ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ - ΕΙΣ. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ Πληροφορική I "Πληροφοριακά Συστήματα" "Ασφάλεια Πληροφοριακών Συστημάτων" "Βάσεις Δεδομένων" "Λογικές πράξεις Υπολογιστική λογική" B. Φερεντίνος ver. 140115
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Πληροφοριακά Συστήματα Πληροφοριακό Σύστημα (Information System): ένα σύστημα που αξιοποιεί διάφορες πηγές πληροφόρησης και διαχειρίζεται τις πληροφορίες που συγκεντρώνει. Ένα Π.Σ. αποτελείται από στοιχεία που συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αλληλεξάρτησης και συν-λειτουργούν με στόχο την επίτευξη συγκεκριμένου σκοπού. Κύρια συστατικά ενός Π.Σ.: Χρήστες Υλικό Λογισμικό Διαδικασίες Η απόδοση ενός Π.Σ. εξαρτάται από τους διαθέσιμους πόρους Πόροι: Πληροφορίες, δεδομένα, διαθέσιμα μέσα του συστήματος
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Βασικά στοιχεία Π.Σ. Π.Σ.: Συνδυασμός τεχνολογίας πληροφορικής και χρήσης αυτής της τεχνολογίας για την υποστήριξη διαδικασιών διαχείρισης και λήψης αποφάσεων. Π.Σ.: Αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπων, αλγοριθμικών διαδικασιών, δεδομένων και τεχνολογίας Ένα Π.Σ. περιλαμβάνει ένα αριθμό υποσυστημάτων Κάθε υποσύστημα: μετατρέπει εισερχόμενες πληροφορίες και τις δίνει επεξεργασμένες σε άλλο υποσύστημα
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Φάσεις ανάπτυξης (1/3) Προκαταρκτική έρευνα: εξακριβώνει την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός νέου Π.Σ. Μελέτη σκοπιμότητας: εξετάζει τη δυνατότητα δημιουργίας του Π.Σ. και πόσο συμφέρουσα είναι η ανασχεδίαση υπαρχουσών διαδικασιών αναλύει τις πιθανότητες απόσβεσης της επένδυσης Ανάλυση υπάρχοντος συστήματος: ποιες διαδικασίες λαμβάνουν χώρα, ποιοι εμπλέκονται, για ποιο λόγο, παρακολούθηση και καταγραφή του τρόπου εργασίας και των προβλημάτων που παρατηρούνται
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Φάσεις ανάπτυξης (2/3) Σχεδίαση νέου συστήματος: Τι αρχεία πρέπει να σχεδιαστούν με τι περιεχόμενο; Τι προγράμματα πρέπει να συνταχθούν Τι θα πρέπει να αντλεί ο κάθε χρήστης από τα αρχεία; Πώς θα εμφανίζονται τα αρχεία στην οθόνη (ή σε εκτύπωση); Τι παραστατικά θα εκδίδονται; Τι σκοπό εξυπηρετούν; Ποιο το περιεχόμενό τους και σε ποιον θα δίδονται; Ποιες οι διαδικασίες που θα λαμβάνουν χώρα; Υλοποίηση νέου συστήματος: Σχεδίαση Βάσης Δεδομένων (Database) Σύνταξη προγραμμάτων (ανάπτυξη λογισμικού) Δοκιμαστική λειτουργία (με πλασματικά και πραγματικά δεδομένα)
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Φάσεις ανάπτυξης (3/3) Πιλοτική λειτουργία νέου συστήματος: Εκπαίδευση προσωπικού Παράλληλη λειτουργία με το προηγούμενο σύστημα για εντοπισμό τυχόν ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων Σταδιακή μετάβαση στην πλήρη και αποκλειστική λειτουργία του νέου συστήματος Παραγωγική λειτουργία νέου συστήματος: Κανονική λειτουργία του νέου Π.Σ.
