινγία απνηειεί θνξέα ηδενινγηψλ, θνηλσληθψλ θαη εζηθψλ αμηψλ θαη φηη επεξεάδεη ζεκαληηθά ηνπο ρξήζηεο ηεο θαη ηε δφκεζε ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ παξάγνληαο θαη αλαπαξάγνληαο ζπζηήκαηα εμνπζηψλ, θάπνηνη άιινη ζεσξνχλ ηελ ηερλνινγία νπδέηεξε, δειαδή σο έλα απιφ εξγαιείν ζηα ρέξηα ηνπ αλζξψπνπ, ην νπνίν δελ ελζσκαηψλεη εζηθέο αμίεο ή ηδενινγήκαηα (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 21-22). Δπηπιένλ, ε ηερλνινγία απνηειεί κηα κνξθή θνπιηνχξαο, ε νπνία επζχλεηαη πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε θνπιηνχξα γηα ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο θαη ε νπνία επηδξά ζηνλ ηξφπν ζθέςεο καο θαη ζηνλ ηξφπν πνπ αιιειεπηδξνχκε κε ηνπο ζπλ-θνηλσλνχο καο θαη ην ηερλνινγηθφ πεξηβάιινλ (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 21). Παξάιιεια, φιεο νη ηερλνινγίεο εμειίζζνληαη θαη κεηαβάιινληαη ζην ρξφλν κε ηηο ηαπηφρξνλεο αιιαγέο ησλ νηθνλνκηθψλ, πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ πηπρψλ ηνπ θφζκνπ καο (νπβαιηψηε, 2008). Δπηπιένλ, νη άλζξσπνη εηζέξρνληαη ζε θνηλσληθέο ζρέζεηο κε ηελ ηερλνινγία. Έρεη ππνζηεξηρζεί απφ θάπνηνπο εξεπλεηέο φηη νη αιιειεπηδξάζεηο ησλ αηφκσλ κε ηνπο ππνινγηζηέο, ηε ηειεφξαζε θαη ηα λέα κέζα είλαη ζηελ νπζία θνηλσληθέο θαη θπζηθέο, φπσο νη αιιειεπηδξάζεηο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Γειαδή, εκπεξηέρνληαη λφξκεο, θαλφλεο θαη πξνζδνθίεο ζε απηέο. Άιινη φκσο αξλνχληαη ηνπο ηζρπξηζκνχο απηνχο (νπβαιηψηε, 2008). 2.2.2 Δλλνηνινγηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ Πιεξνθνξία χκθσλα κε ην Γίδειν (1978), ν φξνο 'πιεξνθνξία' ζεκαίλεη πιήξε γλψζε, πιήξε πεπνίζεζε, απνδνρή, βεβαηφηεηα (ζει. 69). Οη Γξφζνο, θ.ά. (2003) αλαθέξνπλ φηη ε ιέμε 'πιεξνθνξία' ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο κε δχν έλλνηεο: 1) Δίλαη ηαπηφζεκε ηεο είδεζεο (πεξηνξηζηηθφο νξηζκφο) θαη 2) Απνηειεί έλα «καζεκαηηθφ» κέγεζνο αληίζεην πξνο ηελ ακθηβνιία (ηερλνθξαηηθφο νξηζκφο) (ζει. 25). Ζ πιεξνθνξία δηαθηλείηαη ππφ ηε κνξθή κελπκάησλ, θάζε κνξθήο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 25). Γεληθά, ζχκθσλα κε ηε Θεσξία ησλ Πιεξνθνξηψλ, ε πιεξνθνξία είλαη θάζε κεηαβνιή πνπ είλαη δπλαηφλ λα γίλεη αληηιεπηή απφ
20 έλαλ θνξέα, λα κεηαθεξζεί κε έλαλ αγσγφ θαη λα κεηαδνζεί (Γίδεινο, 1978, ζει. 18-19). Οη θάζεηο ηεο πιεξνθνξηαθήο δηαδηθαζίαο είλαη νη αθφινπζεο (Γίδεινο, 1978, ζει. 19, 133): 1. Απφθηεζε / ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ, 2. Μεηαζρεκαηηζκφο ησλ πιεξνθνξηψλ (φηαλ π.ρ. ηελ ηειεθσληθή πιεξνθνξία ηε κεηαηξέπνπκε ζε πιεξνθνξία κε θνξέα ην γξαπηφ θείκελν ή ην καγλεηφθσλν), 3. πλδπαζκφο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη 4. Μεηάδνζε ησλ πιεξνθνξηψλ. Μηα δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ηεο πιεξνθνξίαο κπνξεί λα πξνέιζεη κέζα απφ ηελ αλάιπζε δχν ζηνηρείσλ ηεο: 1. ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηεο κνξθήο (ηελ νπνία απνθηά κέζσ ηνπ δηαχινπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε κεηάδνζή ηεο): ε κνξθή ηεο πιεξνθνξίαο ηεο παξέρεη κηα θνηλσληθή δηάζηαζε κε παξεπφκελεο θνηλσληθέο ηεξαξρήζεηο. θαη 2. ηεο αμίαο ζεκαζίαο ηεο: Κάζε πιεξνθνξία έρεη κηα αμία ή ζεκαζία ηφζν γηα ηνλ πνκπφ φζν θαη γηα ηνλ δέθηε ηεο (θνηλσληθά ππνθείκελα), ρσξίο λα είλαη απαξαίηεην λα είλαη ηζνδχλακε θαη γηα ηνπο δχν. Δπνκέλσο, ε αμηνιφγεζε θαη ζεκαζηνδφηεζε ηεο πιεξνθνξίαο ελέρεη ππνθεηκεληθά ζηνηρεία, ηα νπνία απνηεινχλ θνηλσληθέο θαηαζθεπέο. Καη ηα δχν απηά ζηνηρεία παξαπέκπνπλ εκκέζσο ζε έλα ηξίην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πιεξνθνξίαο πνπ είλαη ε θνηλσληθή ηεο δηάζηαζε. Με ηνλ φξν απηφ ελλννχκε ηελ θνηλσληθή θαη ηδενινγηθή έλδπζή ηεο, ε νπνία ζηνηρεηνζεηείηαη ηφζν απφ ηε κνξθή πνπ ηεο απνδίδεη ν δίαπινο κεηάδνζήο ηεο φζν θαη απφ ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζήο ηεο (Γξφζνο, θ.ά., ζει. 25-27). Μηα πξνζέγγηζε ηεο δνκήο ηεο πιεξνθνξίαο είλαη ε εμήο: ε έλλνηα ηεο πιεξνθνξίαο δειψλεη: α) ηα ζηνηρεία ηεο γλψζεο πνπ παξέρνληαη απφ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ζε φπνηνλ ηα αλαδεηήζεη, β) ηα ζηνηρεία απηά παίξλνπλ κηα κνξθή θαη γ) ηα ζηνηρεία απηά είλαη λέα γηα φπνηνλ ηα δέρεηαη θαη ιέλε θάηη νπζηαζηηθά δηαθνξεηηθφ απφ ην πξνεγνχκελν θνηλφ απφζεκα πιεξνθνξίαο (Γίδεινο, 1978, ζει. 112, 156).
