ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

EL EL EL

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 5.3.2010 E(2010) 1096 τελικό ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ σύµφωνα µε το άρθρο 3 παράγραφος 7 της οδηγίας 2006/118/EΚ περί υπογείων υδάτων, µε αντικείµενο τον καθορισµό ανώτερων αποδεκτών τιµών για τα υπόγεια ύδατα EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ σύµφωνα µε το άρθρο 3 παράγραφος 7 της οδηγίας 2006/118/EΚ περί υπογείων υδάτων, µε αντικείµενο τον καθορισµό ανώτερων αποδεκτών τιµών για τα υπόγεια ύδατα Κείµενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ EL 2 EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ σύµφωνα µε το άρθρο 3 παράγραφος 7 της οδηγίας 2006/118/EΚ περί υπογείων υδάτων, µε αντικείµενο τον καθορισµό ανώτερων αποδεκτών τιµών για τα υπόγεια ύδατα Κείµενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ 1. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα (ΟΠΥ, 2000/60/EΚ 1 ) θέτει ως στόχο, µε χρονικό ορίζοντα το 2015, την επίτευξη καλής χηµικής και ποσοτικής κατάστασης των υπογείων υδάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου, η οδηγία που αφορά τα υπόγεια ύδατα (ΟΥΥ, 2006/118/EΚ 2 ) ορίζει λεπτοµερή ποιοτικά κριτήρια για την αξιολόγηση της χηµικής κατάστασης των υπογείων υδάτων στην Ευρώπη. Τα εν λόγω κριτήρια περιλαµβάνουν, µεταξύ άλλων, ποιοτικά πρότυπα για τα υπόγεια ύδατα, τα οποία θεσπίζονται σε επίπεδο ΕΕ (παράρτηµα Ι της ΟΥΥ), και ανώτερες αποδεκτές τιµές. Οι ανώτερες αποδεκτές τιµές είναι ποιοτικά πρότυπα που πρέπει να καθορίζονται από τα κράτη µέλη, σύµφωνα µε το άρθρο 3 της ΟΥΥ, για τους ρύπους που εγκυµονούν κινδύνους µη ικανοποίησης των απαιτήσεων της ΟΠΥ. Σύµφωνα µε το άρθρο 3 παράγραφος 5 της ΟΥΥ, τα κράτη µέλη όφειλαν να καθορίσουν αυτές τις ανώτερες αποδεκτές τιµές για πρώτη φορά µέχρι τις 22 εκεµβρίου 2008, το αργότερο, και να τις δηµοσιεύσουν στα προβλεπόµενα από την ΟΠΥ σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταµού, το αργότερο µέχρι τις 22 εκεµβρίου 2009. Η παρούσα έκθεση ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του άρθρου 3 παράγραφος 7 της ΟΥΥ, σύµφωνα µε το οποίο η Επιτροπή οφείλει να δηµοσιεύσει έκθεση βάσει των πληροφοριών που παρέχουν τα κράτη µέλη για τις προαναφερόµενες ανώτερες αποδεκτές τιµές. 2. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ Ε ΟΜΕΝΩΝ Προκειµένου να συγκεντρώσει τις αναγκαίες πληροφορίες για τη σύνταξη της παρούσας έκθεσης, η Επιτροπή διαβίβασε σχετικό ερωτηµατολόγιο στα κράτη µέλη τον Φεβρουάριο του 2009. Η παρούσα έκθεση απεικονίζει την κατάσταση όπως είχε διαµορφωθεί τον Μάρτιο του 2009 3. Ορισµένα κράτη µέλη ανέφεραν ότι τα στοιχεία που υπέβαλαν ήταν προσωρινά, δεδοµένου ότι δεν είχαν ακόµη ολοκληρωθεί τα προβλεπόµενα από την ΟΠΥ σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταµού. 1 2 3 ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ.1 ΕΕ L 372 της 27.12.2006, σ.19 Η Μάλτα υπέβαλε την έκθεσή της τον Οκτώβριο του 2009. Τα κράτη µέλη είχαν τη δυνατότητα να ελέγξουν και να επικαιροποιήσουν τα σχετικά δεδοµένα τον Οκτώβριο του 2009. EL 3 EL

3. ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η ΟΥΥ ορίζει ποιοτικά πρότυπα υπογείων υδάτων για 2 ρύπους (νιτρικά άλατα και φυτοφάρµακα), τα οποία ισχύουν σε ολόκληρη την ΕΕ. Εάν τα εν λόγω ποιοτικά πρότυπα δεν επαρκούν για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΟΠΥ, τα κράτη µέλη οφείλουν να καθορίσουν αυστηρότερες τιµές (παράρτηµα I σηµείο 3 της ΟΥΥ). Όσον αφορά άλλους ρύπους, ο καθορισµός αριθµητικών τιµών σε επίπεδο ΕΕ δεν θεωρήθηκε βιώσιµη λύση, λόγω της µεγάλης φυσικής µεταβλητότητας των ουσιών στα υπόγεια ύδατα (ανάλογα µε τις υδρογεωλογικές συνθήκες, τα επίπεδα υποβάθρου, την πορεία των ρύπων και τις αλληλεπιδράσεις µε τα διάφορα στοιχεία του περιβάλλοντος). Εξάλλου, η διαχείριση της ρύπανσης των υπογείων υδάτων πρέπει να εστιάζεται στους πραγµατικούς κινδύνους που εντοπίζονται κατά την ανάλυση των πιέσεων και επιπτώσεων βάσει του άρθρου 5 της ΟΠΥ. Κατόπιν τούτου, η ΟΥΥ απαιτεί από τα κράτη µέλη να καθορίζουν ποιοτικά πρότυπα (ανώτερες αποδεκτές τιµές) για τα οικεία υπόγεια ύδατα, λαµβάνοντας υπόψη τους εντοπιζόµενους κινδύνους και τον κατάλογο ρύπων/δεικτών που παρατίθεται στο παράρτηµα II της ΟΥΥ. Στα άρθρα 3 και 4 της ΟΥΥ ορίζονται λεπτοµερή κριτήρια και διαδικασία για την αξιολόγηση της χηµικής κατάστασης των συστηµάτων υπογείων υδάτων, και ιδίως για την εφαρµογή των ποιοτικών προτύπων και των ανώτερων αποδεκτών τιµών. Αν και κατά κανόνα δεν επιτρέπεται υπέρβαση των πρότυπων αυτών τιµών σε κανένα σύστηµα υπογείων υδάτων, η ΟΥΥ αναγνωρίζει ότι ενδέχεται να παρατηρηθεί υπέρβαση, οφειλόµενη σε τοπικές πιέσεις που δεν θέτουν σε κίνδυνο την κατάσταση του συστήµατος υπογείων υδάτων στο σύνολό του και ότι η περίπτωση αυτή µπορεί να λαµβάνεται υπόψη (άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο γ) της ΟΥΥ). 4. ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΙΑΤΗΡΟΥΜΕΝΩΝ ΑΝΟ ΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ Υ ΑΤΑ Σύµφωνα µε το άρθρο 5 της ΟΥΥ πρέπει να εντοπίζονται και να αναστρέφονται σηµαντικές και διατηρούµενες ανοδικές τάσεις ρύπανσης ως προς τους ρύπους βάσει των οποίων τα υπόγεια ύδατα χαρακτηρίστηκαν ως απειλούµενα στην ανάλυση των πιέσεων και επιπτώσεων κατά το άρθρο 5 και το παράρτηµα ΙΙ της ΟΠΥ. Το άρθρο 5 της ΟΥΥ ορίζει λεπτοµερή κριτήρια για τον εντοπισµό σηµαντικών και διατηρούµενων ανοδικών τάσεων και τον καθορισµό των σηµείων εκκίνησης για την αναστροφή των τάσεων. Στο πλαίσιο αυτό, οι ανώτερες αποδεκτές τιµές (ή τα ποιοτικά πρότυπα) διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο, δεδοµένου ότι αποτελούν τη βάση για τον καθορισµό του σηµείου εκκίνησης της αναστροφής της τάσης. 5. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩΝ ΑΠΟ ΕΚΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ Υ ΑΤΑ Σύµφωνα µε το άρθρο 3 παράγραφος 1 στοιχείο β) της ΟΥΥ, τα κράτη µέλη οφείλουν να καθορίζουν ανώτερες αποδεκτές τιµές για τις σηµαντικές παραµέτρους εξαιτίας των οποίων υπάρχει κίνδυνος τα υπόγεια ύδατα να µην ανταποκρίνονται στους στόχους της ΟΠΥ. Στο παράρτηµα ΙΙ µέρος Α της ΟΥΥ περιλαµβάνονται γενικές κατευθυντήριες γραµµές για τον καθορισµό ανώτερων αποδεκτών τιµών. Επίσης, σηµαντική ήταν και η συµβολή του EL 4 EL

