Εκπαιδεςηικοί και ΤΠΕ: διεςκολςνηέρ και εμπόδια ζηη σπήζη τηθιακών εθαπμογών ζηη ζσολική ηάξη

2 ν ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/2011 585 Εκπαιδεςηικοί και ΤΠΕ: διεςκολςνηέρ και εμπόδια ζηη σπήζη τηθιακών εθαπμογών ζηη ζσολική ηάξη Κ. Μπίκορ 1, Μ. Τζιθόποςλορ 2 1 Σκήκα Φηινζνθίαο θαη Παηδαγσγηθήο, Σνκέαο Παηδαγσγηθήο, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο (Α.Π.Θ.), bikos@edlit.auth.gr 2 Σκήκα Φηινζνθίαο θαη Παηδαγσγηθήο, Σνκέαο Παηδαγσγηθήο, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο (Α.Π.Θ.), Τπφηξνθνο ηνπ Ιδξχκαηνο Κξαηηθψλ Τπνηξνθηψλ (Ι.Κ.Τ.), metzif@yahoo.gr Πεπίλητη ηε ζχγρξνλε κεηαβηνκεραληθή θνηλσλία νη ςεθηαθέο εθαξκνγέο δεζπφδνπλ θαη απνηεινχλ πιένλ απαξαίηεην «εξγαιείν» γηα πξνζσπηθή θαη επαγγεικαηηθή ρξήζε. ηνλ επαγγεικαηηθφ ρψξν εηδηθφηεξα ε εμνηθείσζε ησλ εξγαδνκέλσλ κε ηηο εθαξκνγέο ηεο Νέαο Σερλνινγίαο απνηειεί νινέλα θαη επηηαθηηθφηεξε απαίηεζε. Σέηνηνπ είδνπο απαηηήζεηο εγείξνληαη θαη γηα ην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ν ξφινο ηνπ νπνίνπ βαξχλεηαη πιένλ θαη κε πξνζδνθίεο γηα αμηνπνίεζε ηεο ςεθηαθήο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπ πξάμε. Έξεπλεο φκσο έρνπλ δείμεη, φηη παξά ηηο δηαθεξχμεηο ή ηηο πξνηξνπέο ησλ αξκφδησλ θνξέσλ, πνιινί εθπαηδεπηηθνί είλαη αθφκε απξφζπκνη λα εκπιαθνχλ ζε ζρεηηθέο θαηλνηνκίεο. Η ζπγθεθξηκέλε ζεσξεηηθή κειέηε επηρεηξεί λα ζπλνςίζεη, κέζα απφ ηελ επηζθφπεζε θπξίσο δηεζλψλ εξεπλψλ, ηνπο πνηθίινπο παξάγνληεο πνπ θαίλεηαη λα επηδξνχλ ζηελ απφθαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα αμηνπνηήζνπλ ηηο Σερλνινγίεο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ησλ Επηθνηλσληψλ (ΣΠΕ) ζηε δηδαθηηθή πξαθηηθή ηνπο. Λέξειρ κλειδιά: εκπαιδεςηική αξιοποίηζη ΤΠΕ, παπάγονηερ επίδπαζηρ 1. Ειζαγυγή Οη δηαθεξχμεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θνξέσλ δηεζλψο ηνλίδνπλ φηη ε επηδίσμε ηεο αλακφξθσζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο ζπλαξηάηαη άκεζα κε κηα ζπλερή δηαδηθαζία εθζπγρξνληζκνχ ηνπ ξφινπ ηνπ ζεκεξηλνχ εθπαηδεπηηθνχ (Plomp et al., 2009). Επηζεκαίλνπλ επηπιένλ φηη έλα ζεκαληηθφ κέζνλ γηα απηφλ ηνλ εθζπγρξνληζκφ είλαη θαη ε δπλαηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα απνηειεζκαηηθή έληαμε θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΕ ζηε δηαδηθαζία δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο (van Braak, 2001). Καινχληαη δειαδή λα ππνζηεξίμνπλ θαη λα εκπιαθνχλ ζ απηήλ ηελ θαηλνηνκία θαηαξρήλ νη ππεξεηνχληεο εθπαηδεπηηθνί φισλ ησλ ζρνιηθψλ βαζκίδσλ. Οη γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ζε ζρέζε κε ηελ απνηειεζκαηηθή εθπαηδεπηηθή ρξήζε ησλ ΣΠΕ πξνβάιινληαη παξαπέξα σο κία δπλαηφηεηα γηα εκπινπηηζκφ θαη επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο (Ilomaki, 2008). Οη κεηαβνιέο πνπ επηθέξνπλ ζηνλ νηθνλνκηθφ, πνιηηηθφ θαη επξχηεξα θνηλσληθφ ρψξν νη ΣΠΕ, παξαζχξνπλ θαη ηελ εθπαίδεπζε ζε «δηαβξσηηθέο» αιιαγέο, φζνλ αθνξά ζηε κεζφδεπζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηα λέα κέζα, αιιά δίλνπλ ζην ζχγρξνλν ΕΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΕ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ

ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΕΔΡΙΟΤ 586 ζρνιείν θαη έλαλ λέν ξφιν (Wheeler, 2001). Σν ζχγρξνλν ζρνιείν δελ απνηειεί πιένλ ην κνλαδηθφ θνξέα δηάδνζεο ηεο γλψζεο αιιά έλαλ αλάκεζα ζηνπο πνιιαπινχο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ παξαδνζηαθψλ θαη ησλ λέσλ κέζσλ δηάδνζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο πιεξνθνξίαο. Απηή ε παξαδνρή είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο ιφγνπο πνπ ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ δηαθεξχζζεη φηη ην ζρνιείν πξέπεη λα επαλαπξνζδηνξίζεη ηε ζέζε ηνπ ζηε ζχγρξνλε δσή (Plomp et al., 2009). Είλαη ινηπφλ πάληα επίθαηξν θαη ελδηαθέξνλ ην εξψηεκα ζρεηηθά κε ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πινπνίεζε απηήο ηεο εζσηεξηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη εηδηθφηεξα πνηνη είλαη νη αλαζηαιηηθνί ή αληίζεηα νη ελζαξξπληηθνί παξάγνληεο φζνλ αθνξά ηελ εηνηκφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα ζπκβάιινπλ ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ ζρνιείνπ. 2. Επιζκόπηζη επεςνών Μηα πξψηε δηαπίζησζε είλαη φηη ην θαηλφκελν ηεο εηζαγσγήο ησλ ΣΠΕ ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε έρεη πξνθαιέζεη κία εληππσζηαθή βηβιηνγξαθηθή παξαγσγή. Πνιιαπιαζηάδνληαη θαζεκεξηλά νη δεκνζηεχζεηο είηε γεληθνχ ζρεηηθνχ παηδαγσγηθνχ πξνβιεκαηηζκνχ είηε νη δεκνζηεχζεηο κε πξνηάζεηο γηα ηηο εθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο απηψλ ησλ ζπζηεκάησλ είηε πξνηάζεηο εμεηδηθεπκέλνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Παξάιιεια, νη δηαθεξχμεηο ησλ ππεπζχλσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο παξνπζηάδνπλ κία εληππσζηαθή νκνθσλία σο πξνο ηηο πξνηξνπέο γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ ςεθηαθψλ εθπαηδεπηηθψλ εθαξκνγψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε (Postholm, 2007; Tondeur et al., 2008). Οκνθσλία φκσο θαίλεηαη λα παξνπζηάδεη θαη ε δηαπίζησζε φηη αθφκε νη εθπαηδεπηηθνί θαη ηα ζρνιεία ηνπο παξνπζηάδνπλ ελφο είδνπο θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά, θαζψο δηαπηζηψλεηαη φηη ηα ζπζηήκαηα ησλ ΣΠΕ αγνξάδνληαη απιφρεξα, ε εθαξκνγή ηνπο φκσο ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε είλαη είηε απνζπαζκαηηθή είηε πεξηνξηζκέλε ( oversold and underused ) (Cuban, 2001; Plomp, Pelgrum & Law, 2007). Μία εμήγεζε γη απηήλ ηελ αληίδξαζε κπνξεί λα είλαη νη πςεινί ζηφρνη πνπ ηίζεληαη ζε ζρέζε κε ηελ εηζαγσγή ησλ ΣΠΕ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Οη πεξηζζφηεξεο ζεσξεηηθέο παξαδνρέο αλαθέξνληαη ζηελ αμηνπνίεζε απηήο ηεο ηερλνινγηθήο θαηλνηνκίαο ηφζν γηα ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε φζν θαη γεληθφηεξα γηα ηε βειηίσζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, αιιά θαη ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ησλ καζεηψλ (Hennessy, Ruthven & Brindley, 2005; Ilomaki, 2008). Η εμήγεζε γη απηήλ ηελ απξνζπκία ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ζπκβνιή