21 2.2.3 Δλλνηνινγηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ Δπηθνηλσλία Ζ επηθνηλσλία είλαη ε κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν κεηαθνξά κελπκάησλ απφ έλα ππνθείκελν ζε έλα άιιν κε ηε ρξήζε ζεκείσλ θαη ζπκβφισλ. Ζ επηθνηλσλία είλαη έλα νπζηψδεο ζηνηρείν ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο. Αθφκε, ε επηθνηλσλία είλαη ε ηθαλφηεηα ελφο αηφκνπ ή κηαο νκάδαο λα κεηαδίδεη ηδέεο θαη ζπλαηζζήκαηα ζε άιιν άηνκν ή νκάδα θαη φπνπ ηνχην απαηηείηαη λα πξνθαιεί ζπγθεθξηκέλεο αληηδξάζεηο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 29). Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηθνηλσλίαο είλαη ηα εμήο: α) Έλα κήλπκα κεηαβηβάδεηαη, β) Ζ κεηαβίβαζε ηνπ κελχκαηνο κπνξεί λα είλαη ζπλεηδεηή, αθνχζηα ή ηπραία θαη γ) Ζ κεηαβίβαζε κπνξεί λα είλαη άκεζε (απεπζείαο πξνθνξηθή ζπλελλφεζε) ή έκκεζε (φηαλ παξεκβάιιεηαη ρψξνο ή ρξφλνο) (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 29). Σν βαζηθφ επηθνηλσληαθφ ζρήκα απνηειείηαη απφ ηα εμήο βαζηθά κέξε: πνκπφο δίαπινο (πηζαλνί) δέθηεο. χκθσλα κε απηφ ην ζρήκα ε επηθνηλσλία πξνζεγγίδεηαη σο εμήο: 1) Ζ επηθνηλσλία σο κνξθή θνηλσληθήο δξάζεο απαηηεί ηελ χπαξμε ηνπιάρηζηνλ 2 δηαδξψλησλ ππνθεηκέλσλ (πνκπφο θαη δέθηεο). 2) Μηα επηθνηλσλία δελ πθίζηαηαη φηαλ είλαη θελή κελχκαηνο. 3) Γηα ηε κεηάδνζε θαη πξφζιεςε ηνπ κελχκαηνο ρξεζηκνπνηείηαη έλαο θψδηθαο επηθνηλσλίαο, ν νπνίνο απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν ζεκείσλ θαη ζπκβφισλ. 4) Σν κέζν (medium) ή ν δίαπινο κεηάδνζεο ηνπ κελχκαηνο είλαη εθείλν ην ηερληθφ ζηνηρείν πνπ ζα επηηξέςεη ηε κεηάδνζε ηνπ κελχκαηνο (ηειεφξαζε, ξαδηφθσλν, βηβιίν, θηλεκαηνγξάθνο θ.ι.π). 5) Οη ζέζεηο ηνπ πνκπνχ θαη ηνπ δέθηε αληηζηξέθνληαη (πιεξνθνξηαθή αλαηξνθνδφηεζε) (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 30-31). ην ζρήκα 1 αλαπαξίζηαηαη δηαγξακκαηηθά ε επηθνηλσληαθή δηαδηθαζία. Πνκπόο Γέθηεο Μέζν Αλαηξνθνδόηεζε ρήκα 1. Γηαγξακκαηηθή αλαπαξάζηαζε ηεο επηθνηλσληαθήο δηαδηθαζίαο (Γξφζνο,θ.ά., 2003, ζει. 30-31)
22 Δπηπξνζζέησο, κέζν-medium (πιεζπληηθφο: ηα κέζα - media) κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί ν,ηηδήπνηε κεηαθέξεη πιεξνθνξίεο απφ έλαλ πνκπφ ζε έλαλ δέθηε. ηαλ ηα κεηαθεξφκελα κελχκαηα πεξηέρνπλ πιεξνθνξίεο κε δηδαθηηθφ ζθνπφ θαη πεξηερφκελν, ηφηε κηιάκε γηα δηδαθηηθά κέζα (instructional media), ησλ νπνίσλ ζθνπφο είλαη ε δηεπθφιπλζε ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη εθπαηδεπνκέλσλ θαη ε ελίζρπζε ηεο κάζεζεο (Newby θ.ά., 2009, ζει. 29, 161). Σα δηδαθηηθά κέζα πνπ ζήκεξα ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θαηεγνξηνπνηνχληαη σο εμήο: 1) Πξαγκαηηθά αληηθείκελα θαη κνληέια, 2) Κείκελν, 3) Βίληεν, 4) Ήρνο, 5) Γξαθηθά (απεηθνλίζεηο, δηαθάλεηεο) θαη 6) Πνιπκέζα (Newby θ.ά., 2009, ζει. 30, 161). Χο πνιπκέζα ζηνλ ηνκέα ηεο πιεξνθφξεζεο αλαθέξνληαη νη πνιιαπινί κεζνιαβεηέο κεηαμχ ηεο πεγήο θαη ηνπ παξαιήπηε ηεο πιεξνθνξίαο ή ηα πνιιαπιά κέζα κέζσ ησλ νπνίσλ ε πιεξνθνξία απνζεθεχεηαη, κεηαδίδεηαη, παξνπζηάδεηαη ή γίλεηαη αληηιεπηή (Καξαζηεξγίνπ, ρ.