ερευνητικού έργου BRIDGE 4 υπό το 6 ο πρόγραµµα-πλαίσιο, µε την ανάπτυξη µεθοδολογίας καθορισµού ανώτερων αποδεκτών τιµών. Σύµφωνα µε το άρθρο 2 παράγραφος 2 της ΟΥΥ, οι εν λόγω ανώτερες αποδεκτές τιµές θα αποτελέσουν τα καθορισµένα από τα κράτη µέλη ποιοτικά πρότυπα. Τα κράτη µέλη οφείλουν να συνεκτιµούν τουλάχιστον τους ακόλουθους ρύπους/δείκτες που απαριθµούνται στο παράρτηµα ΙΙ µέρος Β: «Ουσίες ή ιόντα ή δείκτες, που ενδέχεται να απαντούν στη φύση ή/και να είναι αποτέλεσµα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων»: αρσενικό, κάδµιο, µόλυβδος, υδράργυρος, αµµώνιο, ιόντα χλωρίου, θειικά ιόντα «Συνθετικές ουσίες ανθρώπινης παρασκευής»: τριχλωροαιθυλένιο, τετραχλωροαιθυλένιο «Παράµετροι που υποδηλώνουν θαλάσσιες ή άλλες διεισδύσεις»: αγωγιµότητα ή χλωριούχα και θειικά ιόντα (αποφασίζουν τα κράτη µέλη) Όπως αναφέρεται στο παράρτηµα II µέρος A της ΟΥΥ, ο καθορισµός των ανώτερων αποδεκτών τιµών πρέπει επίσης να βασίζεται στην έκταση των αλληλεπιδράσεων µεταξύ υπογείων υδάτων και συνδεόµενων υδατικών και εξαρτώµενων χερσαίων οικοσυστηµάτων, στην παρέµβαση στις υπάρχουσες ή δυνητικές θεµιτές χρήσεις ή λειτουργίες των υπογείων υδάτων και στα υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά, συµπεριλαµβανοµένων των στοιχείων για τα επίπεδα υποβάθρου (υποβόσκοντα επίπεδα) και το υδατικό ισοζύγιο. Ανάλογα µε την παράµετρο που χρησιµοποιείται ως βάση για τον καθορισµό τους, υπάρχουν διάφορα είδη ανώτερων αποδεκτών τιµών, π.χ. για την προστασία του πόσιµου νερού, την προστασία των υδατικών ή/και χερσαίων οικοσυστηµάτων, την αντιµετώπιση της διείσδυσης αλµυρού νερού. Οι ανώτερες αποδεκτές τιµές πρέπει να καθορίζονται στο καταλληλότερο επίπεδο (εθνικό, περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού ή συστήµατος υπογείων υδάτων) (άρθρο 3 παράγραφος 2 της ΟΥΥ). Για τα διασυνοριακά συστήµατα υπογείων υδάτων απαιτείται συντονισµός του καθορισµού ανώτερων αποδεκτών τιµών µεταξύ των ενδιαφερόµενων κρατών µελών (άρθρο 3 παράγραφος 3 της ΟΥΥ). Τα κράτη µέλη οφείλουν να επιδιώκουν συντονισµό και στην περίπτωση των κοινών µε χώρες εκτός της ΕΕ συστηµάτων υπογείων υδάτων (άρθρο 3 παράγραφος 4 της ΟΥΥ). Ο κατάλογος των ανώτερων αποδεκτών τιµών που καταρτίζεται από τα κράτη µέλη πρέπει να αναθεωρείται τακτικά στο πλαίσιο των σχεδίων διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταµού, µε ενδεχόµενο αποτέλεσµα την προσθήκη ουσιών (σε περίπτωση εντοπισµού νέων κινδύνων) ή τη διαγραφή ουσιών (όταν δεν υφίστανται πλέον κίνδυνοι που είχαν εντοπιστεί στο παρελθόν) (άρθρο 3 παράγραφος 6 της ΟΥΥ). 6. ΥΠΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ Μέχρι σήµερα, όλα τα κράτη µέλη πλην της Ελλάδας διαβίβασαν εκθέσεις σχετικά µε τον καθορισµό ανώτερων αποδεκτών τιµών, χρησιµοποιώντας το προβλεπόµενο µορφότυπο. Οι πληροφορίες που υπέβαλε η ανία ήταν ελλιπείς, καθώς αφορούν µεν τη διαδικασία καθορισµού ανώτερων αποδεκτών τιµών αλλά δεν περιλαµβάνουν ούτε τις καλυπτόµενες ουσίες ούτε τιµές. Η Πορτογαλία δεν καθόρισε ανώτερες αποδεκτές τιµές, δεδοµένου ότι 4 http://nfp-at.eionet.europa.eu/irc/eionet-circle/bridge/info/data/en/index.htm EL 5 EL