Παράδειγμα Π.Σ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης Management Information System (MIS): ένα Π.Σ. που παρέχει την απαραίτητη πληροφορία για την αποδοτική διαχείριση ενός οργανισμού Decision Support Systems (DSS) Συστήματα Λήψης Αποφάσεων Αυτόματη λήψη απόφασης για δομημένες αποφάσεις Παροχή βοήθειας για αδόμητες και ημι-δομημένες αποφάσεις Expert Systems Έμπειρα Συστήματα Λογισμικό που υποκαθιστά έναν ή περισσότερους ειδικούς μέσω μεθόδων της Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence AI)
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Ασφάλεια Π.Σ. Προστασία Π.Σ. από μη εξουσιοδοτημένη (unauthorized): πρόσβαση χρήση γνωστοποίηση πληροφοριών αποδιοργάνωση τροποποίηση διάβασμα / επισκόπηση / εγγραφή καταστροφή Συνήθως οι κακόβουλες ενέργειες εκτελούνται από ειδικά προγράμματα Malware (malicious software)
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Βασικοί τύποι malware Ιοί (viruses): τμήματα κώδικα που είναι προσαρτημένα σε κάποιο εκτελέσιμο αρχείο (πρόγραμμα) και αντιγράφονται από μόνα τους. Συνήθως προκαλούν ζημιές Σκουλήκια (worms): προγράμματα που εξαπλώνονται μέσω δικτυωμένων υπολογιστών αντιγράφοντας τους εαυτούς τους ανεξέλεγκτα. Συνήθως δεν προκαλούν άλλου τύπου ζημιές Δούρειοι ίπποι (trojan horses): προγράμματα που στο προσκήνιο εκτελούν μια συγκεκριμένη εργασία αλλά ταυτόχρονα στο παρασκήνιο εκτελούν κάποια άλλη Rootkits: προγράμματα απόκρυψης της κακόβουλης πρόσβασης επιπέδου διαχειριστή (root) σε κάποιο υπολογιστικό σύστημα Backdoors: κρυμμένες λειτουργίες προγραμμάτων (από τη δημιουργία τους ή μετά από τροποποίηση) που επιτρέπουν την προσπέλαση σε ευαίσθητα δεδομένα
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Δικτυακή ασφάλεια Βασικές μέθοδοι δικτυακής ασφάλειας: Firewall Antivirus software (για χρήστες των Windows) Χρήση συνθηματικών (passwords) σε όσο το δυνατόν περισσότερες λειτουργίες (π.χ. είσοδο στο Λ.Σ., setup του ADSL router, WiFi) Κρυπτογραφία
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Firewall Πρόγραμμα ή συσκευή που επιτρέπει ή απορρίπτει πακέτα δεδομένων που περνούν από ένα δίκτυο σε ένα άλλο. Συνήθως: μεταξύ τοπικού δικτύου και Internet Γενιές firewall: 1η γενιά: Φίλτρα πακέτων 2η γενιά: Επίπεδο εφαρμογών 3η γενιά: Φίλτρα κατάστασης Προστατεύουν με λειτουργίες όπως: Αποτροπή μη εξουσιοδοτημένης προσπέλασης των δικτυακών πόρων Άρνηση εξυπηρέτησης όταν κάποιος εξωτερικός παράγοντας γεμίζει τους διαθέσιμους πόρους του δικτύου, κτλ.
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Κρυπτογραφία Κλάδος των μαθηματικών που ασχολείται με το μετασχηματισμό δεδομένων Στόχος: η απόκρυψη πληροφορίας από τρίτα μέρη μέσω του μετασχηματισμού της σε μορφή μη κατανοητή από αυτά. Επιτυγχάνεται με: αλγόριθμο κρυπτογράφησης / αποκρυπτογράφησης και κρυπτογραφικό κλειδί
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Μέθοδοι κρυπτογραφίας Σύστημα μυστικού κλειδιού Το ίδιο κρυπτογραφικό κλειδί για κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των δεδομένων Βασική προϋπόθεση: το κλειδί είναι γνωστό μόνο στα μέρη που επικοινωνούν μεταξύ τους (μυστικό κλειδί) Σύστημα δημόσιου και ιδιωτικού κλειδιού Αρχική δημοσίευση από Diffie & Hellman, 1976 Το 1997 αποκαλύφθηκε: Ellis, Cocks and Williamson, 1973 (top secret) Κάθε μέρος χρησιμοποιεί ένα ζευγάρι κρυπτογραφικών κλειδιών: ένα δημόσια γνωστό (δημόσιο κλειδί) και ένα μυστικό (ιδιωτικό κλειδί) Δημόσιο κλειδί: κωδικοποίηση / Ιδιωτικό κλειδί: αποκωδικοποίηση Δημόσιο και ιδιωτικό κλειδί σχετίζονται μαθηματικά και παράγονται ( δένονται ) μυστικά Πλεονέκτημα: δεν χρειάζεται το ένα μέρος να γνωρίζει το μυστικό κλειδί του άλλου
ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Βάσεις Δεδομένων (Databases) Βάση Δεδομένων (ΒΔ): μια δομημένη συλλογή δεδομένων Λογική συσχέτιση και συγκεκριμένη δομή για: Εύκολη προσπέλαση Αποφυγή πολλαπλών καταχωρήσεων Η διαχείρισή τους γίνεται με Συστήματα Διαχείρισης ΒΔ (Database management systems), τα οποία: Αποθηκεύουν περιεχόμενο στις ΒΔ, επιτρέποντας: Δημιουργία δεδομένων Συντήρηση δεδομένων Πρόσβαση και αναζήτηση δεδομένων
ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Συστήματα Διαχείρισης ΒΔ Ένα σύνολο προγραμμάτων που επιτρέπουν στους χρήστες να δημιουργούν και να συντηρούν μια ΒΔ Πλεονεκτήματα: Περιορισμός πολλαπλότητας των δεδομένων Εξασφάλιση συμβατότητας των δεδομένων Τυποποίηση και ευκολία στην ανάπτυξη εφαρμογών Υψηλός βαθμός ασφάλειας δεδομένων Έλεγχος ορθότητας δεδομένων Ανεξαρτησία δεδομένων
ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Αρχιτεκτονική ΒΔ Εξωτερικό επίπεδο Ο τρόπος που οι χρήστες αντιλαμβάνονται τη δομή και οργάνωση της ΒΔ Εννοιολογική / Ιδεατό επίπεδο Ενδιάμεσο επίπεδο διασύνδεσης εξωτερικής και εσωτερικής αρχιτεκτονικής και λογικής συσχέτισης των δεδομένων Ενοποιεί τις εξωτερικές όψεις της ΒΔ σε ένα σύνολο, χωρίς τις λεπτομέρειες διαχείρισης και αποθήκευσης των δεδομένων Εσωτερικό επίπεδο Ο τρόπος που τα δεδομένα της ΒΔ αποθηκεύονται και διαχειρίζονται από τον Η/Υ Κόστος, απόδοση και άλλα λειτουργικά θέματα
ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Πρότυπα ΒΔ Σχεσιακό Ιεραρχικό Δικτυωτό Εύκολος σχεδ/σμός λογ. μοντ. Ευκολία χειρισμού Δύσκολη υλοποίηση Μεγάλη διαθεσιμότητα Πολύ καλή επεκτασιμότητα Εύκολη υλοποίηση Δύσκολος λογικός σχεδιασμός Προβλήματα ενημέρωσης Πολύ περιορισμένη επεκτασιμότητα Εύκολη υλοποίηση Μεγάλη διαθεσιμότητα
Μονομελείς και διμελείς πράξεις ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ Μονομελής πράξη (Unary) Διμελής πράξη (Binary)
ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ Λογικές πράξεις Η τιμή ενός bit είναι 0 ή 1 0 λογική τιμή αληθές (true) 1 λογική τιμή ψευδές (false) Λογικές πράξεις Μονομελείς Διμελείς
Πίνακες αληθείας ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ
ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ Διαγράμματα Venn Μέθοδος απεικόνισης των λογικών πυλών Χρήσιμο εργαλείο για την απόδειξη διάφορων λογικών προτάσεων Σημείωση: p NAND q NOT (p AND q) p NOR q NOT (p OR q) p XNOR q NOT (p XOR q)
ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ Λογικές πύλες Πύλη: διάταξη που παράγει την έξοδο κάποιας λογικής πράξης. Συχνά εφαρμόζεται σαν ένα μικρό ηλεκτρονικό κύκλωμα Παρέχει τα δομικά στοιχεία από τα οποία κατασκευάζονται οι Η/Υ VLSI (Very Large Scale Integration): επιτρέπει την τοποθέτηση εκατ/ρίων ηλεκτρονικών στοιχείων σε ένα πλακίδιο (ολοκληρωμένο κύκλωμα - chip)
Λογικές πράξεις - Μάσκες ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ Οι λογικές πράξεις χρησιμοποιούνται για την τροποποίηση σχημάτων bit Μπορούν να ενεργοποιούν, να απενεργοποιούν ή να αντιστρέφουν συγκεκριμένα bit κάποιου σχήματος bit Διμελής τελεστής
ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ Απενεργοποίηση συγκεκριμένων bit Χρήση του τελεστή AND π.χ., απενεργοποίηση των πρώτων 5 bits:
ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ Ενεργοποίηση συγκεκριμένων bit Χρήση του τελεστή OR π.χ., ενεργοποίηση των πρώτων 5 bits:
ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ Αντιστροφή συγκεκριμένων bit Χρήση του τελεστή XOR π.χ., αντιστροφή των πρώτων 5 bits: _ (Χ είναι ο αντίστροφος του Χ)