ρ.). Δηδηθφηεξα, ζηε ζχγρξνλε επνρή έρεη εκθαληζηεί ην αιιειεπηδξαζηηθφ δίθηπν, ην νπνίν ελζσκαηψλεη κέζα ζην ίδην ζχζηεκα ηελ γξαπηή, ηελ πξνθνξηθή θαη ηελ νπηηθναθνπζηηθή κνξθή ηεο αλζξψπηλεο επηθνηλσλίαο. Δπηπιένλ, ζε απηφ ην ζχζηεκα ιακβάλεη ρψξα κία θαηλνχξηα αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηνπ αλζξψπηλνπ λνπ, ησλ κεραλψλ θαη ησλ θνηλσληθψλ ζπγθείκελσλ. Απηφ ην ζχζηεκα είλαη ηα ιεγφκελα πνιπκέζα (multimedia), ηα νπνία θάλνπλ εηθνληθφηεηα ηελ πξαγκαηηθφηεηά καο (Castells, 2003, ζει. 356). Ο ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο δηαθξίλεηαη απφ ηα ππφινηπα δηδαθηηθά κέζα ιφγσ ηεο πνιιαπιήο ρξεζηκφηεηάο ηνπ σο κέζν παξαγσγήο θαη παξνπζίαζεο δηδαθηηθνχ πιηθνχ (Newby θ.ά., 2009, ζει. 31). εκεησηένλ φηη ηα κέζα επηθνηλσλίαο κηαο κεγάιεο θνηλσλίαο έρνπλ πξσηεχνληα θαη δεπηεξεχνληα ραξαθηεξηζηηθά. Πξσηεχνληα ραξαθηεξηζηηθά είλαη: ε απφθηεζε, ε ρξήζε, ε δηαηήξεζε θαη ε κεηαβίβαζε πιεξνθνξηψλ. Γεπηεξεχνληα ραξαθηεξηζηηθά είλαη: ε θεξδνζθνπία, νη δηαθεκίζεηο, ηα νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα, ε επηδίσμε πνιηηηθήο θαη πξνζσπηθήο δχλακεο. Σα πξσηεχνληα κε ηα δεπηεξεχνληα ραξαθηεξηζηηθά βξίζθνληαη ζε αληίζεζε. Δπνκέλσο, ε επηθνηλσλία είλαη έλα αληαγσληζηηθφ ζχζηεκα. Άιινηε επηθξαηνχλ ηα πξσηεχνληα ραξαθηεξηζηηθά, θη άιινηε ηα δεπηεξεχνληα, ηα νπνία ηείλνπλ λα εμαιείςνπλ ηα πξσηεχνληα ραξαθηεξηζηηθά θαη λα κεηαβάινπλ ηα κέζα
23 επηθνηλσλίαο ζε κέζα επηδίσμεο πνιηηηθήο, νηθνλνκηθήο θαη πξνζσπηθήο δχλακεο (Γίδεινο, 1978, ζει. 37, 52). Δπηπξνζζέησο, ε επηθνηλσλία πξνυπνζέηεη δχν αθφκα αλαπφζπαζηα ζηνηρεία: ηε ζπκκεηνρή θαη ηνλ έιεγρν. Έηζη, κηα κνξθή επηθνηλσλίαο λνείηαη σο ηέηνηα, φηαλ πθίζηαηαη θνηλσληθή δηάδξαζε ή κε άιια ιφγηα ζπκκεηνρή ησλ δηαδξψλησλ ππνθεηκέλσλ ζηε δηαδηθαζία (ζπλεηδεηά ή αζπλείδεηα). Απφ ηελ άιιε, ν πνκπφο ηνπ κελχκαηνο έρεη ηε δπλαηφηεηα ειέγρνπ φρη κφλν ηνπ κελχκαηνο αιιά ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο θαη ησλ δεθηψλ (π.ρ. πνιηηηθή επηθνηλσλία, δηδαζθαιία θιπ). Ζ δηάζεζε, δηαλνκή θαη αλαδηαλνκή ηεο πιεξνθνξίαο πξνζδηνξίδεη κεηαμχ άιισλ παξαγφλησλ θαη ζε νξηζκέλν κέηξν ηελ θνηλσληθή δηαθνξνπνίεζε. ηηο δηακνξθνχκελεο επηθνηλσληαθέο ζρέζεηο ελππάξρνπλ θνηλσληθέο ηαμηθέο δηαθνξνπνηήζεηο πνπ απνδίδνπλ ηνλ νπζηαζηηθφ ραξαθηήξα ησλ ζρέζεσλ θαη αλαπιάζνπλ θαη αλαπαξάγνπλ εμνπζηαζηηθέο δνκέο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 32). Δπηπιένλ, ε επηθνηλσλία κνηάδεη λα απνηειεί ην εξγαιείν κε ηε βνήζεηα ηνπ νπνίνπ εγθαζηδξχεηαη θαη ζηεξεψλεηαη ην πιέγκα ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, ηφζν ζε κηθξν-θνηλσληθφ φζν θαη ζε καθξν-θνηλσληθφ επίπεδν. Δμάιινπ, ε αλάπηπμε ηεο επηθνηλσλίαο απνηέιεζε εθαιηήξην γηα ηελ επξχηεξε θνηλσληθή αλάπηπμε, ην μεπέξαζκα ησλ παξαδνζηαθψλ θνηλσληθψλ ζρεκαηηζκψλ θαη ηελ αλαζχλζεζε ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ ζε καθξνζθνπηθέο βάζεηο θαη δνκέο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 35). Ο Γίδεινο (1978) αλαθέξεη πσο ζηνπο δηάθνξνπο κεραληζκνχο ππάξρεη κία αιιειεπίδξαζε δνκήο θαη επηθνηλσλίαο. Απηή ε αιιειεπίδξαζε δηεπξχλεη ηνλ ξφιν ηεο επηθνηλσλίαο. Γελ ζεσξείηαη δειαδή κφλν σο αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ελφο νξγαληζκνχ θαη ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ, αιιά ε επηθνηλσλία ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ ίδηα ηελ χπαξμε θαη ηελ εμέιημε κεραληζκψλ, νξγαληζκψλ θαη ζπζηεκάησλ (ζει. 59). Έρνληαο αλαθέξεη ηνπο φξνπο ηερλνινγία, πιεξνθνξία θαη επηθνηλσλία, ηνλ θαζέλα μερσξηζηά, ηψξα είκαζηε ζε ζέζε λα αλαθεξζνχκε αλαιπηηθά ζηελ Δθπαηδεπηηθή Σερλνινγία θαη ηηο Σ.Π.Δ.. Καη'αξρήλ είλαη αμηνζεκείσηνο ν δηαρσξηζκφο κεηαμχ Δθπαηδεπηηθήο Σερλνινγίαο θαη Σ.Π.Δ.: ν φξνο «Δθπαηδεπηηθή Σερλνινγία» αλαθέξεηαη ζε κηα κνξθή ηερλνινγίαο, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο, ελψ ν φξνο «Σ.Π.Δ.» αλαθέξεηαη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν είδνο ηερλνινγίαο, ην νπνίν δε