ζηελ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζρεηίδεηαη κε ηελ παξαδνρή φηη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είρε παξαδνζηαθά αλαπαξαγσγηθά ραξαθηεξηζηηθά. πλδπαδφκελα απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά κε πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ πνπ θαινχληαη λα πινπνηήζνπλ ζε ζπρλά ζπγθεληξσηηθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ιεηηνπξγνχλ σο ηξνρνπέδε γηα ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ζπκκεηνρή ζε εθπαηδεπηηθέο-δηδαθηηθέο θαηλνηνκίεο (Drent & Meelissen, 2008). Έξεπλεο επηρεηξνχλ λα επηζεκάλνπλ ζπγθεθξηκέλνπο παξάγνληεο πνπ θαίλεηαη λα ζπλδένληαη κε ηελ εηνηκφηεηα εκπινθήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ πινπνίεζε ΜΕΡΟ Α ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΕ ΑΝΑΚΟΙΝΩΕΙ

2 ν ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/2011 587 θαηλνηφκσλ εθαξκνγψλ ςεθηαθήο ηερλνινγίαο. Ο Α. Ertmer (1999) ζρεηηθά λσξίο θαηέιεμε ζε κία ηππνινγία παξαγφλησλ πνπ παξαθσιχνπλ ηηο πξνζπάζεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ρξήζε ησλ ΣΠΕ ζηε δηδαθηηθή πξαθηηθή ηνπο, δηαρσξίδνληάο ηνπο θαηαξρήλ ζε εξυηεπικούρ (external) θαη ζε εζυηεπικούρ (internal) παξάγνληεο. Σα απνηειέζκαηα πιεζψξαο ζρεηηθψλ εξεπλψλ ζπγθιίλνπλ, αλαθέξνληαο σο εμσηεξηθά εκπφδηα ηηο δπζθνιίεο ζρεηηθά κε ηελ πξφζβαζε ζηνπο ε/π απφ ην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ, ηελ έιιεηςε ππνζηήξημεο απφ ηνπο αξκφδηνπο εθπαηδεπηηθνχο θνξείο, θαζψο επίζεο θαη ζέκαηα εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηηο ΣΠΕ (BECTA, 2004; Drent & Meelissen, 2008). Επξήκαηα άιισλ εξεπλψλ επηθεληξψλνληαη ζε παξαπέξα αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο, πνπ επίζεο ζα κπνξνχζαλ λα ραξαθηεξηζζνχλ σο εμσηεξηθνί. Σέηνηνη είλαη ε έιιεηςε επαξθψλ θνλδπιίσλ απφ ηελ πνιηηεία, ε έιιεηςε ηνπ θαηάιιεινπ ςεθηαθνχ εμνπιηζκνχ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ/εξγαζηεξίσλ, θαζψο επίζεο θαη ε αδπλακία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα αμηνπνίεζε ηνπ ε/π, θαζψο ν δηδαθηηθφο ρξφλνο δελ επαξθεί, ιφγσ ησλ πξνδηαγξαθψλ ησλ ηζρπφλησλ Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (Mumtaz, 2000; Somekh, 2008). Αθφκε φκσο θαη αλ μεπεξαζηνχλ ηα παξαπάλσ εκπφδηα, απηφ δελ εμαζθαιίδεη ηελ απηφκαηε απνδνρή θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΕ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Η εμήγεζε γη απηφ βξίζθεηαη ζηνπο ιεγφκελνπο δεςηέπος επιπέδος ή εζυηεπικούρ παπάγονηερ, πνπ είλαη δπλαηφ λα δξνπλ σο ηξνρνπέδε ζηελ εθαξκνγή νπνηαζδήπνηε εθπαηδεπηηθήο θαηλνηνκίαο. Η δεχηεξε θαηεγνξία εκπνδίσλ αλαθέξεηαη ζηηο ζπλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο απέλαληη ζ απηφ ην θαηλφκελν, φπσο είλαη νη ζηάζεηο, νη πεπνηζήζεηο αιιά θαη ηα δεηήκαηα απηνπεπνίζεζεο θαη απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ζε ζρέζε κε ηελ εθαξκνγή ησλ ΣΠΕ (Sang et al., 2010). Αλαθέξεηαη επηπιένλ θαη ζηηο πξνζσπηθέο επηζηεκνινγηθέο παξαδνρέο πνπ πξεζβεχνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, π.