κανένα σύστηµα υπογείων υδάτων δεν χαρακτηρίστηκε ως απειλούµενο από άλλους ρύπους πέραν των νιτρικών αλάτων. Τέσσερα κράτη µέλη (Βέλγιο, Φινλανδία, Κάτω Χώρες και Ισπανία) διαβίβασαν, επιπλέον των απαιτούµενων στοιχείων, πρόσθετα έγγραφα αναφοράς που περιέχουν περισσότερες λεπτοµέρειες σχετικά µε τη µεθοδολογία/διαδικασία καθορισµού. 7. ΚΑΘΟΡΙΣΘΕΙΣΕΣ ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΑΠΟ ΕΚΤΕΣ ΤΙΜΕΣ 7.1. Γενικά Η πρώτη έκθεση της Επιτροπής µε αντικείµενο την ανάλυση των περιοχών λεκάνης απορροής ποταµού, η οποία δηµοσιεύθηκε το 2007 5, κατέδειξε ότι για το 30% των συστηµάτων υπογείων υδάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρχε κίνδυνος να µην επιτευχθεί ο στόχος της καλής χηµικής κατάστασης µέχρι το 2015 και ότι για ένα περαιτέρω ποσοστό 45% το αποτέλεσµα της αξιολόγησης κινδύνου δεν ήταν οριστικό, λόγω ελλιπών δεδοµένων. Με βάση τα στοιχεία αυτά αναµενόταν ότι τα περισσότερα κράτη µέλη θα καθόριζαν ανώτερες αποδεκτές τιµές για τους ρύπους που προκαλούν ανησυχίες. Πράγµατι, από τα 25 κράτη µέλη που διαβίβασαν στοιχεία, 24 έχουν καθορίσει ανώτερες αποδεκτές τιµές για ορισµένες ουσίες. Συνολικά, έχουν καθοριστεί ανώτερες αποδεκτές τιµές για 158 διαφορετικούς ρύπους/δείκτες που ανήκουν στις ακόλουθες οµάδες: 12 βασικές ουσίες (10 ουσίες του παραρτήµατος ΙΙ µέρος Β της ΟΥΥ, συν το αµµώνιο, εκφραζόµενο ως άζωτο, και το άθροισµα τριχλωροαιθυλενιου και τετραχλωροαιθυλενίου) 39 φυτοφάρµακα 8 θρεπτικά στοιχεία (π.χ. νιτρικά ιόντα, νιτρώδη ιόντα, φωσφόρος, κλπ.) 21 µέταλλα 62 συνθετικές ουσίες 10 άλλες ουσίες (π.χ. βόριο, ασβέστιο, βρωµικά ιόντα, κυάνιο κλπ.) 6 δείκτες (π.χ. ικανότητα οξίνισης acid capacity, σκληρότητα, ph κλπ.) Ο αριθµός των ανώτερων αποδεκτών τιµών που καθόρισε κάθε κράτος µέλος κυµαίνεται από µηδέν (Πορτογαλία) έως 62 (Ηνωµένο Βασίλειο). Στο Σχήµα 1 εµφαίνεται για κάθε κράτος µέλος ο αριθµός των ανώτερων αποδεκτών τιµών που καθόρισε για κάθε οµάδα ρύπων. Σχήµα 1: Αριθµός ρύπων/δεικτών για τους οποίους καθορίστηκαν ανώτερες αποδεκτές τιµές από κάθε κράτος (οµαδοποιηµένοι ρύποι/δείκτες) 5 COM(2007)128 http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:52007dc0128:en:not EL 6 EL

Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Κύπρος Τσεχική Δημοκρατία Δανία Εσθονία Φινλανδία Γαλλία Γερμανία Ελλάδα Ουγγαρία Ιρλανδία Ιταλία Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Κάτω Χώρες Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακική Δημοκρατία Σλοβενία Ισπανία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο 0 10 20 30 40 50 60 70 δεν υποβλήθηκαν ανώτερες αποδεκτές τιμές δεν υποβλήθηκε έκθεση δεν έχουν ακόμη καθοριστεί ανώτερες αποδεκτές τιμές επειδή δεν εντοπίστηκε κίνδυνος Παράρτημα II Δείκτες Μέταλλα Θρεπτικά στοιχεία Φυτοφάρμακα Συνθετικές ουσίες Λοιπά 7.2. Ρύποι του παραρτήµατος ΙΙ της ΟΥΥ Οι συνηθέστερα αναφερόµενοι ρύποι/δείκτες για τους οποίους καθορίστηκαν ανώτερες αποδεκτές τιµές είναι οι 10 του παραρτήµατος ΙΙ της ΟΥΥ. Στον Πίνακας 1 εµφαίνονται οι ρύποι/δείκτες που αναφέρθηκαν από τουλάχιστον 10 κράτη µέλη. Στον πίνακα αυτό εµφαίνεται επίσης το πεδίο των ανώτερων αποδεκτών τιµών που καθορίστηκαν στην Ευρώπη, το οποίο για πολλές ουσίες είναι ευρύτατο. Αυτό είναι δυνατόν να αποδοθεί στο γεγονός ότι