24 ρξεζηκνπνηείηαη απνθιεηζηηθά ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, αιιά ζε δηαθφξνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο δσήο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 37). Δηδηθφηεξα: Χο εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία νη Seels θαη Richey νξίδνπλ ηελ «εθαξκνγή ηερλνινγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη εξγαιείσλ γηα ηε ιχζε πξνβιεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε» (ηππηθφο νξηζκφο). (Newby θ.ά., 2009, ζει. 22). Μηα ππεξαπινπζηεπκέλε πξνζέγγηζε ζα κπνξνχζε λα νξίζεη ηηο Σ.Π.Δ. σο ηελ ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ζθνπνχο επηθνηλσλίαο θαη πιεξνθφξεζεο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 35, 36). Οη Σ.Π.Δ. (ICT: Information and Communications Technologies) παξνπζηάδνπλ έλα ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ηηο δηαθξίλεη ζαθψο απφ ηηο παξαδνζηαθέο κνξθέο ηερλνινγίαο θαη ηνπο δίλεη έλα ζηνηρείν κνλαδηθφηεηαο: ελψ γηα αηψλεο νη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ζπληεινχζαλ ζηελ επέθηαζε ησλ θπζηθψλ δπλαηνηήησλ ηνπ αλζξψπνπ, νη Σ.Π.Δ. θαίλεηαη λα δηεπξχλνπλ θαηά θχξην ιφγν ηηο πλεπκαηηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 36, 41-42). ην ζρήκα 2 αλαπαξίζηαηαη δηαγξακκαηηθά ηη ελλνείηαη κε ηνλ φξν «Σ.Π.Δ. ζηελ Δθπαίδεπζε». Οη Σ.Π.Δ. & ε Πιεξνθνξηθή ζηελ Δθπαίδεπζε σο απηφλνκα γλσζηηθά αληηθείκελα σο θνηλσληθό θαηλόκελν σο γλσζηηθφ εξγαιείν σο ζηνηρείν γεληθήο θνπιηνύξαο Σερλνθεληξηθή πξνζέγγηζε Πξαγκαηνινγηθή πξνζέγγηζε Οινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε ρήκα 2. Οη Σ.Π.Δ. ζηελ εθπαίδεπζε (Ράπηεο & Ράπηε, 1998, ζει. 34)
25 Οη Σ.Π.Δ. επηηξέπνπλ ηελ επεμεξγαζία θαη ηε κεηάδνζε πνηθίισλ κνξθψλ αλαπαξάζηαζεο ηεο πιεξνθνξίαο (ζχκβνια, εηθφλεο, ήρνη, βίληεν) θαη απνηεινχλ ηα κέζα πνπ είλαη θνξείο απηψλ ησλ άπισλ κελπκάησλ. ηηο Σ.Π.Δ. αλήθνπλ νη δηεπηθάλεηεο αλζξψπνπ-ππνινγηζηή (human computer interfaces), ην δηαδίθηπν (Internet), ηα πνιπκέζα (multimedia), ηα ππεξκέζα (hypermedia) θαη ηα ζχγρξνλα ινγηζκηθά (Ράπηεο & Ράπηε, 1998, ζει. 16). Δπηπιένλ, έλα αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο επνρήο ησλ Σ.Π.Δ. είλαη ηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα, ηα νπνία απφ θαηξφ έρνπλ εληαρζεί ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο (Ράπηεο & Ράπηε, 1998, ζει. 301). Έλα ηέηνην παηρλίδη, ην Hattrick, ην νπνίν παίδεηαη δηαδηθηπαθά, απνηειεί ην πεδίν ηεο έξεπλάο καο. ηε ζπλέρεηα αλαθέξνληαη πην αλαιπηηθά: 1) ην δηαδίθηπν θαη 2) ηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα, θαζψο θαη ε ζρέζε ηνπο κε ηελ εθπαίδεπζε θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζε απηήλ. 2.2.4 Λίγα ιφγηα γηα ην Γηαδίθηπν Σν δηαδίθηπν (ή αιιηψο «θπβεξλνρψξνο», ή «ιεσθφξνο ησλ πιεξνθνξηψλ» ή απιά «δίθηπν»), ην νπνίν πξσηνεκθαλίζηεθε ζηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 1990, απνηειείηαη απφ ρηιηάδεο ζπλδεδεκέλα δίθηπα ππνινγηζηψλ ζε φιν ηνλ θφζκν, πνπ ζπλδένπλ εθαηνκκχξηα αλζξψπνπο. Σα πνιιά θαη δηαθνξεηηθά είδε Ζ/Τ ζην δηαδίθηπν επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο κέζσ ελφο θνηλνχ πξσηφθνιινπ επηθνηλσλίαο (δειαδή έλα ζχλνιν βαζηθψλ θαλφλσλ επηθνηλσλίαο), πνπ νλνκάδεηαη TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol) (Newby θ.