ρ. ζηελ άπνςε φηη ηα λέα ςεθηαθά κέζα δε κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ επαξθψο ζηηο αλάγθεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη λα ζπκβάινπλ, φζν ηνπιάρηζηνλ δηαθεξχζζεηαη, ζηελ πξνψζεζε ηεο γλψζεο θαη ηεο κάζεζεο (Wood et. al., 2005). Άιιεο πάιη έξεπλεο δηαπηζηψλνπλ φηη ππάξρνπλ αθφκε «ζπζηεκηθέο» αδπλακίεο θαη αζπλέπεηεο πνπ δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα, θαζψο αθφκε δελ έρεη επηηεπρζεί επαξθήο ζπληνληζκφο ζηφρσλ, πεξηερνκέλσλ θαη κεζφδεπζεο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο κε ηελ ελζσκάησζε ηεο λέαο ηερλνινγίαο (Cox et al., 1999; John & Sutherland, 2004; Tondeur et al. 2007). Αληίζηνηρα, δηεζλείο έξεπλεο θπξίσο ζε νηθνλνκηθά αλαπηπγκέλεο ρψξεο, αλαθέξνληαη ζηνπο παξάγνληεο εθείλνπο, πνπ επλννχλ ηε ρξήζε ςεθηαθψλ εθαξκνγψλ ζ έλα καζεζηαθφ πεξηβάιινλ. Οξηζκέλνη απφ ηνπο νπνίνπο είλαη νη αθφινπζνη: ην επαξθέο γλσζηηθφ ππφβαζξν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηα πξνγξάκκαηα θαη ηηο εθαξκνγέο ησλ ΣΠΕ, ε πξνεγνχκελε ζεηηθή, βέβαηα, εκπεηξία θαη εμνηθείσζή ηνπο κε ηνλ ε/π, ε χπαξμε εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ θηλήηξσλ ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο πνξεία, θαζψο επίζεο θαη ε γεληθφηεξε εκπεηξία ηνπο ζε ζέκαηα κεζφδεπζεο ηεο δηδαζθαιίαο (Hughes, 2005; Dakich, 2009). εκαληηθή αθφκε ζπζρέηηζε παξαηεξείηαη αλάκεζα ζηελ πξνζπκία ηνπ ΕΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΕ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ

ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΕΔΡΙΟΤ 588 εθπαηδεπηηθνχ λα ρξεζηκνπνηήζεη ηηο εθαξκνγέο ηνπ ε/π θαη ζηηο επηζηεκνινγηθέο παξαδνρέο πνπ πξεζβεχεη. Οη ζηάζεηο, δειαδή, νη πεπνηζήζεηο θαη νη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηφζν γηα δεηήκαηα δηδαζθαιίαο θαη ζεσξηψλ κάζεζεο φζν θαη εηδηθφηεξα γηα ηελ αμία ηεο λέαο ηερλνινγίαο, απνηεινχλ ζπλήζσο επλντθνχο παξάγνληεο γηα ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ δξάζεσλ ζηε ζρνιηθή ηάμε, κε ηε ζπκβνιή ησλ ΣΠΕ (Selinger, 2001). Η παξαπάλσ θαηάζηαζε, φπσο ζθηαγξαθείηαη απφ ηηο ζρεηηθέο έξεπλεο, γελλά ην εξψηεκα: «Πνηνο παξάγνληαο ή θνξέαο κπνξεί λα δξάζεη απνηειεζκαηηθά θαη λα ζπκβάιεη ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζε νπνηαδήπνηε θαηλνηνκία ζηελ εθπαίδεπζε;». Ο παξάγνληαο ηεο αξρηθήο εθπαίδεπζεο θαη ελ ζπλερεία ηεο ζπζηεκαηηθήο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηφζν ζε βαζηθέο εθαξκνγέο ηνπ ε/π φζν θαη ζε πην εμειηγκέλεο θαη απαηηεηηθέο ςεθηαθέο εθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο, κπνξεί λα απνηειέζεη ηνλ ππξήλα γηα ηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη παξάιιεια λα ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηελ εηνηκφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ρξήζε ησλ ΣΠΕ ζηε ζρνιηθή ηάμε (Καξάκελαο, 2006; Σδηθφπνπινο, 2010). 