στη διαδικασία καθορισµού που ακολούθησαν τα κράτη µέλη συνεκτιµήθηκαν διαφορετικές πτυχές του παραρτήµατος ΙΙ της ΟΥΥ, καθώς η οδηγία αυτή παρέχει στα κράτη µέλη κάποια ευελιξία για τον καθορισµό των ανώτερων αποδεκτών τιµών. Απαιτεί να λαµβάνουν υπόψη, πέρα από τους διάφορους αποδέκτες του συστήµατος υπογείων υδάτων, τους κινδύνους και τις λειτουργίες των υπογείων υδάτων, τα χαρακτηριστικά και τη συµπεριφορά των ρύπων, καθώς και τα υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά που αποτυπώνονται στα επίπεδα υποβάθρου (παράρτηµα ΙΙ µέρος Α της ΟΥΥ). Για τις ουσίες που απαντούν στη φύση, οι διαφορές στις ανώτερες αποδεκτές τιµές οφείλονται κυρίως στα επιµέρους επίπεδα υποβάθρου, καθώς και στους διαφόρους αποδέκτες (οικοσυστήµατα και χρήστες) και κινδύνους, οι οποίοι πρέπει επίσης να εξετάζονται χωριστά. Όσον αφορά τις συνθετικές ουσίες, τα επίπεδα υποβάθρου δεν έχουν σηµασία και οι διαφορές οφείλονται στους διαφόρους αποδέκτες (οικοσυστήµατα και χρήστες) και κινδύνους. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις που υιοθέτησαν τα κράτη µέλη απορρέουν από τη συνεκτίµηση των διαφόρων αυτών απαιτήσεων, οι οποίες ενδεχοµένως προσαρµόστηκαν σε κάθε επιµέρους σύστηµα υπογείων υδάτων. Κατόπιν τούτου, ενδέχεται οι καθορισθείσες ανώτερες αποδεκτές τιµές να µην είναι απολύτως συγκρίσιµες σε ευρωπαϊκό επίπεδο. EL 7 EL

Πίνακας 1: Ρύποι/δείκτες για τους οποίους έχουν καθοριστεί ανώτερες αποδεκτές τιµές από τουλάχιστον 10 κράτη µέλη και πεδίο των ανώτερων αποδεκτών τιµών Ουσία/δείκτης Οµάδα ουσιών Πεδίο ανώτερων αποδεκτών τιµών Αριθµός κρατών µελών Από Έως Μονάδα Ιόντα χλωρίου Παράρτηµα II 22 24 12.300 mg/l Αρσενικό Παράρτηµα II 21 0,75 189 µg/l Θειικά ιόντα Παράρτηµα II 21 129,75 4.200 mg/l Αµµώνιο Παράρτηµα II 21 0,084 52 mg/l Μόλυβδος Παράρτηµα II 20 5 320 µg/l Κάδµιο Παράρτηµα II 19 0,08 27 µg/l Υδράργυρος Παράρτηµα II 18 0,03 1 µg/l Αγωγιµότητα Παράρτηµα II 14 485 10.480 µs/cm Νικέλιο Μέταλλα 11 10 60 µg/l Χαλκός Μέταλλα 10 10,1 2000 µg/l Τετραχλωροαιθυλένιο Παράρτηµα II 10 1,1 50 µg/l Τριχλωροαιθυλένιο Παράρτηµα II 10 1,5 50 µg/l Άθροισµα τριχλωροαιθυλενίου και τετραχλωροαιθυλενίου Παράρτηµα II 10 5 40 µg/l 7.3. Νιτρικά άλατα και φυτοφάρµακα Πέντε κράτη µέλη ανέφεραν αυστηρότερες ανώτερες αποδεκτές τιµές για τα νιτρικά άλατα από το ποιοτικό πρότυπο που καθορίζεται στο παράρτηµα Ι σηµείο 1 της ΟΥΥ (50 mg/l). Οι τιµές κυµαίνονται από 18 mg/l έως 50 mg/l βλ. πίνακα 2: Πίνακας 2: Καθορισθείσες ανώτερες αποδεκτές τιµές για τα νιτρικά άλατα Κράτος µέλος Πεδίο ανώτερων αποδεκτών τιµών Ενιαία ανώτερη αποδεκτή τιµή Από Έως Μονάδα Σχόλια Αυστρία 45 mg/l Ιρλανδία 37,5 mg/l Ηνωµένο Βασίλειο 18 42 mg/l Ουγγαρία 25 50 mg/l Λετονία 48,7 mg/l Καθορίστηκε σε 11 mg/l NO 3 -N Έξι κράτη µέλη καθόρισαν για 36 δραστικές ουσίες φυτοφαρµάκων χαµηλότερες ανώτερες αποδεκτές τιµές από το ποιοτικό πρότυπο των 0,1 µg/l. Οι ανώτερες αποδεκτές τιµές κυµαίνονται από 0,0001 µg/l έως 0,1 µg/l. Ένα κράτος µέλος ανέφερε αυστηρότερη αποδεκτή τιµή συνολικών φυτοφαρµάκων (0,375 µg/l) από την προβλεπόµενη στην ΟΥΥ (0,5 µg/l). 7.4. Άλλοι ρύποι Είκοσι κράτη µέλη καθόρισαν ανώτερες αποδεκτές τιµές για 106 ουσίες συνολικά που δεν περιλαµβάνονται µεταξύ των ουσιών των παραρτηµάτων I (νιτρικά άλατα και φυτοφάρµακα) και II της ΟΥΥ. Περίπου τα δύο τρίτα των ουσιών αυτών (62) ανήκουν στην οµάδα των συνθετικών ουσιών. EL 8 EL