ά., 2009, ζει. 253, 268). Οη πην ζπλεζηζκέλεο εθαξκνγέο ηνπ δηαδηθηχνπ νκαδνπνηνχληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: 1) επηθνηλσλία, 2) αλάθιεζε πιεξνθνξηψλ θαη 3) δεκνζίεπζε πιεξνθνξηψλ (Newby θ.ά., 2009, ζει. 253). Δπηπιένλ, ην δηαδίθηπν απνηειεί εξγαιείν δηαζθέδαζεο, κέζν αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ θαη ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο σο κέζν παξαγσγήο. Υξεζηκνπνηείηαη δειαδή θαη γηα ειεθηξνληθέο επηρεηξήζεηο θαη γηα εκπφξην. Δπίζεο, νη ηερλνινγίεο δηαδηθηχνπ έρνπλ ζπκβάιιεη θαη ζε πεδία, φπσο είλαη ε ηαηξηθή θαη ε εθπαίδεπζε (Albirini, 2008). Αθφκε, ην δηαδίθηπν γίλεηαη έλα κεγάιεο ζεκαζίαο εξγαιείν γηα
26 ηε δηαρείξηζε λέσλ κνξθψλ δσήο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ online θνηλνηήησλ 4 (Castells, 2000). Λφγσ ινηπφλ ησλ πνιιαπιψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ ην δηαδίθηπν ζεσξείηαη «ηερλνινγία γεληθνχ ζθνπνχ» (Albirini, 2008). 2.2.4.1 Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Online Δπηθνηλσλίαο εκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ δηαδηθηχνπ είλαη ε δηεπθφιπλζε ηεο αιιειεπίδξαζεο θαη ηεο αληαιιαγήο δεδνκέλσλ θαη ηδεψλ κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ. (Newby θ.ά., 2009, ζει. 255). ηελ ελφηεηα απηή αλαθεξφκαζηε ζε δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηθνηλσλίαο κέζσ δηαδηθηχνπ. Δπί πνιιά ρξφληα, νη θνηλσληθέο αιιειεπηδξάζεηο ρηίδνληαλ απνθιεηζηηθά θαη κφλν πάλσ ζηελ άκεζε, ηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία. Αιιά απηφ ην άιιαμε ε ηερλνινγία, κε ηελ εθεχξεζε ηξφπσλ κεηάδνζεο ησλ πιεξνθνξηψλ (θακπάλεο εθθιεζηψλ, ζήκαηα θαπλνχ, βηβιία, ηειεβφεο, ξαδηφθσλν, ηειεφξαζε) θαη ηξφπσλ εμ απνζηάζεσο επηθνηλσλίαο απφ άηνκν ζε άηνκν (επηζηνιέο, ηειεγξαθήκαηα, ηειεθσλήκαηα). ήκεξα, εθηφο απφ ηελ εληππσζηαθή πξννπηηθή ηεο θαηνίθεζεο εηθνληθψλ θφζκσλ, θαηαπηαλφκαζηε θαη κε άιινπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο θαη αιιειεπίδξαζεο, πνπ ήδε ζεσξνχληαη θνηλφηνπνη, αλ θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη άθξσο εληππσζηαθνί: ζηέιλνπκε ζχληνκα κελχκαηα απφ ην θηλεηφ ηειέθσλν θαη ην Twitter, ρξεζηκνπνηνχκε ην e-mail, γξάθνπκε ζε ηζηνιφγηα, ςάρλνπκε ζην Google, βιέπνπκε βίληεν ζην YouΣube θαη δεκηνπξγνχκε επαθέο ζην Facebook (Christakis θαη Fowler, 2010, ζει. 337). Σν δηαδίθηπν παξέρεη ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηείηαη σο κία αζχγρξνλε κνξθή επηθνηλσλίαο θαηά ηελ νπνία νη άλζξσπνη δελ επηθνηλσλνχλ κφλν έλαο πξνο έλαλ, αιιά θαη έλαο πξνο πνιινχο (broadcast). Δπηπιένλ, ε αζχγρξνλε επηθνηλσλία δηεπθνιχλεη ηελ ρξνληθή επειημία: νη άλζξσπνη κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ θαη λα αληαπνθξηζνχλ φπνηε θαη απφ φπνπ ηνπο βνιεχεη. Δπηπιένλ, ε δπλαηφηεηα αλακεηάδνζεο (broadcast) κεηψλεη ην θφζηνο νξγάλσζεο ηνπηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (Hampton, 2004). Σξεηο βαζηθέο κνξθέο επηθνηλσλίαο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ είλαη: ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν (e-mail, mailing lists ή αιιηψο listservs), νη νκάδεο 4 Δθηελήο αλαθνξά ζηηο online θνηλφηεηεο γίλεηαη ζηελ ελφηεηα 2.2.4.1.1.