3. Επίλογορ Η ζπκβνιή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ αλακελφκελε αλαβάζκηζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζπλδπάδεηαη ηειηθά κε ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ αλάπηπμε (professional development). Σε δηαδηθαζία δειαδή ηεο ζπλερηδφκελεο εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζήο ηνπ, θαηά ηελ νπνία ε κάζεζε απνηειεί κηα πνιχπινθε θαη ζπλερή δηαδηθαζία πξφζιεςεο, θαηαλφεζεο, νηθνδφκεζεο, αλαθαηαζθεπήο θαη παξάιιεια θξηηηθήο απνηίκεζεο θαη ζπλεηδεηνπνίεζεο ηεο γλψζεο. ηε δηαδηθαζία απηή θαίλεηαη λα είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε ε ζπλεηζθνξά ησλ εθαξκνγψλ ησλ ΣΠΕ, αξρηθά γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηεο ηάμεο θαη ελ ζπλερεία γηα ηνπο κειινληηθνχο πνιίηεο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο, ηνπο καζεηέο (John & Sutherland, 2004; Pearson & Naylor, 2006). Γίλεηαη φκσο θαλεξφ φηη ε επηηπρήο ελζσκάησζε ησλ ΣΠΕ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πξνυπνζέηεη ηελ ζχκπξαμε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ηεο παλεπηζηεκηαθήο εθπαίδεπζεο, ησλ επηκνξθσηηθψλ πξνζπαζεηψλ, αιιά θπξίσο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ν νπνίνο πξέπεη λα είλαη πξφζπκνο λα επαλαπξνζδηνξίζεη ηνλ αξρηθφ επαγγεικαηηθφ ξφιν ηνπ. Βιβλιογραφία BECTA (British Educational Communications and Technology Agency) (2004). Enabling teachers to make successful use of ICT. Version 1, June 2004. Αλαθηήζεθε 20 Οθηψβξε 2010 απφ www.becta.org.uk. Cox, M., Preston, C. & Cox, K. (1999). What factors support or prevent teachers from using ICT in their classrooms? British Educational Research Association Annual Conference. Brighton: University of Sussex. Cuban, L. (2001). Oversold and underused: computers in the classroom. Cambridge: ΜΕΡΟ Α ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΕ ΑΝΑΚΟΙΝΩΕΙ

2 ν ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/2011 589 Harvard University Press. Dakich, E., (2009). Teachers perceptions about the barriers and catalysts for effective practices with ICT in primary schools. To A. Tatnall & A. Jones (eds.), Education and Technology for a better world. IFIP Advances in Information and Communication Technology, pp.445-453. Drent, M. & Meelissen, M. (2008). Which factors obstruct or stimulate teacher educatiors to use ICT innovatively? Computers & Education, 51, 187-199. Ertmer, A. (1999). Addressing first and second order barriers to change: strategies for technology integration. Educational Technology Research and Development, 47 (4), 47-61. Hennessy, S., Ruthven, K. & Brindley, S. (2005). Teacher perspectives on integrating ICT into subject teaching: commitment, constraints, caution and change. Journal of Curriculum Studies, 37, 2, 155-192. Hughes, J. (2005). The role of teacher knowledge and learning experiences in forming technology integrated pedagogy. Journal of Technology and Teacher Education, 13 (2), 277-302. Ilomaki, L. (2008). The effects of ICT on school: teachers and students perspectives. University of Jyväskylä, Centre for Applied Language Studies. John, P. & Sutherland, R. (2004). Teaching and learning with ICT: new technology, new pedagogy? Education, Communication and Information, 