7.5. Ρύποι που ευθύνονται για τον κίνδυνο που διατρέχουν τα συστήµατα υπογείων υδάτων ή για τη µη ικανοποιητική κατάστασή τους Σύµφωνα µε το παράρτηµα II της ΟΠΥ, τα κράτη µέλη όφειλαν να προβούν το 2004 σε αρχικό χαρακτηρισµό όλων των συστηµάτων υπογείων υδάτων προκειµένου να αξιολογηθούν οι χρήσεις τους και ο βαθµός στον οποίο διατρέχουν τον κίνδυνο να µην ανταποκρίνονται στους στόχους. Ένα σύστηµα υπογείων υδάτων που «διατρέχει κίνδυνο» δεν βρίσκεται κατ ανάγκη σε µη ικανοποιητική (ελλιπή) κατάσταση. υσµενείς τάσεις ρύπανσης σε υδάτινα συστήµατα που βρίσκονται σε καλή κατάσταση µπορούν επίσης να οδηγήσουν σε υποβάθµιση. Σχεδόν όλοι οι αναφερθέντες ρύποι/δείκτες ευθύνονται για τον κίνδυνο που διατρέχουν τα συστήµατα υπογείων υδάτων σε κάποιο κράτος µέλος. Ωστόσο, από τα στοιχεία που υποβλήθηκαν προκύπτει ότι 18 κράτη µέλη καθόρισαν ανώτερες αποδεκτές τιµές υπογείων υδάτων για ένα σύνολο 68 ρύπων και δεικτών ρύπανσης που δεν σχετίζονται µε σύστηµα υπογείων υδάτων το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως απειλούµενο (διατρέχει κίνδυνο) στα εν λόγω κράτη µέλη. Το 2007 διαπιστώθηκε µη ικανοποιητική κατάσταση στο 30% των συστηµάτων υπογείων υδάτων της Ευρώπης. Τα µέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης των συστηµάτων αυτών έπρεπε να θεσπιστούν στο πλαίσιο των σχεδίων διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταµού που έπρεπε να υποβληθούν στα τέλη του 2009, µε προοπτική την επίτευξη καλής κατάστασης για τα εν λόγω συστήµατα το 2015, σύµφωνα µε την ΟΠΥ. Μόνο το ήµισυ των αναφερθέντων ρύπων/δεικτών ευθύνονται για τη µη ικανοποιητική κατάσταση των συστηµάτων υπογείων υδάτων στην Ευρώπη. Στον πίνακα 3 που ακολουθεί εµφαίνονται οι ουσίες που ευθύνονται για τον χαρακτηρισµό άνω των 100 συστηµάτων υπογείων υδάτων ως απειλούµενων ή για τη µη ικανοποιητική κατάσταση άνω των 50 συστηµάτων υπογείων υδάτων. Τα νιτρικά άλατα εγκυµονούν κινδύνους για 478 τουλάχιστον συστήµατα υπογείων υδάτων στην Ευρώπη και αποτελούν το αίτιο της µη ικανοποιητικής κατάστασης τουλάχιστον 504 συστηµάτων υπογείων υδάτων. «Τουλάχιστον» σηµαίνει ότι οι πληροφορίες είναι ελλιπείς, επειδή στο πλαίσιο της παρούσας συγκέντρωσης δεδοµένων δεν ζητήθηκε ρητά από τα κράτη µέλη να αναφέρουν τον αριθµό των συστηµάτων υπογείων υδάτων που διατρέχουν κίνδυνο λόγω των νιτρικών αλάτων (18 κράτη µέλη συµπεριέλαβαν πλήρως ή εν µέρει στις εκθέσεις τους τα εν λόγω αριθµητικά στοιχεία). Πίνακας 3: Ρύποι που εγκυµονούν κινδύνους για περισσότερα από 100 συστήµατα υπογείων υδάτων ή αποτελούν το αίτιο της µη ικανοποιητικής κατάστασης περισσότερων από 50 συστηµάτων υπογείων υδάτων στην Ευρώπη. Κίνδυνος Μη ικανοποιητική κατάσταση Ρύποι Συστήµατα Συστήµατα Κράτη µέλη υπογείων υδάτων υπογείων υδάτων Κράτη µέλη Νιτρικά ιόντα* 478 17 504 14 Αµµώνιο 276 14 147 13 Ιόντα χλωρίου 256 18 117 13 Θειικά ιόντα 216 16 117 15 Φώσφορος φωσφοµολυβδαινικού 210 1 102 1 συµπλόκου (ως Ρ) Αρσενικό 128 13 42 11 Βενζόλιο 124 7 58 6 EL 9 EL