27 ζπδήηεζεο (newsgroups ή discussion groups ή discussion forums), νη ζπλνκηιίεο θαη ηα ζηηγκηαία κελχκαηα (instant messages, chat) (Newby θ.ά., 2009, ζει. 255). ηε ζπλέρεηα αλαθεξφκαζηε πην επεμεγεκαηηθά ζε εθείλεο ηηο βαζηθέο κνξθέο επηθνηλσλίαο κέζσ δηαδηθηχνπ πνπ ζπλαληψληαη ζπρλά ζηελ παξνχζα εξγαζία, θαζψο θαη ζηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο: Ζ επηθνηλσλία κέζσ e-mail είλαη αλάινγε κε ηε ζπγγξαθή κηαο ζπκβαηηθήο επηζηνιήο ζε έλαλ άλζξσπν, κφλν πνπ ην e-mail είλαη θζελφ θαη γξήγνξν. Σα e-mails ρξεζηκνπνηνχληαη θαη γηα δπαδηθή θαη γηα πνιιαπιή επηθνηλσλία θαη κπνξνχλ λα πεξηιακβάλνπλ θαη επηζπλάςεηο (Newby θ.ά., 2009, ζει. 255). Αμίδεη λα αλαθέξνπκε γηα ην e-mail φηη απνηειεί κηα πιεπξά ηεο πιεξνθνξηαθήο ηερλνινγίαο κε ηεξάζηηα δπλαηφηεηα λα επηδξάζεη πάλσ ζην ηη θαη πψο γξάθνπκε θαζψο θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν θξίλνπκε πψο είλαη γξακκέλν έλα θείκελν. Ζ επρέξεηα πνπ έρνπλ πιένλ νη άλζξσπνη λα απεπζχλνληαη ζε καθξηλά, εμσηεξηθά "αθξναηήξηα", είλαη έλα πνιχ πινχζην εξέζηζκα γηα απηνχο, ην νπνίν ηνπο βνεζάεη λα ιάβνπλ ππφςε ηνπο ην θνηλφ ζην νπνίν απεπζχλνληαη θαη ην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν επηθνηλσλνχλ πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθψζνπλ ην ηειηθφ ηνπο θείκελν, λα ιεηηνπξγήζνπλ δειαδή ρξεζηκνπνηψληαο ηε γιψζζα επηθνηλσληαθά. Δπηπιένλ, ν θφζκνο ηνπ e-mail έρεη ηα δηθά ηνπ «ηερληθά» ραξαθηεξηζηηθά, ηε δηθή ηνπ θνπιηνχξα φζνλ αθνξά ηε γιψζζα θαη ηα ζχκβνια πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. Ζ γιψζζα ηνπ e-mail ζεσξείηαη επξχηαηα φηη έρεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ιφγνπ πνπ θέξλνπλ θνληά ηνλ ζπγγξαθέα κε ην θνηλφ ηνπ (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 187, 188). Οη mailing lists (ιίζηεο ειεθηξνληθήο αιιεινγξαθίαο) κνηάδνπλ κε ηηο νκαδηθέο απνζηνιέο αιιεινγξαθίαο. Απηέο αμηνπνηνχλ ην e-mail γηα λα κεηαβηβάζνπλ ζεκαηηθή πιεξνθφξεζε θαη ελεκέξσζε ζε ηαθηηθή βάζε ζε φινπο ηνπο εγγεγξακκέλνπο ρξήζηεο ηνπο (Newby θ.ά., 2009, ζει. 255-257). Οη newsgroups (νκάδεο ζπδήηεζεο), πνπ κνηάδνπλ κε πίλαθεο αλαθνηλψζεσλ, επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο λα ζπδεηνχλ ζέκαηα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο. Οη δηθηπαθνί ηφπνη ησλ newsgroups αθνξνχλ ζπλήζσο έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα ζπδήηεζεο θαη επηηξέπνπλ ζηα κέιε ηνπο λα δηαβάδνπλ ζρφιηα θαη εξσηήζεηο θαη λα απνζηέιινπλ ηα δηθά ηνπο ζρφιηα, εξσηήζεηο θαη απαληήζεηο (Newby θ.ά., 2009, ζει. 255-257).