4 (1), 101-107. Καξάκελαο, Ι. (2006). Διδαζκαλία και μάθηζη με ηην αξιοποίηζη ηος διαδικηύος. Ο πόλορ ηος εκπαιδεςηικού. Αζήλα: Αηξαπφο. Mueller, J., Wood, E., Willoughby, T., Ross, C. & Specht, J. (2008). Identifying discriminating variables between teachers who fully integrate computers and teachers with limited integration. Computers & Education, 51, 1523-1537. Mumtaz, S. (2000). Factors affecting teachers use of information and communications technology: a review of the literature. Technology, Pedagogy and Education, 9 (3), 319-342. Pearson, M. & Naylor, S. (2006). Changing contexts: teacher professional development and ICT pedagogy. Education & Information Technologies, 11 (3-4), 283-291. Plomp, T., Pelgrum, W., & Law, N. (2007). International comparative survey of pedagogical practices and ICT in education. Education & Information Technologies, 12, 83-92. Plomp, T., Anderson, R., Law, N., Quale, A. (2009). Cross-national Information and Communication Technology: policies and practices in education. U.S.A.: Information Age Publishing. ΕΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΕ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ

ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΕΔΡΙΟΤ 590 Postholm, B. (2007). The advantages and disadvantages of using ICT as a mediating artefact in classrooms compared to alternative tools. Teachers and Teaching, 13 (6), 587-599. Sang, G., Valcke, M., van Braak, J. & Tondeur, J. (2010). Student teachers thinking processes and ICT integration: Predictors of prospective teaching behaviors with educational technology. Computers & Education, 54, 103-112. Selinger, M. (2001). Learning information and communications technology skills and the subject context of the learning. Journal of Information Technology for Teacher Education, 10, 143-156. Somekh, B. (2008). Factors affecting teachers pedagogical adoption of ICT. International Handbook of Information Technology in Primary and Secondary Education, 20 (5), 449-460. Σδηθφπνπινο, Μ. (2010). Ψηθιακόρ γπαμμαηιζμόρ ςποψήθιων εκπαιδεςηικών. Σςνθήκερ και Πποοπηικέρ. Θεζζαινλίθε: Κπξηαθίδεο. Tondeur, J., van Braak, J., & Valcke, M. (2007). Curricula and the use of ICT in education: two worlds apart? British Journal of Educational Technology, 38 (6), 962-976. Tondeur, J., van Keer, H., van Braak, J. & Valcke, M. (2008). ICT integration in the classroom: challenging the potential of a school policy. Computers & Education, 51, 212-223. van Braak, J. (2001). Factors influencing the use of computer mediated communication by teachers in secondary schools. Computers & Education, 36, 41-57. Wheeler, S. (2001). Information and communication technologies and the changing role of the teacher. Journal of Educational Media, 26 (1), 7-17. Wood, E., Mueller, J., Willoughby, T., Specht, J., & DeYoung, T. (2005). Teachers perceptions: Barriers and supports to using technology in the classroom. Education, Communication & Information, 5, 183 206. ΜΕΡΟ Α ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΕ ΑΝΑΚΟΙΝΩΕΙ