Βενζο(a)πυρένιο 110 4 51 3 Κάδµιο 101 11 55 5 Τετραχλωροαιθυλένιο 96 6 62 6 Μόλυβδος 90 10 51 5 *Ελλιπείς πληροφορίες 8. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΣΤΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩΝ ΑΠΟ ΕΚΤΩΝ ΤΙΜΩΝ Οι περισσότερες ανώτερες αποδεκτές τιµές για τα υπόγεια ύδατα καθορίστηκαν σε επίπεδο κράτους µέλους (126) και συστήµατος υπογείων υδάτων (79). Για λίγες µόνο ουσίες οι ανώτερες αποδεκτές τιµές καθορίστηκαν σε επίπεδο περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού. Η Γερµανία και το Βέλγιο καθόρισαν ανώτερες αποδεκτές τιµές και σε διοικητικό επίπεδο (περιφέρεια), το οποίο δεν περιλαµβάνεται µεταξύ των προβλεπόµενων στο άρθρο 3 παράγραφος 2 της οδηγίας ΟΥΥ. εκαπέντε κράτη µέλη καθόρισαν όλες τις ανώτερες αποδεκτές τιµές τους στο ίδιο επίπεδο, ενώ εννέα τις καθόρισαν σε διάφορα επίπεδα. Στα περισσότερα κράτη µέλη, στη διαδικασία καθορισµού των ανώτερων αποδεκτών τιµών συνεκτιµήθηκαν τόσο η προστασία των συνδεόµενων υδάτινων και των εξαρτώµενων χερσαίων οικοσυστηµάτων (15 κράτη µέλη), όσο και οι χρήσεις και λειτουργίες των υπογείων υδάτων κυρίως η χρήση ως πόσιµου νερού (23 κράτη µέλη). Ορισµένα κράτη µέλη έλαβαν υπόψη τις διεισδύσεις αλµυρού νερού (4 κράτη µέλη), εφόσον το πρόβληµα αυτό ήταν σηµαντικό. Επίσης αναφέρθηκε ότι συνεκτιµήθηκαν στον καθορισµό των ανώτερων αποδεκτών τιµών οι χρήσεις των υπογείων υδάτων για την παραγωγή µεταλλικού νερού, νερού για βιοµηχανικούς σκοπούς και για άρδευση. εκαπέντε κράτη µέλη ανέφεραν ότι οι ανώτερες αποδεκτές τιµές τους βασίζονται σε διεθνείς ή εθνικούς περιβαλλοντικούς ποιοτικούς στόχους, στο βαθµό που έχουν σηµασία. Τέσσερα κράτη µέλη δήλωσαν ρητά ότι στηρίχθηκαν στην οδηγία 2008/105/EΚ 6 σχετικά µε πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος. ύο κράτη µέλη ανέφεραν ότι ελλείψει κινδύνου ή σηµαντικών επιπτώσεων δεν συνεκτίµησαν περιβαλλοντικούς στόχους, ενώ σε δύο άλλα κράτη µέλη οι στόχοι αυτοί δεν ελήφθησαν υπόψη επειδή οι γνώσεις σχετικά µε τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ υπογείων και επιφανειακών υδάτων ήταν περιορισµένες. Λίγα µόνο κράτη µέλη ανέφεραν ρητά τους ρύπους/δείκτες για τους οποίους καθόρισαν ανώτερες αποδεκτές τιµές συνεκτιµώντας περιβαλλοντικούς ποιοτικούς στόχους ή άλλα πρότυπα. Ένα κράτος µέλος αναφέρθηκε στη διασυνοριακή συνεργασία που αναπτύχθηκε κατά τον καθορισµό των ανώτερων αποδεκτών τιµών, παρόλο που η πληροφορία αυτή δεν είχε ζητηθεί. 6 ΕΕ L 348 της 24.12.2008, σ.84 EL 10 EL

9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συνολικά 26 κράτη µέλη ανέφεραν ότι καθόρισαν ανώτερες αποδεκτές τιµές για 158 διαφορετικούς ρύπους/δείκτες ανά την Ευρώπη. Ο καθορισµός ανώτερων αποδεκτών τιµών καλύπτει σχεδόν όλους του ρύπους του παραρτήµατος II της ΟΥΥ, καθώς και οι 10 αυτές ουσίες εγκυµονούν κινδύνους σε ιδιαίτερα µεγάλο αριθµό κρατών µελών. Πέντε κράτη µέλη θέσπισαν αυστηρότερες ανώτερες αποδεκτές τιµές για τα νιτρικά άλατα από το ποιοτικό πρότυπο των 50 mg/l που καθορίζεται στο παράρτηµα I της ΟΥΥ. Οι τιµές κυµαίνονται από 18 mg/l έως 50 mg/l. Από όλους τους ρύπους που εξετάστηκαν, τα νιτρικά άλατα ενέχουν κινδύνους για τον µεγαλύτερο