28 Δλψ ην e-mail θαη νη newζgroups ππνζηεξίδνπλ ηελ αζχγρξνλε επηθνηλσλία, ηα ζηηγκηαία ή ζχληνκα κελχκαηα (instant messaging, IM) επηηξέπνπλ ζε δχν ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ ηε ζχγρξνλε επηθνηλσλία κέζσ ηεο ηαπηφρξνλεο πιεθηξνιφγεζεο θαη αληαιιαγήο κελπκάησλ ηνπ ελφο πξνο ηνλ άιινλ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Ζ αληαιιαγή ζηηγκηαίσλ κελπκάησλ κνηάδεη κε ηελ ηειεθσληθή ζπλνκηιία, αιιά ε ζπλνκηιία απηή είλαη γξαπηή θαη φρη πξνθνξηθή. Οη πξφζθαηεο εμειίμεηο ζην ινγηζκηθφ ζηηγκηαίαο επηθνηλσλίαο επηηξέπνπλ πέξα απφ ηελ επηθνηλσλία κέζσ θεηκέλνπ, θαη ηελ επηθνηλσλία κέζσ ήρνπ θαη βίληεν. Οη πην γλσζηέο εθαξκνγέο ζηηγκηαίσλ κελπκάησλ είλαη νη: AOL Instant Messenger (AIM), MSN Messenger, Yahoo! Messenger, ICQ (Newby θ.ά., 2009, ζει. 257-258) θαη Skype. Μηα άιιε κνξθή ζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο είλαη ε ιεγφκελε ζπλνκηιία (chat), φπνπ νη ρξήζηεο επηθνηλσλνχλ πιεθηξνινγψληαο θαη αληαιιάζζνληαο ζχληνκα κελχκαηα. Ζ ζπλνκηιία κπνξεί λα γίλεη θαη κεηαμχ πνιιψλ αλζξψπσλ ηαπηφρξνλα (Newby θ.ά., 2009, ζει. 258). Αμηνζεκείσην είλαη φηη επεηδή ε επηθνηλσλία κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, ζηηγκηαίσλ κελπκάησλ θαη ζπλνκηιηψλ ζηεξείηαη ηηο ζπκβάζεηο ηεο δηα δψζεο επηθνηλσλίαο, έρνπλ αλαπηπρζεί ζπκβνιηζκνί νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ επηθνηλσλία ζπλαηζζεκάησλ κέζσ ηνπ θεηκέλνπ. Οη ζπκβνιηζκνί απηνί, γλσζηνί σο emoticons, απνηεινχλ κηα «ειεθηξνληθή γιψζζα ζψκαηνο» θαη ζπλήζσο είλαη ζπλδπαζκνί ραξαθηήξσλ, νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα εθθξάζνπλ ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπ ζπγγξαθέα, φηαλ δελ κπνξνχκε λα δνχκε ην πξφζσπφ ηνπ ή λα αθνχζνπκε ηνλ ηφλν ηεο θσλήο ηνπ. Δπίζεο ηα αξθηηθφιεμα θαη νη ζπληνκνγξαθίεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά ζην e- mail θαη ζηα ζηηγκηαία κελχκαηα είηε γηα ηελ επηθνηλσλία ζπλαηζζεκάησλ είηε απιά σο ζπληνκεχζεηο θνηλφηππσλ θαη ζπλεζηζκέλσλ εθθξάζεσλ (Newby θ.ά., 2009, ζει. 258-259). Μεξηθά απφ ηα πην ζπλεζηζκέλα emoticons θαη αξθηηθφιεμα αλαθέξνληαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα:
29 Δηθνλίδηα (emoticons) θαη αθξσλύκηα κελπκάησλ :- ) Υαξνχκελνο :-D Γειά :- ( Λππεκέλνο ;-) Κιείλεη ην κάηη :- Υ Με ηα ρείιε ζθξαγηζκέλα :- Αδηάθνξνο :-/ θεπηηθφο ή κε ζχγρπζε :-Ο Έθπιεθηνο BBFN Bye-bye for now (αληίν πξνο ην :-& Με ηε γιψζζα δεκέλε παξφλ) FYI For your information (γηα ηε δηθή ζαο ελεκέξσζε) BTW By the way (επί ηελ επθαηξία) IMHO In my humble opinion (θαηά ηελ <G> Grinning (πεξηθξνλεηηθά) ηαπεηλή κνπ γλψκε) LOL Laughing out loud (γειψ JK Just kidding (αζηεηεχνκαη) δπλαηά) TTYL Talk to you later (ηα ιέκε αξγφηεξα) ROF Rolling on the floor (γειψ πζηεξηθά) TY Thank you (επραξηζηψ) Δπηπιένλ, ην δηαδίθηπν δελ είλαη απιά αλακεηαδφηεο γξαπηνχ πιηθνχ. Μπνξνχλ λα απνζηαινχλ επίζεο εηθφλεο, ήρνο βίληεν. Άιιεο κνξθέο επηθνηλσλίαο κέζσ δηαδηθηχνπ είλαη: 1) ε δηαδηθηπαθή ηειεθσλία (Internet telephony), γλσζηή θαη σο VoIP (Voice over IP). 2) Με ηελ πξνζζήθε θαη κίαο θάκεξαο ζηνλ Ζ/Τ νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα έρνπλ «βηληενηειέθσλν» ην νπνίν κπνξεί λα επηηξέςεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηειεδηαζθέςεσλ. 3) ε απεπζείαο δηθηχσζε (P2P, peer-to-peer networking), φπνπ ε δηαζχλδεζε θαη ε κεηαθνξά αξρείσλ κεηαμχ ππνινγηζηψλ πξαγκαηνπνηείηαη ρσξίο ηε κεζνιάβεζε θάπνηνπ θεληξηθνχ δηαθνκηζηή (server) (Newby θ.