αριθµό συστηµάτων υπογείων υδάτων στην Ευρώπη και αποτελούν το αίτιο της µη ικανοποιητικής κατάστασής τους. Έξι κράτη µέλη θέσπισαν για 36 µεµονωµένα φυτοφάρµακα ανώτερες αποδεκτές τιµές οι οποίες είναι χαµηλότερες από το ποιοτικό πρότυπο των 0,1 µg/l. Οι ανώτερες αποδεκτές τιµές κυµαίνονται από 0,0001 µg/l έως 0,1 µg/l. Ένα κράτος µέλος ανέφερε ανώτερη αποδεκτή τιµή συνολικών φυτοφαρµάκων 0,375 µg/l, δηλαδή χαµηλότερη από το ποιοτικό πρότυπο των 0,5 µg/l που καθορίζεται στο παράρτηµα I της ΟΥΥ. Επίσης, στο πλαίσιο του καθορισµού των ανώτερων αποδεκτών τιµών, τα κράτη µέλη εξέτασαν 106 ρύπους που δεν περιλαµβάνονται στην ΟΥΥ, από τους οποίους 62 είναι συνθετικές ουσίες. Στις περισσότερες των περιπτώσεων αναφέρθηκαν ως βάση των ανώτερων αποδεκτών τιµών πρότυπα για το πόσιµο νερό τα οποία είτε θεσπίστηκαν µε την οδηγία της ΕΕ για το πόσιµο νερό (98/83/EΚ 7 ) είτε είναι αντίστοιχα διεθνή (π.χ. του ΠΟΥ) ή εθνικά πρότυπα. Επίσης, 15 κράτη µέλη συνεκτίµησαν, στο βαθµό που έχουν σηµασία, περιβαλλοντικούς ποιοτικούς στόχους διεθνείς (π.χ. τις οδηγίες 2008/105/EΚ για πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος) ή εθνικούς. Το πεδίο των ανώτερων αποδεκτών τιµών που καθορίστηκαν ανά την Ευρώπη είναι ευρύτατο. Αυτό είναι δυνατό να αποδοθεί στο γεγονός ότι η ΟΥΥ παρέχει κάποια ευελιξία στα κράτη µέλη όσον αφορά τον καθορισµό ανώτερων αποδεκτών τιµών, καθώς απαιτεί να λαµβάνονται υπόψη, πέρα από τους διάφορους αποδέκτες του συστήµατος υπογείων υδάτων, οι κίνδυνοι και οι λειτουργίες των υπογείων υδάτων, τα χαρακτηριστικά και η συµπεριφορά των ρύπων, καθώς και τα υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά που αποτυπώνονται στα επίπεδα υποβάθρου. Η συνεκτίµηση αυτών των διαφόρων απαιτήσεων, οι οποίες προσαρµόζονται ενδεχοµένως σε κάθε επιµέρους σύστηµα υπογείων υδάτων, συνεπάγεται την υιοθέτηση διαφορετικών προσεγγίσεων από τα κράτη µέλη. Τα αίτια των διαφορών αυτών µπορούν να αξιολογηθούν αναλυτικά µόνο µετά τη θεώρηση των ανώτερων αποδεκτών τιµών στο πλαίσιο των σχεδίων διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταµού (π.χ. ανάλυση των πιέσεων και επιπτώσεων). Το άρθρο 10 της ΟΥΥ προβλέπει αναθεώρηση των παραρτηµάτων I και II το 2013, η οποία θα αποτελέσει ευκαιρία για την εξέταση του πλαισίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταµού. Η Επιτροπή αρχίζει τις προπαρασκευαστικές εργασίες για την εν λόγω αναθεώρηση, κατά την οποία θα επιδιωχθεί ο εντοπισµός ουσιών για τη θέσπιση προτύπων της ΕΕ. Το ερευνητικό έργο GENESIS 8 του 7 ου προγράµµατος-πλαισίου, το οποίο αφορά τα 7 8 ΕΕ L 330 της 5.12.1998, σ.32 www.thegenesisproject.eu EL 11 EL

υπόγεια ύδατα και τα εξαρτώµενα από αυτά οικοσυστήµατα, συµβάλλει στην αναθεώρηση αυτή, σύµφωνα µε τη σύσταση που διατυπώνεται στην 20 ή αιτιολογική σκέψη της ΟΠΥ. Η παρούσα έκθεση θα βοηθήσει τα κράτη µέλη στα επόµενα στάδια της εφαρµογής της ΟΠΥ και της ΟΥΥ, προκειµένου να εντοπίσουν και να αναστρέψουν τις σηµαντικές και διατηρούµενες ανοδικές τάσεις ρύπανσης και να συµπεριλάβουν στα σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταµού κατάλληλα µέτρα για τα συστήµατα υπογείων υδάτων που διατρέχουν κίνδυνο. EL 12 EL