ά., 2009, ζει. 259). 2.2.4.1.1 Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ Online Κνηλνηήησλ. Αμηνζεκείσην είλαη φηη ε επηθνηλσλία κέζσ δηαδηθηχνπ απνηειεί έλα θνηλσληθφ θαηλφκελν, φπσο ππνζηεξίδεη ν Castells (2003, ζει. 385). Πην ζπγθεθξηκέλα: Οη Σ.Π.Δ. επηηξέπνπλ ηελ επρεξέζηεξε επηθνηλσλία ησλ θαηνίθσλ ηνπ πιαλήηε θαη ζπληειεί ζηε δεκηνπξγία ηνπ «πιαλεηηθνχ ρσξηνχ» ησλ McLuhan & Fiore (1968, φπ. αλαθ. ζην Γξφζνο, θ.ά., 2003), ζην νπνίν θαηαξγνχληαη ηα ζχλνξα, νη βηνινγηθνί θαη νη πνιηηηζκηθνί ληεηεξκηληζκνί, δηεπθνιχλνληαο ηελ αλάπηπμε ηεο ακνηβαίαο θαηαλφεζεο θαη ηεο παγθφζκηαο θνηλφηεηαο (Γξφζνο, θ.ά., 2003, ζει. 42). Αθφκε, ε αλάπηπμε ησλ λέσλ κέζσλ ηερλνινγίαο δεκηνπξγεί
30 λέα είδε θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, λέα πξφηππα θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο, λέεο δξαζηεξηφηεηεο θαη πξαθηηθέο θαη λέεο ηαπηφηεηεο (Wajcman, 2008). Δπηπιένλ, λέεο κνξθέο θνηλσληθφηεηαο θαη λέεο κνξθέο αζηηθήο δσήο, πξνζαξκνζκέλεο ζηα λέα ηερλνινγηθά πεξηβάιινληα, αλαδχνληαη online (Castells, 2003, ζει. 386-387). κσο, ε εθεχξεζε θάζε λέαο κεζφδνπ επηθνηλσλίαο έρεη ζπλεηζθέξεη ζε έλαλ πξνβιεκαηηζκφ πνπ αλαπηχζζεηαη εδψ θαη αηψλεο ζρεηηθά κε ην πψο ε ηερλνινγία επεξεάδεη ηελ θνηλφηεηα. Κάπνηνη π.ρ. αλεζπρνχλ φηη νη λένη ηξφπνη επηθνηλσλίαο κπνξεί λα απνδπλακψζνπλ ηνπο παξαδνζηαθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο έξρνληαη ζε επαθή νη άλζξσπνη, θάλνληάο ηνπο λα απνκαθξπλζνχλ απφ έλα νιφθιεξν θάζκα πξνζσπηθψλ αιιειεπηδξάζεσλ κε ηνπο άιινπο, πνπ ζε παιαηφηεξεο επνρέο, ήηαλ έλα αλαγθαίν θαη θπζηνινγηθφ θνκκάηη ηεο δσήο. Αληηζέησο, θάπνηνη άιινη ππνζηεξίδνπλ φηη ηέηνηνπ είδνπο ηερλνινγίεο απιψο απμάλνπλ, επεθηείλνπλ θαη ζπκπιεξψλνπλ ηνπο παξαδνζηαθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο νη άλζξσπνη ζπλδένληαη (Christakis θαη Fowler, 2010, ζει. 337). Ζ αλάπηπμε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ε είζνδνο ησλ ππνινγηζηψλ ζην ζπίηη έρεη ππξνδνηήζεη κία κεγάιε ζπδήηεζε γχξσ απφ ηε θχζε ηεο θνηλφηεηαο (community) θαη γχξσ απφ ηνλ ηξφπν πνπ ε επηθνηλσλία κέζσ ππνινγηζηή επεξεάδεη ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο. χκθσλα κε ηνπο πην απαηζηφδνμνπο, ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, θάπνηνη ζα κπνξνχζαλ λα απνξξίςνπλ ηειείσο ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε θπζηθφ ρψξν. Δπηπξνζζέησο, ζχκθσλα κε απηνχο, νη online ζρέζεηο ζεσξνχληαη ιηγφηεξν ζεκαληηθέο θαη ιηγφηεξν πιήξεηο ζε ζρέζε κε ηηο παξαδνζηαθέο πξνζσπηθέο θνηλσληθέο επαθέο (Hampton, 2004). χκθσλα κε ηνλ Angsioco (2003, φπ. αλαθ. ζην Hampton, 2004), ην δηαδίθηπν καο επηηξέπεη λα θξπβφκαζηε πίζσ απφ κηα νζφλε -αληί λα αιιειεπηδξνχκε πξφζσπν-κε-πξφζσπν κε άιινπο αλζξψπνπο- θαη απνκνλψλεη ηα άηνκα ηα νπνία μερλάλε ηη είλαη ε πξαγκαηηθή θνηλφηεηα (real community) (Hampton, 2004). Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο, νη νπηνπηθνί ππνζηεξίδνπλ φηη δεκηνπξγψληαο online λέεο κνξθέο θνηλνηήησλ, ηηο ιεγφκελεο εηθνληθέο θνηλφηεηεο (virtual communities), ην δηαδίθηπν απνηειεί ην ππνθαηάζηαην ησλ παξαδνζηαθψλ δεκφζησλ ρψξσλ (φπσο είλαη ηα κπαξ, νη θαθεηέξηεο θιπ). Δπίζεο, ππνζηεξίδνπλ φηη νη ειεθηξνληθνί ρψξνη ηνπ δηαδηθηχνπ απειεπζεξψλνπλ ηνπο αλζξψπνπο απφ ηα ζηελά γεσγξαθηθά φξηα θαη ηνπο ελψλνπλ ζε λέεο θνηλφηεηεο